Tài liệu ‘phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực đồng bằng sông cửu long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM LÊ HOÀNG DỰ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN DẠY TIẾNG KHMER THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ KHU VỰC ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 9.14.01.14 Hà Nội, 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM LÊ HOÀNG DỰ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN DẠY TIẾNG KHMER THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ KHU VỰC ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Văn Đệ 2. PGS.TS. Trần Huy Hoàng Hà Nội, 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kì công trình nào khác. Tác giả luận án Lê Hoàng Dự LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS Nguyễn Văn Đệ và PGS.TS Trần Huy Hoàng, những người thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện luận án. Tôi xin trân trọng cảm ơn Quý lãnh đạo Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Quý lãnh đạo Phòng quản lý khoa học, Đào tạo và hợp tác quốc tế thuộc Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam và quý thầy giáo, cô giáo đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu đề tài luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo và chuyên viên các Sở Giáo dục và Đào tạo các tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long; cám ơn các anh, chị, em cán bộ quản lí, giáo viên các Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long nơi tôi tiến hành nghiên cứu, khảo sát và người thân, gia đình đã khuyến khích, động viên, giúp tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án này. Tác giả luận án Lê Hoàng Dự MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................ 3 5. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 4 7. Phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 5 8. Luận điểm bảo vệ ................................................................................................ 8 9. Đóng góp mới của luận án .................................................................................. 8 10. Dự kiến cấu trúc của luận án ............................................................................ 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN DẠY TIẾNG KHMER THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ ..................................................................... 10 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề..................................................................... 10 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực ......................... 10 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên ...................... 13 1.1.3. Về chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông ............................... 17 1.1.4. Những công trình nghiên cứu các hoạt động giáo dục và giảng dạy trong các trường phổ thông dân tộc nội trú ........................................................................ 19 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................. 21 1.2.1. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông ................................. 21 1.2.2. Phát triển nguồn nhân lực và phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp...................................................................................... 22 1.2.3. Phát triển văn hóa nhà trường................................................................ 28 1.3. Đặc điểm và vai trò của giáo viên dạy tiếng Khmer trường phổ thông dân tộc nội trú ......................................................................................................... 30 1.3.1. Đặc điểm của giáo viên dạy tiếng Khmer trường phổ thông dân tộc nội trú ................................................................................................................................... 30 1.3.2. Vị trí, vai trò, chức năng của đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer trường phổ thông dân tộc nội trú .......................................................................................... 35 1.3.3. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục với vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ................................................................................................ 37 1.4. Phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực và quản lý dựa vào Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay ..................................................................................................... 40 1.4.1. Vai trò chủ thể quản lý trong phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ................ 40 1.4.2. Nội dung của phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực và quản lý dựa vào Chuẩn nghề nghiệp giáo viên ........................ 43 1.5. Những yếu tố tác động đến phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer............ 55 1.5.1. Yếu tố khách quan ................................................................................ 55 1.5.2. Yếu tố chủ quan ................................................................................... 56 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................... 58 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN DẠY TIẾNG KHMER THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ KHU VỰC ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG ................................................................................................................................... 60 2.1. Đặc điểm phát triển kinh tế - xã hội và giáo dục trung học phổ thông khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ................................................................................ 60 2.1.1. Địa lý tự nhiên và kinh tế - xã hội ......................................................... 60 2.1.2. Khái quát về giáo dục trung học phổ thông khu vực Đồng bằng sông Cửu Long .......................................................................................................................... 61 2.2. Giới thiệu tổ chức khảo sát ......................................................................... 68 2.2.1. Mục đích khảo sát................................................................................. 68 2.2.2. Nguyên tắc lựa chọn mẫu khảo sát ........................................................ 69 2.2.3. Nội dung điều tra, khảo sát ................................................................... 69 2.2.4. Đối tượng điều tra, khảo sát .................................................................. 70 2.2.5. Phương pháp và công cụ điều tra, khảo sát ............................................ 70 2.3. Thực trạng đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ............................................ 71 2.3.1. Thực trạng về số lượng đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ............................. 71 2.3.2. Thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ................................... 75 2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo Chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ................................................................................................................. 82 2.4.1. Phân cấp quản lý về phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long .................. 82 2.4.2. Quản lý nhà nước về giáo dục dân tộc ................................................... 84 2.4.3. Quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo Chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ................................................................................................................. 85 2.4.4. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo Chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ......................................................................................................................... 90 2.4.5. Chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc của đội ngũ giáo viên trung học phổ thông người dân tộc thiểu số ........................................................................ 94 2.5. Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo Chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ........................................................................................................ 97 2.5.1. Thành tựu, ưu điểm .............................................................................. 97 2.5.2. Hạn chế, bất cập ................................................................................... 98 2.5.3. Thuận lợi, cơ hội ................................................................................ 100 2.5.4. Khó khăn, thách thức .......................................................................... 101 2.6. Kinh nghiệm quốc tế về phát triển đội ngũ giáo viên ............................. 102 2.6.1. Kinh nghiệm phát triển đội ngũ giáo viên của một số quốc gia .............. 102 2.6.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ..................................................... 106 Tiểu kết Chương 2 ............................................................................................ 108 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN DẠY TIẾNG KHMER THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ KHU VỰC ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG ................................................................................................................................. 110 3.1. Định hướng phát triển khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ................. 110 3.1.1. Định hướng của Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ........................................................................................ 110 3.1.2. Định hướng phát triển giáo dục trung học phổ thông và phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông người dân tộc thiểu số khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ............................................................................................................... 112 3.2. Nguyên tắc đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ............ 113 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ....................................................... 113 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ....................................................... 113 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn, tính phù hợp và đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện khu vực ĐBSCL ........................................................... 114 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ......................................................... 114 3.3. Các giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo Chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ........................................................................................................................ 115 3.3.1. Giải pháp 1: Tăng cường phân cấp việc phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ............................................................................................................... 115 3.3.2. Giải pháp 2: Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ....................................................................................................................... 117 3.3.3. Giải pháp 3: Đổi mới tuyển chọn, sử dụng đội ngũ giáo dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long...................... 121 3.3.4. Giải pháp 4: Đổi mới đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.................... 123 3.3.5. Giải pháp 5: Xây dựng môi trường giáo dục đa văn hóa trong các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ........................... 126 3.3.7. Giải pháp 7: Tạo nguồn đào tạo đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long ................ 135 3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các giải pháp và thử nghiệm giải pháp ................................................................................................... 141 3.5.1. Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các giải pháp .................... 141 3.5.2. Thử nghiệm giải pháp đã đề xuất ......................................................... 148 Tiểu kết Chương 3 ............................................................................................ 156 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................... 157 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 162 PHỤ LỤC.......................................................................................................... 174 DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CĐSP Cao đẳng Sư phạm CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DTTS Dân tộc thiểu số ĐH Đại học ĐHQG Đại học Quốc gia ĐHSP Đại học Sư phạm ĐT, BD Đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV Đội ngũ giáo viên ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long GD Giáo dục GV Giáo viên GDĐH Giáo dục đại học GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo HS Học sinh KH&CN Khoa học và Công nghệ KH - KT Khoa học - Kỹ thuật KT - XH Kinh tế - Xã hội QLGD Quản lý giáo dục NCKH Nghiên cứu khoa học NNL Nguồn nhân lực NXB Nhà xuất bản PPDH Phương pháp dạy học PTDTNT Phổ thông dân tộc nội trú SP Sư phạm SV Sinh viên THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân DANH MỤC HÌNH Tên Nội dung Trang Hình 1.1: Hoạt động của giáo viên .......................................................................... 37 Hình 1.3: Mô hình chu kỳ quản lý ........................................................................... 53 Hình 2.1: Bản đồ địa lý vùng ĐBSCL ..................................................................... 60 Hình 2.2: Hệ thống giáo dục phổ thông ở khu vực ĐBSCL .................................... 62 Hình 2.3: Biểu đồ số liệu trường / lớp / HS PT DTNT năm học 2015-2016 ........... 63 Hình 2.4: Biểu đồ tỉ lệ HS phổ thông người DTTS theo vùng (%) ......................... 64 Hình 2.5: Biểu đồ tỉ lệ HS phổ thông người DTTS khu vực ĐBSCL (%) .............. 65 Hình 2.6: Mô hình tổ chức QLNN về giáo dục dân tộc ........................................... 85 Hình 3.1: Biểu đồ khảo nghiệm tính cần thiết của các giải pháp........................... 143 Hình 3.2: Biểu đồ khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp ............................. 145 DANH MỤC BẢNG Tên Nội dung Trang Bảng 2.1: Số trường THPT và PTDTNT ở khu vực ĐBSCL .................................. 62 Bảng 2.2: Số lượng và tỉ lệ học sinh THPT người DTTS khu vực ĐBSCL ............. 65 Bảng 2.3: Chất lượng giáo dục THPT vùng ĐBSCL năm học 2014-2015 .............. 66 Bảng 2.4: Chất lượng giáo dục trường PTDTNT khu vực ĐBSCL năm học 20152016 ........................................................................................................................... 67 Bảng 2.5: Số liệu GV THPT người dân tộc thiểu số khu vực ĐBSCL .................... 72 Bảng 2.6: Số liệu GV, lớp các trường THPT DTNT khu vực ĐBSCL ................... 73 Bảng 2.7: Số liệu GV THPT dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL ...................................................................................................................... 74 Bảng 2.8: Đánh giá, xếp loại giáo viên trường PTDTNT khu vực ĐBSCL ............ 76 Bảng 2.9: Thống kê số liệu đào tạo nâng cao trình độ cho giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường PT DTNT khu vực ĐBSCL .................................................... 77 Bảng 2.10: Phẩm chất và năng lực của ĐNGV dạy tiếng Khmer các trường PTDTNT ................................................................................................................... 79 Bảng 2.11: Kết quả xếp loại hạnh kiểm HS trường PT DTNT năm học 2015-2016 ................................................................................................................................... 81 Bảng 2.12: Kết quả xếp loại học lực HS trường PT DTNT năm học 2015-2016 ... 82 Bảng 2.13: Đánh giá chất lượng của quy hoạch ĐNGV dạy tiếng Khmer .............. 86 Bảng 2.14: Tỉ lệ GV/Lớp và HS/GV các trường THPT khu vực ĐBSCL............... 88 Bảng 2.15: Mức độ tham gia về công tác đào tạo, bồi dưỡng của ĐNGV dạy tiếng Khmer........................................................................................................................ 93 Bảng 2.16: Đánh giá chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng của ĐNGV dạy tiếng Khmer........................................................................................................................ 93 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các giải pháp ......................... 142 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp ............................. 145 Bảng 3.3: Tổng hợp kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ......................................................................................................................... 147 Bảng 3.4: Tổng hợp kết quả thử nghiệm ................................................................ 151 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sự phát triển của kinh tế tri thức và quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ, đã làm thay đổi căn bản tư duy kinh tế, chính trị - xã hội trên phạm vi toàn thế giới theo xu hướng hội nhập cùng phát triển. Toàn cầu hóa cũng tạo ra những điều kiện thuận lợi thúc đẩy giao lưu, hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm. Để có thể thích ứng với xu thế của toàn cầu hóa, sự phát triển của KH&CN và nền kinh tế tri thức, các nhà trường phải không ngừng đổi mới, tập trung xây dựng, phát triển năng lực cốt lõi và những năng lực của ĐNGV, đồng thời các nhà trường cần tận dụng tốt cơ hội, vượt qua thách thức để hội nhập, mà trong đó vấn đề cốt lõi, có vai trò then chốt tạo ra chất lượng, hiệu quả của các nhà trường chính là phát triển ĐNGV. Trong bối cảnh đó, Đảng và Nhà nước ta đã chọn giáo dục và đào tạo, khoa học công nghệ là khâu đột phá, phát huy yếu tố con người, coi con người “vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển”. Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 đã ghi: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI khẳng định: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu và tạo sự chuyển biến cơ bản, toàn diện trong phát triển giáo dục và đào tạo”; đồng thời “Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư phát triển” [54]. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 đã định hướng: “Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược”. Như vậy, "giáo dục và đào tạo là chìa khóa mở cửa tiến vào tương lai" để đào tạo nên con người mới xã hội chủ nghĩa vừa "hồng" vừa "chuyên" đáp ứng yêu cầu xã hội ngày càng cao. Giáo dục và đào tạo có vai trò quan trọng như thế nhưng để hoàn thành được sứ mệnh của mình, ngành giáo dục và đào tạo phải chăm lo đến ĐNGV vì họ không những là thước đo nhân cách, bản lĩnh nghề nghiệp để thực hiện sứ mệnh mà còn trở thành tấm gương sáng cho học sinh noi theo, góp phần tôn vinh hình ảnh của người thầy, cô giáo trong xã hội, từ đó có tác động tích cực đến chất lượng của hoạt động giáo dục. Đội ngũ nhà giáo luôn được xem là lực lượng cốt cán của sự nghiệp GD&ĐT, là nhân tố chủ đạo quyết định việc nâng cao chất lượng giáo dục. Nghị quyết Hội 2 nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII cũng đã xác định: “Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục”. Do đó, muốn phát triển GD&ĐT phải chăm lo xây dựng và phát triển ĐNGV. Điều đó được khẳng định trong các văn kiện của Đảng và được cụ thể hóa trong chiến lược phát triển giáo dục các thời kỳ. Trong điều 15 của Luật Giáo dục cũng đã ghi rõ: “Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục”. Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục tiếp tục khẳng định vai trò của đội ngũ nhà giáo và đề ra giải pháp: “Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo”, trong đó chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo là một mục tiêu quan trọng: “Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo”. Phát triển giáo dục vùng dân tộc thiểu số là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước thực hiện mục tiêu công bằng xã hội. Phát triển ĐNGV dân tộc nói chung và GV dạy tiếng Khmer nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng để thực hiện thành công mục tiêu này, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của người Khmer khu vực ĐBSCL. Trường PTDTNT khu vực ĐBSCL có nhiệm vụ nâng cao dân trí và tạo nguồn nhân lực tại chỗ cho địa phương, đặc biệt là nhân lực trình độ cao cho đồng bào dân tộc Khmer. Một trong những đặc thù của giáo dục phổ thông khu vực ĐBSCL là giáo dục đối với học sinh người dân tộc Khmer, môi trường sống của người Khmer… đòi hỏi phải có một ĐNGV dạy tiếng Khmer để đáp ứng yêu cầu giáo dục khu vực. Vì vậy, cần thiết phải xây dựng và phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua giáo dục ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL còn tồn tại nhiều bất cập, nhất là ĐNGV dạy tiếng Khmer. Giáo viên dạy tiếng Khmer hiện còn thiếu thiếu rất nhiều, năng lực chuyên môn cũng như năng lực sư phạm còn nhiều hạn chế. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó có nguyên nhân do công tác phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh hiện nay. Do vậy, vấn đề nghiên cứu hệ thống biện pháp phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer khu vực ĐBSCL sẽ là cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch để phát triển, bố trí, 3 sắp xếp ĐNGV dạy tiếng Khmer khu vực ĐBSCL đảm bảo đủ về số lượng, mạnh về chất lượng đáp ứng với yêu cầu hiện nay là yêu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, để phát triển được một đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đạt chuẩn về chất lượng cần có những luận cứ khoa học đúng đắn và những giải pháp hữu hiệu. Do vậy, vấn đề nghiên cứu hệ thống biện pháp phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer khu vực ĐBSCL sẽ là cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch để phát triển, bố trí, sắp xếp đội ngũ GV dạy tiếng Khmer khu vực ĐBSCL đảm bảo đủ về số lượng, mạnh về chất lượng đáp ứng với yêu cầu hiện nay. Với những lý do trên, tác giả đã chọn vấn đề: “Phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long” làm đề tài nghiên cứu luận án tiến sĩ của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng, đề xuất các giải pháp phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện GD&ĐT. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer ở các trường phổ thông dân tộc nội trú. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. 4. Giả thuyết khoa học Một trong những đặc thù của giáo dục phổ thông khu vực ĐBSCL là giáo dục đối với học sinh người dân tộc Khmer, môi trường sống của người Khmer… đòi hỏi phải có một ĐNGV dạy tiếng Khmer để đáp ứng yêu cầu giáo dục khu vực. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua giáo dục ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL còn nhiều bất cập, nhất là ĐNGV dạy tiếng Khmer, so với yêu cầu còn thiếu bền vững, chưa đảm bảo về số lượng, chưa thật mạnh về chất lượng. Nếu đề xuất các giải pháp theo tiếp cận Chuẩn nghề nghiệp của GV và lý thuyết phát triển nguồn nhân 4 lực, tác động đồng bộ vào các khâu cơ bản của quá trình phát triển đội ngũ GV (quy hoạch; tuyển chọn; sử dụng; đào tạo, bồi dưỡng; thanh tra, kiểm tra) thì sẽ góp phần phát triển được ĐNGV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL trong bối cảnh đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, công tác phát triển đội ngũ này là nhu cầu hết sức cấp thiết, có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của người Khmer khu vực ĐBSCL. 5. Phạm vi nghiên cứu 5.1. Phạm vi nội dung nghiên cứu Tập trung nghiên cứu các giải pháp quản lý của các chủ thể quản lý ở cấp tỉnh và cấp trường, đặc biệt các giải pháp quản lý của các Sở GD&ĐT đối với đội ngũ GV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT của các tỉnh khu vực ĐBSCL. 5.2. Phạm vi thời gian và địa bàn nghiên cứu Nghiên cứu thực tiễn và nghiên cứu thử nghiệm được triển khai ở các trường PTDTNT của các tỉnh khu vực ĐBSCL. Đánh giá hiện trạng phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT của các tỉnh khu vực ĐBSCL giai đoạn từ năm học 2014-2015 đến năm học 2017-2018. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL trong bối cảnh đổi mới giáo dục. - Đánh giá thực trạng đội ngũ GV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL và phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer theo Chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. - Đề xuất một số giải pháp phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer theo Chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL trong bối cảnh đổi mới GD. - Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp đề xuất. - Thử nghiệm 1 - 2 giải pháp phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer theo Chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. 5 7. Phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp tiếp cận (i) Tiếp cận phát triển nguồn nhân lực: Đội ngũ GV dạy tiếng Khmer là nhân lực chủ yếu của các trường PTDTNT. Phát triển đội ngũ GV ở các trường PTDTNT là phát triển nguồn nhân lực cho giáo dục phổ thông. Bởi vậy, nghiên cứu phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL cần tiếp cận phát triển nguồn nhân lực, với các nội dung: Phân cấp việc phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Xây dựng quy hoạch phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Tuyển chọn, sử dụng ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Xây dựng môi trường giáo dục đa văn hóa trong các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách tạo môi trường, tạo động lực làm việc cho ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Tạo nguồn đào tạo ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. (ii) Tiếp cận chuẩn hóa: Nghị quyết 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013, Hội nghị TW8 (khóa XI) về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo hướng chuẩn hóa. Nghị quyết cũng đã nêu rõ: “Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo”. Do đó, nghiên cứu phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL cũng cần tiếp cận theo hướng chuẩn hóa. (iii) Tiếp cận hệ thống: Đội ngũ GV là một nhân tố quan trọng của quá trình dạy học, vì vậy, phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL phải gắn liền với việc xác định mục đích, nhiệm vụ dạy học, xây dựng chương trình, sách giáo khoa, đổi mới phương pháp dạy học. Việc phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL là một hệ thống gồm nhiều yếu tố có liên hệ mật thiết với nhau và có mối quan hệ với việc phát triển các hoạt động của GD&ĐT. (iv) Tiếp cận văn hóa: Đặc điểm đa văn hóa ở các trường PTDTNT và môi 6 trường cộng đồng của xã hội làm cho nhu cầu nhận thức sâu sắc vấn đề bảo tồn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và văn hoá tộc người khu vực ĐBSCL. Từ đó, các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL tiếp cận môi trường giáo dục đa văn hóa tạo thuận lợi cho các hoạt động dạy học của GV và HS ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. Xây dựng môi trường giáo dục trong các trường PTDTNT thành môi trường giáo dục đa văn hóa phù hợp với đặc điểm và văn hóa dân tộc Khmer. Môi trường giáo dục mà ở đó mỗi GV và HS dân tộc cảm nhận về tinh thần và vật chất thân thiện, hòa nhập trong tất cả các mối quan hệ. Do đó, nghiên cứu phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL cần phải tiếp cận văn hóa. Vì vậy, trong quá trình nghiên cứu đề xuất các giải pháp, luận án coi trọng đặc điểm đa văn hóa, văn hóa dân tộc Khmer và sự thống nhất hòa hợp văn hóa dân tộc, mối tương tác văn hoá của dân tộc Khmer, cùng góp phần bồi đắp nên những giá trị văn hoá cao đẹp của dân tộc. (v) Tiếp cận phức hợp: Là phương pháp áp dụng vào việc nghiên cứu một đối tượng khi ta dựa trên nhiều quan điểm, lý thuyết khác nhau. Để nghiên cứu phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL trong bối cảnh đổi mới giáo dục, luận án dựa vào nhiều lý thuyết khác nhau như Tâm lý học quản lý, Giáo dục học, Khoa học quản lý giáo dục, Lý thuyết phát triển và quản lý nguồn nhân lực, chuẩn hóa ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL... làm cơ sở khoa học cho việc xây dựng các giải pháp phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ này. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa trong nghiên cứu các nguồn tài liệu lý luận và thực tiễn có liên quan đến công tác phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL, bao gồm: - Các văn kiện, nghị quyết, chủ trương, Chính sách của Đảng, Nhà nước, tư tưởng Hồ Chí Minh có liên quan đến đề tài. - Các tác phẩm về tâm lý học, giáo dục học... trong và ngoài nước. 7 - Các công trình nghiên cứu khoa học quản lý giáo dục của các nhà lý luận, các nhà quản lý giáo dục, các nhà giáo... có liên quan đến đề tài như luận văn, luận án, các báo cáo khoa học, các chuyên khảo, các bài báo. Các tài liệu trên được phân tích, nhận xét, tóm tắt và trích dẫn phục vụ trực tiếp cho việc giải quyết các nhiệm vụ của luận án. 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra, khảo sát: (1) Tiến hành điều tra, thống kê để nắm được số lượng, cơ cấu, trình độ đào tạo, thâm niên công tác của ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; (2) Tiến hành khảo sát bằng phiếu hỏi về nhu cầu nội dung, phương pháp, hình thức đào tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn, sử dụng GV, các chế độ chính sách, khen thưởng đối với GV, công tác thanh tra, kiểm tra và đánh giá GV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; (3) Đối tượng điều tra, khảo sát là GV, CBQL các trường PTDTNT dạy tiếng Khmer khu vực ĐBSCL; (4) Kết quả điều tra, khảo sát được phân tích, so sánh, đối chiếu để tìm ra những thông tin cần thiết theo hướng nghiên cứu của luận án. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động giáo dục: (1) Nghiên cứu kế hoạch dạy học, giáo án, hồ sơ, kế hoạch tự bồi dưỡng của GV; (2) Nghiên cứu, phân tích, đánh giá kết quả học tập của học sinh; (3) Nghiên cứu kế hoạch phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer của một số Sở GD&ĐT, hiệu trưởng các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tiến hành nghiên cứu, tiếp thu những kinh nghiệm trong việc xây dựng và phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer của các Sở GD&ĐT, các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL và việc đào tạo GV dạy tiếng Khmer ở các trường sư phạm. - Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia bằng hình thức phiếu hỏi, gồm: (1) Các nhà khoa học, các chuyên gia về giáo dục, tâm lý học, quản lý giáo dục; (2) Các nhà quản lý của Sở GD&ĐT, các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; (3) Các nhà quản lý trường sư phạm; (4) Phương pháp phỏng vấn trực tiếp: Tiến hành trao đổi với các GV dạy tiếng Khmer các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL, CBQL của các sở GD&ĐT. 8 7.2.3. Nhóm các phương pháp xử lý thông tin Sử dụng thống kê toán học; Sử dụng các phần mềm tin học; Sử dụng sơ đồ, bảng biểu, đồ thị... 8. Luận điểm bảo vệ 8.1. Phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT là phát triển NNL ngành giáo dục người dân tộc thiểu số, là một trong những nhân tố quan trọng góp phần giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Do đó, vận dụng lý thuyết phát triển NNL, dựa vào chuẩn nghề nghiệp GV vào nghiên cứu phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer là phù hợp. 8.2. Để phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu và đảm bảo về chất lượng, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới GD&ĐT hiện nay, cần thực hiện đồng bộ hệ thống các giải pháp nêu trong luận án. Hệ giải pháp tác động đồng bộ vào các nhân tố số lượng, chất lượng và cơ cấu ĐNGV dạy tiếng Khmer các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL, chính là chìa khoá khắc phục việc thiếu GV ngành đặc thù, từ đó mang lại tác dụng tích cực trong việc thực hiện nhiệm vụ đào tạo đáp ứng nhu cầu xã hội. Theo chúng tôi, đây là luận điểm thể hiện tính đặc thù và sẽ mang lại hiệu quả thiết thực về việc giảng dạy tiếng Khmer ngày càng có chất lượng hơn. 8.3. Một trong những đặc thù của giáo dục phổ thông khu vực ĐBSCL là giáo dục đối với học sinh người dân tộc Khmer, môi trường sống của người Khmer… đòi hỏi phải có một ĐNGV dạy tiếng Khmer để đáp ứng yêu cầu giáo dục khu vực. Với đặc điểm của học sinh trường PTDTNT, một nhiệm vụ cần được đặc biệt quan tâm là phải tăng cường công tác giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh THPT người dân tộc Khmer vào học ngành sư phạm (trong đó có ngành sư phạm ngôn ngữ tiếng Khmer) để đảm bảo đầu vào cho việc đào tạo GV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. 9. Đóng góp mới của luận án 9.1. Về mặt lý luận: Hệ thống hóa và làm phong phú thêm lý luận về phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer trên cơ sở vận dụng đa dạng các phương pháp tiếp cận nghiên cứu, đặc biệt là tiếp cận lý thuyết phát triển nguồn nhân lực, tiếp cận 9 theo chuẩn nghề nghiệp GV dạy tiếng Khmer và yêu cầu đối với GV dạy tiếng Khmer trong bối cảnh đổi mới GD; phân tích làm rõ nội dung phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer và các yếu tố tác động đến phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer. 9.2. Phát hiện thực trạng ĐNGV và phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL theo tiếp cận phát triển nguồn nhân lực, tiếp cận theo chuẩn nghề nghiệp GV đây là những căn cứ thực tiễn quan trọng cần đặc biệt quan tâm khi thực hiện mục tiêu phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. 9.3. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, tác giả đã đề xuất 7 giải pháp nhằm xây dựng ĐNGV dạy tiếng Khmer các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục bao gồm: Tăng cường phân cấp việc phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Xây dựng quy hoạch phát triển ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Đổi mới tuyển chọn, sử dụng ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Đổi mới đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Xây dựng môi trường giáo dục đa văn hóa trong các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách tạo môi trường, tạo động lực làm việc cho ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL; Tạo nguồn đào tạo ĐNGV dạy tiếng Khmer ở các trường PTDTNT khu vực ĐBSCL. 10. Dự kiến cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án dự kiến gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú. Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Chương 3: Phát triển đội ngũ GV dạy tiếng Khmer theo chuẩn nghề nghiệp ở các trường phổ thông dân tộc nội trú khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.