Tài liệu Pháp luật về an toàn thực phẩm từ thực tiễn thành phố buôn ma thuột, tỉnh đăk lăk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………/.……… …../ …. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ MINH PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM - TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP - LUẬT HÀNH CHÍNH BUÔN MA THUỘT, NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …../ …. ………/.……. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ MINH PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM - TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HIẾN PHÁP – LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS-TS NGUYỄN BÁ CHIẾN BUÔN MA THUỘT, NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Bằng văn bản này, tác giả xin cam đoan rằng các nội dung được trình bày trong Luận văn “Pháp luật về An toàn thực phẩm - Từ thực tiễn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tác giả. Tác giả xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu do chính tác giả thực hiện. Các số liệu trích dẫn nêu trong luận văn là trung thực và được tác giả chú thích rõ ràng. Tác giả Nguyễn Thị Minh MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN...............................................................................................................................i MỤC LỤC...............................................................................................................................................ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.......................................................................................iii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ....................................................................................................iv MỞ ĐẦU................................................................................................................................................01 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM..................................................................................................................07 1.1. Những khái niệm cơ bản..........................................................................................07 1.2. Nội dung chủ yếu của pháp luật về an toàn thực phẩm và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm................................................................................................14 1.3. Sự cần thiết và vai trò của pháp luật về an toàn thực phẩm trong đời sống xã hội Việt Nam hiện nay.................................................................................................26 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT, TỈNH ĐẮK LẮK..........................................................................37 2.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm.....................................................................................37 2.2. Phân tích thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột................................................................41 2.3. Đánh giá thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột................................................................63 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT, TỈNH ĐẮK LẮK..........................................................................70 3.1. Quan điểm đảm bảo an toàn thực phẩm ở nước ta trong giai đoạn hiện nay....................................................................................................................................................70 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về an toàn thực phẩm từ thực tiễn Thành phố Buôn Ma Thuột.........................................................................................................74 KẾT LUẬN..............................................................................................................................92 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................95 Trangii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ATTP : An toàn thực phẩm ATVSTP : An toàn vệ sinh thực phẩm HĐND : Hội đồng Nhân dân UBND : Ủy ban nhân dân FAO (Food and Agriculture Organization) : Tổ chức nông lương thế giới FBD (Food Borne Disease) : Bệnh truyền qua thực phẩm FDA (Food and Drug Administration) : Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ : Thực hành vệ sinh tốt GHP (Good Hygiene Practice) GMP (Good Manufacturing Practice) : Thực hành sản xuất tốt HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) : Phân tích mối nguy hiểm và kiểm soát tới hạn NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn VSATTP : Vệ sinh an toàn thực phẩm WHO (World Health Organization) : Tổ chức Y tế Thế giới Trang iii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.2. Tình hình kiểm tra ATTP trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2011-2016............................................................................62 Biểu đồ 2.2. Tình hình xử phạt vi phạm ATTP trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2011-2016...................................................................62 Trang iv MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn An toàn thực phẩm là một trong những vấn đề mà Đảng, Nhà nước ta từ lâu đã đặc biệt quan tâm và coi đây là một vấn đề có ý nghĩa lớn về kinh tế - xã hội, về an toàn xã hội, sức khoẻ cộng động, về bảo vệ môi trường và cũng là vấn đề có ảnh hưởng lớn đến tiến trình hội nhập của Việt Nam. Do vậy, Đảng và Nhà nước ta thường xuyên chỉ đạo và đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về ATTP, không ngừng nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, bảo vệ sức khoẻ nhân dân. Trong những năm qua, do tác động mạnh mẽ của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế đã thúc đẩy kinh tế phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của người dân không ngừng được nâng lên; từ chỗ ăn no, mặc ấm, người dân ngày càng có nhu cầu ăn ngon, mặc đẹp, từng bước cải thiện, nâng cao chất lượng cuộc sống. Mọi người quan tâm nhiều hơn đến việc lựa chọn thực phẩm an toàn để đảm bảo dinh dưỡng cho bữa ăn hằng ngày. Tuy nhiên, thời gian qua, báo chí, truyền thông đưa tin lực lượng chức năng đã kịp thời phát hiện và ngăn chặn hàng loạt các vụ vận chuyển thực phẩm hôi thối, nhiễm khuẩn đi tiêu thụ; bên cạnh đó vì mục tiêu lợi nhuận các nhà sản xuất, kinh doanh đã sử dụng nhiều loại hóa chất, chất phụ gia bị cấm để chăn nuôi, trồng trọt, chế biến, bảo quản thực phẩm; việc sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật như thuốc trừ sâu, diệt cỏ, hóa chất kích thích tăng trưởng và thuốc bảo quản không theo đúng quy định, gây ô nhiễm nguồn nước cũng như tồn dư các hóa chất này trong thực phẩm. Các vụ vi phạm ATVSTP phát hiện thời gian gần đây cho thấy mức độ vi phạm đáng báo động. Ðây là mối lo của toàn xã hội không chỉ ở thời điểm hiện tại mà còn là mối lo cho sự phát triển của thế hệ tương lai đất nước. Trang 1 Do vậy vấn đề ATTP trở thành đề tài nóng tại các diễn đàn, hội nghị, phiên họp quan trọng của quốc hội, chính phủ và trở thành vấn đề gây lo lắng, bức xúc trong quần chúng nhân dân. “Chưa bao giờ con đường từ dạ dày đến nghĩa địa lại nhanh chóng và dễ dàng như bây giờ”, đó là phát biểu của đại biểu Quốc hội Trần Trọng Vinh (Hải Phòng) tại phiên chất vấn Bộ trưởng Cao Đức Phát ngày 17/11/2015. Mặc dù Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật trong đó có Luật an toàn thực phẩm; Luật chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; sửa đổi, bổ sung một số điều về vi phạm VSATTP trong Bộ luật hình sự … cùng hệ thống cơ quan quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm được hình thành từ trung ương đến cơ sở. Song nhiều hành vi sản xuất, kinh doanh vi phạm về ATTP vẫn xảy ra, thậm chí ngày càng gia tăng, trong đó có địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. Thực trạng trên cho thấy, việc nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện cả về cơ sở lý luận và thực tiễn pháp luật về an toàn thực phẩm dưới góc độ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính nhằm đánh giá những ưu điểm, những hạn chế, vướng mắc, đồng thời đưa ra các giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế, tồn tại, góp phần nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả pháp luật về an toàn thực phẩm là rất cần thiết và khách quan, đáp ứng yêu cầu bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân trong tình hình mới theo quan điểm của Đảng được thể hiện tại Nghị quyết số 46-NQ/TW ngày 25/02/2005 của Bộ Chính, Kết luận số 43-KL/TW của Bộ Chính trị về 03 năm thực hiện Nghị quyết số 46-NQ-TW, Nghị quyết số 34/2009/NQ-QH12 ngày 19/6/2009 của Quốc hội về đẩy mạnh thực hiện chính sách pháp luật về quản lý chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm. Vì vậy, tác giả chọn nghiên cứu đề tài: “Pháp luật về An toàn thực phẩm - Từ thực tiễn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Trang 2 Lắk” để làm Luận văn tốt nghiệp lớp Cao học Luật, chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính là cấp thiết, khách quan trong giai đoạn hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Công tác đảm bảo an toàn thực phẩm tuy đóng vai trò rất quan trọng, song pháp luật về an toàn thực phẩm ở nước ta mới chỉ được quan tâm đúng mức và bắt đầu có một số nghiên cứu quy mô trong thời gian gần đây được thể hiện trong nhiều công trình khoa học công bố trên sách, báo, tạp chí chuyên ngành và các Luận văn Thạc sỹ. Có thể nêu ra các công trình, bài viết sau đây: “Tội vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm trong Luật hình sự Việt Nam - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Luận văn thạc sĩ của tác giả Hoàng Trí Ngọc, năm 2009, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội; “Pháp luật về kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm trong hoạt động thương mại ở Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ của tác giả Đặng Công Hiển năm 2010, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội; “Thi hành pháp luật về vệ sinh an toàn thực phẩm ở cấp Phường trên địa bàn thành phố Hà Nội”, Luận văn thạc sỹ của tác giả Trần Mai Vân năm 2013, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội… Nhìn chung, những công trình trên đã tập trung nghiên cứu một số quy định của pháp luật về ATTP, việc tổ chức thực hiện pháp luật về ATTP, phân tích, làm rõ những hạn chế, bất cập trong thực thi pháp luật về ATTP. Tuy nhiên cho đến nay chưa có công trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu một cách cơ bản và có hệ thống pháp luật về ATTP từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. Do đó, dưới góc độ thực tiễn của việc thực thi pháp luật về an toàn thực phẩm trên địa bàn Thành phố và dưới góc độ khoa học, công trình này có ý nghĩa quan trọng, góp phần hoàn thiện và triển khai thực hiện có hiệu quả pháp luật về an toàn thực phẩm, nâng cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của chính quyền địa phương trong công tác bảo đảm ATTP phục vụ cho sự nghiệp phát triển của Thành phố. Trang 3 3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn - Mục đích nghiên cứu: Mục đích của Luận văn là làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản của pháp luật về an toàn thực phẩm, đánh giá thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về an toàn thực phẩm, nâng cao chất lượng công tác đảm bảo an toàn thực phẩm. - Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục tiêu trên, luận văn đặt ra và thực hiện những nhiệm vụ như sau: + Nghiên cứu, phân tích những vấn đề lý luận của pháp luật về an toàn thực phẩm, nội dung, sự cần thiết và vai trò của pháp luật về an toàn thực phẩm trong đời sống xã hội hiện nay. + Phân tích, làm rõ một số khái niệm của pháp luật về an toàn thực phẩm. + Khảo sát, thống kê, đánh giá thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm, những ưu điểm, khuyết điểm và nguyên nhân ưu điểm, khuyết điểm, hạn chế của pháp luật và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2011-2016. + Phân tích, làm rõ những quan điểm đảm bảo ATTP trong giai đoạn hiện nay và đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về ATTP, tổ chức thực hiện có hiệu quả pháp luật về ATTP trong thời gian đến. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu pháp luật về ATTP và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm theo quy định của Luật An toàn thực phẩm năm 2010 và các văn bản hướng dẫn, triển khai thực hiện của các ngành chức năng đối với công tác bảo đảm an toàn thực phẩm. - Phạm vi nghiên cứu: Trang 4 + Về không gian: trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk + Về thời gian: Luận văn nghiên cứu thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột giai đoạn 2011-2016. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, trên quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước Việt Nam về an toàn thực phẩm. - Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Về phương diện lý luận: Đề tài là một công trình mới nhất được nghiên cứu trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk từ cơ sở tổng hợp nghiên cứu lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lê Nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, chủ trương của Đảng cộng sản Việt Nam, Pháp luật của Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về đảm bảo an toàn thực phẩm. Do đó luận văn sẽ góp phần về mặt lý luận cho việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về an toàn thực phẩm. - Về phương diện thực tiễn: đây là luận văn đầu tiên được nghiên cứu trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột, đề tài đã đề cập đến thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột. Với những quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật về an toàn thực phẩm từ thực tiễn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk được đề cập trong luận văn sẽ làm cơ sở cho các cấp chính quyền trong địa bàn tỉnh Đắk Lắk nói chung và thành phố Buôn Ma Thuột nói riêng có thể vận dụng để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác đảm bảo an toàn thực phẩm trong thời Trang 5 gian đến. Đề tài cũng là cơ sở để các nhà nghiên cứu sau có thể vận dụng tiếp tục nghiên cứu ở mức độ cao hơn để đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về an toàn thực phẩm ngoài phạm vi thành phố Buôn Ma Thuột và tỉnh Đắk Lắk; là tài liệu để các cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu, tham khảo khi sửa đổi, bổ sung Luật xử lý vi phạm hành chính, Bộ luật Hình sự hiện hành của Việt Nam. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài các nội dung: lời cam đoan, danh mục từ viết tắt, danh mục các biểu đồ, mục lục, mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo; nội dung chính của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận của pháp luật về an toàn thực phẩm Chương 2: Thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm trên địa bàn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk Chương 3: Quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về an toàn thực phẩm từ thực tiễn Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk Trang 6 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA PHÁP LUẬT VỀ AN TOÀN THỰC PHẨM 1.1. Những khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm an toàn thực phẩm Ngay từ lúc chào đời con người đã cần đến thực phẩm để duy trì sự sống. Thực phẩm là một trong những nhu cầu thiết yếu cho sự tồn tại của con người. Tuy nhiên, vì những mục đích khác nhau, các nhà sản xuất và kinh doanh thực phẩm vẫn sử dụng những biện pháp bảo quản, kích thích tăng trưởng không hợp lý làm thực phẩm trở nên không an toàn. Với thực trạng nhu cầu sử dụng thực phẩm ngày càng cao của con người thì vấn đề đảm bảo ATVSTP càng trở nên báo động hơn bao giờ hết. Thực phẩm là tác nhân chính dẫn đến ngộ độc thực phẩm và các căn bệnh đặc biệt nguy hiểm từ tiêu chảy cấp đến ung thư. Việt Nam cũng là một trong những nước có số lượng người mắc bệnh ung thư nhiều nhất thế giới và nguyên nhân chính là thực phẩm ăn hàng ngày của con người. Thực phẩm là sản phẩm mà con người ăn, uống ở dạng tươi sống hoặc đã qua sơ chế, chế biến, bảo quản. Thực phẩm không bao gồm mỹ phẩm, thuốc lá và các chất sử dụng như dược phẩm [37]. Mỗi loại thực phẩm đều có quy định riêng về ngưỡng an toàn và khi thực phẩm chứa những yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe con người thì gọi là thực phẩm không an toàn. Sử dụng các loại thực phẩm không an toàn, người tiêu dùng đã phải trả giá quá đắt bằng chính sức khoẻ, thậm chí cả tính mạng của mình do bị ngộ độc thực phẩm và mầm mống gây ra căn bệnh ung thư quái ác đang ngày một tích tụ và chờ bộc phát. Nhưng có không ít người tiêu dùng không quan tâm đến vấn đề ATVSTP khi mua các thực phẩm thiết yếu tiêu dùng hàng ngày (như rau, cá, thịt….). Trang 7 Các hóa chất độc hại như thuốc bảo vệ thực vật (thuốc trừ sâu, trừ bệnh và thuốc trừ cỏ dại…), thuốc kích thích tăng trưởng, kim loại nặng, các vi sinh vật gây bệnh có trong các loại rau quả hoặc các chất kháng sinh, chất tăng trọng có trong thịt, cá sẽ tích lũy dần trong các mô mỡ, tủy sống…của con người, là tiền đề để phát sinh các loại bệnh tật như ung thư, loãng xương, suy giảm trí nhớ và thoái hóa xương khớp. Khi bị nhiễm khuẩn, nhiễm độc thì thực phẩm lại là nguồn truyền bệnh nguy hiểm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng con người và sự phát triển của xã hội. Ngộ độc thực phẩm và các bệnh do thực phẩm gây ra không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ và cuộc sống của mỗi người, mà còn gây thiệt hại lớn về kinh tế, là gánh nặng chi phí cho công tác chăm sóc sức khoẻ. Theo Pháp lệnh Vệ sinh an toàn thực phẩm số 12/2003/PL-UBTVQH11 ngày 26/7/2003 của Ủy ban Thường vụ Quốc Hội, VSATTP được hiểu là các điều kiện và biện pháp cần thiết để bảo đảm thực phẩm không gây hại cho sức khỏe, tính mạng của con người [51]. VSATTP hiểu theo nghĩa hẹp là một môn khoa học dùng để mô tả việc xử lý, chế biến, bảo quản và lưu trữ thực phẩm bằng những phương pháp phòng ngừa, phòng chống bệnh tật do thực phẩm gây ra. VSATTP cũng bao gồm một số thói quen, thao tác trong khâu chế biến cần được thực hiện để tránh các nguy cơ gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe. Hiểu theo nghĩa rộng, VSATTP là tất cả điều kiện, biện pháp cần thiết từ khâu sản xuất, chế biến, bảo quản, phân phối, vận chuyển cũng như sử dụng nhằm bảo đảm cho thực phẩm sạch sẽ, an toàn, không gây hại cho sức khỏe, tính mạng người tiêu dùng. Vì vậy, VSATTP là công việc đòi hỏi sự tham gia của nhiều ngành, nhiều khâu có liên quan đến thực phẩm như nông nghiệp, thú y, cơ sở chế biến thực phẩm, y tế, người tiêu dùng. Trang 8 Tuy nhiên để phù hợp với tiến trình hội nhập quốc tế sau khi Việt Nam chính thức gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO) vào 01/01/2007, khái niệm này đã được đơn giản hóa, ngắn gọn và phù hợp hơn, được thể hiện trong Luật An toàn thực phẩm có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2011, theo đó ATTP là việc bảo đảm để thực phẩm không gây hại đến sức khỏe, tính mạng con người. Từ đây, có thể hiểu theo nghĩa hẹp đó là việc xử lý, chế biến, bảo quản và lưu trữ thực phẩm bằng những phương pháp phòng ngừa, phòng chống bệnh tật do thực phẩm gây ra. ATTP cũng bao gồm các quy trình, quy định áp dụng trong từng khâu chế biến cần được thực hiện để tránh các nguy cơ sức khỏe có tiềm năng nghiêm trọng. Hiểu theo nghĩa rộng, đảm bảo ATTP là toàn bộ những vấn đề cần xử lý liên quan đến việc đảm bảo vệ sinh đối với thực phẩm nhằm đảm bảo cho sức khỏe của người tiêu dùng. Đây là vấn đề có nguy cơ rất lớn mà rất nhiều quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt. Vấn đề ATTP đang nóng lên từng ngày và được dư luận đặc biệt quan tâm. Tình trạng mất an toàn thực phẩm trở thành vấn đề lớn, gây bức xúc, lo lắng cho toàn xã hội. Tình trạng sản xuất, kinh doanh thực phẩm vi phạm về vệ sinh thú y, không rõ nguồn gốc xuất xứ; vi phạm về chất lượng, hết hạn sử dụng, tình trạng hóa chất sử dụng trong chế biến thực phẩm, chăn nuôi hiện chưa được kiểm soát chặt chẽ và gần như thả nổi trên thị trường... vẫn diễn biến phức tạp, nếu không được kiểm soát chặt chẽ của các ngành chức năng và các địa phương thì sẽ có nguy cơ đưa vào tiêu thụ tại các chợ truyền thống, vùng sâu, vùng xa. Theo báo cáo của 6 đoàn liên ngành Trung ương tại 12 tỉnh, thành phố và 42/63 địa phương về an toàn thực phẩm Tết Nguyên đán Đinh Dậu năm 2017, với hơn 40 nghìn cơ sở được kiểm tra, kết quả có hơn 5.600 cơ sở có vi phạm, trong đó các đoàn đã tiến hành cảnh cáo 679 cơ sở, phạt tiền 2.311 cơ sở vi phạm với số tiền hơn 8 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động Trang 9 của 22 cơ sở, đình chỉ lưu hành 41 sản phẩm. Đồng thời tiến hành tiêu hủy 414 sản phẩm gồm các loại thực phẩm không đảm bảo chất lượng an toàn thực phẩm (thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, hết hạn sử dụng...) [53]. 1.1.2. Khái niệm pháp luật về an toàn thực phẩm Đảm bảo ATTP luôn được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm vì xuất phát từ tầm quan trọng của nó; bảo đảm ATTP trước hết là chăm lo sức khỏe của nhân dân, phát triển kinh tế, an sinh xã hội và phục vụ cho tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta. Đảng và Nhà nước ta thường xuyên chỉ đạo và đưa ra nhiều giải pháp nhằm không ngừng hoàn thiện pháp luật về ATTP, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về ATTP. Nhiều văn bản quy phạm pháp luật về ATTP đã được ban hành nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội trong lĩnh vực ATTP. Các cấp, các ngành đã vào cuộc và tạo được sự chuyển biến tích cực đã được ghi nhận ở nhiều địa phương, đơn vị, đặc biệt ở những thành phố lớn. Tuy nhiên, nhìn về tổng thể, công tác bảo đảm ATTP vẫn là vấn đề thách thức to lớn ở nước ta. Ngộ độc thực phẩm và các mối nguy đe dọa mất an toàn thực phẩm tiếp tục là những vấn đề quan tâm hàng đầu đối với sức khỏe cộng đồng, an sinh xã hội và tăng trưởng kinh tế. Các giải pháp giải quyết vấn đề này đang được đặt ra rất cấp bách, nhất là việc hoàn thiện các quy định của pháp luật về ATTP. Do vậy cần thiết phải có các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung do nhà nước đặt ra và bảo đảm thực hiện, nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, tạo lập trật tự, ổn định xã hội. Pháp luật về an toàn thực phẩm là hệ thống các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung do nhà nước đặt ra và bảo đảm thực hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực an toàn thực phẩm. Pháp luật về ATTP ở Việt Nam, là một bộ phận trong hệ thống pháp luật hiện hành của nước ta, bao gồm các quy phạm pháp luật do nhà nước ban hành hoặc thừa Trang 10 nhận, tham gia điều chỉnh các quan hệ xã hội liên quan đến quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong bảo đảm an toàn thực phẩm; điều kiện bảo đảm an toàn đối với thực phẩm, sản xuất, kinh doanh thực phẩm và nhập khẩu, xuất khẩu thực phẩm; quảng cáo, ghi nhãn thực phẩm; kiểm nghiệm thực phẩm; phân tích nguy cơ đối với ATTP; phòng ngừa, ngăn chặn và khắc phục sự cố về ATTP; thông tin, giáo dục, truyền thông về ATTP; trách nhiệm quản lý nhà nước về ATTP [37]. Như vậy, pháp luật an toàn thực phẩm là toàn bộ các văn bản luật và dưới luật, các thông tư, nghị định có liên quan điều chỉnh những vấn đề xã hội phát sinh trong lĩnh vực an toàn thực phẩm. Pháp lệnh Vệ sinh an toàn thực phẩm năm 2003 là văn bản luật đầu tiên quy định toàn diện các vấn đề về vệ sinh, an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất, kinh doanh thực phẩm, phòng ngừa, khắc phục ngộ độc thực phẩm và truyền bệnh qua thực phẩm. Trên cơ sở đó, Chính phủ quy định chi tiết cách thức kiểm tra, xử lý các vi phạm trong lĩnh vực thực phẩm. Qua 06 năm thực hiện cho thấy, Pháp lệnh này đã thật sự là một công cụ quan trọng để Nhà nước quản lý công tác VSATTP. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, Pháp lệnh VSATTP tồn tại một số bất cập cần phải được nghiên cứu sửa đổi, hoàn chỉnh như: cùng một vấn đề nhưng quá nhiều văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh (134 văn bản của các ngành, các cấp) nên có sự chồng chéo, mâu thuẫn, trùng lặp, có vấn đề nảy sinh nhưng chưa có văn bản quy định điều chỉnh; việc phân công trách nhiệm và mối quan hệ phối hợp giữa Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công thương và các Bộ, ngành liên quan chưa được rõ ràng (đặc biệt là đối với việc quản lý thực phẩm tươi sống) nên dẫn đến những khó khăn trong quá trình triển khai, phối hợp thực hiện, cũng như đùn đẩy trách nhiệm khi sự việc xảy ra. Các quy định về hệ thống thanh tra chuyên ngành về VSATTP hiện mới được nêu tại Nghị định số 79/2008/NĐ-CP ngày 18/7/2008 của Chính phủ mà chưa được luật hoá nên Trang 11 hiệu lực pháp lý chưa cao. Mặt khác, các quy định trong Nghị định về hệ thống thanh tra chuyên ngành ATTP cũng chưa đồng nhất với pháp luật về thanh tra hiện hành…những hạn chế, bất cập trên đã được nhìn nhận, sửa đổi, tiếp tục tăng cường quản lý, kiểm soát chặt chẽ, có hiệu quả hơn về ATTP và từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật về ATTP. Do đó ngày 28/06/2010 Quốc hội đã thông qua dự thảo Luật An toàn thực phẩm và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/07/2011. Luật An toàn thực phẩm có 11 chương, 72 điều quy định một cách toàn diện về vấn đề an toàn thực phẩm. Cùng với đó là các văn bản quy phạm pháp luật do Chính phủ và các bộ ngành ban hành như: Nghị định số 38/2012/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm năm 2010; Thông tư liên tịch số 13/2014/TLT-BYTBNNPTNT-BCT hướng dẫn việc phân công, phối hợp trong quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm, các văn bản quy định, hướng dẫn thực hiện của Bộ NN&PTNT, Bộ Y tế, Bộ, Công thương … cùng với việc ban hành Luật An toàn thực phẩm, nhà nước ta cũng đã ban hành Luật chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; sửa đổi, bổ sung một số điều về vi phạm VSATTP trong Bộ luật hình sự ….đã tạo hành lang pháp lý cho công tác bảo đảm ATTP ở nước ta thời gian qua. 1.1.3. Khái niệm thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm Sau khi Luật An toàn thực phẩm có hiệu lực thi hành, các cấp ủy đảng, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể từ Trung ương đến các tỉnh, thành phố, quận, huyện, phường, xã đã vào cuộc quyết liệt để triển khai thực hiện có hiệu quả các quy định của pháp luật về ATTP. Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện Luật an toàn thực phẩm chưa kịp thời, còn chậm, nhất là các văn bản hướng dẫn, triển khai thực hiện của các ngành chức năng như Bộ y tế, Bộ NN&PTNT, Bộ Công thương... Công tác phối hợp liên ngành giữa các cơ quan chức năng chưa đồng bộ, hiệu quả chưa cao. Nhiều chính quyền địa Trang 12 phương coi công tác quản lý ATTP là trách nhiệm của ngành y tế nên công tác chỉ đạo, huy động sự tham gia của các cơ quan liên quan chưa quyết liệt. Đầu tư kinh phí từ ngân sách còn thấp, trang thiết bị và nhân lực còn hạn chế. Những hạn chế trên có nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân đầu tiên phải kể đến đó là việc triển khai thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm chưa hiểu quả nên chưa tạo được sự đồng bộ, phối hợp của các ngành chức năng, hiệu quả đạt được thấp. Do đó thực hiện pháp luật về ATTP giữ một vị trí quan trọng trong công tác đảm bảo ATTP. Thực hiện pháp luật là hành vi xử sự của con người được tiến hành phù hợp với yêu cầu của các quy phạm pháp luật. Hành vi xử sự của con người trong hoạt động thực hiện pháp luật có hai tính chất: mang tính xã hội và mang tính pháp lý. Vì vậy, thực hiện pháp luật bao hàm các hành vi (hành động hay không hành động) của các cá nhân, các tổ chức phù hợp với các quy định của pháp luật. Khoa học pháp lý gọi đó là những hành vi hợp pháp. Như vậy, thực hiện pháp luật là một quá trình hoạt động có mục đích làm cho những quy định của pháp luật đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật [22]. Thực hiện pháp luật bao gồm các hình thức: tuân thủ pháp luật, thi hành pháp luật, sử dụng pháp luật và áp dụng pháp luật. Thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm là quá trình hoạt động có mục đích làm cho những quy định của pháp luật về an toàn thực phẩm đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các cá nhân, cơ quan, tổ chức. Theo đó thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm là việc các chủ thể pháp luật về an toàn thực phẩm phải thực hiện nghĩa vụ pháp lý của mình bằng hành động tích cực và chủ động. Tiếp cận dưới góc độ thực tiễn, thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm thể hiện qua các hình thức sau: ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để triển khai thực hiện; tổ chức bộ máy, con người, kinh phí thực hiện; công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục Trang 13 pháp luật về an toàn thực phẩm; công tác thanh tra, kiểm tra, phối hợp tổ chức thực hiện…để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm. Từ khi Luật An toàn thực phẩm có hiệu lực đến nay, các ngành, cơ quan chức năng đã tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách, quy định của pháp luật về ATTP đến người dân, nâng cao nhận thức VSATTP cho các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm. Qua đó ý thức của các cơ sở kinh doanh thực phẩm đã có sự chuyển biến rõ rệt trong việc đảm bảo chất lượng vệ sinh ATTP tại cơ sở mình. Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát được tiến hành thường xuyên, qua đó kịp thời xử lý nhiều trường hợp vi phạm. Tuy nhiên, trên thực tế, tại một số địa phương, đơn vị vấn đề đảm bảo VS ATTP vẫn thực hiện chưa tốt. Ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người dân liên quan đến vấn đề ATTP còn nhiều hạn chế. Để làm tốt công tác quản lý về an toàn thực phẩm, vấn đề then chốt là làm thế nào để đưa các quy định của pháp luật về an toàn thực phẩm gắn kết với đời sống, phù hợp với điều kiện thực tế để từng bước nâng cao chất lượng thực phẩm, bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Công tác đảm bảo ATTP để thực hiện tốt cần những nỗ lực rất lớn của chính phủ, các bộ ngành và của toàn xã hội. Việc đưa Luật An toàn thực phẩm vào cuộc sống có ý nghĩa quyết định với kết quả của công tác này. 1.2. Nội dung chủ yếu của pháp luật về an toàn thực phẩm và thực hiện pháp luật về an toàn thực phẩm 1.2.1. Nội dung chủ yếu của pháp luật về an toàn thực phẩm Luật An toàn thực phẩm đã được Quốc hội thông qua ngày 17/6/2010 là một sự kiện quan trọng thể hiện được quan điểm của Đảng và Nhà nước ta, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho công tác bảo đảm ATTP trong tình hình Trang 14