Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước cộ...

Tài liệu Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa việt nam

.PDF
67
228
110

Mô tả:

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA LUẬT BỘ MÔN LUẬT THƯƠNG MẠI Luận văn tốt nghiệp Khóa 35 (2009 – 2013) Đề tài: PHÁP LUẬT VỀ BẮT GIỮ TÀU BIỂN VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI CÁC VÙNG BIỂN CỦA NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Giảng viên hướng dẫn: Kim Oanh Na Sinh viên thực hiện: Lê Văn Cum Anh MSSV: 5095494 Lớp: LK0965A2 Cần Thơ, 5/2013 LỜI CẢM ƠN Với vốn kiến thức tích lũy qua bốn năm học tại trường Đại học Cần Thơ, không những giúp người viết hoàn thành luận văn cho riêng mình mà còn là hành trang quý báu cho người viết bước vào cuộc sống. Trong quá trình làm luận văn người viết dù gặp nhiều khó khăn do điều kiện, thời gian, khả năng nghiên cứu, kiến thức, kinh nghiệm còn nhiều hạn chế nên để hoàn thành được luận văn này, người viết nhận được rất nhiều sự quan tâm giúp đỡ của mọi người, qua đây người viết xin gửi lời cảm ơn chân thành đến: gia đình những người luôn yêu thương, chăm sóc người viết trong cuộc sống; quý Thầy Cô khoa Luật-Trường Đại học Cần Thơ là những người trực tiếp truyền đạt, giảng dạy kiến thức cũng như những kinh nghiệm cho người viết; bạn bè những người đã luôn bên cạnh giúp đỡ người viết. Đặc biệt người viết xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Thầy Kim Oanh Na, người đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn người viết trong quá trình hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Người viết xin kính chúc quý Thầy Cô sức khoẻ, hạnh phúc và thành đạt trong cuộc sống và công tác giảng dạy. Người viết xin chân thành cảm ơn! NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN  .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... Cần Thơ, ngày…tháng…năm… NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP  .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... Cần Thơ, ngày…tháng…năm… PHỤ LỤC LỜI NÓI ĐẦU..................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................. 1 3. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 2 5. Bố cục của đề tài ........................................................................................ 2 CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BIỂN VÀ BẮT GIỮ TÀU BIỂN .... 4 1.1 Những vấn đề cơ bản về biển .................................................................. 4 1.1.1 Giới thiệu về biển.............................................................................. 4 1.1.1.1 Biển quốc tế .............................................................................. 4 1.1.1.2 Biển Việt Nam ........................................................................... 5 1.1.2 Các vùng biển theo công ước của Liên hiệp quốc về luật biển năm 1982 ............................................................................................................................. 5 1.1.2.1 Nội thủy..................................................................................... 5 1.1.2.2 Lãnh hải.................................................................................... 6 1.1.2.3 Vùng tiếp giáp lãnh hải ............................................................. 7 1.1.2.4 Vùng đặc quyền kinh tế ............................................................. 7 1.1.2.5 Thềm lục địa.............................................................................. 8 1.1.2.6 Biển cả (biển quốc tế)................................................................ 8 1.1.2.7 Vùng (đáy biển và lòng đất dưới đáy biển quốc tế).................... 8 1.1.3 Tầm quan trọng của biển ................................................................. 9 1.1.4 Quá trình phát triển của pháp luật về biển..................................... 10 1.1.4.1 Quá trình phát triển của luật biển quốc tế ............................... 10 1.1.4.2 Quá trình phát triển của luật biển Việt Nam............................ 12 1.2 Những vấn đề cơ bản về bắt giữ tàu biển ............................................. 14 1.2.1 Một số khái niệm ............................................................................ 14 1.2.1.1 Khái niệm về tàu thuyền .......................................................... 14 1.2.1.2 Khái niệm về cầm giữ.............................................................. 15 1.2.1.3 Khái niệm về bắt giữ tàu biển.................................................. 15 1.2.1.4 Phân biệt các trường hợp tạm giữ, cầm giữ, và bắt giữ tàu ..... 17 1.2.2 Phân loại tàu .................................................................................. 17 1.2.3 Sự cần thiết của các quy định về bắt giữ tàu biển .......................... 18 1.2.4 Tiến trình hình thành pháp luật về bắt giữ tàu biển ...................... 19 1.2.3.1 Tiến trình hình thành pháp luật quốc tế................................... 19 1.2.3.2 Tiến trình hình thành pháp luật Việt Nam................................ 20 CHƯƠNG 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ BẮT GIỮ TÀU BIỂN ........................................................................................................................... 22 2.1 Phạm vi và đối tượng bắt giữ ................................................................ 22 2.2 Quy định chung của pháp luật về bắt giữ tàu biển .............................. 25 2.2.1 Khiếu nại hàng hải......................................................................... 25 2.2.2 Biện pháp bảo đảm tài chính cho yêu cầu bắt giữ tàu biển ........... 26 2.2.3 Chủ thể chịu trách nhiệm............................................................... 27 2.2.4 Thời hạn và thời hiệu bắt giữ tàu biển........................................... 27 2.2.5 Xác định quyền ưu tiên khiếu nại đối với việc bắt giữ tàu biển ..... 28 2.2.6 Trách nhiệm do yêu cầu bắt giữ tàu biển không đúng................... 29 2.3 Quy định về thẩm quyền bắt giữ tàu biển ............................................ 29 2.3.1 Thẩm quyền ra quyết định bắt giữ tàu biển.................................... 29 2.3.2 Thẩm quyền thực hiện quyết định bắt giữ tàu biển........................ 30 2.3.2 Thẩm quyền của lực lượng tuần tra, kiểm soát trên biển .............. 30 2.4 Quy định về trình tự thủ tục bắt giữ tàu biển ...................................... 31 2.4.1 Quy trình bắt giữ tàu biển .............................................................. 31 2.4.2 Trình tự thủ tục bắt giữ tàu biển để đảm bảo khiếu nại hàng hải . 32 2.4.3 Trình tự thủ tục bắt giữ tàu biển để thi hành án............................ 34 2.4.4 Trình tự thủ tục bắt giữ tàu biển để thực hiện tương trợ tư pháp.. 36 2.4.5 Trình tự thủ tục áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời ................. 39 2.5 Quy định về trình tự thủ tục thả tàu biển (giải phóng tàu biển) ......... 40 2.5.1 Thả tàu biển sau khi bị bắt giữ....................................................... 40 2.5.2 Trình tự thủ tục thả tàu biển sau khi bị bắt giữ để đảm bảo khiếu nại hàng hải ...................................................................................................................... 41 2.5.3 Trình tự thủ tục thả tàu biển sau khi bị bắt giữ để thi hành án..... 42 2.5.4 Trình tự thủ tục thả tàu biển sau khi bị bắt giữ để thực hiện tương trợ tư pháp.................................................................................................................... 43 2.5.5 Trình tự thủ tục hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời.................... 44 2.6 Quy định về bắt giữ tàu lại và bắt giữ nhiều tàu .................................. 45 2.6.1 Quy định về bắt giữ tàu lại ............................................................. 45 2.6.2 Quy định về bắt giữ nhiều tàu ........................................................ 46 CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN BẮT GIỮ TÀU BIỂN TẠI CÁC VÙNG BIỂN VIỆT NAM VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN.................................................................. 47 3.1 Thực tiễn bắt giữ tàu biển tại các vùng biển Việt Nam........................ 47 3.1.1 Việc bắt giữ tàu biển trước ngày Pháp lệnh thủ tục bắt giữ tàu biển năm 2008 có hiệu lực thi hành .................................................................................. 47 3.1.2 Việc bắt giữ tàu biển từ ngày Pháp lệnh thủ tục bắt giữ tàu biển năm 2008 có hiệu lực thi hành ........................................................................................... 51 3.2 Những vướng mắc còn tồn tại trong các quy định của pháp luật về bắt giữ tàu biển .............................................................................................................. 54 3.3 Đề xuất hướng hoàn thiện ..................................................................... 56 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 59 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BGT Bắt giữ tàu BGTB Bắt giữ tàu biển BLHH Bộ luật hàng hải BPKCTT Biện pháp khẩn cấp tạm thời GQKNHH Giải quyết khiếu nại hàng hải KNHH Khiếu nại hàng hải PLTTBGTB Pháp lệnh thủ tục bắt giữ tàu biển TAND Tòa án nhân dân Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam LỜI NÓI ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, trong điều kiện các nguồn tài nguyên trên đất liền đang ngày càng cạn kiệt, biển ngày càng được quan tâm hơn. Đồng thời, sự bùng nổ dân số trên thế giới đang ngày càng gia tăng. Sự phát triển của dân số thế giới làm cho không gian kinh tế truyền thống đã trở nên chật chội, nhiều nước bắt đầu quay mặt ra biển và nghĩ đến các phương án biến biển và hải đảo thành không gian kinh tế mới. Vấn đề khai thác biển đã trở thành mối quan tâm mang tính chiến lược của hầu hết các quốc gia trên thế giới, kể cả các quốc gia có biển và các quốc gia không có biển. Để khai thác tối đa tiềm năng kinh tế biển nói riêng và kinh tế thế giới nói chung các quốc gia bắt đầu quan tâm hơn đến giao lưu, hợp tác thương mại quốc tế.1 Để đáp ứng nhu cầu giao lưu thương mại giữa các quốc gia khác nhau trên thế giới cần có các loại hình vận tải hàng hóa, và quan trọng hơn cả là vận tải hàng hải. Nó giữ vị trí số một trong việc phục vụ lưu chuyển hàng hóa trên thế giới, nó đảm bảo chuyên chở 80%-90% tổng khối lượng hàng hóa buôn bán quốc tế. Trong quá trình vận tải không thể tránh khỏi các quan hệ pháp lý phát sinh giữa Nhà nước, cơ quan, tổ chức, cá nhân với nhau và với Nhà nước, cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài cần được điều chỉnh, đặc biệt là vấn đề BGTB.2 Những năm qua, từ khi Việt Nam thực hiện chính sách mở cửa, ngành vận tải biển phát triển nhanh chóng, và cùng với đó vấn đề BGTB được đặt ra trong trường hợp nào thì tàu biển bị bắt giữ, trong trường hợp nào Việt Nam có thẩm quyền BGTB nước ngoài. Vì vậy, đề tài “Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam” được người viết lựa chọn nghiên cứu xuất phát từ tính cấp thiết trong thực tế BGTB. 2. Mục tiêu nghiên cứu Quá trình nghiên cứu đề tài mục đích mà người viết muốn hướng tới là đi sâu vào tìm hiểu những quy định của phát luật nước ngoài trong vấn đề BGTB, qua đó so sánh đối chiếu với pháp luật trong nước. Dựa vào thực trạng áp dụng trong thời gian qua, phân tích và rút ra những điểm hợp lý và chưa hợp lý của luật định, cũng như những khó khăn 1 Nguyễn Văn Đức: Thế kỷ của biển và đại dương, http://diendandautu.vn/c6n2011102809031700000/the-ky-cuabien-va-dai-duong.html [truy cặp ngày 23/3/2013]. 2 Thực trạng giải quyết các vụ tranh chấp hàng hải có liên quan đến bắt giữ tàu tại Việt Nam, http://www.doko.vn/luan-van/thuc-trang-giai-quyet-cac-vu-tranh-chap-hang-hai-co-lien-quan-den-bat-giu-tau-taiViet-Nam-123081 [truy cập ngày 20/3/2013]. GVHD: Kim Oanh Na 1 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam vướng mắc còn tồn tại trong quá trình áp dụng, từ đó đề ra kiến nghị và giải pháp góp phần hoàn thiện hơn về vấn đề BGTB. 3. Phạm vi nghiên cứu Với đề tài “Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam”, người viết tập trung nghiên cứu vấn đề bắt giữ tàu, tìm hiểu khái quát chung về biển dựa vào những quy định của pháp luật quốc tế và pháp luật quốc gia,… trên cơ sở đó áp dụng vào thực tiễn tại các vùng biển Việt Nam từ đó chỉ ra những điểm chưa hợp lý của luật từ đó đề ra hướng hoàn thiện nhằm tạo ra một cơ sở pháp lý thống nhất. Do đề tài tương đối mới, phạm vi rộng, khó tiếp cận, còn thời gian thực hiện đề tài là có hạn nên người viết nghiên cứu một số văn bản chính yếu. Đối với pháp luật quốc tế dựa vào Công ước của Liên hiệp quốc về luật biển năm 1982; Công ước 1999 của Liên Hiệp Quốc về bắt giữ tàu, còn về pháp luật quốc gia người viết dựa vào Bộ luật hàng hải năm 2005; Pháp lệnh thủ tục BGTB năm 2008; Nghị định 57/2010/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành pháp lệnh thủ tục bắt giữ tàu biển; Thông tư liên tịch 220/2012/TTLT-BTC-BGTVT hướng dẫn việc bảo đảm chi phí bắt giữ tàu biển và duy trì hoạt động của tàu biển trong thời gian bị bắt giữ từ ngân sách nhà nước và một số văn bản có liên quan. 4. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình thực hiện đề tài, người viết sử dụng và kết hợp nhiều phương pháp khác nhau như: Phương pháp phân tích luật viết dựa vào kiến thức của bản thân, phương pháp so sánh đối chiếu giữa lý luận và thực tiễn, phương pháp thu thập tài liệu từ sách, báo, tạp chí, các trang thông tin điện tử,… ngoài ra người viết còn tham khảo một cách chon lọc ý kiến, phân tích từ các công trình nghiên cứu. 5. Bố cục của đề tài Ngoài lời nói đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài “Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam” được kết cấu thành ba chương: Chương 1: Khái quát chung về biển và bắt giữ tàu biển. Chương 2: Những quy định của pháp luật về bắt giữ tàu biển. Chương 3: Thực tiễn bắt giữ tàu biển tại các vùng biển Việt Nam và hướng hoàn thiện. Trong quá trình nghiên cứu, do hạn chế về kiến thức, thời gian nghiên cứu và nguồn tài liệu thu thập chưa phong phú nên những vấn đề trình bài không tránh khỏi những GVHD: Kim Oanh Na 2 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam điểm còn khiếm khuyết. Người viết mong muốn nhận được ý kiến đóng góp của quý thầy cô và các bạn để bổ sung cho nội dung đề tài được tốt hơn và bản thân có được khiến thức hoàn thiện hơn về vấn đề mà người viết nghiên cứu. GVHD: Kim Oanh Na 3 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BIỂN VÀ BẮT GIỮ TÀU BIỂN 1.1 Những vấn đề cơ bản về biển 1.1.1 Giới thiệu về biển 1.1.1.1 Biển quốc tế Biển và đại dương trên thế giới được chia thành 2 bộ phận. Bộ phận thứ nhất là các vùng biển thuộc chủ quyền và quyền chủ quyền của các nước ven biển (phần cột nước chia thành nội thuỷ, lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế. Còn phần dưới cột nước gọi là thềm lục địa). Bộ phận thứ hai là các vùng biển nằm ngoài phạm vi chủ quyền và quyền chủ quyền của các nước ven (biển quốc tế và vùng). Điểm chung của bộ phận thứ hai này là không thuộc bất cứ nước nào. Nhưng lại có chỗ khác nhau ở chỗ: vùng biển quốc tế thì tự do khai thác, còn đáy biển quốc tế thì không được tự do khai thác.3 Biển và đại dương thế giới chiếm 71% diện trái đất, với độ sâu trung bình 3.710 mét và tổng khối nước 1,37 tỷ ki-lô-mét khối. Biển được cấu tạo từ ba thành phần được quan tâm nhiều: - Khối lượng nước có nhiều tài nguyên sinh vật quý giá cũng như các tài nguyên không sinh vật hòa tan trong nước biển (trên 40% thành phần hóa chất chứa trong nước biển); - Thềm lục địa chứa 90% trữ lượng dầu khí ngoài khơi, đáy đại dương và các dải núi đại dương chừa đựng các quặng đa kim; - Sản lượng đánh bắt cá biển của thế giới từ những năm 1990 là vào khoảng 90 triệu tấn năm. Tài nguyên không sinh vật của biển có thể chia làm ba loại: - Các tài nguyên của đáy biển và long đất dưới đáy biển: cát, sỏi, san hô, trai ngọc, than, dầu khí; - Các tài nguyên do các dòng song và hiện tượng xói lở của bờ biển đưa ra biển như các hạt khoáng sản hoặc các bụi kim loại có nguồn gốc từ đất liền. Các hóa chất kết tủa của biển như muối, các á kim và quặng đa kim nodules; - Dầu ngoài khơi được khai thác đầu tiên trên thế giới vào năm 1923 tại louisisne, sau đó là Venezuela. Năm 1960, các giàn khoan biển chỉ dừng lại ở độ sâu 30 mét. Ngày 3 Trí Tâm: Các vùng biển và đáy biển quốc tế theo pháp luật hiện đại, http://biendong.net/tu-lieu/van-ban-phap-lyquoc-te/643-cac-vung-bin-va-ay-bin-quc-t-theo-lut-bin-quc-t-hin-i.html, [truy cập ngày 25/01/2013]. GVHD: Kim Oanh Na 4 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam nay các mũi khoan thí nghiệm có thể thực hiện ở độ sâu 3000-4000 mét. Năm 1990, Thềm lục địa cung cấp 30% sản lượng dầu khí thế giới.4 1.1.1.2 Biển Việt Nam Việt Nam giáp với biển ở hai phía đông và nam. Vùng biển Việt Nam là một phần của biển đông. Bờ biển Việt Nam dài 3.260 ki-lô-mét, từ Quảng Ninh ở phía đông bắc tới Kiên Giang ở phía tây nam. Biển có vùng nội thủy, lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa với diện tích trên 1 triệu km2. Trong khu vực biển Việt Nam có khoảng 4000 đảo lớn nhỏ, gần bờ và xa bờ, trong đó có hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa nằm xa bờ tạo thành một phòng tuyến bảo vệ kiểm soát và làm chủ vùng biển và hải đảo. Biển đảo Việt Nam có thể chia thành bốn khu vực: biển Đông Bắc (một phần vịnh Bắc bộ), nằm ở phía đông bắc Việt Nam và tiếp giáp với Trung Quốc (đảo Hải Nam), biển Bắc Trung bộ (một phần biển Đông) ở phía đông Việt Nam, biển Nam Trung bộ (một phần biển Đông) ở phía đông nam và vùng biển Tây Nam (một phần vịnh Thái Lan) nằm phía tây nam của Việt Nam tiếp giáp với Campuchia và Thái Lan.5 1.1.2 Các vùng biển theo công ước của Liên hiệp quốc về luật biển năm 1982 Theo quy định của Công ước về luật biển năm 1982 của Liên hiệp quốc biển và đại dương được chia thành 3 vùng (khu vực) có chế độ pháp lý khác nhau: - Các vùng biển thuộc chủ quyền quốc gia (Nội thủy và Lãnh hải); - Các vùng biển thuộc quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia (Vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa); - Các vùng biển chung của cộng đồng quốc tế (Biển cả và vùng). 1.1.2.1 Nội thủy Nội thủy là vùng nước biển được giới hạn bởi một bên là đường bờ biển của quốc gia với một bên là đường cơ sở dùng để xác định lãnh hải và các vùng biển khác của quốc gia. Nội thủy là một bộ phận của lãnh thổ quốc gia ven biển thuộc chủ quyền tuyệt đối của quốc gia. Điều 8 khoản 1 Công ước luật biển năm 1982 quy định: “Trừ trường hợp đã được quy định ở phần IV, các vùng nước ở phía bên trong đường cơ sở của lãnh hải thuộc nội thuỷ của quốc gia”. Đối với các quốc gia quần đảo thì vùng nước này là vùng nước quần đảo, vùng nước được giới hạn bởi đường cơ sở của quốc gia quần đảo. Điều 59 Công ước luật biển năm 1982 có quy định: “Ở phía trong vùng nước quần đảo, quốc 4 Ts. Nguyễn Hồng Thao: Những điều cần biết về luật biển – Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, năm 1997, tr. 5-7. Ts. Trần Nam Tiến (Trích "Hoàng Sa - Trường Sa: Hỏi và đáp", NXB Trẻ năm 2011): Khái quát về biển của Việt Nam, http://m.tuoitre.vn/tin-tuc/Bien-Dong/Bien-Dong_Hoi-dap-ve-Bien-Don/160389,Khai-quat-ve-bien-cuaVN.ttm, [truy cập ngày 10/2/2013]. 5 GVHD: Kim Oanh Na 5 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam gia quần đảo có thể vạch những đường khép kín để hoạch định ranh giới nội thuỷ của mình theo đúng các điều 9, Điều 10, Điều 11”. Như vậy, ranh giới bên trong của nội thủy chính là đường bờ biển còn ranh giới bên ngoài của nội thủy là đường cơ sở. Nhưng địa hình bờ biển của các quốc gia có biển trên thế giới không giống nhau. Ngay đối với một quốc gia, tuyến bờ biển ở các khu vực khác nhau cũng khác nhau. Đường cơ sở lại xác định dựa vào địa hình bờ biển nên vùng nước nội thủy của quốc gia ven bờ có khu vực tương đối rộng, nhưng lại có khu vực lại rất hẹp, thậm chí có khu vực quốc gia ven bờ không hề có nội thủy. Vùng nước nội thuỷ bao gồm các vùng nước cảng biển, các vũng tàu, cửa sông, các vịnh, các vùng nước nằm kẹp giữa lãnh thổ đất liền và đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải. Việc xác định đường cơ sở của quốc gia ven biển phải tuân thủ đúng Công ước về cách xác định đường cơ sở thông thường (Điều 5); về cách xác định đường cơ sở thẳng (Điều 7). Nếu việc xác định đường cơ sở sai so với công ước thì tàu thuyền nước ngoài vẫn được quyền đi qua không gây hại trên vùng nước đó theo quy định tại khoản 2 Điều 8 Công ước: “Khi một đường cơ sở được vạch ra theo đúng phương pháp được nói ở Điều 7 gộp vào nội thủy các vùng nước trước đó chưa được coi là nội thuỷ thì quyền đi qua không gây hại nói trong Công ước vẫn được áp dụng ở các vùng nước đó”. 1.1.2.2 Lãnh hải Chủ quyền của quốc gia ven biển được mở rộng ra ngoài lãnh thổ và nội thuỷ của mình, và trong mọi trường hợp một quốc gia quần đảo, ra ngoài vùng nước quần đảo đến một vùng biển tiếp liền gọi là lãnh hải. Chủ quyền này được mở rộng đến vùng trời trên lãnh hải, cũng như đến đáy và lòng đất dưới đáy của vùng biển này.6 Vậy lãnh hải là một vùng biển có chiều rộng nhất định nằm ở phía ngoài đường cơ sở dọc bờ biển, thuộc chủ quyền hoàn toàn và đầy đủ của quốc gia ven biển, chủ quyền của quốc gia bao trùm cả đối với vùng trời, lòng biển và lòng đất dưới đáy biển. Đường ranh giới phía ngoài của lãnh hải cũng chính là đường biên giới của quốc gia ven biển. Công ước luật biển năm 1982 đã quy định chiều rộng của lãnh hải một cách thống nhất: “Mọi quốc gia đều có quyền ấn định chiều rộng lãnh hải của mình; chiều rộng này không vượt quá 12 hải lý kể từ đường cơ sở được vạch ra theo đúng Công ước”.7 Ranh giới phía ngoài của lãnh hải là một đường mà mỗi điểm ở trên đường đó cách điểm gần nhất của đường cơ sở một khoảng cách bằng chiều rộng lãnh hải.8 6 Điều 2 Công ước của Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982. Điều 3 Công ước của Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982. 8 Điều 4 Công ước của Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982. 7 GVHD: Kim Oanh Na 6 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam 1.1.2.3 Vùng tiếp giáp lãnh hải Vùng tiếp giáp lãnh hải gọi là vùng tiếp giáp. Vùng tiếp giáp lãnh hải là một vùng biển tiếp liền với lãnh hải có chiều rộng không quá 24 hải lý kể từ đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải. Vùng tiếp giáp lãnh hải là vùng biển thuộc quyền tài phán của quốc gia, bao gồm quyền tài phán nhằm ngăn ngừa và quyền tài phán trừng trị những vi phạm trong các lĩnh vực về hải quan; thuế khoá; y tế; nhập cư trên lãnh thổ hay trong lãnh hải của mình.9 1.1.2.4 Vùng đặc quyền kinh tế Vùng đặc quyền kinh tế là một vấn đề mới xuất hiện gần đây trong luật quốc tế. Đây là một vùng đặt thù không giống bất kỳ vùng biển cổ điển nào trước đây. Trong vùng đặc quyền kinh tế, nước ven biển có những quyền chủ quyền về tài nguyên. Vùng đặc quyền kinh tế nằm ngoài lãnh hải nhưng cũng không thuộc biển cả. Theo quy định của Công ước luật biển năm 1982 vùng đặc quyền kinh tế là một vùng nằm ở phía ngoài lãnh hải và tiếp liền với lãnh hải, đặt dưới chế độ pháp lý riêng quy định trong phần này, theo đó quyền và quyền tài phán của quốc gia ven biển và các quyền tự do của các quốc gia khác đều do các quy định thích hợp của Công ước điều hành.10 Vùng đặc quyền về kinh tế không được mở rộng ra quá 200 hải lý kể từ đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải.11 1.1.2.5 Thềm lục địa Thềm lục địa của một quốc gia ven biển bao gồm đáy biển và lòng đất dưới đáy biển, bên ngoài lãnh hải của quốc gia đó, trên toàn bộ phần kéo dài tự nhiên của lãnh thổ đất liền của quốc gia đó cho đến mép ngoài của rìa lục địa, hoặc đến cách đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải 200 hải lý, khi mép ngoài của rìa lục địa của quốc gia đó có khoảng cách gần hơn. Nếu bờ ngoài của rìa lục địa của quốc gia ven biển kéo dài tự nhiên vược quá 200 hải lý kể từ đường cơ sở thì thềm lục địa không mở rộng ra ngoài giới hạn 350 hải lý tính từ đường cơ sở hoặc không vược quá 100 hải lý kể từ đường đẳng sâu 2500m.12 1.1.2.6 Biển cả (biển quốc tế) 9 Điều 33 Công ước của Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982. Điều 55 Công ước của Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982. 11 Điều 57 Công ước của Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982. 12 Khoản 1 Điều 76 Công ước của Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982. 10 GVHD: Kim Oanh Na 7 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam Biển quốc tế (hay biển cả, biển công, biển mở hoặc biển tự do) là vùng biển không nằm trong vùng đặc quyền kinh tế, lãnh hải hay nội thuỷ của một quốc gia ven biển cũng như không nằm trong vùng nước quần đảo của một quốc gia quần đảo13. Biển cả được để ngỏ cho tất cả các quốc gia, dù có biển hay không có biển, tất cả các quốc gia có quyền tự do hàng hải; tự do bay; tự do đặt dây cáp và ống dẫn ngầm; tự do đánh bắt; tự do nghiên cứu khoa học; tự do lắp đặt các đảo nhân tạo, công trình, thiết bị trên biển đồng thời có các nghĩa vụ trấn áp buôn bán nô lệ; trấn áp buôn bán, vận chuyển, mua bán chất ma tuý; trấn áp tất cả các hoạt động phát sóng không được phép từ biển cả; trấn áp cướp biển; bảo vệ môi trường. 1.1.2.7 Vùng (đáy biển và lòng đất dưới đáy biển quốc tế) Vùng được hiểu là toàn bộ đáy biển và lòng đất dưới đáy biển quốc tế, nằm bên ngoài các vùng biển thuộc quyền tài phán của quốc gia. Vùng và tài nguyên của vùng là di sản chung của loài người (Điều 136 Công ước) các quốc gia có biển hay không có biển hoàn toàn bình đẳng trong việc sử dụng và bảo vệ vùng. Khu vực này chỉ được sử dụng vào mục đích hòa bình và vì lợi ích của của toàn thể loài người và phải theo một chế độ quốc tế sẽ định ra. 1.1.3 Tầm quan trọng của biển * Về kinh tế: Đại dương là kho dự trữ vĩ đại của những khoáng sản có ích, tài nguyên sinh học, năng lượng cũng như những nguyên liệu dùng trong công nghiệp hóa học và dược phẩm, có thể cung cấp những chất thay thế những tài nguyên ngày càng bị cạn kiệt trên đất liền. Dầu mỏ và khí đốt: có trong lòng đại dương. Vào những năm 1940-1950, dự đoán trữ lượng dầu mỏ và khí đốt là 55 tỉ tấn (quy ra dầu mỏ), đến năm 1960, con số này đã lên tới 207 tỉ, tới năm 1971 là 300 tỉ và đến 1975 là 400 tỉ. Ngoài ra còn có những khoáng sản quý giá như ilmênit (oxyt tự nhiên của sắt và titan), rutil (oxyt titan), cassitêrit (oxyt thiếc), oxyt sắt từ magnétit, platin, kim cương… với trữ lượng không thua trên đất liền và than với trữ lượng dự báo nhiều hơn trên đất liền 900 lần. Sóng biển, năng lượng thủy triều, sự chênh lệch nhiệt, các dòng hải lưu đều chứa một dự trữ năng lượng to lớn. Hiện nay, nhiều nước đã tích cực khai thác các nguồn dự trữ có trong nước biển như muối, sulfat, natri, kali, brôm, Mg, iod… Biển là nơi cung cấp nguồn hải sản khổng lồ như rong, tảo, cá, tôm và nhiều đặc sản quý như đồi mồi, ngọc trai, san hô, yến sào... cung cấp 43% sinh giới. Trong nước biển 13 Điều 86 Công ước của Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982. GVHD: Kim Oanh Na 8 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam có muối và nhiều khoáng chất dạng muối. Biển cung cấp cát và nhiều hóa chất trong cát. Dầu mỏ và khí đốt khai thác được ở biển rất nhiều. Biển cung cấp năng lượng gió, thủy triều. Biển là con đường giao thông vận tải có ý nghĩa to lớn. Khối lượng vận tải qua biển lớn hơn bất kỳ phương tiện nào khác trên không và trên lục địa. Sản lượng hải sản hàng năm vào đầu thế kỷ 20 chỉ khoảng 7 triệu tấn, nhưng đến cuối những năm 70 lên khoảng 80 triệu tấn. Dọc theo thềm lục địa, đặc biệt ở các vùng cửa sông cung cấp khoảng 80% sản lượng cá thế giới và là nơi sinh sống đa dạng, năng suất cao của rừng nước mặn, rong biển, san hô và đa số các động vật giáp xác, động vật thân mềm khác chiếm 2/3 năng suất hải sản thế giới. Đây cũng là nơi sinh sống của phần lớn dân số trên thế giới Ngoài việc cung cấp nguồn lương thực chính, đại dương còn là đường biển chính cho an ninh quốc gia và thương mại, là nguồn cung cấp dầu, thuốc và giải trí. Sức khỏe và nền kinh tế của dân biển và cộng đồng trên thế giới liên quan với chất lượng của môi trường biển. Sự cân bằng giữa sức khỏe và khả năng sản xuất của đại dương với nhu cầu và sự phát triển dân số người là một trong những khuynh hướng lớn trên thế giới.14 * Về chính trị: Thế kỷ XXI được thế giới coi là “thế kỷ của đại dương” vấn đề khai thác biển đã trở thành mối quan tâm mang tính chiến lược của hầu hết các quốc gia trên thế giới, kể cả các quốc gia có biển và các quốc gia không có biển. Với sự ra đời của Công ước về luật biển năm 1982, nêu có những vùng biển chính là ranh giới của quốc gia trên biển ảnh hưởng đến an ninh quốc gia. Cho nên, các quốc gia có biển chú trọng khẳng định các vùng biển thuộc chủ quyền và quyền chủ quyền của quốc gia mình bằng việc tuyên bố chiều rộng của các vùng biển theo Công ước. 1.1.4 Quá trình phát triển của pháp luật về biển 1.1.4.1 Quá trình phát triển của luật biển quốc tế Luật biển là một ngành luật trong hệ thống pháp luật quốc tế, bao gồm tổng hợp các nguyên tắc, quy phạm được hình thành bằng sự thỏa thuận giữa các chủ thể của luật quốc tế (trước tiên và chủ yếu là giữa các quốc gia) nhằm điều chỉnh các quan hệ phát sinh giữa các chủ thể trong hoạt động khai thác, sử dụng, quản lý và bảo vệ môi trường biển vì mục dích hòa bình. 14 Lê Thị Thanh Mai: Tầm quan trọng của đại dương, http://voer.edu.vn/bai-viet/khoa-hoc-va-cong-nghe/tainguyen-bien-va-dai-duong.html, [truy cập ngày 28/3/2013]. GVHD: Kim Oanh Na 9 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam Luật biển đã được hình thành từ rất sớm trong lịch sử, vào thời cổ đại, ở Hy lạp, Ai Cập và La Mã đã xuất hiện các tập quán về biển, và tiếp đến vào khoảng thế kỷ XIII, đã xuất hiện một số nguyên tắc về luật biển ở vùng biển Bắc Âu, và sau đó đã được phổ biến sang khu vực Địa Trung Hải. Mãi cho đến năm 1930, Hội nghị quốc tế đầu tiên về Luật biển, mới được triệu tập ở Lahay, với mục đích dể bàn về vấn đề cấp bách lúc đó như quy chế lãnh hải, chống cướp biển, các nguyên tắc sử dụng tài nguyên thiên nhiên biển. Do có nhiều mâu thuẩn nên Hội nghị Lahay không giải quyết được thỏa đáng các vấn đề cụ thể nào. Ngày 24/02/1958, Liên Hiệp Quốc triệu tập Hội nghị lần thứ nhất về luật biển tại Geneva, và Hội nghị đã thông qua được bốn công ước quốc tế đầu tiên về luật biển: - Công ước về Lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải (có hiệu lực từ ngày 10/9/1964, 46 quốc gia là thành viên); - Công ước về Thiềm lục địa (có hiệu lực từ ngày 10/6/1964, 54 quốc gia thnah2 viên); - Công ước về đánh cá và bảo vệ tài nguyên sinh vật biển (có hiệu lực ngày 20/3/1966, có 36 quốc gia thành viên); - Công ước về Biển cả (có hiệu lực ngày 30/9/1962, 57 quốc gia thành viên). Các công ước trên đã đặt nền móng cho việc pháp điển hóa luật biển và ghi nhận một số tập quán quốc tế về khai thác sử dụng biển. Tuy nhiên, Hội nghị năm 1958 đã không đạt được thỏa thuận trong một số vấn đề (đặc biệt là vấn đề xác định chiều rộng Lãnh hải), một số quốc gia không thấy thỏa mãn với các điều khoản khác nhau trong các công ước trên, quy định chưa đầy đủ, và còn rất nhiều mâu thuẫn, số quốc gia thành viên tham gia ít và phần lớn các quốc gia vừa giành được độc lập thì chưa được tham gia, cộng với những tiến bộ của khoa học, kỹ thuật đòi hỏi phải có sự bổ sung, sửa đổi cho các công ước nêu trên. Hội nghị lần thứ hai của Liên hiệp quốc về luật biển, được tổ chức vào ngày 19/3/1960 tại Geneva, nhưng do những bất dồng và mâu thuẫn giữa các quốc gia tham gia, nên hội nghị kết thúc mà không đạt được thỏa thuận nào. Hội nghị lần thứ ba của Liên hiệp quốc về luật biển sau 5 năm trù bị (1967-1972), và 9 lần đàm phán thương lượng (1973-1982) với 144 quốc gia và 8 cơ quan đại diện đặc biệt, tham gia đã thông qua được công ước mới về luật biển. Văn bản cuối cùng đã được thông qua vào ngày 10/12/1982 tại Mongtegobay, Giamaica. GVHD: Kim Oanh Na 10 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam Công ước 1982 có hiệu lực từ ngày 16/11/1994, chỉ có một nước phương tây phê chuẩn, và đến năm 1995 có thêm 13 quốc gia gởi thư phê chuẩn hoặc kế thừa Công ước, nâng tổng số thành viên tham gia lên 81 quốc gia thành viên. Công ước của Liên hiệp quốc về luật biển năm 1982, là văn kiện tổng hợp toàn diện, đề cập tới tất cả các vấn đề thuộc lĩnh vực pháp lý, kinh tế, khoa học kỹ thuật, môi trường,…nó phản ánh một sự nhất trí rộng rãi về hầu hết các vấn đề liên quan đến biển, và nhằm mục đích xác lập một trật tự pháp lý để điều chỉnh hoạt động của các quốc gia trong quá trình khai thác, sử dụng và bảo vệ biển và đại dương.15 1.1.4.2 Quá trình phát triển của luật biển Việt Nam Căn cứ vào lịch sử Việt Nam, quá trình phát triển được chia thành 4 giai đoạn: * Luật biển trước khi các nước phương tây tới (trước năm 1874): - Huyền thoại mẹ Âu Cơ, 50 con theo mẹ lên núi, 50 con theo cha xuống biển khẳng định ý thức tiến ra biển của người Lạc Việt. - Ngoài Trung Quốc,Việt Nam mở cửa thông thương với các nước phương tây, Nhật Bản và các nước Đông Nam Á. Các cửa biển được mở ra ở Van Đồn (năm 1010-1788), Hội An (thế kỷ XVII-XVIII) để khuyến khích các hoạt động ngoại thương. Người Việt đã đi tới các quần đảo xa bờ như Hoàng Sa, Trường Sa. * Luật biển dưới thời thực dân (năm 1874-1954): - Nghị định ngày 9/12/1926 quy định mở rộng việc áp dụng luật ngày 01/3/1888 cho các thuộc địa. Luật nghiêm cấm không cho người nước ngoài được vào đánh cá trong các vùng nước Lãnh hải của Pháp và Algerie, giới hạn bởi đường ranh giới 3 hải lý tính từ ngắn nước thủy triều thấp nhất. - Nghị định ngày 22/9/1936 của Bộ trưởng thuộc địa: “về phương diện đánh cá, Lãnh hải Dông dương có chiều rộng là 20 ki-lô-mét tính từ ngắn nước thủy triều thấp nhất”. - Nghị định số 104/1306 ngày 13/4/1948 quy định thêm vùng tiếp giáp có chiều rộng 20 ki-lô-mét tính từ ngắn nước thủy triều thấp nhất. * Luật biển trong giai đoạn Việt Nam bị phân chia (1954-1976): - Hiệp định Giơ-ne-vơ ngày 21/7/1954 nhằm chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam đưa đến hậu quả làm phân chia nước Việt Nam thành 2 miền theo vĩ tuyến 17: Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ở phía Bắc và Việt Nam Cộng hòa Ở phía Nam. Liên quan tới vùng Lãnh hải, đường phân chia là đường vuông góc với bờ biển. 15 ThS. Kim Oanh Na: Tập bài giảng luật quốc tế, trường Đại học Cần Thơ, Cần Thơ-2005, tr. 48-50. GVHD: Kim Oanh Na 11 SVTH: Lê Văn Cum Anh Pháp luật về bắt giữ tàu biển và thực tiễn áp dụng tại các vùng biển của nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam - Việt Nam Dân chủ Cộng hòa không được tham gia vào Hội Nghị lần thứ nhất năm 1958 cưa Liên hiệp quốc về luật biển do chính sách thù địch của Mỹ. - Việt Nam Cộng hòa, với tư cách là thành viên của hơn 30 tổ chức quốc tế, đã có mặt tại Hội nghị luật biển lần thứ nhất của Liên hiệp quốc tổ chức tại Giơ-ne-vơ năm 1958. - Tuyên bố ngày 27/4/1965 về các biện pháp bảo vệ Lãnh hải, Nam Việt Nam chính thức thiết lập chiều rộng Lãnh hải của mình là 3 hải lý. -Ngày 7/9/1967, Sài Gòn đưa ra tuyên bố của tổng thống về thẩm quyền riêng biệt và quyền kiểm soát trực tiếp của nước Cộng hòa trên phần Thềm lục địa tiếp giáp với Lãnh hải Nam Việt Nam. Sài Gòn cũng đã đưa ra sơ đồ phân lô Thềm lục địa Nam Việt Nam. - Ngày 01/4/1972, Nam Việt Nam mới tuyên một vùng đánh cá rộng 50 hải lý tính từ ranh giới ngoài cùng của Lãnh hải. * Luật biển từ khi đất nước thống nhất (năm 1976 đến nay): - Tuyên bố của chính phủ ngày 12/5/1977 về các vùng biển của Việt Nam: Nội Thủy, Lãnh hải, vùng Đặc quyền về kinh tế và Thềm lục địa. Việt Nam trở thành nước đầu tiên trong khu vực Đông Nam Á thiết lập vùng Đặc quyền kinh tế 200 hải lý. - Tuyên bố của Chính phủ Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam về đường cơ sở dung để tính chiều rộng Lãnh hải Việt Nam. - Ngày 10/12/1982, Việt Nam ký Công ước của Liên hiệp quốc về luật biển năm 1982. - Ngày 23/6/1994, Việt Nam phê chuẩn Công ước của Liên hiệp quốc về luật biển năm 1982.16 - Luật Biển Việt Nam đã được Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIII (tháng 12-2011), tại kỳ họp này, Quốc hội đã thảo luận và cho ý kiến đối với các nội dung quan trọng của dự thảo luật. Trên cơ sở ý kiến đóng góp của các đại biểu Quốc hội, các cơ quan chức năng của Quốc hội và Chính phủ đã phối hợp hoàn thiện Luật Biển để Quốc hội tiếp tục xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XIII. Tại phiên họp ngày 21-6-2012, Quốc hội đã thông qua Luật Biển Việt Nam với số phiếu tán thành gần như tuyệt đối (99,8%).17 1.2 Những vấn đề cơ bản về bắt giữ tàu biển 16 Ts. Nguyễn Hồng Thao: Những điều cần biết về luật biển – Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, năm 1997, tr. 24-28. http://www.mof.gov.vn/portal/page/portal/ilfv/ttsk/ttpl?p_page_id=2336386&pers_id=2338028&item_id=742313 70&p_details=1 [truy cập ngày 13/3/2013]. 17 GVHD: Kim Oanh Na 12 SVTH: Lê Văn Cum Anh
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan