Tài liệu Pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố hải phòng.

ĐẶNG QUỐC TRỌNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ LUẬT KINH TẾ PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐẶNG QUỐC TRỌNG 2015 - 2017 HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SỸ PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐẶNG QUỐC TRỌNG CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ MÃ SỐ: 60.38.01.07 Hướng dẫn khoa học: Tiến sĩ Trương Thị Kim Dung HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi, có sự hỗ trợ từ Tiến sĩ Trương Thị Kim Dung. Các nội dung trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo. Các kết quả nghiên cứu chưa được ai công bố trong các công trình khoa học. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 16 tháng 11 năm 2017 Tác giả Đặng Quốc Trọng LỜI CÁM ƠN Trong suốt quá trình hoàn thành luận văn này, cùng với sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, tạo điều kiện và hướng dẫn của các thầy cô giáo, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Tiến sĩ Trương Thị Kim Dung đã hết lòng giúp đỡ, tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu Luận văn của mình. Đồng thời, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới Ban giám hiệu, toàn thể quý thầy cô, cán bộ trong Phòng Đào tạo, Khoa Sau đại học, Viện Đại học Mở Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn ở cạnh động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu của mình. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong hội đồng chấm luận văn đã cho tôi những đóng góp quý báu để hoàn chỉnh luận văn này. Hà Nội, ngày 16 tháng 11 năm 2017 Tác giả Đặng Quốc Trọng MỤC LỤC Trang LỜI CÁM ƠN …..………………………………………………………………………………………………………………… LỜI CAM ĐOAN …..…………………………………………………….……………………………………………………. MỤC LỤC …………………………………………………………………..……………………………………………………….. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT……………………………………………………………………………………... DANH MỤC BẢNG BIỂU……………………………………………………………………………………............... DANH MỤC BIỂU ĐỒ……………………………………………………………………………………......................... LỜI MỞ ĐẦU ……………………………………………………………….................................................................................. 01 1. Tính cấp thiết của đề tài …………………………………………………………...................................................... 01 2. Tình hình nghiên cứu ………………………………………………………….............................................................. 04 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn ………………………………………………. 05 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ………………………………………………... 06 5. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu ………………………………………. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn …………………………………………………………… 7. Kết cấu của luận văn ……………………………………………………………........................................................... 06 07 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VÀ PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI …………………………………………………………………. 07 08 1.1. Khái quát chung giải quyết khiếu nại và pháp luật về giải quyết khiếu nại …………………................................................................................................................................................................... 1.1.1. Một số vấn đề chung về khiếu nại và giải quyết khiếu nại …………………….. 1.1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của khiếu nại ………………………………………………………………. 1.1.1.2. Khái niệm, vai trò và các phương thức giải quyết khiếu nại hành chính 1.1.2. Một số vấn đề chung pháp luật về giải quyết khiếu nại ……............................... 1.1.2.1. Khái niệm pháp luật giải quyết khiếu nại ……………………………………………………… 1.1.2.2. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại ……………………………………………………………………….. 1.1.2.3. Trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan nhà nước trong giải quyết khiếu nại …………………………………………………………………………………………………………………….............................. 1.1.2.4. Nguồn luật điều chỉnh việc giải quyết khiếu nại ……………………………………………..… 1.2. Khái quát chung về giải quyết khiếu nại về đất đai và pháp luật giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ...................................................................................................................... 1.2.1. Một số vấn đề chung về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ............ 08 08 08 10 15 15 17 18 18 20 20 1.2.1.1. Khái niệm và đặc điểm giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ............ 20 1.2.1.2. Chủ thể khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ............................................................................................................... 21 1.2.1.3. Đối tượng của khiếu nại về đất đai ............................................................................................................................... 22 1.2.1.4. Điều kiện phát sinh khiếu nại về đất đai ................................................................................................................ 23 1.2.2. Một số vấn đề chung pháp luật giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai 24 1.2.2.1. Khái niệm và đặc điểm của pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai 24 1.2.2.2. Nguyên tắc giải quyết khiếu nại ………………………………………………………………………………………… 26 1.2.2.3. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ………………………………………… 28 1.2.2.4. Quy trình, thủ tục giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai …………………….…….…. 30 1.2.2.5. Trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại về đất đai ……………………………………………………………………………………………………………………. 34 1.2.2.6. Nguồn luật điều chỉnh giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ………….. 36 Kết luận chương 1 ………………………………………………………………………………………………………… CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH Ở THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ……………………………………………………………………………………………………….. 2.1. Vài nét về thành phố Hải Phòng và tình hình công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng ……………………………………………………….... 38 39 39 2.1.1. Vài nét về thành phố Hải Phòng …………………………………………………………………… 39 2.1.2. Công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng 40 2.2. Thực trạng pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính và pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai ............................................................................................................................... 42 2.2.1. Thực trạng pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính .................................. 42 2.2.1.1. Thực trạng quy định của pháp luật và các văn bản chỉ đạo, điều hành về giải quyết khiếu nại hành chính ............................................................................................................ 42 2.2.1.2. Thực trạng tổ chức thực hiện các quyết định giải quyết khiếu nại ............... 42 2.2.1.3. Thực trạng thanh tra, kiểm tra, giám sát công tác giải quyết khiếu nại 45 2.2.2. Thực trạng pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai ..................................................................................................................................................................................... 46 2.2.2.1. Về ưu điểm ................................................................................................................................................... 46 2.2.2.2. Về hạn chế .................................................................................................................................................... 50 2.2.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................................................... 56 2.2.3. Thực tiễn thi hành pháp luật giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai trên thành phố Hải Phòng .................................................................................................................................. 57 2.2.3.1. Kết quả đạt được .................................................................................................................................... 57 2.2.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ........................................................................ 71 Kết luận chương 2 …………………………………………………………………….................................................. CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI HIỆN NAY ...................................................................................................................................................................... 3.1. Những định hướng cơ bản trong hoàn thiện pháp luật giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ......................................................................................................................................... 77 3.1.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật khiếu nại trong lĩnh vực đất đai 78 78 78 ......................................................................................................................................................................................................... 3.1.2. Nâng cao vai trò, trách nhiệm của cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan thanh tra trong công tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai 80 3.1.3. Tăng cường sự tham gia của các tổ chức chính trị- xã hội trong việc giám sát công tác quản lý, sử dụng đất và giải quyết khiếu nại về đất đai ................................... 3.1.4. Nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai .............................................................................................................................................. 81 83 3.1.5. Nâng cao vai trò của luật sư trong giải quyết khiếu nại về đất đai .............. 83 3.2. Một số giải pháp, kiến nghị hoàn thiện pháp luật giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ............................................................................................................................................. 84 3.2.1. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về đất đai, pháp luật về giải quyết khiếu nại 84 3.2.1.1. Hoàn thiện pháp luật về đất đai .............................................................................................. 84 3.2.1.2. Hoàn thiện pháp luật về giải quyết khiếu nại ........................................................... 85 3.2.2. Kiện toàn tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai và nâng cao vai trò, trách nhiệm của luật 90 sư và các tổ chức chính trị xã hội trong giải quyết khiếu nại đất đai ....................... 3.2.3. Tổ chức tốt công tác tiếp dân ........................................................................................................ 3.2.4. Tăng cường công tác quản lý nhà nước, xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm pháp luật đất đai ...................................................................................................................................... 92 93 3.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ............................................................................................................................................. 95 3.2.6. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đất đai 96 Kết luận chương 3...................................................................................................................................................... KẾT LUẬN ......................................................................................................................................................................... DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................... 98 99 UBND : Ủy ban nhân dân HĐND : Hội đồng nhân dân KN : Khiếu nại KNĐĐ : Khiếu nại đất đai KNHC : Khiếu nại hành chính TP : Thành phố DANH MỤC VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU Trang Bảng 2.1: Số liệu tiếp công dân khiếu nại về đất đai từ năm 2012 đến 57 năm 2016 Bảng 2.2: Số liệu tiếp công dân khiếu nại từ năm 2012 đến năm 2016 64 Bảng 2.3: Số liệu tiếp đơn thư các cơ quan nhà nước tại Hải Phòng từ 65 năm 2012-2016 Bảng 2.4: Số cuộc thanh tra trách nhiệm việc thực hiện giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai tại Hải Phòng tiếp nhận từ năm 2012 đến năm 2016 67 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1: Số lượt tiếp công dân khiếu nại trong lĩnh vực đất đai từ 58 năm 2012 đến năm 2016 Biểu đồ 2.2: Số lượng đơn thư khiếu nại và đơn thư khiếu nại về đất 59 đai giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016 Biểu đồ 2.3: Tỷ lệ khiếu nại liên quan đến đất đai giai đoạn từ năm 59 2012 đến năm 2016 Biểu đồ 2.4: Tỷ lệ các loại việc khiếu nại liên quan đến đất đai giai 60 đoạn từ năm 2012 đến năm 2016 Biểu đồ 2.5: Kết quả thụ lý, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai từ năm 2012 đến năm 2016 66 LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân, đã được ghi nhận lần đầu trong Hiến pháp năm 1959 và trong các Hiến pháp sau đó tiếp tục được ghi nhận là một quyền có tính chất chính trị, pháp lý của công dân, là một hình thức hiểu hiện của dân chủ xã hội chủ nghĩa, liên quan chặt chẽ và chiếm vai trò quan trọng trong hệ thống các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Giải quyết khiếu nại trong các lĩnh vực của đời sống xã hội nhằm đảm bảo kỷ cương, kỷ luật tăng cường pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước bảo đảm quyền khiếu nại của công dân, phát huy tính dân chủ xã hội chủ nghĩa, đồng thời tăng cường sức mạnh, trí tuệ của nhân dân trong việc tham gia quản lý nhà nước quản lý xã hội. Quản lý nhà nước về đất đai là một hoạt động khó khăn, phức tạp, khó tránh khỏi những bất đồng về quan điểm, quyền, lợi ích giữa một bên là cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và một bên là người sử dụng đất. Mặt khác, cũng chính vì vị trí, vai trò đất đai là nguồn tài nguyên đặc biệt của quốc gia nên đất đai ngày càng có giá trị về kinh tế, nhất là ở những đô thị lớn hay những nơi đã, đang và chuẩn bị triển khai dự án xây dựng kết cấu hạ tầng phát triển kinh tế, xã hội…Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân dẫn đến ngày càng có nhiều vụ việc tranh chấp, khiếu nại liên quan đến đất đai. Từ việc giải quyết khiếu nại nói chung và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai nói riêng, các cơ quan có thẩm quyền có được những thông tin quan trọng, tin cậy để kiểm tra tính đúng đắn, sự phù hợp của các văn bản pháp luật và các quyết định quản lý của mình trong đời sống xã hội, qua đó có cơ sở để hoàn thiện pháp luật nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế những bất cập, góp phần xây dựng một nền hành chính vững mạnh, trong sạch, chuyên nghiệp, hoạt động hiệu quả. Đối với Hải Phòng, là một thành phố lớn của cả nước, đô thị loại 1 trung tâm cấp quốc gia, đang chuyển mình mạnh mẽ để trở thành một thành phố cảng biển, du lịch, dịch vụ, công nghiệp xanh thân thiện với môi trường[1]. Để thực hiện được những mục tiêu đó, những năm gần đây Hải Phòng đã mở rộng, phát triển những khu công nghiệp công nghệ cao, khu dịch vụ cảng biển, khu du lịch dịch vụ đẳng cấp quốc tế và đặc biệt là mở rộng, nâng cấp, phát triển đồng bộ hạ tầng giao thông. Quá trình đô thị hóa tại Hải Phòng đang và sẽ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ, sự gia tăng dân số lại ngày càng gây thêm áp lực lên quỹ đất hạn hẹp. Trong lĩnh vực thu hồi đất, nhất là đất nông nghiệp là công việc khó khăn, phức tạp, đặc biệt là khi đã nảy sinh những khiếu kiện, đòi hỏi các cơ quan có thẩm quyền phải tiến hành hết sức thận trọng. Đây là những công việc phức tạp, nhạy cảm liên quan đến nhiều vấn đề và tác động đến nhiều mặt của xã hội cũng như đời sống nhân dân. Xác định được vai trò, tầm quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại nói chung và trong lĩnh vực đất đai nói riêng nên trong những năm qua, Thành ủy, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng luôn xác định công tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại hành chính là một trong các nhiệm vụ trọng tâm của Thành phố; đã tập trung, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị cùng tham gia giải quyết khiếu nại. Để thực 1 https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BA%A3i_Ph%C3%B2ng; http://haiphong.gov.vn/p-UBNDTP/d9706/31611/tong-quan-ve-thanh-pho-hai-phong hiện tốt công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo, UBND thành phố Hải Phòng đã ban hành nhiều quyết định, chỉ thị triển khai thực hiện các chỉ đạo của Trung ương như: Quyết định 1399/QĐ-CT ngày 26/5/2015 của Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng quy định về “Nội quy tiếp công dân tại Trụ sở tiếp công dân thành phố Hải Phòng”, Quyết định số 1809/QĐ-UBND ngày 06/8/2015 của Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng về việc ban hành “Quy chế phối hợp giữa các cơ quan tham gia tiếp công dân tại Trụ sở Tiếp công dân thành phố Hải Phòng”, Chỉ thị số 15/CT-UBND ngày 15/5/2014 của Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng về việc “Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo”[2]… Trong giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016, thành phố Hải Phòng có 31 vụ việc khiếu nại kéo dài liên quan đến đất đai, đã giải quyết được 24 vụ việc, còn 7 vụ việc đã thống nhất phương án giải quyết nhưng chưa thực hiện dứt điểm. Tiếp tục rà soát các vụ việc tồn đọng, phức tạp, kéo dài theo kế hoạch của Thanh tra Chính phủ, năm 2016 phát sinh thêm 03 vụ[3]. Như vậy, số vụ việc khiếu nại kéo dài tính đến cuối năm 2016 trên địa bàn thành phố Hải Phòng là 10 vụ. Một số vụ việc khiếu nại, tranh chấp về đất đai đã được Thủ trưởng các cấp, các ngành giải quyết và quyết định đã có hiệu lực pháp luật nhưng vẫn chưa được thực hiện dứt điểm, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các công trình, dự án, gây bức xúc trong cộng đồng xã hội, nhân dân như vụ của gia đình ông Đào Văn Vươn tại huyện Tiên Lãng và một số vụ việc tại các huyện khác trên địa bàn thành phố[4]. Để tạo bước chuyển biến rõ ràng trong công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai, nhằm phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, nâng cao sự tin tưởng của nhân dân vào chính quyền, đảm bảo ổn định an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội trên địa bàn, phù hợp với điều kiện, đặc thù riêng của thành phố Hải Phòng. Đó chính là lý do tôi chọn cho mình đề tài “Pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Hải Phòng” để làm luận văn tốt nghiệp chương trình cao học luật. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài 2 Theo các văn bản cung cấp bởi Văn phòng UBND thành phố Hải Phòng; http://www.haiphong.gov.vn/Portal/Default.aspx?Organization=UBND; https://congbao.hpnet.vn 3 Kế hoạch số 2100/KH-TTCP của Thanh tra Chính phủ; 4 https://vi.wikipedia.org/wiki/V%E1%BB%A5_c%C6%B0%E1%BB%A1ng_ch%E1%BA%BF_%C4%91%E1 %BA%A5t_%E1%BB%9F_Ti%C3%AAn_L%C3%A3ng#V.E1.BB.81_.C3.B4ng_.C4.90o.C3.A0n_V.C4.83n_ V.C6.B0.C6.A1n Trong thời gian qua, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học chất lượng, có giá trị tham khảo cao nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Có thể liệt kê một số công trình nghiên cứu tiêu biểu như: - Luận án “ Áp dụng pháp luật trong quản lý nhà nước về đất đai của Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh hiện nay” của Lê Văn Thành, Luận án tiến sĩ Luật học, năm 2012; - Luận văn “Giải quyết khiếu nại về đất đai tại các khu công nghiệp của các cơ quan hành chính nhà nước ở tỉnh Bắc Giang hiện nay” của Nguyễn Thị Thu Hằng, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Đại học Luật Hà Nội, năm 2011; - Luận văn “Thẩm quyền giải quyết khiếu nại đất đai của cơ quan hành chính nhà nước – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn tại thành phố Hải Phòng” của Nguyễn Thị Thu Hương, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Đại học Luật Hà Nội, năm 2011; - Về các bài viết, sách chuyên khảo: Bài viết “Những bất cập về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai” của Thạc sỹ Nguyễn Thị Kim Nhung – Thanh tra chính, Ban tiếp dân Trung ươn; Sách chuyên khảo “Pháp luật về thanh tra và xử lý vi phạm pháp luật đất đai ở Việt Nam” của Tiến sỹ Doãn Hồng Nhung, năm 2013[5]…. Các công trình trên đã có những nghiên cứu về các quy định pháp luật, về tình hình khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong một số lĩnh vực cụ thể trên địa bàn toàn quốc. Qua việc phân tích chi tiết, tôi sẽ phân tích ở góc nhìn tổng thể, sâu sắc và toàn diện về những lý luận và thực tiễn tại địa phương, cụ thể là thành phố Hải Phòng – thành phố trực thuộc Trung ương để nhằm nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại nói chung và lĩnh vực đất đai nói riêng để từ đó tiếp tục hoàn thiện hơn nữa những quy định pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn 3.1 Mục đích: Phân tích thực trạng công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của các cơ quan hành chính trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Trên cơ sở đó, đưa ra quan điểm, giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của các cơ quan hành chính nhà nước trên địa bàn thành 5 http://thanhtravietnam.vn; http://giri.ac.vn; http://thanhtravietnam.vn phố, góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, lợi ích của nhà nước, nâng cao hiệu lực, hiệu quả nhà nước về đất đai ở địa phương. 3.2. Nhiệm vụ: Một là, làm rõ các vấn đề chung về khiếu nại, khiếu nại hành chính, giải quyết khiếu nại hành chính, các đặc điểm của khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính trong quản lý và sử dụng đất; hệ thống hóa các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai: Thẩm quyền, quy trình, thủ tục giải quyết khiếu nại về đất đai, trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Hai là, đánh giá thực trạng tình hình khiếu nại và thực trạng công tác giải quyết khiếu nại hành chính trong quản lý và sử dụng đất trên địa bàn thành phố Hải Phòng trong giai đoạn hiện nay; nhận diện, tổng kết những ưu, nhược điểm và phân tích nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu nại và thực tiễn thi hành pháp luật trong quản lý và sử dụng đất; những tồn tại, hạn chế cần khắc phục, loại bỏ trong công tác này. Ba là, đưa ra một số định hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Hải Phòng. 4. Đối tượng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là tập trung nghiên cứu các vấn đề giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Các bất cập trong quá trình thực thi pháp luật giải quyết khiếu nại thẩm quyền giải quyết khiếu nại, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính; tình hình khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của luận văn chủ yếu đề cập đến khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai tại thành phố Hải Phòng trong giai đoạn những năm gần đây, từ năm 2012 đến năm 2016. 5. Các phương pháp nghiên cứu Luận văn vận dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Đảng và nhà nước về khiếu nại và giải quyết khiếu nại; đồng thời sử dụng các phương pháp so sánh, thống kê, phân tích, tổng hợp, tổng kết thực tiễn quá trình giải quyết các vấn đề đặt ra của đề tài và kế thừa kết quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu trước đó có liên quan đến đề tài. 6. Ý nghĩa khoa học và tính thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa khoa học: Các kết quả nghiên cứu của đề tài là sự đóng góp các tư liệu đánh giá thực trạng thi hành pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai tại địa bàn thành phố Hải Phòng. Cung cấp thêm các luận cứ khoa học để sử dụng làm tài liệu tham khảo tại các cơ sở nghiên cứu và đào tạo về pháp luật, nhất là nghiên cứu về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. - Ý nghĩa thực tiễn: Các đề xuất, kiến nghị nêu ra trong luận văn có thể là những gợi ý để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai nói chung và tại thành phố Hải Phòng nói riêng. Đồng thời, góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức, cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, cũng như nâng cao nhận thức của người dân về quyền khiếu nại, từ đó họ có thể áp dụng để bảo vệ lợi ích hợp pháp của bản thân và đúng quy định của pháp luật. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 03 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về pháp luật giải quyết khiếu nại và pháp luật giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Chương 2: Thực trạng pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai và thực tiễn thi hành tại thành phố Hải Phòng. Chương 3: Định hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VÀ PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI 1.1. Khái quát chung giải quyết khiếu nại và pháp luật về giải quyết khiếu nại 1.1.1. Một số vấn đề chung về khiếu nại và giải quyết khiếu nại 1.1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của khiếu nại Khiếu nại là một hiện tượng xã hội phổ biến, diễn ra thường xuyên, phát sinh từ thực tế đời sống. Khiếu nại được quan niệm và hiểu theo nhiều góc độ khác nhau. Theo gốc tiếng Latinh, khiếu nại được gọi là “Complaint”, dùng để miêu tả sự phàn nàn, phản ứng, bất bình của ai đó về vấn đề có liên quan đến lợi ích của họ. Theo Đại từ điển tiếng Việt, “khiếu nại là thắc mắc, đề nghị xem xét lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm, đã chuẩn y” [6]. Theo sách Thuật ngữ pháp lý phổ thông, “khiếu nại là việc yêu cầu cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội hoặc người có chức vụ giải quyết việc vi phạm các quyền hoặc lợi ích hợp pháp của bản thân người khiếu nại hay người khác”[7]. Xét ở góc độ chính trị - pháp luật thì khiếu nại là một quyền tự do, dân chủ của công dân được pháp luật quy định và nhà nước bảo đảm. Quyền khiếu nại được coi là "quyền để bảo vệ quyền", là công cụ pháp lý để công dân bảo vệ quyền và lợi ích của mình khi bị hành vi của người khác xâm phạm, nghĩa là "khiếu nại được sử dụng khi quyền chủ thể của bản thân công dân khiếu nại hoặc của người do mình bảo hộ bị vi phạm do quyết định hoặc hành vi trái pháp luật thuộc phạm vi quản lý nhà nước của các cơ quan nhà nước hoặc nhân viên nhà nước"[8]. Pháp luật hiện hành quy định: “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”[9]. Từ phân tích trên, ta thấy khi những quyết định hành chính, hành vi hành chính được đưa ra bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước. Từ đó, đảm bảo quyền lợi của công dân trong xã hội, tạo được niềm tin trong nhân dân. Đặc điểm của khiếu nại: Thứ nhất, mục đích của khiếu nại là bảo vệ và khôi phục lại quyền và lợi ích hợp pháp của người bị khiếu nại đã bị quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan 6 Nguyễn Như Ý(Chủ biên), Đại từ điển Tiếng Việt, Nxb Văn hóa – Thông tin, Hà Nội, 1998, trang 904. Thuật ngữ pháp lý phổ thông, trang 29. 8 TS. Nguyễn Cửu Việt( Chủ biên), Giáo trình Luật hành chính Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2000, trang 447 9 Khoản 1, Điều 2 Luật Khiếu Nại 2011 7 hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước xâm hại. Thứ hai, về chủ thể khiếu nại, tại Khoản 1, Điều 1 Luật Khiếu nại thì chủ thể có quyền khiếu nại bao gồm: công dân, cơ quan, tổ chức, cán bộ công chức; cá nhân, tổ chức nước ngoài có quyền và lợi ích hợp pháp liên quan trực tiếp đến quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại. Thứ ba, đối tượng của khiếu nại là các quyết định, hành vi của các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước. Đó chính là các quyết định hành chính hay hành vi hành chính, quyết định kỷ luật bị khiếu nại. - Quyết định hành chính [10] : được hiểu là kết quả sự thể hiện ý chí quyền lực đơn phương của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, những người có chức vụ, các tổ chức và cá nhân được nhà nước trao quyền, được thực hiện trên cơ sở và để thi hành pháp luật, theo trình tự và hình thức do pháp luật quy định hướng tới việc thực hiện nhiệm vụ quản lý hành chính trong lĩnh vực hoặc vấn đề được phân công phụ trách. - Hành vi hành chính[11]: là hành vi của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật. - Quyết định kỷ luật[12]:là quyết định bằng văn bản của người đứng đầu cơ quan, tổ chức để áp dụng một trong các hình thức kỷ luật đối với cán bộ, công chức thuộc quyền quản lý của mình theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức. Thứ tư, khiếu nại được thực hiện theo thủ tục hành chính được quy định trong Luật khiếu nại, Luật tố cáo và các văn bản hướng dẫn thi hành. 1.1.1.2. Khái niệm, vai trò và các phương thức giải quyết khiếu nại hành chính * Khái niệm giải quyết khiếu nại hành chính Khiếu nại hành chính phát sinh trong quá trình cơ quan hành chính nhà nước thực hiện quyền hành pháp thông qua các hoạt động chấp hành, điều hành và quản lý hành chính nhà nước. Trong lĩnh vực quản lý nhà nước, khiếu nại gắn liền với thuật ngữ khiếu nại hành chính. Từ điển Bách khoa Việt Nam đưa ra khái niệm: “Khiếu nại hành chính là việc cá nhân hay tổ chức đề nghị cơ quan hành chính nhà nước xem xét, 10 TS. Nguyễn Cửu Việt (chủ biên), Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam, NXB Đại học Quốc gia Hải Phòng, 2000 Khoản 9, Điều 2, Luật Khiếu nại 2011 12 Khoản 10, Điều 2, Luật Khiếu nại 2011 11