Tài liệu Phát triển đội ngũ giáo viên ở trường tiểu học đền lừ, quận hoàng mai , thành phố hà nội theo định hướng đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LÊ THỊ MAI HOA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC ĐỀN LỪ QUẬN HOÀNG MAI THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LÊ THỊ MAI HOA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC ĐỀN LỪ QUẬN HOÀNG MAI THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Trọng Hậu HÀ NỘI - 2016 LỜI CẢM ƠN Tác giả luận văn xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các cán bộ, giảng viên Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội đã trực tiếp giảng dạy, quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Trọng Hậu đã định hướng cho em nghiên cứu đề tài này. Thầy đã rất tận tình hướng dẫn, động viên và luôn khích lệ em trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn trường Tiểu học Đền Lừ, gia đình, bạn bè và các bạn đồng nghiệp đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Trong quá trình hoàn thiện luận văn, mặc dù bản thân đã có rất nhiều cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong quý thầy, cô và các bạn đồng nghiệp quan tâm góp ý để bản luận văn được hoàn thiện hơn. Hà Nội, ngày 2 tháng 12 năm 2016 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Lê Thị Mai Hoa i DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCH: Ban chấp hành BDTX: Bồi dưỡng thường xuyên BGD&ĐT: Bộ giáo dục và Đào tạo BGH: Ban giám hiệu CBGV: Cán bộ giáo viên CBQL: Cán bộ quản lý CNH,HĐH: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNTT: Công nghệ thông tin CSVC: Cơ sở vật chất ĐNCBQL: Đội ngũ cán bộ quản lý ĐNGV: Đội ngũ giáo viên GD&ĐT: Giáo dục và Đào tạo GVNN: Giáo viên ngoại ngữ GVNV: Giáo viên nhân viên GVTH: Giáo viên tiểu học GV-TPT: Giáo viên tổng phụ trách HĐND: Hội đồng nhân dân HS: Học sinh HT, PHT: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng KTĐG: Kiểm tra, đánh giá MTTQ: Mặt trận tổ quốc NCKH: Nghiên cứu khoa học NNL: Nguồn nhân lực NVSP: Nghiệp vụ sư phạm QLGD: Quản lý giáo dục TNTP: Thiếu niên tiền phong TNXH: Tự nhiên xã hội UBND: Ủy ban nhân dân ii MỤC LỤC Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt............................................................. ii Danh mục các bảng .......................................................................................... vi Danh mục các biểu đồ, sơ đồ .......................................................................... vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC....................................................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản.......................................................................... 8 1.2.1. Quản lý, phát triển .............................................................................. 8 1.2.2. Đội ngũ, đội ngũ giáo viên................................................................... 10 1.3. Một số lý thuyết quản lý nguồn nhân lực và phát triển nguồn nhân lực trong giáo dục ................................................................................ 11 1.3.1. Quản lý nguồn nhân lực .................................................................... 11 1.3.2. Phát triển nguồn nhân lực trong giáo dục ........................................ 12 1.4. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên ở trường tiểu học ................... 15 1.4.1. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên ............................ 15 1.4.2. Bố trí sử dụng đội ngũ giáo viên ....................................................... 18 1.43. Đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ GV ................................... 19 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá lao động sư phạm của GV ................................. 24 1.4.5. Chế độ, chính sách và môi trường phát triển đội ngũ giáo viênError! Bookmark 1.5. Những yêu cầu về đổi mới giáo dục tiểu học trong giai đoạn hiện nay .......................................................................................................... 15 1.5.1. Quy định mục tiêu, nội dung và phương pháp giáo dục tiểu học ..... 27 1.5.2. Định hướng phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học ............................ 29 1.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học..... 32 1.6.1. Trình độ, năng lực quản lý của cán bộ quản lý trường tiểu học ...... 32 1.6.2. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ GV .............. 33 1.6.3. Môi trường và điều kiện lao động của đội ngũ GV .......................... 33 iii 1.6.4. Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước trong công tác phát triển đội ngũ nhà giáo ......................................................................... 33 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 34 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƯỜNG TIỂU HỌC ĐỀN LỪ, QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC.................................. 35 2.1. Khái quát tình hình phát triển của phường Hoàng Văn Thụ và trường Tiểu học Đền Lừ ............................................................................... 35 2.1.1. Đặc điểm về vị trí địa lý, dân số, tình hình kinh tế chính trị, văn hóa xã hội của phường Hoàng Văn Thụ, quận Hoàng Mai........................ 35 2.1.2. Quá trình phát triển của trường Tiểu học Đền Lừ ........................... 36 2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên trường Tiểu học Đền Lừ ..................... 42 2.2.1. Về số lượng, cơ cấu đội ngũ giáo viên .............................................. 42 2.2.2. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của ĐNGV ..................... 43 2.2.3. Đánh giá chung chất lượng đội ngũ GV ........................................... 44 2.3. Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên trường Tiểu học Đền Lừ ............................................................................................................ 46 2.3.1. Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ GV ................................... 46 2.3.2. Thực trạng bổ trí, sử dụng đội ngũ giáo viên ................................... 47 2.3.3. Đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ GV .................................. 48 2.3.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả lao động sư phạm của giáo viên ........... 50 2.3.5. Thực hiện chế độ, chính sách và môi trường phát triển ĐNGV ...... 53 2.4. Đánh giá chung về công tác phát triển đội ngũ GV ............................ 55 2.4.1. Ưu điểm ............................................................................................. 55 2.4.2. Hạn chế ............................................................................................. 56 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế ...................................................... 57 Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 58 Chương 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƯỜNG TIỂU HỌC ĐỀN LỪ QUẬN HOÀNG MAI, TP. HÀ NỘI THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC.......................................................................................... 59 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp..................................................... 59 3.1.1. Tính hệ thống..................................................................................... 59 3.1.2. Tính kế thừa và phát triển ................................................................. 59 iv 3.1.3. Tính phù hợp ..................................................................................... 60 3.1.4. Tính hiệu quả..................................................................................... 60 3.2. Biện pháp phát triển đội ngũ GV Trường Tiểu học Đền Lừ theo định hướng đổi mới giáo dục hiện nay ........................................................ 61 3.2.1. Tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò và trách nhiệm của đội ngũ giáo viên .............................................................. 61 3.2.2. Xây dựng quy hoạch và kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên theo hướng chuẩn hóa nghề nghiệp của giáo viên ..................................... 64 3.2.3. Sử dụng đội ngũ giáo viên hợp lý, đảm bảo phát huy tối đa khả năng chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên ................................................. 69 3.2.4. Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ giáo viên ...................................................................................................... 70 3.2.5. Kết hợp kiểm tra, đánh giá kết quả lao động sư phạm của GV với công tác thi đua khen thưởng ................................................................ 78 3.2.6. Xây dựng môi trường và chính sách phát triển đội ngũ giáo viên ... 82 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 83 3.4. Khảo sát tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ........... 84 Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 92 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 95 v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Bảng 2.2. Bảng 2.3. Bảng 2.4. Bảng 2.5. Bảng 2.6. Bảng 2.7. Bảng 2.8. Bảng 2.9. Bảng 2.10. Bảng 2.11. Bảng 2.12. Bảng 2.13. Bảng 2.14. Bảng 2.15. Bảng 2.16. Bảng 2.17. Bảng 2.18. Bảng 3.1. Bảng 3.2. Quy mô trường, lớp, học sinh theo các năm học........................ 37 Thống kê số trẻ huy động ra lớp theo các năm học.................... 38 Bảng thống kê kết quả xếp loại học sinh về môn Tiếng Việt và môn Toán trong năm học 2014 - 2015 .................................. 39 Bảng thống kê kết quả xếp loại học sinh về môn Tiếng Việt và môn Toán trong năm học 2015 – 2016 .................................. 40 Bảng thống kê kết quả thi đạt danh hiệu học sinh giỏi các cấp ..... 40 Bảng thống kê tình hình số lượng CBQL, GV, NV của trường năm học 2016 – 2017...................................................... 42 Bảng phân tích tình hình CBQL, GV, NV của trường trong năm học 2016 – 2017 ................................................................. 42 Bảng thống về độ tuổi của đội ngũ GV ...................................... 43 Bảng thống về giới tính của đội ngũ GV.................................... 43 Thống kê trình độ đào tạo của đội ngũ GV ................................ 43 Kết quả đánh giá, xếp loại ĐNGV theo chuẩn nghề nghiệp ..... 44 Kết quả khảo sát thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ GV ..... 46 Kết quả đánh giá hoạt động bố trí sử dụng đội ngũ GV............. 47 Kết quả khảo sát công tác đào tạo, bồi dưỡng và phát triển GV ... 48 Kết quả khảo sát về thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả lao động sư phạm của GV ............................................. 52 Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện chế độ, chính sách, đãi ngộ GV.................................................................................. 53 Kết quả khảo sát thực trạng xây dựng môi trường phát triển ĐNGV ......................................................................................... 54 Bảng tổng hợp kết quả đánh giá các nội dung phát triển ĐNGV.... 55 Mức độ cần thiết của các biện pháp phát triển dội ngũ giáo viên ở Trường Tiểu học Đền Lừ................................................. 85 Mức độ khả thi của các biện pháp phát triển dội ngũ giáo viên ở Trường Tiểu học Đền Lừ................................................. 86 vi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH Biểu đồ 2.1. Biểu đồ về Quy mô trường, lớp, học sinh theo các năm học ...... 37 Biểu đồ 2.2. Biểu đồ về số trẻ ra lớp theo các năm học ............................... 38 Biểu đồ 2.3. Biếu đồ về kết quả thi đạt danh hiệu học sinh giỏi các cấp năm học 2014-2015 và năm học 2015-2016............................ 40 Biểu đồ 2.4. Biểu đồ mô tả thực trạng phát triển đội ngũ GV ..................... 55 Hình 1.1. Mô hình phát triển nguồn nhân lực.......................................... 14 vii MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong bối cảnh đất nước ta đang phát triển mạnh mẽ, quá trình toàn cầu hoá đang diễn ra một cách nhanh chóng, đặt Việt Nam trước những cơ hội và thách thức lớn trong tất cả các ngành nghề, các lĩnh vực trong đó có giáo dục và Đào tạo. Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII xác định: Giáo dục - Đào tạo là quốc sách hàng đầu, là nhân tố quyết định tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Phát triển giáo dục là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và của toàn xã hội, trong đó đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt, giữ vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục. Trong văn kiện Đại hội Đảng khoá XI (từ ngày 12 – 19/1/2011) đã khẳng định: “Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam. Phát triển GD&ĐT cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho GD&ĐT là đầu tư cho phát triển. Đổi mới căn bản và toàn diện GD&ĐT theo nhu cầu phát triển của xã hội; nâng cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công dân được học tập suốt đời” [13, tr.7]. Trước hết chúng ta phải khẳng định chất lượng giáo dục của nhà trường phần lớn do đội ngũ giáo viên quyết định. Do đó việc nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển nhà trường. Tăng cường nâng cao chất lượng giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục một cách toàn diện là nhiệm vụ vừa đáp ứng nhu cầu trước mắt, vừa mang tính chiến lược lâu dài. Trong những năm qua, Nhà nước quan tâm xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hoá, bảo đảm đủ về số 1 lượng, đồng bộ về cơ cấu, nâng cao chất lượng, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Năm học 2016 - 2017, tiếp tục thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII; triển khai chiến lược phát triển giáo dục 2011- 2020 hướng tới mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế. Từ những mục tiêu trên cho thấy, chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là nền tảng để xây dựng thành công chất lượng giáo dục của nhà trường. Chính vì vậy để nâng cao năng lực cho đội ngũ nhà giáo, công tác bồi dưỡng phải được tiến hành thường xuyên và có bài bản. Trong những năm qua, đội ngũ giáo viên Trường Tiểu học Đền Lừ quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội mặc dù đã có trình độ đào tạo sư phạm khá cao, phẩm chất đạo đức tốt, đội ngũ giáo viên trẻ và nhiệt tình. Nhưng nhà trường chưa phát huy được các thế mạnh và khả năng sáng tạo của đội ngũ giáo viên trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục nói chung và mục tiêu giáo dục của nhà trường. Đội ngũ giáo viên còn bộc lộ những mặt hạn chế chưa đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao về đổi mới căn bản và toàn diện về giáo dục theo Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, BCHTƯ khóa XI (Nghị quyết số 29-Q/TW) đã đề ra. Chính vì vậy, sau nhiều năm làm công tác quản lý, tác giả chọn đề tài: “Phát triển đội ngũ giáo viên ở Trường Tiểu học Đền Lừ quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội theo định hướng đổi mới giáo dục” làm đề tài luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lí luận và thực tiễn, từ đó đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên Trường Tiểu học Đền Lừ, quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội theo định hướng đổi mới giáo dục hiện nay. 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ giáo viên ở trường tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Phát triển đội ngũ giáo viên tại trường Tiểu học Đền Lừ theo định hướng đổi mới giáo dục. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu đề ra như trên, đề tài sẽ tập trung vào các nhiệm vụ sau: 4.1. Hệ thống hoá cơ sở lí luận về phát triển đội ngũ GV trường Tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục. 4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trường Tiểu học Đền Lừ quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội theo định hướng đổi mới giáo dục trong giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2016. 4.3. Đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường Tiểu học Đền Lừ quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội theo định hướng đổi mới giáo dục hiện nay. 5. Câu hỏi nghiên cứu Biện pháp nào có hiệu quả để phát triển đội ngũ giáo viên ở Trường Tiểu học Đền Lừ quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội theo định hướng đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay? 6. Giả thuyết khoa học Công tác phát triển đội ngũ giáo viên trường TH trong những năm gần đây có những tiến bộ, tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Nếu áp dụng hợp lí những biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên ở trường TH thì chất lượng đội ngũ giáo viên sẽ được nâng lên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong trường TH đáp ứng đổi mới giáo dục. 7. Phạm vi nghiên cứu - Thời gian nghiên cứu: Từ năm học 2014 – 2015 đến năm học 2016 – 2017. 3 - Phạm vi nghiên cứu: Trong điều kiện và khả năng nghiên cứu, đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên của trường TH Đền Lừ quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội. - Nội dung nghiên cứu: Phát triển đội ngũ giáo viên ở Trường Tiểu học Đền Lừ quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội đáp ứng đổi mới giáo dục. 8. Phương pháp nghiên cứu Để nghiên cứu luận văn, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Nghiên cứu văn kiện, văn bản, tài liệu, đọc, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các nguồn tài liệu nhằm xây dựng cơ sở lí luận cho luận văn: - Tổng quan các tài liệu khoa học về quản lý, QLGD trong lĩnh vực giáo dục tiểu học và phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học; - Tổng hợp các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước về phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD và các văn bản của Bộ GD&ĐT và các văn bản khác có liên quan đến vấn đề cần nghiên cứu. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp khảo sát bằng phiếu hỏi: Thông qua việc sử dụng phiếu hỏi với hệ thống các câu hỏi dùng để phát hiện thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên Trường Tiểu học Đền Lừ theo quan điểm đổi mới giáo dục. - Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động quản lý đội ngũ giảng viên thuộc địa bàn nghiên cứu. Từ việc quan sát về công tác quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên, việc bố trí sử dụng đội ngũ giáo viên, đào tạo bồi dưỡng, đánh giá lao động của đội ngũ giáo viên, chế độ chính sách đãi ngộ cũng như việc tạo môi trường phát triển đội ngũ giáo viên là cơ sở giúp cho việc nhận định, đánh giá được chính xác, khách quan thực trạng vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp khảo nghiệm mức độ cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp: Sử dụng hệ thống phiếu hỏi để khảo sát một số đối tượng 4 CBQL, GV thông qua kết quả rút ra những kết luận quan trọng về đánh giá mức độ cấp thiết, mức độ ảnh hưởng, tính khả thi từ đó xác định được giá trị của các biện pháp đề xuất trong luận văn. 8.3. Các phương pháp bổ trợ Dùng công cụ toán học để xử lí các số liệu điều tra, khảo sát. 9. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của đề tài 9.1. Ý nghĩa về lí luận Đề tài làm sáng tỏ cơ sở lí luận về phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học. 9.2. Ý nghĩa thực tiễn Nghiên cứu đề tài sẽ là cơ hội để tìm hiểu, đánh giá và đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường Tiểu học Đền Lừ quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội theo định hướng đổi mới giáo dục nhằm thực hiện được nhiệm vụ, mục tiêu đổi mới giáo dục đề ra trong giai đoạn hiện nay. Các biện pháp đề xuất trong luận văn sẽ góp phần quan trọng cho công tác phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học theo tinh thần khoa học và hướng tới nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường Tiểu học. 10. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, mục lục và tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được trình bày trong 3 chương Chương 1: Cơ sở lí luận về phát triển đội ngũ giáo viên ở trường tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trường Tiểu học Đền Lừ, quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội theo định hướng đổi mới giáo dục. Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường Tiểu học Đền Lừ quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội theo định hướng đổi mới giáo dục. Kết luận và khuyến nghị. 5 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Để phát triển nguồn nhân lực, nước Mỹ rất coi trọng môi trường sáng tạo và khuyến khích phát triển nhân tài và thu hút nhân tài trong nhiều lĩnh vực. Nhật Bản thực hiện chế độ lên lương và tăng thưởng theo thâm niên. Nếu như ở nhiều nước phương Tây, chế độ này chủ yếu dựa vào năng lực và thành tích cá nhân, thì ở Nhật Bản, hầu như không có trường hợp cán bộ trẻ tuổi, ít tuổi nghề lại có chức vụ và tiền lương cao hơn người làm lâu năm. Hàn Quốc chú trọng tới việc nâng cao trình độ sử dụng và quản lý nguồn nhân lực, nâng cao tính chuyên nghiệp của nguồn nhân lực trong khu vực công; xây dựng hệ thống đánh giá và quản lý kiến thức, kỹ năng và công việc; xây dựng kết cấu hạ tầng thông tin cho phát triển nguồn nhân lực; xây dựng và phát triển thị trường tri thức... Chính phủ Trung Quốc đang hết sức quan tâm đến việc đào tạo và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực hiện có trong nước, nhằm nâng cao chất lượng nguồn lực này khi chuyển dần sang kinh tế tri thức. Như vậy, ở phương diện nghiên cứu lí luận và thực tiễn giáo dục, các nhà Xã hội học, đặc biệt là Giáo dục học ở nước ngoài đã có nhiều công lao to lớn trong việc nghiên cứu, hoàn chỉnh hệ thống lí luận về công tác quản lý xã hội nói chung trong đó có hệ thống lí luận về xây dựng và phát triển đội ngũ GV. Phát triển đội ngũ GV là một trong những nội dung đặc biệt quan trọng của công tác QLGD. Trong nhiều năm qua, các nhà nghiên cứu và quản lý giáo dục thực tiễn đã quan tâm đến việc tìm ra các giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên, từ đó họ đã đề xuất được nhiều giải pháp có hiệu quả và khả thi. Ngay sau khi nước nhà giành độc lập, Hồ Chủ Tịch đã đặc biệt quan 6 tâm, chỉ đạo phát triển đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục để phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Những quan điểm tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về GD là định hướng đúng đắn cho việc đào tạo, bồi dưỡng, huấn luyện đội ngũ giáo viên mới và CBQL giáo dục. Trong các công trình nghiên cứu về công tác quản lý giáo dục và những vấn đề có liên quan đến việc xây dựng và phát triển đội ngũ CBQL giáo dục, đáng chú ý là các tác phẩm “Cơ sở khoa học quản lý” của Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc; “Phương pháp luận khoa học giáo dục” của Phạm Minh Hạc; “Khoa học quản lý giáo dục - một số vấn đề lí luận và thực tiễn” của Trần Kiểm; “Quản lý giáo dục - một số vấn đề lí luận và thực tiễn” của Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Trọng Hậu, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Sĩ Thư. Trên thực tế có nhiều công trình khoa học nghiên cứu biện pháp phát triển đội ngũ nhà giáo và CBQL trường học của nhiều tác giả. Một số luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục cũng đã nghiên cứu về vấn đề phát triển đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục như đề tài: “Phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học huyện Ý Yên tỉnh Nam Định đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học” của Phạm Mạnh Tuân, năm 2008; đề tài “Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường tiểu học huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định trong giai đoạn hiện nay” của Nguyễn Hải Bằng, năm 2010; “Phát triển đội ngũ Giáo viên Trường Trung cấp Văn hoá, Thể thao và Du lịch Bắc Giang trong giai đoạn hiện nay”, của tác giả Trần Trang Nhung, năm 2009; các tác giả theo các đề tài này đã nghiên cứu và đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên cũng như các giải pháp nhằm xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Như vậy, vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên nói chung với tư cách là nguồn nhân lực trong giáo dục là một nội dung quan trọng, cấp thiết, thu hút sự nghiên cứu của nhiều cơ quan và nhà khoa học. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu và có những thành tựu quan trọng về vấn đề này. Tuy nhiên, các đề tài nói trên đều mang tính đặc thù, đi sâu nghiên cứu, áp dụng vào thực tế ở 7 từng vùng, miền, từng địa phương. Cho đến nay, vẫn chưa có tác giả nào đề cập đến công tác phát triển đội ngũ giáo viên ở trường tiểu học một cách đầy đủ và có hệ thống. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý, phát triển 1.2.1.1. Quản lý Quản lý là khoa học đồng thời là nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển xã hội. Về nội dung, thuật ngữ quản lý được hiểu bằng nhiều cách khác nhau và định nghĩa ở nhiều khía cạnh khác nhau. Quản lý là các hoạt động thực hiện nhằm bảo đảm sự hoàn thành công việc qua những nỗ lực của người khác. Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả các hoạt động của những người cộng sự khác cùng chung một tổ chức. Quản lý là một hoạt động thiết yếu đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt các mục đích của nhóm. Một số nhà khoa học đã đưa ra các quan niệm và định nghĩa về quản lý như: - Theo Omarốp: Quản lý là tính toán, sử dụng hợp lý các nguồn lực nhằm thực hiện các nhiệm vụ sản xuất và dịch vụ với hiệu quả kinh tế tối ưu. - Theo F.W.Taylor: “Quản lý là biết được chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và dễ nhất”. - Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là những tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích nhất định” [24, tr.31]. - Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng “Quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho các tổ chức vận hành và đạt được các mục đích của tổ chức” [8, tr.9]. Như vậy, mặc dù có nhiều cách định nghĩa khác nhau về quản lý, song nội hàm của các định nghĩa đều đề cập tới các vấn đề chủ yếu sau: 8 - Quản lý là một hoạt động, trong đó có tác động của chủ thể quản lý đến khách thể bị quản lý và luôn luôn gắn liền với hoạt động của tổ chức nhằm đạt được mục tiêu chung của tổ chức. - Sự tác động có định hướng tới mục tiêu của tổ chức được chủ thể quản lý thực hiện phải có ý thức, hợp quy luật, nghĩa là trên cơ sở phải có triết lý và phù hợp với thực tiễn. Với những phân tích trên, tác giả nhận thấy:“Quản lý một tổ chức là tác động có chủ đích và hợp quy luật của chủ thể quản lý đến đối tượng và khách thể quản lý nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt mục đích của tổ chức”. Các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cũng khẳng định, hiện nay, hoạt động quản lý thường được định nghĩa rõ hơn “quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, lãnh đạo và kiểm tra” [8, tr.9] 1.2.1.2. Phát triển Theo triết học duy vật biện chứng, thuật ngữ phát triển là biến đổi làm cho biến đổi từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp. Phát triển là quá trình nội tại, là bước chuyển hóa từ thấp đến cao theo đường xoáy trôn ốc. Lí luận của phép biện chứng duy vật khẳng định: Mỗi sự vật, hiện tượng không chỉ là sự tăng lên hay giảm đi về mặt số lượng mà cơ bản chúng luôn biến đổi, chuyển hóa từ sự vật hiện tượng này đến sự vật hiện tượng khác, cái mới kế tiếp cái cũ, giai đoạn sau kế thừa giai đoạn trước tạo thành quá trình phát triển, tiến lên mãi mãi. Theo từ điển Tiếng Việt, “phát triển” là lớn lên về mặt kích thước, độ rộng (số lượng) hay về mặt giá trị, tầm quan trọng (chất lượng). Theo tác giả Đặng Quốc Bảo, phát triển là tăng cả về chất lượng và số lượng làm cho hệ giá trị được cải tiến, được hoàn thiện. Những đặc trưng cơ bản của phát triển được biểu hiện như: Sự phát triển của mọi sự vật, hiện tượng đều có mối liên hệ, tác động qua lại và quy định lẫn nhau; 9 Phát triển từ những thay đổi về số lượng được chuyển hóa thành những thay đổi về chất lượng; Phát triển là quá trình vận động không ngừng của sự vật và hiện tượng. 1.2.2. Đội ngũ, đội ngũ giáo viên 1.2.2.1. Đội ngũ Theo Từ điển Tiếng Việt “Đội ngũ là tập hợp gồm một số đông người cùng chức năng, nhiệm vụ hoặc nghề nghiệp hợp thành lực lượng hoạt động trong một hệ thống (tổ chức) nhất định” [31, tr.339]. Khái niệm đội ngũ có liên quan với khái niệm nguồn nhân lực. Nguồn nhân lực có thể hiểu là tổng thể tiềm năng lao động của một nước hay một địa phương, tức là nguồn lao động, những người lao động có kỹ năng được chuẩn bị sẵn sàng tham gia vào một công việc nào đó trong cơ cấu lao động của xã hội. Đội ngũ của một tổ chức cũng chính là nguồn nhân lực trong tổ chức đó. Chính vì vậy, các đặc trưng về phát triển ĐN gắn liền với những đặc điểm phát triển tổ chức nói chung và đặc trưng của công tác CB nói riêng. 1.2.2.2. Đội ngũ giáo viên ĐNGV là những chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, họ nắm vững tri thức và hiểu biết dạy học và giáo dục như thế nào và có khả năng cống hiến toàn bộ năng lực và sức lực của họ cho giáo dục. Đội ngũ giáo viên là một nhóm giáo viên được tổ chức và tập hợp thành một lực lượng để thực hiện chức năng giúp hiệu trưởng quản lý các hoạt động giáo dục ở các lớp học trong trường nhằm thực hiện mục tiêu và nguyên lý giáo dục. Các tác giả trong nước thì quan niệm: “Đội ngũ nhà giáo trong ngành giáo dục là một tập thể người, bao gồm CBQL, GV, NV; nếu chỉ đề cập đến đặc điểm của ngành thì đội ngũ đó chủ yếu là một ĐNGV và đội ngũ CBQL giáo dục” [16, tr.10]. Căn cứ vào đó có thể hiểu ĐNGV như sau: ĐNGV là một tập hợp những người làm nghề dạy học - giáo dục được tổ chức thành một lực lượng 10 có chung một lý tưởng, mục đích, và nhiệm vụ là tạo ra sản phẩm giáo dục. Họ là một tập hợp có tổ chức, có sự chỉ huy thống nhất, bị ràng buộc bởi trách nhiệm, quyền hạn và được hưởng các quyền lợi về vật chất và tinh thần trong khuôn khổ quy định của luật pháp, luật giáo dục và điều lệ nhà trường. Trong giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài, phát triển đội ngũ GV trường tiểu học là làm thế nào để mỗi cơ sở GD tiểu học có được đội ngũ GV phù hợp với quy mô và đặc điểm của nhà trường và đảm bảo được những yêu cầu chủ yếu như sau: - Đủ về số lượng theo quy định trong Luật giáo dục và Điều lệ trường tiểu học. - Đồng bộ về cơ cấu: tuổi đời và thâm niên công tác, giới, chuyên ngành đào tạo. - Đạt chuẩn về trình độ đào tạo: Chuẩn trình độ đào tạo cuả GV, theo quy định trong Điều lệ trường Tiểu học, là có bằng tốt nghiệp trung cấp sư phạm. Tuy nhiên, Điều lệ cũng khuyến khích GV đạt trên chuẩn về trình độ đào tạo (GV tiểu học có trình độ đào tạo trên chuẩn, có năng lực GD cao được hưởng chế độ chính sách theo quy định của nhà nước) - Có phẩm chất và năng lực đáp ứng được các yêu cầu đạo đức nhà giáo và các tiêu chuẩn nghề nghiệp của giáo viên tiểu học. Phát triển đội ngũ GV tiểu học là tạo tiền đề quan trọng, cần thiết cho việc nâng cao chất lượng và hiệu quả GD tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới GD trong giai đoạn hiện nay. 1.3. Một số lý thuyết quản lý nguồn nhân lực và phát triển nguồn nhân lực trong giáo dục 1.3.1. Quản lý nguồn nhân lực Nguồn nhân lực theo nghĩa rộng được hiểu như nguồn lực con người của một quốc gia, một vùng lãnh thổ. Theo nghĩa hẹp được hiểu là toàn bộ lực lượng lao động có khả năng lao động, đang có việc làm hoặc chưa có việc làm. Xét trong phạm vi một đơn vị, cơ quan hay địa phương nguồn nhân lực chính là toàn bộ lao động của đơn vị, cơ quan hay địa phương đó. 11