Tài liệu Phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển việt nam chi nhánh quang trung

iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ...................................................................... vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài: ......................................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. ........................................................2 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài ...........................................................................4 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................4 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................4 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu: ...........................................5 7. Kết cấu của luận văn .............................................................................................5 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .......................................6 1.1 Tổng quan về cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM ...................................6 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM. ..................6 1.1.2 Vai trò của cho vay khách hàng cá nhân.........................................................8 1.1.3 Phân loại cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM .......................................10 1.1.4 Nguyên tắc, điều kiện và quy trình cho vay tại NHTM. ................................12 1.2 Phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM .......................................15 1.2.1 Khái niệm về phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM ................15 1.2.2 Tiêu chí phản ánh sự phát triển của cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM. .15 1.2.3 Phương thức phát triển cho vay khách hàng cá nhân ..................................19 1.3 Nhân tố ảnh hƣởng đến sự phát triển cho vay khách hàng cá nhân ............23 1.3.1 Nhân tố thuộc về chi nhánh ...........................................................................23 1.3.2. Nhân tố về khách hàng ..................................................................................24 iv 1.3.3 Nhân tố về môi trường kinh doanh ................................................................25 1.4 Kinh nghiệm phát triển cho vay khách hàng cá nhân của một số chi nhánh ngân hàng và bài học kinh nghiệm cho chi nhánh BIDV Quang Trung. ..........28 1.4.1 Kinh nghiệm phát triển cho vay khách hàng cá nhân của một số chi nhánh ngân hàng. ................................................................................................................28 1.4.2 Bài học kinh nghiệm cho chi nhánh BIDV Quang Trung. ..........................30 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................................32 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM- CHI NHÁNH QUANG TRUNG .......................................33 2.1 Khái quát về Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và phát triển Việt Nam- Chi nhánh Quang Trung ...........................................................................................................33 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển ................................................................33 2.1.2 Về cơ cấu tổ chức ............................................................................................33 2.1.3 Tổng quan các hoạt động kinh doanh của BIDV Quang Trung ..................35 2.2 Thực trạng phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại chi nhánh BIDV Quang Trung. ..........................................................................................................37 2.2.1 Cơ sở pháp lý cho vay KHCN của BIDV Quang Trung ...............................37 2.2.2 Mô hình tổ chức cho vay KHCN của BIDV Quang Trung ..........................38 2.2.3 Tình hình cho vay ...........................................................................................40 2.2.4 Quy mô cho vay KHCN ...................................................................................42 2.2.5 Chất lượng cho vay KHCN .............................................................................47 2.2.6 Phương thức phát triển cho vay KHCN tại chi nhánh BIDV Quang Trung ...50 2.3 Đánh giá thực trạng phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại chi nhánh BIDV Quang Trung. ...............................................................................................55 2.3.1 Kết quả đạt được..............................................................................................55 2.3.2 Hạn chế và nguyên nhân ................................................................................57 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ........................................................................................61 v CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂNCHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAMCHI NHÁNH QUANG TRUNG ............................................................................62 3.1 Định hƣớng phát triển của Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và phát triển Việt Nam- Chi nhánh Quang Trung. .............................................................................62 3.1.1 Định hướng phát triển chung của Ngân hàng TMCP đầu tư và phát triển Việt Nam- Chi nhánh Quang Trung. ......................................................................62 3.1.2 Định hướng phát triển cho vay khách hàng cá nhân của Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam- Chi nhánh Quang Trung. ...................................63 3.2 Giải pháp phát triểncho vay khách hàng cá nhân của Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và phát triển Việt Nam- Chi nhánh Quang Trung..................................64 3.2.1. Xây dựng chiến lược khách hàng đúng đắn, hiệu quả ................................64 3.2.2. Đẩy mạnh marketinghoạt động cho vay khách hàng cá nhân. ...................65 3.2.3. Thực hiện chính sách cho vay khách hàng cá nhân phù hợp với đối tượng khách hàng ...............................................................................................................68 3.2.4. Nâng cao công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ ..............................................69 3.2.5. Xây dựng hệ thống thông tin tín dụng ..........................................................69 3.2.6. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cho vay khách hàng cá nhân. ..........71 3.2.7. Đánh giá lại hiệu quả hoạt động kinh doanh của mô hình Siêu thị tài chính .........................................................................................................................76 3.3. Một số kiến nghị ...............................................................................................76 3.3.1. Kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước ...............................................76 3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng nhà nước Việt Nam .............................................77 3.3.3. Kiến nghị với Hội sở BIDV ............................................................................78 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ........................................................................................80 KẾT LUẬN ..............................................................................................................81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................83 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ATM Máy rút tiền tự động - Automatic Teller Machine BIDV Ngân hàng Thương mại cổ phần và Đầu tư và Phát triển Việt Nam DS Doanh số DSCV Doanh số cho vay DPRR Dự phòng rủi ro HO Hội sở KH Khách hàng KHCN Khách hàng cá nhân LNTT Lợi nhuận trước thuế NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại PGD Phòng giao dịch POS Điểm bán hàng hay Điểm chấp nhận thẻ - Point of Sale QĐ Quyết định SXKD Sản xuất kinh doanh TCKT Tổ chức kinh tế TCTD Tổ chức tín dụng TDH Trung dài hạn VCB Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam Vietinbank Ngân hàng thương mại cổ phần công thương Việt Nam VND Việt Nam Đồng vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả hoạt động của chi nhánh BIDV Quang Trung ............................35 Bảng 2.2: Tình hình huy động vốn của BIDV Quang Trung (2015-2018)...............36 Bảng 2.3: Tình hình cho vay của chi nhánh BIDV Quang Trung ............................40 Bảng 2.4: Bảng gia tăng dư nợ cho vay KHCN từ năm 2016-2018 .........................42 Bảng 2.5: Bảng cơ cấu dư nợ cho vay KHCN trong từng năm 2016-2018 ..............43 Bảng 2.6: Số lượng khách hàng giao dịch tại BIDV Quang Trung ..........................43 Bảng 2.7: Chỉ tiêu gia tăng doanh số cho vay KHCN từ năm 2015-2018 ................44 Bảng 2.8: Tỷ lệ nợ quá hạn của cho vay khách hàng cá nhân. .................................47 Bảng 2.9: Tỷ lệ nợ xấu của cho vay khách hàng cá nhân. ........................................48 Bảng 2.10: Tỷ trọng thu nhập từ hoạt động cho vay khách hàng cá nhân. ...............48 Bảng 2.11: Hệ số thu nợ lãi của cho vay khách hàng cá nhân. .................................49 Bảng 2.12: Hệ số thu nợ gốc của cho vay khách hàng cá nhân. ...............................49 Bảng 2.13: Bảng sản phẩm vay tiêu biểu năm 2016-2018. ......................................51 Bảng 2.14: Bảng một số kênh phân phối tiêu biểu năm 2016-2018 .........................53 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Thị phần khách hàng của BIDV Quang Trung trên địa bàn quận Hoàn Kiếm năm 2015 .........................................................................................................45 Biểu đồ 2.2: Thị phần khách hàng của BIDV Quang Trung trên địa bàn quận Hoàn Kiếm năm 2016 .........................................................................................................45 Biểu đồ 2.3: Thị phần khách hàng của BIDV Quang Trung trên địa bàn quận Hoàn Kiếm năm 2017 .........................................................................................................46 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Cơ cấu bộ máy BIDV Quang Trung ........................................................34 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Khi nền kinh tế xã hội phát triển thì mức sống càng của người dân ngày càng được nâng cao. Khi đó nhu cầu của khách hàng cá nhân không chỉ trong phạm vi nhu cầu tiêu dùng sinh hoạt thường ngày mà họ còn có nhu cầu mở rộng kinh doanh nhằm nâng cao mức sống hiện tại. Trong khi đó, về cơ bản thì cho vay luôn là hoạt động chính, tạo thu nhập chủ yếu cho các ngân hàng thương mại, cá nhân có nhu cầu vay vốn ngân hàng hiện cũng đã trở thành thị trường tiềm năng bởi số lượng khách hàng ngày càng nhiều. Để tăng tính cạnh tranh và chiếm lĩnh thị trường, các NHTM hiện nay đều tung ra nhiều chương trình cho vay khách hàng cá nhân rất đa dạng, hấp dẫn, phù hợp với nhiều đối tượng khách hàng. Là một trong những chi nhánh hoạt động trên địa bàn Hà Nội, ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - chi nhánh Quang Trung đã và đang chú trọng việc đầu tư cơ sở hạ tầng vật chất, kỹ thuật và nhân sợ để phát triển hoạt động cho vay KHCN, và đã đạt được một số thành tựu nhất định với quy mô dư nợ tăng đều theo thời gian và sự đa dạng của sản phẩm. Tuy nhiên vẫn còn gặp một số khó khăn nhất định như sự cạnh tranh trong cho vay khách hàng cá nhân với các ngân hàng khác hay với chính các Chi nhánh khác trong cùng hệ thống trên địa bàn; có quá nhiều rủi ro tín dụng, tỷ lệ nợ quá hạn còn cao, sản phẩm tín dụng thì đa dạng nhưng chưa đáp ứng hết được nhu cầu của khách hàng, trong khi các ngân hàng cùng địa bàn lại có rất nhiều sản phẩm tín dụng mới, chất lượng cao, chi nhánh chưa mở rộng được kênh phân phối... Vì thế, có thể giữ được thị trường và tăng trưởng trong tương lai, việc tìm kiếm các giải pháp phát triển hoạt động cho vay KHCN tại BIDV Quang Trung là rất cần thiết. Nhận thức được tầm quan trọng của chiến lược nâng cao chất lượng cho vay khách hàng cá nhân, với mong muốn ngân hàng BIDV chi nhánh Quang Trung phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh như ngày nay, tác giả lựa chọn đề tài “Phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu 2 tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Quang Trung” làm đề tài nghiên cứu trong Luận văn với hy vọng góp một phần nhỏ trong công tác hoạch định chiến lược tại đơn vị. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. Trong thời gian qua vấn đề phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM đã được nhiều tác giả lựa chọn nghiên cứu. Trong số đó, có thể khái quát một số công trình tiêu biểu sau: - Luận văn thạc sĩ “Phát triển cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam chi nhánh Đông Đô” của tác giả Vũ Thị Hương (2016), Đại học Quốc Gia Hà Nội- trường đại học Kinh Tế. Tác giả đã làm rõ khái niệm cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại đồng thời làm rõ nội dung mở rộng cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại. Trên cơ sở các phương pháp nghiên cứu thu thập dữ liệu và phân tích dữ liệu, đồng thời dựa trên tình hình hoạt động cho vay tiêu dùng tại NHTM cổ phần Đầu tư và phát triển Việt Nam chi nhánh Đông Đô, tác giả đã chỉ ra được những kết quả tích cực và mặt hạn chế cũng như nguyên nhân của các mặt hạn chế. Từ đó đề ra các giải pháp mở rộng hoạt động cho vay tiêu dùng tại NHTM cổ phần Đầu tư và phát triển Việt Nam chi nhánh Đông Đô. Tuy nhiên đây mới chỉ là mảng hoạt động cho vay tiêu dùng, chỉ là một phần của cho vay khách hàng cá nhân - Luận văn thạc sĩ “Phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam chi nhánh Bắc Giang” của tác giả Phạm Thị Thu Hằng (2017), Trường đại học Thương Mại. Tác giả đã nêu rõ khái niệm cho vay cá nhân, thực trạng tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam chi nhánh Bắc Giang. - Luận văn thạc sĩ “Phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam chi nhánh Sơn Tây” của tác giả Lê Thị Ngọc Anh (2018), Trường đại học Thương Mại. Luận văn với mục đích nghiên cứu: hệ thống hóa lý luận cơ bản về phát triển cho vay khách hàng cá nhân, đánh giá, phân tích thực trạng phát triển dịch vụ này tại Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ 3 thương Việt Nam chi nhánh Sơn Tây; từ đó đề xuất các giải pháp phát triển cho vay tại chi nhánh trong thời gian tới. Khoảng trống nghiên cứu - Trong các công trình đã công bố đều nghiên cứu mở rộng, phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng BIDV từ trước năm 2017, và tại các ngân hàng khác, tạo khoảng trống trong nghiên cứu phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại chi nhánh BIDV Quang Trung hiện nay. Do cơ sở pháp lý về cho vay khách hàng cá nhân đã thay đổi (Thông tư 39/2016/TT-NHNN về Quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng ngày 30 tháng 12 năm 2016 có hiệu lực từ ngày 15 tháng 3 năm 2017 thay thế cho Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về việc ban hành Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng) - Đồng thời mô hình cho vay khách hàng cá nhân tại BIDV cũng có thay đổi (phát triển mô hình siêu thị tài chính cho vay khách hàng cá nhân đến nay chưa đạt được như kỳ vọng)… Qua tổng quan nghiên cứu cho thấy khoảng trống nghiên cứu cho thấy khoảng trống về cả lý luận và thực tiễn cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng BIDV Quang Trung một số nội dung chính chưa được các nghiên cứu phân tích một cách thấu đáo gồm: - Các phương thức để phát triển sản phẩm cho vay khách hàng cá nhân, xác lập các tiêu chí phản ánh và nhân tố ảnh hưởng đến phát triển cho vay khách hàng cá nhân. - Phân tích, đánh giá thực trạng cho vay khách hàng cá nhân của ngân hàng BIDV Quang Trung giai đoạn 2015-2018. - Định hướng và giải pháp phát triển cho vay khách hàng cá nhân giai đoạn 2018-2020. Chính vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “Phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi 4 nhánh Quang Trung” làm đề tài nghiên cứu là đề tài mới, chuyên sâu, không trùng lắp với các tài liệu, công trình đã được nghiên cứu trước đó. 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài Mục đích nghiên cứu: Đề xuất các giải pháp, kiến nghị trực tiếp nhằm phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng BIDVchi nhánh Quang Trung. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa lý luận về về phát triển cho vay KHCN, làm rõ các phương thức phát triển cho vay KHCN - Khảo sát thực trạng phát triển cho vay KHCN, hạn chế và nguyên nhân của các phương thức phát triển cho vay KHCN tại BIDV Quang Trung. - Chỉ ra các phương thức để phát triển cho vay khách hàng cá nhân, trong đó phương thức nào có thể áp dụng ngay đối với thực tiễn Chi nhánh, phương thức nào cần sự phối hợp và giúp đỡ của Hội sở chính, của Nhà nước. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Ngân hàng BIDV chi nhánh Quang Trung. - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: Các hoạt động, công tác phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng BIDV chi nhánh Quang Trung + Thời gian: Thu thập số liệu nghiên cứu đề tài từ năm 2016– 2018 và định hướng đến năm 2020. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và phương pháp luận duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin làm phương pháp nghiên cứu chủ đạo xuyên suốt toàn bộ luận văn; Luận văn sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống trong quá trình nghiên cứu. - Trong chương 1, phương pháp tổng hợp, kế thừa lý luận được sử dụng nhằm làm sáng tỏ khung lý luận về phát triển cho vay KHCN. - Trong chương 2, phương pháp phương pháp so sánh, phân tích được sử 5 dụng nhằm phân tích chi tiết các số liệu cho vay khách hàng cá nhân so với số liệu kỳ trước, phương pháp thống kê nhằm điều tra, thu thập số liệu. Đồng thời, dựa trên các tiêu chí đánh giá sự phát triển cho vay khách hàng cá nhân, luận văn sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp, hệ thống hoá thông tin về hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại chi nhánh - Trong chương 3, phương pháp nghiên cứu ứng dụng được sử dụng nhằm đưa ra các giải pháp nhằm phát triển cho vay KHCN tại BIDV Quang Trung trong thời gian tới. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu: Về mặt lý luận: Luận văn đã thực hiện tiếp cận, luận giải một cách có hệ thống làm rõ thêm những vấn đề cơ bản về phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Chi nhánh Ngân hàng BIDV Quang Trung. Về mặt thực tiễn: Trên cơ sở đánh giá thực trạng hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại Chi nhánh BIDV Quang Trung trong những năm gần đây, luận văn đã chỉ rõ những kết quả nhất định đã đạt được, những tồn tại và hạn chế trong phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại Chi nhánh. Do đó, để mục tiêu trở thành ngân hàng bán lẻ hàng đầu, ngoài nhóm khách hàng doanh nghiệp truyền thống thì chi nhánhBIDV Quang Trung phải chú trọng phát triển nhóm khách hàng cá nhân, đặc biệt là phát triển cho vay khách hàng cá nhân. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành ba chương: CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI. CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM- CHI NHÁNH QUANG TRUNG CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM- CHI NHÁNH QUANG TRUNG 6 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CHO VAY KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1 Tổng quan về cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM. Khách hàng cá nhân tại NHTM là nhóm đối tượng bao gồm cá nhân, hộ gia đình, chủ trang trại, tổ hợp tác...được các NHTM áp dụng phương thức cho vay theo quy trình thủ tục của cho vay khách hàng cá nhân. Nhóm đối tượng này có số lượng rất lớn và có nhu cầu vay các khoản nhỏ lẻ. “Cho vay là việc một bên (bên cho vay) cung cấp nguồn tài chính cho đối tượng khác (bên đi vay) trong đó bên đi vay sẽ hoàn trả tài chính cho bên cho vay trong một thời hạn thỏa thuận và thường kèm theo lãi suất”. Cho vay là một quan hệ kinh tế, cho vay của NHTM phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa một bên là người cho vay (NHTM) còn bên kia là người vay (khách hàng vay vốn). Như vậy cho vay là quyền của NHTM, vì vậy NHTM có quyền yêu cầu khách hàng vay phải tuân thủ những điều kiện mang tính pháp lý nhằm đảm bảo việc trả nợ khi đến hạn. NHTM chỉ cho vay đáp ứng nhu cầu vay vốn hợp pháp theo quy định của pháp luật. Cho vay khách hàng cá nhân là một trong các hình thức cho vay của NHTM với đối tượng vay vốn là các cá nhân, hộ gia đình. Do đó, có thể hiểu “cho vay khách hàng cá nhân là một hình thức cho vay, theo đó ngân hàng giao cho đối tượng khách hàng cá nhân một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thỏa thuận, với nguyên tắc hoàn trả cả gốc và lãi”. Cho vay khách hàng cá nhân có đặc điểm cơ bản sau: - Về đối tượng đi vay: khách hàng đi vay là các cá nhân và các hộ gia đình, vay vốn để phục vụ đầu tư sản xuất kinh doanh hoặc tiêu dùng của cá nhân, hộ gia đình. - Về hồ sơ khoản vay: do cho vay khách hàng cá nhân là phục vụ nhu cầu sản xuất kinh doanh và tiêu dùng cho các cá nhân và hộ gia đình, không có các hệ thống 7 báo cáo tài chính như khách hàng doanh nghiệp, khách hàng chỉ cần cung cấp cho ngân hàng những giấy tờ tùy thân cho nên hồ sơ cho vay cũng nhanh và đơn giản hơn. - Về quy mô khoản vay: đa số các khoản cho vay này có quy mô nhỏ, tuy nhiên số lượng các khoản vay này lại rất lớn. So với các loại hình cho vay khác như cho vay khách hàng doanh nghiệp thì giá trị các khoản cho vay này là nhỏ. Khách hàng vay nhằm mục đích tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ giá trị hoặc đầu tư không lớn, nên nhu cầu của khách hàng là vay các khoản vay có giá trị nhỏ. Tuy nhiên, số lượng khách hàng cá nhân là rất lớn, dẫn đến nhu cầu vay vốn của cho vay khách hàng khá nhân là rất lớn, dẫn đến tổng dư nợ cho vay tại mỗi NHTM cũng tương đối lớn. - Về lãi suất cho vay khách hàng cá nhân: Lãi suất cho vay linh hoạt do đối tượng đi vay là khách hàng cá nhân, số lượng khách hàng vay tương đối lớn nên phân thành nhiều nhóm đối tượng vay khác nhau. Điều này dẫn đến lãi suất cho vay khách hàng cá nhân phải linh hoạt để phù hợp với nhiều nhóm đối tượng đi vay. Điều này khác so với các loại hình cho vay khác, lãi suất cho vay thường được điều chỉnh theo dao động quanh lãi suất của thị trường với biên độ nhất định khi ký hợp đồng tín dụng. - Về chi phí cho vay: Bất kỳ khoảng cho vay nào cũng phải tuân theo quy trình tín dụng nên chi phí cho một khoản vay là cố định. Các ngân hàng đều phải bỏ ra các chi phí bao gồm cả nhân lực và công cụ trong việc phát triển khách hàng, tiến hành thẩm định, lập hồ sơ, trình và xét duyệt cho vay... Mặt khác, các sản phẩm cho vay khách hàng cá nhân có sự đổi mới liên tục về sản phẩm nên các ngân hàng mất nhiều chi phí cho hoạt động quảng cáo và giới thiệu sản phẩm mới làm chi phí cho hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tăng lên. Trong khi đó, do quy mô giá trị các khoản cho vay khách hàng cá nhân nhỏ nên tỷ suất phí trên một đồng doanh số, tỷ suất phí trên một đồng dư nợ lớn. - Về lợi nhuận cho vay: tuy quy mô cho vay nhỏ nhưng số lượng các khoản vay lại rất lớn dẫn đến thu nhập từ các khoản cho vay khách hàng cá nhân cũng cao hơn, chiếm một phần không nhỏ trong tổng thu nhập của các NHTM. 8 - Về mức độ rủi ro: Rủi ro tín dụng là rủi ro do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng hoặc thỏa thuận với ngân hàng. + Đối với cho vay tiêu dùng nhiều sản phẩm cho vay không cần tài sản đảm bảo và nguồn thu chủ yếu là qua quỹ lương hàng tháng của người vay. Tuy nhiên, thu nhập của người vay lại có sự biến động, phụ thuộc vào tình hình sức khỏe, môi trường kinh tế hay phụ thuộc công việc của người vay... Hoặc nhiều khách hàng vay sản phẩm tiêu dùng nhưng lại sử dụng cho mục đích kinh doanh, sử dụng những khoản vay không đúng mục đích cam kết trong hợp đồng vay nợ, sử dụng sai trình tự hoặc đầu tư vào những khâu rủi ro cao mà không thông báo cho ngân hàng; hoặc là tư cách đạo đức khách hàng không tốt, họ có thể khai không đúng, làm giả thông tin hồ sơ để vay vốn; hoặc là thu nhập của khách hàng cá nhân có sự biến động, dẫn đến không thể trả nợ hoặc kéo dài thời hạn trả nợ, gây nguy cơ phát sinh nợ quá hạn hoặc mất vốn, ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của ngân hàng + Đối với cho vay kinh doanh cá nhân dựa trên báo cáo thu nhập khác so với cho vay khách hàng doanh nghiệpcó hệ thống báo cáo tài chính được kiểm toán. Dẫn đến thiếu tính minh bạch trong thông tin tài chính của khách hàng, chất lượng thẩm định khách hàng không cao. Tất cả phụ thuộc vào đạo đức của người đi vay và sự thẩm định của cán bộ ngân hàng cho vay. 1.1.2 Vai trò của cho vay khách hàng cá nhân. Đối với nền kinh tế: - Giúp ngân hàng thúc đẩy quá trình tích tụ tập trung vốn nhàn rỗi trong xã hội và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn: giúp nguồn vốn nhàn rỗi luân chuyển đến khách hàng có nhu cầu cần vốn đầu tư sản xuất kinh doanh hoặc tiêu dùng. Để có thể trả nợ gốc và lãi cho ngân hàng, khách hàng phải có chính sách sử dụng vốn hiệu quả, đảm bảo có nguồn thu nhập để trả nợ cho ngân hàng - Giúp ngân hàng góp phần thúc đẩy nhanh quá trình tái sản xuất mở rộng, đẩy mạnh đầu tư phát triển: Cho vay khách hàng cá nhân nhằm mục đích kinh 9 doanh cá nhân, hộ gia đình giúp quá trình sản xuất được diễn ra liên tục, thúc đẩy quá trình mở rộng quy mô. - Có vai trò quan trọng trong việc tổ chức điều hòa lưu thông tiền tệ, biến nguồn vốn nhàn rỗi không sử dụng thành nguồn vốn lưu thông hoạt động hiệu quả. - Góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia: hoạt động cho vay khách hàng cá nhân hiệu quả sẽ góp phần làm giảm các dịch vụ tín dụng đen, cho vay nặng lãi... Cho vay khách hàng cá nhân được coi là một công cụ quan trọng làm kích cầu tiêu dùng, qua đó làm tăng sản lượng và tạo thêm các cơ hội việc làm, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của mỗi quốc gia. Từ đó, hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, của quốc gia, mang lại nguồn thu cho xã hội, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia. Đối với hoạt động kinh doanh của NHTM: - Hoạt động cho vaylà hoạt động quan trọng nhất, tạo ra lợi nhuận chính cho các ngân hàng trong đó có cho vay khách hàng cá nhân. Lợi nhuận từ cho vay khách hàng cá nhân chiếm một phần không nhỏ trong tổng lợi nhuận của các NHTM - Tạo ra mối quan hệ gắn bó giữa NHTM và các chủ thể kinh tế. Khi mà kinh tế ngày càng phát triển, nhu cầu vay vốn của khách hàng cá nhân càng ngày càng tăng, đây là một thị trường khách hàng tiềm năng mà các NHTM cần khai thác. Cùng với nhu cầu vay vốn tại ngân hàng là nhu cầu gửi vốn của khách hàng cá nhân tại NHTM, giúp cho các ngân hàng tăng thêm thị phần huy động vốn cho ngân hàng, tạo nguồn vốn dồi dào phục vụ cho các loại hình cho vay khác tại ngân hàng. Do vậy việc tạo mối quan hệ gắn bố giữa NHTM và các cá nhân, chủ thể nền kinh tế hơn nữa. - Giúp ngân hàng tạo uy tín, danh tiếng cho NHTM: cho vay khách hàng cá nhân hoạt động hiệu quả, khách hàng đánh giá tốt, hài lòng với dịch vụ cho vay này (nhất là cho vay tiêu dùng cá nhân) tạo được uy tín chất lượng ngân hàng. - Nợ cho vay làm tăng khả năng cạnh tranh và mở rộng quy mô hoạt động của NHTM: Khi khách hàng cá nhân đến giao dịch với ngân hàng để vay vốn sẽ sử 10 dụng thêm một số dịch vụ khác của ngân hàng như mở tài khoản tiền gửi thanh toán, tài khoản tiền vay, phát hành thẻ hoặc sử dụng một số dịch vụ ngân hàng điện tử của các NHTM. Từ đó giúp mở rộng quy mô hoạt động của các NHTM, tăng khả năng cạnh tranh cho các ngân hàng. Đối với khách hàng cá nhân của NHTM: Giúp người tiêu dùng có thể được hưởng các tiện ích dịch vụ cung cấp trong khi họ chưa đủ tài chính, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống cho khách hàng. Từ đó tạo động lực để làm việc và có kế hoạch chi tiêu tài chính để có nguồn trả nợ cho ngân hàng. Hoạt động cung cấp vốn của NHTM giúp khách hàng cá nhân của ngân hàng có được nguồn tài chính kịp thời cho các hoạt động tiêu dùng, sản xuất, kinh doanh của mình, đảm bảo cho quá trình hoạt động sản xuất của cá nhân được liên tục không bị gián đoạn. Thông qua hoạt động cho vay giúp cho các khách hàng nắm rõ tình hình tài chính cá nhân của mình, đặc biệt là các khách hàng có trình độ dân trí thấp. 1.1.3 Phân loại cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM Có nhiều cách phân loại cho vay khách hàng cá nhân theo những tiêu thức khác nhau, tùy theo yêu cầu của khách hàng và mục tiêu quản lý của ngân hàng, sau đây là một số cách phân loại phổ biến ở nước ta hiện nay: Căn cứ vào thời gian, cho vay KHCN bao gồm:: - Cho vay dài hạn: là loại cho vay khách hàng cá nhân có thời hạn trên 05 năm. Loại tín dụng này chủ yếu được sử dụng để đáp ứng nhu cầu vốn dài hạn như: Mua, sửa chữa nhà ở, mua sắm phương tiện như oto,.. - Cho vay trung hạn: là loại cho vay khách hàng cá nhân từ 01 năm đến 05 năm. Loại tín dụng này phục vu nhu cầu tiêu dùng, kinh doanh của cá nhân - Cho vay ngắn hạn: là loại cho vay khách hàng cá nhân có thời hạn cho vay dưới 01 năm. Cho vay khách hàng cá nhân ngắn hạn đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh, dịch vụ và đời sống với khách hàng trong thời gian ngắn. 11 Căn cứ vào mục đích sử dụng vốn cho vay khách hàng cá nhân: - Cho vay mục đích sản xuất và lưu thông hàng hóa: là loại cho vay để tiến hành sản xuất kinh doanh và lưu thông hàng hóa. - Cho vay mục đích tiêu dùng: Là loại cho vay để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng như mua sắm phương tiện đi lại, các hàng hóa tiêu dùng... Cho vay tiêu dùng được cấp phát dưới hình thức cho vay bằng tiền hoặc dưới hình thức bán chịu hàng hóa. Căn cứ vào tài sản đảm bảo cho vay khách hàng cá nhân: - Cho vay không có đảm bảo (tín chấp): là loại cho vay không có tài sản cầm cố, thế chấp hoặc bảo lãnh của người thứ ba để đảm bảo cho khả năng hoàn trả của khoản vay. Việc đi vay chỉ dựa và uy tín của người vay hoặc bảo lãnh uy tín của một bên thứ ba. - Cho vay có đảm bảo: là loại cho vay mà khi ngân hàng cấp tín dụng đòi hỏi người vay phải có tài sản thế chấp, cầm cố hoặc bảo lãnh bởi bên thứ ba để đảm bảo khả năng hoàn trả nợ vay. Đây là loại cho vay được tất cả các ngân hàng áp dụng trong việc cấp tín dụng cho khách hàng, đặc biệt là khoản vay lớn, các khoản đầu tư trung hạn và dài hạn. Căn cứ vào hình thức cho vay khách hàng cá nhân: Cho vay là việc ngân hàng cung ứng tiền cho khách hàng với cam kết khách hàng phải hoàn trả cả gốc và lãi trong khoảng thời gian nhất định. Có nhiều loại cho vay: (i) Cho vay thấu chi: Là phương thức cho vay mà Ngân hàng thỏa thuận bằng văn bản chấp nhận cho khách hàng chi vượt số tiền có trên số dư tài khoản thanh toán của khách hàng tới một hạn mức nhất định, trong thời gian nhất định. Hiện nay, phương thức cho vay này đang được các NHTM thực hiện ngày càng rộng rãi bởi tính ưu việt của nó. (ii) Cho vay từng lần: Là phương pháp cho vay mà mỗi lần vay khách hàng và Ngân hàng đều phải làm các thủ tục cần thiết và ký hợp đồng tín dụng. Đây là hình thức cho vay theo món khi khách hàng có nhu cầu. (iii) Cho vay theo hạn mức: Cho vay theo hạn mức tín dụng là phương pháp 12 cho vay mà Ngân hàng và khách xác định và thỏa thuận một hạn mức tín dụng, duy trì hạn mức cho vay được tính từ thời điểm hạn mức cho vay bắt đầu có hiệu lực, cho đến thời điểm hạn mức tín dụng đó hết hiệu lực hoặc hạn mức cho vay khác thay thế. (iv) Cho vay trả góp: Đây là hình thức cho vay mà Ngân hàng và khách hàng xác định và thỏa thuận số lãi vốn vay phải trả cộng với số nợ gốc được chia ra để trả nợ theo nhiều kỳ hạn trong thời hạn vay. 1.1.4 Nguyên tắc, điều kiện và quy trình cho vay tại NHTM. 1.1.4.1 Nguyên tắc cho vay Để đảm bảo cho NHTM có thể duy trì an toàn hiệu quả và phát triển bền vững, đòi hỏi hoạt động cho vay khách hàng cá nhân của NHTM phải tuân thủ theo các nguyên tắc cho vay chung đã được cụ thể hoá trong các quy định của NHNN. Nguyên tắc tuân thủ pháp luật. Mục đích đi vay được ghi rõ trong hợp đồng tín dụng như: Phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh hay đầu tư dự án hoặc cho tiêu dùng... đảm bảo cho ngân hàng không tài trợ cho các hoạt động trái luật pháp và quan trọng hơn mục đích đi vay đó đã được NHTM thẩm định và ngân hàng cho rằng khách hàng sử dụng vốn đi vay đúng mục đích thì sẽ hoàn trả cả gốc và lãi đúng kỳ hạn. Nguyên tắc hoàn trả. Khách hàng phải cam kết hoàn trả nợ gốc và lãi vốn vay đúng thời hạn đã thoả thuận trong hợp đồng tín dụng. Các khoản cho vay khách hàng cá nhân của NHTM có nguồn gốc chủ yếu từ các khoản tiền gửi của khách hàng và các khoản NHTM vay mượn. Nguyên tắc này đảm bảo an toàn về thanh khoản của NHTM và thực hiện kinh doanh trên lĩnh vực tiền tệ nhằm tối đa hoá lợi nhuận với chi phí thấp nhất, đây là điều kiện để NHTM tồn tại và phát triển bền vững. Cho nên khi ký hợp đồng vay đòi hỏi cả NHTM và khách hàng vay tiền phải tuân thủ những quy định pháp lý cho vay. Nguyên tắc có bảo đảm theo quy định. Bảo đảm các khoản vay là việc bảo vệ quyền lợi của người cho vay dựa trên 13 cơ sở thế chấp, cầm cố tài sản thuộc sở hữu của người đi vay hoặc bảo lãnh của bên thứ ba. NHTM coi bảo đảm tín dụng là nguồn thu nợ thứ hai khi nguồn thu nợ thứ nhất không thể thanh toán được nợ. Trong kinh doanh có rất nhiều lý do dẫn đến ngân hàng không thu được nguồn thu nợ thứ nhất, vì vậy cần có điều kiện bảo đảm tín dụng để hạn chế tổn thất cho ngân hàng trong tương lai. 1.1.4.2 Điều kiện cho vay khách hàng cá nhân Điều kiện cho vay là những quy định cụ thể, chuẩn mực kinh tế cần thiết giúp cho NHTM hạn chế, ngăn ngừa rủi ro và kiểm soát khả năng thực hiện các nguyên tắc cho vay. Theo thông tư 39/2019/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước về Quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng ngày 30 tháng 12 năm 2016thì các điều kiện được cụ thể hóa và mang tính bắt buộc đối với người vay bao gồm: Người vay có đầy đủ năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự, chịu trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật trong độ tuổi từ 18 đến 60 tuổi. Đây là căn cứ pháp lý mang tính bắt buộc để thiết lập quan hệ tín dụng giữa người vay và ngân hàng. Người vay sử dụng vốn vay có mục đích hợp pháp. Các ngân hàng có quyền từ chối vay nếu các khoản vay không hợp pháp. Đây là điều kiện để bảo vệ nguồn vốn của ngân hàng về mặt pháp lý. Người vay phải có phương án sử dụng vốn khả thi, phải tuân theo các quy định về bảo đảm tiền vay theo quy định của Chính phủ, NHNN Việt Nam và hướng dẫn của ngân hàng vay vốn. Yêu cầu này nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm của người vay trong quá trình sử dụng vốn, đồng thời đảm bảo khả năng an toàn vốn cho ngân hàng khi người vay không thanh toán được toàn bộ nợ hoặc một phần nợ đến hạn thanh toán. Người vay phải có khả năng tài chính để trả nợ: Để đảm bảo an toàn vốn cho ngân hàng, điều kiện cho vay của ngân hàng là người vay phải có đủ khả năng tài chính để trả nợ. 14 1.1.4.3 Quy trình cho vay khách hàng cá nhân: Quy trình cho vay khách hàng cá nhân là bảng tổng hợp mô tả công việc của ngân hàng từ khi tiếp nhận hồ sơ vay vốn của một khách hàng cá nhân (hoặc hộ gia đình) cho đến khi quyết định cho vay, giải ngân, thu nợ, xử lý nợ và thanh lý hợp đồng tín dụng. Thông thường sẽ bao gồm các bước sau: - Bước 1: Tiếp thị khách hàng: + Tiếp thị, tư vấn và hoàn thiện hồ sơ + Tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ - Bước 2: Đề xuất tín dụng: + Đánh giá, phân tích khách hàng, khoản cấp tín dụng + Đánh giá TSBĐ - Bước 3: Thẩm định tín dụng: + CB Thẩm định tín dụng tiếp nhận hồ sơ từ cán bộ QHKH + Thực hiện thẩm định tín dụng đối với các khoản cấp tín dụng không quá Thẩm định rủi ro. - Bước 4: Thẩm định rủi ro: + Thực hiện thẩm định rủi ro đối với những món phải qua thẩm định rủi ro + Trình các món vượt thẩm quyền Chi nhánh lên Trụ sở chính. - Bước 5: Ký kết hợp đồng - Bước 6: Hoàn thiện thủ tục tài sản bảo đảm đối với những khoản vay có tài sản bảo đảm - Bước 7: Đề xuất và quyết định giải ngân - Bước 8: Kiểm tra giám sát khách hàng, khoản cấp tín dụng - Bước 9: Quản lý sau giải ngân: + Thu nợ + Điều chỉnh tín dụng + Xử lý nợ quá hạn, nợ có vấn đề, nợ xấu + Thanh lý hợp đồng 15 1.2 Phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM 1.2.1 Khái niệm về phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM Phát triển là một quá trình tiến lên từ thấp đến cao. Phát triển không chỉ đơn thuần tăng lên hay giảm đi đơn thuần về lượng mà còn có sự biến đổi về chất của sự vật, hiện tượng. Như vậy hiểu một cách đơn giản nhất thì phát triển là sự tăng lên về số lượng và chất lượng. Ngân hàng là ngành cung ứng dịch vụ đặc biệt đối với dân cư và nền kinh tế, sự tồn tại của ngân hàng gắn với sự tồn tại của các dịch vụ ngân hàng cung ứng. Do vậy, phát triển dịch vụ ngân hàng nói chung và phát triển cho vay khách hàng cá nhân là hết sức cần thiết nhằm góp phần củng cố ngân hàng lớn mạnh, góp phần nâng cao vị thế của ngành ngân hàng đối với nền kinh tế, khẳng định lòng tin trong dân chúng và tự tin trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Phát triển cho vay khách hàng cá nhân là phát triển về quy mô hoạt động và chất lượng hoạt động cho vay đối tượng khách hàng cá nhân. Do đó, có thể hiểu phát triển cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM là phát triển doanh số cho vay KHCN, phát triển dư nợ, phát triển thu nhập từ hoạt động cho vay KHCN đồng thời kiểm soát được rủi ro. Phương thức để phát triển cho vay khách hàng cá nhân bao gồm phát triển khách hàng, phát triển sản phẩm, phát triển kênh phân phối, phát triển phương thức giao dịch trên cơ sở tăng cường kiểm soát nội bộ. 1.2.2 Tiêu chí phản ánh sự phát triển của cho vay khách hàng cá nhân tại NHTM. 1.2.2.1 Nhóm chỉ tiêu về chất lượng * Quy trình cho vay khách hàng cá nhân nhanh gọn, thuận tiện Một tiêu chí đánh giá sự phát triển hoạt động cho vay khách hàng cá nhân đó là quy trình cho vay. Việc xác lập một quy trình tín dụng và không ngừng hoàn thiện nó đặc biệt quan trọng đối với một ngân hàng thương mại, một quy trình tín dụng hợp lý sẽ giúp cho ngân hàng nâng cao chất lượng tín dụng và giảm thiểu rủi ro tín dụng; làm cơ sở cho việc phân định quyền, trách nhiệm cho các bộ phận trong