Tài liệu Phát triển dịch vụ bao thanh toán tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam

NHÖÕNG KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC CUÛA ÑEÀ TAØI Ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu phaân tích thöïc traïng cuûa hoaït ñoäng Bao thanh toaùn taïi Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam, ñeà caäp ñeán nhöõng thuaän lôïi khoù khaên cuõng nhö nguyeân nhaân haïn cheá vieäc phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï naøy, ñoàng thôøi ñöa ra giaûi phaùp phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï Bao thanh toaùn. Ñoái töôïng nghieân cöùu: Saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam. Phaïm vi nghieân cöùu: Toaøn boä heä thoáng Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam vaø moät soá ngaân haøng ñaõ vaø ñang trieån khai Saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn. Ñeà taøi giaûi quyeát ñöôïc nhöõng noäi dung cô baûn sau: - Neâu leân thöïc traïng phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam vaø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam, nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc vaø nhöõng toàn taïi. - Ñöa ra giaûi phaùp phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi NHNo & PTNT Vieät Nam. BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP.HCM -------------- NGUYEÃN CAO CÖÔØNG PHAÙT TRIEÅN DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI NGAÂN HAØNG NOÂNG NGHIEÄP VAØ PHAÙT TRIEÅN NOÂNG THOÂN VIEÄT NAM CHUYEÂN NGAØNH: KINH TEÁ TAØI CHÍNH – NGAÂN HAØNG MAÕ SOÁ: 60 . 31 . 12 LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS.TS: HOAØNG ÑÖÙC THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – NAÊM 2010 MUÏC LUÏC TRANG PHUÏ BÌA Trang LÔØI CAM ÑOAN MUÏC LUÏC DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, TÖØ VIEÁT TAÉT DANH MUÏC CAÙC HÌNH VEÕ, ÑOÀ THÒ MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG I : SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN VAØ VAI TROØ CUÛA NOÙ ÑOÁI VÔÙI HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI: ............................................................................................................................... 1 1.1 SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN: ..................................................... 1 1.1.1 Khaùi nieäm veà saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn. ............................................... 1 1.1.2 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån dòch vuï bao thanh toaùn. .................................. 3 1.1.3 Caùc loaïi hình bao thanh toaùn. .............................................................................. 5 1.2 YÙ NGHÓA CUÛA SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN ÑOÁI VÔÙI HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI: ......................... 11 1.2.1 Nhöõng lôïi ích cuûa saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn........................................ 11 1.2.2 YÙ nghóa cuûa vieäc phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi caùc Ngaân haøng thöông maïi. ............................................................................................... 20 1.3 MOÄT SOÁ KINH NGHIEÄM CUÛA CAÙC NÖÔÙC VEÀ PHAÙT TRIEÅN DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM ÑOÁI VÔÙI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM: ............................................ 23 1.3.1 Hoaït ñoäng bao thanh toaùn treân theá giôùi. ........................................................... 23 1.3.2 Baøi hoïc kinh nghieäm cho hoaït ñoäng bao thanh toaùn taïi Vieät Nam.................. 28 Keát luaän chöông I ............................................................................................... 31 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG PHAÙT TRIEÅN SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM VAØ TAÏI NHNo & PTNT VIEÄT NAM:..................................................................................... 33 2.1 QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM:............................................... 33 2.1.1 Quaù trình phaùt trieån cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. ...................... 33 2.1.2 Quaù trình phaùt trieån cuûa saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi caùc Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam vaø nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc........................................... 34 2.1.3 Caùc quy ñònh veà saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi Vieät Nam. .................. 38 2.1.4 Nhöõng toàn taïi trong quaù trình phaùt trieån cuûa saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi Vieät Nam. ..................................................................................................... 43 2.2 THÖÏC TRAÏNG VEÀ PHAÙT TRIEÅN SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI NHNo & PTNT VIEÄT NAM: ....................................................................... 48 2.2.1 Nhöõng öùng duïng cuûa saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn maø NHNo & PTNT Vieät Nam ñaõ trieån khai. .................................................................................... 49 2.2.2 Nhöõng toàn taïi:..................................................................................................... 50 Keát luaän chöông II.............................................................................................. 55 CHÖÔNG III: GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI NHNo&PTNT VIEÄT NAM: .................................................. 57 3.1 ÑÒNH HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN CUÛA NHNo&PTNT VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2015: ..................................................... 57 3.1.1 Ñònh höôùng phaùt trieån cuûa NHNo&PTNT Vieät Nam. ..................................... 57 3.1.2 Ñònh höôùng phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn cuûa NHNo&PTNT Vieät Nam. .......................................................................................................... 58 3.2 MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI NHNo&PTNT VIEÄT NAM. .............................................................. 59 3.2.1 Nhoùm giaûi phaùp ôû caáp ñoä vó moâ. ..................................................................... 59 3.2.1.1 Veà haï taàng phaùp lyù ........................................................................................... 60 3.2.1.2 Veà haï taàng thoâng tin ........................................................................................ 62 3.2.2 Nhoùm giaûi phaùp ôû caáp ñoä vi moâ. ...................................................................... 63 3.2.2.1 Xaây döïng moät saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn phuø hôïp vôùi nhu caàu thò tröôøng ................................................................................................................ 64 3.2.2.2 Hoaøn thieän quy trình bao thanh toaùn ............................................................... 65 3.2.2.3 Thaønh laäp phoøng ban/boä phaän bao thanh toaùn ñoäc laäp taïi caùc chi nhaùnh...... 76 3.2.2.4 Ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä coù chaát löôïng cao...................................................... 76 3.2.2.5 Ñaåy maïnh coâng taùc tieáp thò veà bao thanh toaùn ñeå giôùi thieäu dòch vuï naøy tôùi khaùch haøng......................................................................................................... 78 3.2.2.6 Giaûi phaùp veà phía baûn thaân caùc doanh nghieäp mua haøng/ baùn haøng söû duïng saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn ..................................................................... 78 3.2.2.7 Söï phoái hôïp giöõa caùc chi nhaùnh ....................................................................... 81 Keát luaän chöông III ........................................................................................... 81 KEÁT LUAÄN .................................................................................................................83 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO DANH MUÏC TÖØ VIEÁT TAÉT BTT Bao thanh toaùn XK Xuaát khaåu NK Nhaäp khaåu TCTD Toå chöùc tín duïng NH Ngaân haøng NHNN Ngaân haøng Nhaø nöôùc NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHTMCP Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn QÑ Quyeát ñònh NHNo & PTNT Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân FCI Factors Chain International (Toå chöùc bao thanh toaùn quoác teá) WTO World Trade Organization ( Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi) DANH MUÏC BAÛNG BIEÅU, SÔ ÑOÀ Baûng Teân baûng Trang Baûng 1.1 So saùnh BTT noäi ñòa vaø BTT quoác teá 9 Baûng 1.2 Doanh soá Bao thanh toaùn treân theá giôùi 24 Baûng 1.3 Caùc thò tröôùng BTT lôùn treân theá giôùi 25 Baûng 1.4 Doanh soá BTT caùc khu vöïc 25 Baûng 2.1 Doanh soá BTT cuûa Agribank Vieät Nam 49 Sô ñoà Teân sô ñoà Trang Sô ñoà 1.1 Quy trình thöïc hieän bao thanh toaùn trong nöôùc 5 Sô ñoà 1.2 Quy trình thöïc hieän bao thanh toaùn nhaäp khaåu 7 Sô ñoà 3.1 Sô ñoà thöïc hieän bao thanh toaùn noäi ñòa 7 Bieåu ñoà Teân bieåu ñoà Trang Bieåu ñoà 2.1 Doanh thu Bao thanh toaùn taïi Vieät Nam 36 Bieåu ñoà 2.2 Doanh thu BTT noäi ñòa vaø quoác teá taïi Vieät Nam 36 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi: Trong nhöõng naêm qua, heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam ñaõ khoâng ngöøng lôùn maïnh veà caû soá löôïng vaø chaát löôïng. Söï phaùt trieån cuûa ngaønh Ngaân haøng naèm trong boái caûnh chung cuûa neàn kinh teá trong, ngoaøi nöôùc vaø nhöõng chuyeån bieán phöùc taïp cuûa kinh teá theá giôùi. Traûi qua nhieàu thaêng traàm, tuy nhieân ngaønh Ngaân haøng ñaõ taän duïng toát nhöõng thôøi cô, vöôït qua khoâng ít nhöõng cam go trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñeå gaët haùi ñöôïc nhöõng thaønh töïu to lôùn, ñoùng goùp khoâng nhoû vaøo söï phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc trong nhöõng naêm qua. Ngaân haøng Nhaø nöôùc cuõng ñaõ thöïc hieän hieäu quaû chöùc naêng cuûa mình, khoâng ngöøng hoaøn thieän cô cheá ñieàu haønh chính saùch tieàn teä, chính saùch tyû giaù, chính saùch quaûn lyù ngoaïi hoái theo cô cheá thò tröôøng vaø ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, töøng böôùc hoaøn thieän, phaùt trieån heä thoáng thanh toaùn, ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa khaùch haøng. Vieäc gia nhaäp WTO, thöïc hieän caùc cam keát môû cöûa dòch vuï ngaân haøng. Ngaønh Ngaân haøng ñaõ môû cöûa hoäi nhaäp maïnh meõ vôùi khu vöïc vaø theá giôùi. Chính vì theá ña daïng hoùa vaø phaùt trieån saûn phaåm môùi laø moät trong nhöõng chieán löôïc ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån, trong ñoù coù nghieäp vuï bao thanh toaùn. Nhaän thöùc ñöôïc ñieàu ñoù caùc ngaân haøng thöông maïi ñaõ töøng böôùc trieån khai nghieäp vuï naøy. Treân theá giôùi bao thanh toaùn ñaõ ñöôïc söû duïng nhö moät giaûi phaùp toái öu thuùc ñaåy quaù trình buoân baùn haøng hoùa, cung öùng dòch vuï dieãn ra thuaän lôïi vaø hieäu quaû hôn. Nhöõng lôïi ích maø bao thanh toaùn ñem laïi cho thöông maïi trong phaïm vi quoác gia vaø treân toaøn theá giôùi ngaøy caøng ñöôïc khaúng ñònh vaø coâng nhaän roäng raõi. Tuy nhieân taïi Vieät Nam, qua hôn 5 naêm trieån khai dòch vuï bao thanh toaùn vaãn chöa tieáp caän ñöôïc nhieàu doanh nghieäp söû duïng dòch vuï naøy. Chính vì tính caáp thieát ñoù toâi choïn ñeà taøi “ Phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï Bao thanh toaùn taïi Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam” laøm luaän vaên toát nghieäp cuûa mình. 2. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: Ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu phaân tích thöïc traïng cuûa hoaït ñoäng Bao thanh toaùn taïi Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam, ñeà caäp ñeán nhöõng thuaän lôïi khoù khaên cuõng nhö nguyeân nhaân haïn cheá vieäc phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï naøy, ñoàng thôøi ñöa ra giaûi phaùp phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï Bao thanh toaùn. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: Ñoái töôïng nghieân cöùu: Saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam. Phaïm vi nghieân cöùu: Toaøn boä heä thoáng Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam vaø moät soá ngaân haøng ñaõ vaø ñang trieån khai Saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: Luaän vaên söû duïng toång hôïp caùc phöông phaùp tieáp caän. Thu thaäp thoâng tin töø caùc taïp chí, saùch baùo, website hôïp phaùp. Ngoaøi ra luaän vaên coøn toång hôïp caùc phöông phaùp quan saùt, phoûng vaán caùc chuyeân gia. Söû duïng phöông phaùp phaân tích nhaân quaû, keát hôïp phaân tích ñònh tính, ñònh löôïng. 5. Keát caáu cuûa ñeà taøi: Ñeå giaûi quyeát noäi dung cô baûn cuûa ñeà taøi treân toâi ñöa ra boá cuïc cuûa luaän vaên goàm caùc chöông: Chöông I: Saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn vaø vai troø cuûa noù ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. Trong chöông naøy ñeà caäp ñeán nhöõng lyù luaän cô baûn veà nghieäp vuï bao thanh toaùn, nhöõng lôïi ích maø dòch vuï bao thanh toaùn mang laïi cho caùc doanh nghieäp cuõng nhö caùc nhaø cung öùng dòch vuï naøy. Chöông II: Thöïc traïng phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam vaø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam. Chöông naøy neâu leân thöïc traïng hoaït ñoäng bao thanh toaùn taïi caùc NHTM Vieät Nam vaø taïi NHNo & PTNT Vieät Nam, nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc vaø nhöõng toàn taïi. Chöông III: Giaûi phaùp phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn taïi NHNo & PTNT Vieät Nam. Töø nhöõng lyù luaän vaø thöïc tieãn, toâi ñöa ra nhöõng giaûi phaùp phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï naøy. Maëc duø coù nhieàu coá gaéng nhöng ñeà taøi seõ khoâng traùnh khoûi nhöõng sai soùt, haïn cheá veà maët kieán thöùc vaø thöïc tieãn, toâi raát mong ñöôïc söï goùp yù cuûa quyù thaày coâ vaø caùc baïn quan taâm ñeán lónh vöïc naøy. -1- CHÖÔNG I : SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN VAØ VAI TROØ CUÛA NOÙ ÑOÁI VÔÙI HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI: 1.1 SAÛN PHAÅM DÒCH VUÏ BAO THANH TOAÙN: 1.1.1 Khaùi nieäm veà saûn phaåm dòch vuï bao thanh toaùn: Hieän nay bao thanh toaùn ñaõ trôû thaønh moät dòch vuï ñöôïc söû duïng roäng raõi treân thò tröôøng taøi chính theá giôùi, vaø ñaõ ñöôïc trieån khai taïi Vieät Nam hôn 5 naêm, tuy nhieân vaãn coøn nhieàu khaùi nieäm dieãn ñaït khaùc nhau veà bao thanh toaùn. Theo ñieàu 2 Chöông 1 Coâng öôùc veà bao thanh toaùn quoác teá UNIDROIT 1988 (Unidroit Convention on Internationnal Factoring) ñònh nghóa: Bao thanh toaùn laø moät daïng taøi trôï baèng vieäc mua baùn caùc khoaûn nôï ngaén haïn trong giao dòch thöông maïi giöõa toå chöùc taøi trôï vaø beân cung öùng, theo ñoù toå chöùc taøi trôï thöïc hieän toái thieåu hai trong soá caùc chöùc naêng sau: Taøi trôï beân cung öùng goàm cho vay vaø öùng tröôùc tieàn, quaûn lyù soå saùch lieân quan ñeán caùc khoaûn phaûi thu, thu nôï cuûa caùc khoaûn phaûi thu, baûo ñaûm ruûi ro khoâng thanh toaùn cuûa beân mua haøng. Theo toå chöùc bao thanh toaùn quoác teá – FCI (Factors Chain International): Bao thanh toaùn laø moät dòch vuï taøi chính troïn goùi bao goàm söï keát hôïp giöõa taøi trôï voán hoaït ñoäng, phoøng ngöøa ruûi ro tín duïng, theo doõi caùc khoaûn phaûi thu vaø dòch vuï thu hoä. Ñoù laø moät söï thoûa thuaän giöõa ñôn vò bao thanh toaùn (factor) vaø ngöôøi cung öùng haøng hoùa dòch vuï hay coøn goïi laø ngöôøi baùn haøng trong quan heä mua baùn haøng hoùa (seller). Theo nhö thoûa thuaän ñôn vò bao thanh toaùn seõ mua laïi khoaûn phaûi thu cuûa ngöôøi baùn döaï treân khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua -2- trong quan heä mua baùn haøng hoùa( buyer) hay coøn goïi laø con nôï trong quan heä tín duïng (debtor). Theo ñieàu 1 nhöõng quy ñònh chung veà hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá aán baûn thaùng 06/2004 cuûa FCI, hôïp ñoàng bao thanh toaùn laø moät hôïp ñoàng theo ñoù nhaø cung caáp seõ chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu (hay moät phaàn caùc khoaûn phaûi thu ) cho moät ñôn vò bao thanh toaùn, ñeå thöïc hieän moät trong caùc chöùc naêng: keá toaùn soå saùch caùc khoaûn phaûi thu, thu nôï caùc khoaûn phaûi thu, phoøng ngöøa ruûi ro nôï xaáu. Theo ñieàu 2 Chöông 1 coâng öôùc UNIDROIT veà bao thanh toaùn quoác teá coøn boå sung theâm moät chöùc naêng nöõa cuûa bao thanh toaùn laø taøi trôï cho ngöôøi baùn, bao goàm vieäc cho vay laãn vieäc öùng tieàn thanh toaùn tröôùc. Ñoái vôùi moät soá toå chöùc cung caáp dòch vuï bao thanh toaùn khaùc thì nghieäp vuï naøy ñöôïc ñónh nghóa laø vieäc mua laïi caùc khoaûn phaûi thu hay vieäc cung caáp taøi trôï taøi chính ngaén haïn thoâng qua vieäc traû caùc khoaûn phaûi thu ngay laäp töùc baèng tieàn maët ñeå caùc thieän doøng ngaân löu cuûa khaùch haøng (client) ñoàng thôøi nhaän laáy ruûi ro tín duïng (ruûi ro khi ngöôøi mua khoâng thanh toaùn, ngöôøi mua khoâng nhaän haøng… ). Caùc dòch vuï ñi keøm goàm coù quaûn lyù nôï, quaûn lyù soå caùi baùn haøng, xeáp haïng haïn möùc tín duïng vaø thu hoä. Theo quy cheá hoaït ñoäng bao thanh toaùn ban haønh theo quyeát ñònh soá 1096/2004/QÑ –NHNN ngaøy 06/09/2004 cuûa ngaân haøng nhaø nöôùc: Bao thanh toaùn laø moät hình thöùc caáp tín duïng cuûa caùc toå chöùc tín duïng cho beân baùn haøng thoâng qua vieäc mua laïi caùc khoaûn phaûi thu phaùt sinh töø vieäc mua, baùn haøng hoùa ñeõ ñöôïc beân baùn haøng vaø beân mua haøng thoûa thuaän trong hôïp ñoàng mua, baùn haøng. Trong moät nghieäp vuï bao thanh toaùn thoâng thöôøng seõ coù söï xuaát hieän cuûa ít nhaát ba beân: Toå chöùc bao thanh toaùn (factor), khaùch haøng cuûa toå chöùc -3- bao thanh toaùn (client hay seller) vaø con nôï cuûa toå chöùc bao thanh toaùn (debtor hay buyer). - Ngöôøi mua nôï hay ñôn vò bao thanh toaùn (factor): laø ngaân haøng, coâng ty taøi chính chuyeân thöïc hieän vieäc mua baùn nôï vaø caùc dòch vuï khaùc lieân quan ñeán mua baùn nôï. Trong nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá seõ coù hai ñôn vò bao thanh toaùn, moät ñôn vò bao thanh toaùn taïi nöôùc cuûa nhaø xuaát khaåu vaø moät ñôn vò bao thanh toaùn taïi nöôùc cuûa nhaø nhaäp khaåu. - Ngöôøi baùn nôï hay nhaø xuaát khaåu (client, seller, exporter): caùc doanh nghieäp saûn xuaát haøng hoùa hoaëc kinh doanh dòch vuï coù nhöõng khoaûn nôï chöa ñeán haïn thanh toaùn. - Ngöôøi maéc nôï hay nhaø nhaäp khaåu (debtor, buyer, importer): hay coøn goïi laø ngöôøi phaûi traû tieàn, ñoù chính laø ngöôøi mua haøng hoùa hay nhaän caùc dòch vuï cung öùng. Maëc duø coù nhieàu dieãn ñaït khaùc nhau cho khaùi nieäm veà nghieäp vuï bao thanh toaùn, nhöng noùi chung coù theå hieåu nghieäp vuï bao thanh toaùn chính laø hình thöùc taøi trôï cho nhöõng khoaûn thanh toaùn chöa ñeán haïn (trong ngaén haïn) töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, cung öùng haøng hoùa vaø dòch vuï, ñoù chính laø hoaït ñoäng mua baùn nôï. 1.1.2 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån dòch vuï bao thanh toaùn: Nghieäp vuï bao thanh toaùn ra ñôøi töø thôøi trung coå khi ngöôøi ta baét ñaàu giao thöông vôùi nhau vaø phaùt sinh caùc khoaûn nôï thöông maïi. Bao thanh toaùn xuaát phaùt töø ñaïi lyù höôûng hoa hoàng, nhöõng ngöôøi thöïc hieän vieäc giao thöông haøng hoùa khoaûng 2000 naêm tröôùc döôùi thôøi ñeá cheá Lamaõ. Laø ñaïi lyù hoï naém quyeàn sôû höõu cuûa haøng hoùa beân uûy nhieäm, beân cung öùng saûn phaåm nöôùc ngoaøi -4- roài giao haøng ñoù cho ngöôøi mua trong nöôùc, ghi soå vaø thu nôï khi ñeán haïn, chuyeån dö nôï cho beân uûy nhieäm thu sau khi ñaõ tröø phaàn hoa hoàng cuûa mình. Söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp Anh ôû theá kyû 14, 15 ñaõ naâng cao taàm quan troïng cuûa caùc ñaïi lyù bao thanh toaùn. Khi caùc ñaïi lyù daàn daàn tin caäy vaøo khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua trong nöôùc, hoï baét ñaàu caáp tín duïng cho ngöôøi uûy nhieäm cuûa mình (nhaø cung öùng saûn phaåm) ñeå laáy hoa hoàng cao hôn thöïc teá laø vôùi khoaûn hoa hoàng nhieàu hôn, ñaïi lyù bao thanh toaùn baét ñaàu baûo ñaûm khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua baèng caùch höùa traû ñuùng haïn cho ngöôøi uûy nhieäm trong töông lai, keå caû trong tröôøng hôïp ngöôøi mua khoâng traû ñöôïc nôï ñuùng haïn. Caùc ñaïi lyù thanh toaùn coù ñuû voán baét ñaàu öùng tröôùc moät phaàn cho ngöôøi uûy nhieäm cuûa mình döïa treân khoaûn thanh toaùn cuûa ngöôøi mua trong töông lai. Do coù nhöõng khoaûn öùng tröôùc naøy maø ñaïi lyù hoa hoàng tính theâm phí hoa hoàng hay laõi suaát. Vaøo thôøi ñieåm Columbus phaùt hieän ra Chaâu Myõ naêm 1942, ñaïi lyù bao thanh toaùn ñaõ phaùt trieån töø vai troø duy nhaát vôùi chöùc naêng marketing thaønh ñoùng hai vai troø vöøa coù chöùc naêng marketing vöøa coù chöùc naêng taøi chính. Theá kyû 16 chöùng kieán söï baét ñaàu cuûa cheá ñoä thöïc daân Myõ vaø cuøng vôùi vai troø ngaøy caøng taêng vaø nhieàu cô hoäi môùi cho bao thanh toaùn, ñaëc bieät laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thieát laäp hoaït ñoäng kinh doanh ôû Myõ. Ñeán cuoái theá kyû 19, moät söï thay ñoåi quan troïng trong theá giôùi thöông maïi ñaõ xaûy ra. ÔÛ trong nöôùc, Myõ ñaõ phaùt trieån thaønh moät quoác gia chuû quyeàn vaø trôû neân ít bò phuï thuoäc vaøo haøng hoùa nöôùc ngoaøi, nhöõng nhaø saûn xuaát Myõ phaùt trieån ñoäi nguõ marketing maø tröôùc ñaây caùc ñaïi lyù bao thanh toaùn thöôøng thöïc hieän giaûm ñi. Tuy nhieân, moät laàn nöõa caùc ñaïi lyù bao thanh toaùn laïi phaùt trieån vaø ñieàu chænh theo nhu caàu kinh teá môùi trong nöôùc, taäp trung vaøo tín duïng, thu nôï, keá toaùn vaø caùc chöùc naêng taøi chính. -5- Ñaàu theá kyû 20, khi nhaø saûn xuaát Myõ môû roäng sang caùc saûn phaåm may maëc vaø phuï kieän, ñoà noäi thaát vaø thaûm thì caùc ñaïi lyù bao thanh toaùn cuûa Myõ cuõng môû roäng chuyeân moân vaø dòch vuï sang ngaønh coâng nghieäp naøy. Ñeán giöõa theá kyû 20, bao thanh toaùn cuûa Myõ phaùt trieån sang nhöõng ngaønh coâng nghieäp môùi ñang phaùt trieån nhö ñieän, hoùa chaát vaø sôïi toång hôïp. Ngaøy nay, bao thanh toaùn ñaõ môû roäng sang nhieàu ngaønh ngheà kinh doanh khaùc nhö giao nhaän, cung caáp nhaân söï, quaûng caùo, thieát keá ñoà hoïa 1.1.3 Caùc loaïi hình bao thanh toaùn:  Theo phaïm vi thöïc hieän: - Bao thanh toaùn trong nöôùc: laø hình thöùc caáp tín duïng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi hay coâng ty taøi chính chuyeân nghieäp cho beân baùn haøng, cung öùng dòch vuï thoâng qua vieäc mua laïi caùc khoaûn phaûi thu phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng hoùa, söû duïng dòch vuï, trong ñoù beân baùn haøng, cung öùng dòch vuï vaø beân mua haøng, söû duïng dòch vuï laø ngöôøi cö truù trong phaïm vi moät quoác gia.  Sô ñoà 1.1: Quy trình thöïc hieän Bao thanh toaùn trong nöôùc: 1 NGÖÔØI BAÙN 2 4 5 7 8 11 6 NGÖÔØI MUA 3 ÑÔN VÒ BAO THANH TOAÙN 9 10 -6- (1) Ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua tieán haønh thöông löôïng treân hôïp ñoàng mua baùn haøng hoùa. (2) Ngöôøi baùn ñeà nghò ñôn vò bao thanh toaùn taøi trôï so vôùi taøi saûn baûo ñaûm chính laø khoaûn phaûi thu trong töông lai töø hôïp ñoàng mua baùn haøng hoùa. (3) Ñôn vò bao thanh toaùn tieán haønh thaåm ñònh khaû naêng thanh toaùn tieàn haøng cuûa ngöôøi mua. (4) Neáu xeùt thaáy coù theå thu ñöôïc tieàn haøng töø ngöôøi mua theo ñuùng haïn hôïp ñoàng mua baùn, ñôn vò bao thanh toaùn seõ thoâng baùo ñoàng yù taøi trôï cho ngöôøi baùn. (5) Ñôn vò bao thanh toaùn vaø ngöôøi baùn thoûa thuaän vaø kyù keát hôïp ñoàng bao thanh toaùn. (6) Ngöôøi baùn giao haøng cho ngöôøi mua theo ñuùng thoûa thuaän trong hôïp ñoàng mua baùn haøng hoùa. (7) Ngöôøi baùn chuyeån nhöôïng hoùa ñôn chöùng töø baùn haøng vaø caùc chöùng töø khaùc lieân quan ñeán caùc khoaûn phaøi thu cho ñôn vò bao thanh toaùn. (8) Ñôn vò bao thanh toaùn öùng tröôùc moät phaàn tieàn cho ngöôøi baùn theo thoûa thuaän trong hôïp ñoàng bao thanh toaùn. (9) Khi ñeán haïn thanh toaùn, ñôn vò bao thanh toaùn tieán haønh thu hoài nôï töø ngöôøi mua. (10) Ngöôøi mua thanh toaùn tieàn haøng cho ñôn vò bao thanh toaùn. (11) Sau khi ñaõ thu hoài tieàn haøng töø phía ngöôøi mua, ñôn vò bao thanh toaùn thanh toaùn noát tieàn chuyeån nhöôïng khoaûn phaûi thu cho ngöôøi baùn. -7- - Bao thanh toaùn nhaäp khaåu: laø nghieäp vuï bao thanh toaùn döïa treân hôïp ñoàng xuaát nhaäp khaåu haøng hoùa, caùc khaùch haøng vaø con nôï laø nhöõng doanh nghieäp ôû caùc nöôùc khaùc nhau. Ñôn vò bao thanh toaùn caáp tín duïng cho beân baùn haøng thoâng qua vieäc mua laïi caùc khoaûn phaûi thu phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng hoùa, trong ñoù beân baùn haøng vaø beân mua haøng vöôït ra khoûi phaïm vò moät quoác gia.  Sô ñoà 1.2: Quy trình thöïc hieän bao thanh toaùn nhaäp khaåu: NHAØ XK (Ngöôøi baùn) 2 5 6 1 7 NHAØ NK (Ngöôøi mua) 8 9 13 ÑÔN VÒ BTT XK 4 3 5 8 12 10 11 ÑÔN VÒ BTT NK (1) Ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua tieán haønh thöông löôïng treân hôïp ñoàng mua baùn haøng hoùa. (2) Ngöôøi baùn ñeà nghò ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu taøi trôï so vôùi taøi saûn baûo ñaûm chính laø khoaûn phaûi thu trong töông lai töø hôïp ñoàng mua baùn haøng hoùa. (3) Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu ñeà nghò ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu cuøng thöïc hieän hôïp ñoàng bao thanh toaùn. -8- (4) Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu thöïc hieän phaân tích caùc khoaûn phaûi thu, tình hình hoaït ñoäng vaø khaû naêng taøi chính cuûa beân mua haøng. (5) Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu ñoàng yù tham gia giao dòch bao thanh toaùn vôùi ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu. Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu chaáp thuaän taøi trôï cho ngöôøi baùn. (6) Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø ngöôøi baùn thoûa thuaän vaø kyù keát hôïp ñoàng bao thanh toaùn. (7) Ngöôøi baùn giao haøng cho ngöôøi mua theo ñuùng thoûa thuaän trong hôïp ñoàng mua baùn haøng hoùa. (8) Ñôn vò xuaát khaåu chuyeån nhöôïng hoùa ñôn cho ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu chuyeån nhöôïng hoùa ñôn cho ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu. (9) Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu chuyeån tieàn öùng tröôùc cho ngöôøi baùn theo thoûa thuaän trong hôïp ñoàng bao thanh toaùn. (10) Khi ñeán haïn thanh toaùn, ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu tieán haønh thu hoài nôï töø ngöôøi mua. (11) Ngöôøi mua thanh toaùn tieàn cho ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu. (12) Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu trích tröø phí vaø laõi (neáu coù) roài chuyeån soá tieàn coøn laïi cho ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu. (13) Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu trích tröø phí roài chuyeån soá tieàn coøn laïi cho ngöôøi baùn.  Söï gioáng nhau vaø khaùc nhau giöõa bao thanh toaùn noäi ñòa vaø bao thanh toaùn quoác teá: + Söï gioáng nhau: Coù nhieàu ñieåm gioáng nhau caáu thaønh neân bao thanh toaùn noäi ñòa vaø bao thanh toaùn quoác teá, nhö: -9- - Taøi trôï veà taøi chính treân cô sôû caùc khoaûn phaûi thu. - Kieåm soaùt tín duïng vaø chaáp nhaän ruûi ro tín duïng. - Theo doõi soå caùc baùn haøng. - Thu nôï caùc hoùa ñôn baùn haøng chöa thanh toaùn. Tuy nhieân, ngoaøi moät soá ñieåm gioáng nhau thì giöõa bao thanh toaùn noäi ñòa vaø bao thanh toaùn quoác teá cuõng coù nhieàu ñieåm khaùc bieät ñaùng chuù yù. Nhöõng söï khaùc nhau naøy ñöôïc nhaän xeùt theo caùch vaän haønh cuûa bao thanh toaùn theo taäp quaùn quoác teá vaø seõ coù söï khaùc bieät nhaát ñònh khi aùp duïng trong tröôøng hôïp cuûa moãi nöôùc. Baûng 1.1: So saùnh Bao thanh toaùn noäi ñòa vaø Bao thanh toaùn quoác teá: Bao thanh toaùn (BTT) noäi ñòa Bao thanh toaùn (BTT) quoác teá Ñôn vò BTT theo doõi vaø quaûn lyù soå caùi Ñôn vò BTT theo doõi vaø quaûn lyù soå caùi baùn haøng theo moät ñôn vò tieàn teä duy baùn haøng theo nhieàu loaïi tieàn khaùc nhaát, cuøng loaïi vôùi loaïi tieàn ñaõ ñöôïc nhau, neáu coù söï khaùc nhau giöõa caùc öùng tröôùc. loaïi tieàn thanh toaùn trong caùc hôïp ñoàng mua baùn haøng hoùa. Thoâng thöôøng thì khoaûn öùng tröôùc seõ theo ñôn vò tieàn teä thanh toaùn trong hoùa ñôn. Ñôn vò BTT chòu traùch nhieäm ñoàng Döôùi heä thoáng 2 ñôn vò BTT, trong khi thôøi veà vieäc kieåm soaùt tín duïng vaø ñôn vò BTT xuaát khaåu cung caáp söï baûo chaáp nhaän ruûi ro. veä khoûi ruûi ro tín duïng cho ngöôøi baùn theo söï ñeà nghò cuûa ñôn vò BTT nhaäp khaåu thì ñôn vò BTT nhaäp khaåu chòu traùch nhieäm kieåm soaùt tín duïng cuûa nhaø nhaäp khaåu ñòa phöông. - 10 - Thoâng thöôøng ñöôïc thöïc hieän treân cô Haàu heát caùc giao dòch ñeàu thöïc hieän sôû BTT coù truy ñoøi, ñôn vò BTT khoâng treân cô sôû khoâng truy ñoøi, ñôn vò BTT phaûi chòu ruûi ro tín duïng. phaûi chaáp nhaän ruûi ro tín duïng thay cho nhaø xuaát khaåu Ñôn vò BTT, ngöôøi baùn, ngöôøi mua Coù ít nhaát laø 2 heä thoáng luaät phaùp chi ñeàu bò chi phoái chung bôûi 1 heä thoáng phoái moái quan heä cuûa caùc beân. luaät phaùp trong nöôùc. Ñôn vò BTT, ngöôøi baùn, ngöôøi mua Taäp quaùn kinh doanh vaø ngoân ngöõ ñeàu caûm thaáy tieän lôïi veà ngoân ngöõ vaø khaùc nhau ôû moãi quoác gia, heä thoáng 2 taäp quaùn kinh doanh. ñôn vò BTT cho pheùp nhaø xuaát khaåu söû duïng ñöôïc kyõ naêng thò tröôøng baûn xöù cuûa ñôn vò BTT nhaäp khaåu. Ñôn vò BTT chòu traùch nhieäm thu tieàn Trong heä thoáng 2 ñôn vò BTT, ñôn vò töø ngöôøi mua.  BTT nhaäp khaåu chòu traùch nhieäm naøy. Theo yù nghóa baûo hieåm ruûi ro: - Bao thanh toaùn coù quyeàn truy ñoøi (recourse factoring): laø nghieäp vuï bao thanh toaùn theo ñoù neáu ngöôøi mua haøng khoâng traû ñöôïc nôï hoaëc khoâng thöïc hieän nghóa vuï traû nôï thì ngöôøi baùn haøng coù traùch nhieäm hoaøn traû tieàn ñaõ ñöôïc öùng tröôùc cho ñôn vò bao thanh toaùn. - Bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi (Non-recourse factoring): laø nghieäp vuï bao thanh toaùn maø ñôn vò bao thanh toaùn phaûi chòu moïi ruûi ro veà tín duïng vaø khoâng ñöôïc ñoøi laïi khoaûn tieàn ñaõ öùng tröôùc cho ngöôøi baùn haøng trong tröôøng hôïp ngöôøi mua haøng khoâng thöïc hieän nghóa vuï traû nôï.  Theo thôøi haïn: