Tài liệu Phân tích tài chính và khả năng trả nợ của dự án

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi më ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· chÝnh thøc ho¹t ®éng vµo th¸ng 7/2000 ®¸nh dÊu mét bíc tiÕn quan träng cña thÞ trêng tµi chÝnh ViÖt Nam nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng cña ThÞ trêng chøng kho¸n trong gÇn 4 n¨m qua míi ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt nhá, cha thùc sù ®ãng vai trß lµ phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Quy m« thÞ trêng cßn nhá; ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cho vËn hµnh thÞ trêng cßn cha phï hîp; c¬ së vËt chÊt cha hiÖn ®¹i; c¸c ®èi tîng tham gia cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ c¶ sè lîng vµ chÊt lîng. §Æc biÖt lµ sù tham gia cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i vµo TTCK cßn nhiÒu h¹n chÕ mÆc dï ®©y lµ nh÷ng ®Þnh chÕ tµi chÝnh cã tiÒm lùc kinh tÕ vµ cã vai trß quan träng, quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam. Trong thêi gian qua, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ®· tham gia ho¹t ®éng trªn TTCK ViÖt Nam vµ thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, ®©y míi chØ lµ sù khëi ®Çu, ho¹t ®éng cña tæ chøc trung gian nµy míi chØ mang tÝnh chÊt th¨m dß, thö nghiÖm, v× vËy cha hiÖu qu¶ vµ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cha kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ thÕ cña m×nh trªn TTCK. NhiÒu Ng©n hµng th¬ng m¹i vÉn ngoµi cuéc bëi lÏ cßn nhiÒu c¸c trë ng¹i vÒ c¬ së ph¸p lý, c¸c ®iÒu kiÖn tham gia. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng vµ yªu cÇu ph¸t triÓn TTCK trong thêi gian tíi, ®Ò tµi : “ Gi¶i ph¸p thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i trªn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam” ®îc lùa chän nghiªn cøu. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi tîng nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM trªn ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Sö dông ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö kÕt hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh ®Ó lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 KÕt cÊu cña ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n ®îc tr×nh bµy theo 3 ch¬ng: Ch¬ng I : Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i trªn thÞ trêng chøng kho¸n Ch¬ng II : Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i trªn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam Ch¬ng III : Gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i trªn ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ch¬ng I Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th¬nG m¹i trªn ThÞ trêng chøng kho¸n 1.1. Tæng quan vÒ ThÞ trêng chøng kho¸n 1.1.1. Kh¸i niÖm thÞ trêng chøng kho¸n ThÞ trêng chøng kho¸n ®îc xem lµ ®Æc trng c¬ b¶n, lµ biÓu tîng cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Ngêi ta cã thÓ ®o lêng vµ dù tÝnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ qua diÔn biÕn trªn TTCK. H×nh thøc s¬ khai cña TTCK ®· xuÊt hiÖn c¸ch ®©y hµng tr¨m n¨m, khi ®ã c¸c hµng hãa th«ng thêng, ngo¹i tÖ vµ chøng kho¸n cïng ®îc giao dÞch trªn mét thÞ trêng chung. Tuy nhiªn, sau mét thêi gian ho¹t ®éng, thÞ trêng ®· kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña c¶ ba giao dÞch kh¸c nhau. V× vËy, thÞ trêng chøng kho¸n ®· ®îc t¸ch riªng vµ h×nh thµnh cïng víi thÞ trêng hµng hãa vµ thÞ trêng ngo¹i hèi. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña TTCK ®· tr¶i qua nhiÒu bíc th¨ng trÇm. LÞch sö ®· ghi nhËn hai ®ît khñng ho¶ng lín, ®ã lµ khi c¸c thÞ trêng chøng kho¸n lín ë Mü, T©y ¢u, B¾c ¢u, NhËt B¶n bÞ sôp ®æ chØ trong vµi giê vµo “ngµy thø n¨m ®en tèi”, 29/10/1929 vµ “ngµy thø hai ®en tèi”, 19/10/1987. Song, tr¶i qua c¸c cuéc khñng ho¶ng, cuèi cïng TTCK l¹i ®îc phôc håi vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn, trë thµnh mét thÕ chÕ tµi chÝnh kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. TTCK cung øng phÇn lín nhu cÇu vèn dµi h¹n, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i diÔn ra c¸c giao dÞch mua b¸n, trao ®æi c¸c lo¹i chøng kho¸n. Trong ®ã, chøng kho¸n lµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ hay bót to¸n ghi sæ, nã cho phÐp chñ së h÷u cã quyÒn yªu cÇu vÒ thu nhËp vµ tµi s¶n cña tæ chøc ph¸t hµnh hoÆc quyÒn së h÷u. C¸c quyÒn yªu cÇu nµy cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c lo¹i chøng kho¸n, tïy theo tÝnh chÊt së h÷u cña chóng. C¸c giao dÞch mua b¸n, trao ®æi chøng kho¸n lµm thay ®æi chñ së h÷u chøng kho¸n vµ thùc chÊt ®©y chÝnh lµ qu¸ tr×nh vËn ®éng cña t b¶n. Nh vËy, b¶n chÊt cña TTCK lµ thÞ trêng thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu cña vèn ®Çu t mµ ë ®ã gi¸ c¶ cña chøng kho¸n chøa ®ùng th«ng tin vÒ chi phÝ vèn hay gi¸ c¶ cña vèn ®Çu t. 1.1.2. CÊu tróc cña thÞ trêng chøng kho¸n Tïy theo môc ®Ých nghiªn cøu, cÊu tróc cña TTCK cã thÓ ®îc ph©n theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau. Tuy nhiªn, th«ng thêng ngêi ta xem xÐt theo ba c¸ch thøc c¬ b¶n lµ ph©n lo¹i theo hµng hãa, ph©n lo¹i theo h×nh thøc tæ chøc thÞ tr¬ng vµ ph©n lo¹i theo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn. 1.1.2.1. Ph©n lo¹i theo hµng hãa 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Theo c¸ch thøc ph©n lo¹i nµy, ngêi ta ph©n TTCK thµnh thÞ trêng tr¸i phiÕu, thÞ trêng cæ phiÕu vµ thÞ trêng c¸c chøng kho¸n ph¸i sinh. ThÞ trêng tr¸i phiÕu (Bond Market) lµ thÞ trêng mµ hµng hãa ®îc mua b¸n t¹i ®ã lµ c¸c tr¸i phiÕu. Tr¸i phiÕu lµ c«ng cô nî, mµ thùc chÊt cña viÖc ph¸t hµnh c¸c c«ng cô nµy lµ nhµ ph¸t hµnh ®øng ra ®i vay theo ph¬ng thøc cã hoµn tr¶ c¶ gèc lÉn l·i. Ngêi cho vay sÏ kh«ng chÞu bÊt cø tr¸ch nhiÖm nµo vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng sö dông vèn cña ngêi vay vµ trong mäi trêng hîp, nhµ ph¸t hµnh ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ cho tr¸i chñ theo c¸c cam kÕt ®· ®îc x¸c ®Þnh trong hîp ®ång vay. Tr¸i phiÕu thêng cã thêi h¹n x¸c ®Þnh, cã thÓ trung h¹n hay dµi h¹n. ThÞ trêng cæ phiÕu ( Stock Market ) lµ n¬i giao dÞch, mua b¸n trao ®æi c¸c giÊy tê x¸c nhËn cæ phÇn ®ãng gãp cña c¸c cæ ®«ng. Cæ ®«ng lµ chñ së h÷u cña c«ng ty vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trong phÇn ®ãng gãp cña m×nh. ViÖc së h÷u cæ phiÕu cho phÐp hä cã quyÒn yªu cÇu ®èi víi lîi nhuËn sau thuÕ cña c«ng ty còng nh ®èi víi tµi s¶n cña c«ng ty, khi tµi s¶n nµy ®îc ®em b¸n. Cæ phiÕu cã thêi gian ®¸o h¹n kh«ng x¸c ®Þnh. ThÞ trêng c¸c chøng kho¸n ph¸i sinh (Derivative Markets) lµ n¬i c¸c chøng kho¸n ph¸i sinh ®îc mua vµ b¸n. Tiªu biÓu cho c¸c c«ng cô nµy lµ hîp ®ång kú h¹n, hîp ®ång t¬ng lai (Future Contracts), hîp ®ång quyÒn chän (Options). ThÞ trêng nµy ngµy cµng trë nªn quan träng ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý tµi chÝnh. Nã cung cÊp c¸c c«ng cô phßng vÖ h÷u hiÖu, ®ång thêi còng lµ c«ng cô ®Çu c¬ lý tëng cho c¸c nhµ ®Çu t. 1.1.2.2. Ph©n lo¹i theo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy cã thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp. ThÞ trêng s¬ cÊp hay thÞ trêng cÊp 1 (Primary Market ) lµ thÞ trêng ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n hay lµ n¬i mua b¸n c¸c chøng kho¸n lÇn ®Çu tiªn. T¹i thÞ trêng nµy, gi¸ c¶ cña chøng kho¸n lµ gi¸ ph¸t hµnh. ViÖc mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ trêng s¬ cÊp lµm t¨ng vèn cho nhµ ph¸t hµnh. Th«ng qua viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n, ChÝnh phñ cã thªm nguån thu ®Ó tµi trî cho c¸c dù ¸n ®Çu t hoÆc chi tiªu dïng cña ChÝnh phñ, c¸c doanh nghiÖp huy ®éng vèn trªn thÞ trêng nh»m tµi trî cho c¸c dù ¸n ®Çu t. ThÞ trêng thø cÊp hay thÞ trêng cÊp 2 (Secondary Market ) lµ thÞ trêng giao dÞch mua b¸n, trao ®æi l¹i c¸c chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh nh»m môc ®Ých kiÕm lêi, di chuyÓn vèn ®Çu t. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ThÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp cã quan hÖ mËt thiÕt, hç trî lÉn nhau. VÒ b¶n chÊt, mèi quan hÖ gi÷a thÞ trêng chøng kho¸n s¬ cÊp vµ thø cÊp lµ mèi quan hÖ néi t¹i, biÖn chøng. NÕu kh«ng cã thÞ trêng s¬ cÊp th× kh«ng cã thÞ trêng thø cÊp, ®ång thêi thÞ trêng thø cÊp l¹i t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cho thÞ trêng s¬ cÊp. Môc ®Ých cuèi cïng cña c¸c nhµ qu¶n lý lµ ph¶i t¨ng cêng ho¹t ®éng huy ®éng vèn trªn thÞ trêng s¬ cÊp, v× chØ cã t¹i thÞ trêng nµy, vèn míi thùc sù vËn ®éng tõ ngêi tiÕt kiÖm sang ngêi ®Çu t, cßn sù vËn ®éng cña vèn trªn thÞ trêng thø cÊp chØ lµ t b¶n gi¶, kh«ng t¸c ®éng trùc tiÕp víi viÖc tÝch tô vµ tËp trung vèn. 1.1.2.3. Ph©n lo¹i theo h×nh thøc tæ chøc cña thÞ trêng Theo c¸ch thøc ph©n lo¹i nµy th× cã Së giao dÞch chøng kho¸n, thÞ trêng phi tËp trung vµ thÞ trêng thø ba. Së Giao dÞch (Stock Exchange) lµ thÞ trêng chÝnh thøc, t¹i ®©y ngêi mua vµ ngêi b¸n (hoÆc ®¹i lý, m«i giíi cña hä) gÆp nhau t¹i mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh giao dÞch mua b¸n, trao ®æi chøng kho¸n. V× vËy, Së giao dÞch chøng kho¸n cßn ®îc gäi lµ thÞ trêng tËp trung, n¬i giao dÞch mua b¸n, trao ®æi chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty lín, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Së giao dÞch chøng kho¸n ®îc qu¶n lý mét c¸ch chÆt chÏ bëi Uû ban chøng kho¸n quèc gia, c¸c giao dÞch chÞu sù ®iÒu tiÕt cña LuËt Chøng kho¸n vµ TTCK. ThÞ trêng phi tËp trung hay thÞ trêng giao dÞch qua quÇy (OTC: OverThe-Counter Market) lµ thÞ trêng cña c¸c nhµ bu«n, nh÷ng ngêi t¹o lËp thÞ trêng. C¸c nhµ bu«n cã mét danh môc chøng kho¸n vµ hä s½n sµng mua vµ b¸n víi c¸c nhµ bu«n kh¸c còng nh nh÷ng nhµ ®Çu t khi nh÷ng ngêi nµy chÊp nhËn gi¸ c¶ cña hä. ë thÞ trêng nµy kh«ng cã ®Þa ®iÓm giao dÞch chÝnh thøc mµ cã thÓ diÔn ra t¹i c¸c quÇy, sµn giao dÞch cña c¸c thµnh viªn th«ng qua ®iÖn tho¹i hay m¹ng m¸y tÝnh diÖn réng. Khèi lîng giao dÞch cña thÞ trêng nµy thêng lín h¬n nhiÒu lÇn so víi Së giao dÞch chøng kho¸n. Qu¶n trÞ thÞ trêng nµy lµ HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n quèc gia. HiÖp héi nµy ban hµnh quy chÕ thÞ trêng, kÕt n¹p vµ khai trõ c¸c thµnh viªn, gi¸m s¸t viÖc thi hµnh quy chÕ thµnh viªn cña HiÖp héi. ThÞ trêng thø ba lµ thÞ trêng dµnh cho c¸c chøng kho¸n kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ®Ó giao dÞch trªn thÞ trêng tËp trung vµ OTC. 1.1.3. Vai trß cña ThÞ trêng chøng kho¸n Thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· kh¼ng ®Þnh vai trß cña TTCK trong ph¸t triÓn kinh tÕ: Thø nhÊt, TTCK thùc hiÖn viÖc tÝch tô, tËp trung vµ ph©n phèi, chuyÓn thêi h¹n cña vèn phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Qua TTCK, ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n ®Ó huy ®éng vèn ®¸p øng cho nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh vµ chi tiªu. Th«ng qua TTCK nguån vèn tiÕt kiÖm ®îc chuyÓn thµnh vèn ®Çu t. YÕu tè th«ng tin vµ yÕu tè c¹nh tranh trªn thÞ trêng sÏ ®¶m b¶o cho viÖc ph©n phèi vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Trªn TTCK, tÊt c¶ c¸c th«ng tin ®îc cËp nhËt vµ chuyÓn t¶i tíi tÊt c¶ c¸c nhµ ®Çu t, nhê ®ã, hä cã thÓ ph©n tÝch vµ ®Þnh gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp. ChØ cã nh÷ng c«ng ty cã hiÖu qu¶ bÒn v÷ng míi cã thÓ nhËn ®îc vèn víi chi phÝ rÎ trªn thÞ trêng. §iÒu nµy khuyÕn khÝch tÝnh c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ trêng, t¹o ¸p lùc buéc c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cao vµ minh b¹ch. H¬n n÷a, sù tån t¹i cña TTCK còng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi. §©y chÝnh lµ c¸c yÕu tè ®¶m b¶o cho sù ph©n bæ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong mét quèc gia còng nh trong ph¹m vi quèc tÕ. TTCK còng t¹o c¬ héi cho ChÝnh phñ huy ®éng c¸c nguån tµi chÝnh mµ kh«ng t¹o ¸p lùc vÒ l¹m ph¸t, ®ång thêi t¹o c¸c c«ng cô cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña ChÝnh phñ. Thø hai, TTCK gãp phÇn thùc hiÖn t¸i ph©n phèi c«ng b»ng h¬n, th«ng qua viÖc buéc c¸c tËp ®oµn gia ®×nh trÞ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, gi¶i táa sù tËp trung quyÒn lùc kinh tÕ cña c¸c tËp ®oµn, song vÉn tËp trung vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖc gi¶i táa quyÒn lùc tËp trung t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh c«ng b»ng h¬n, qua ®ã t¹o hiÖu qu¶ vµ t¨ng trëng kinh tÕ. Thø ba, TTCK t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc t¸ch biÖt gi÷a së h÷u vµ qu¶n lý doanh nghiÖp. Khi doanh nghiÖp më réng quy m«, m«i trêng kinh doanh trë nªn phøc t¹p h¬n, yªu cÇu vÒ n¨ng lùc qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh c«ng ty còng t¨ng theo. TTCK t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕt kiÖm vèn vµ chÊt x¸m, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc. C¬ chÕ th«ng tin hoµn h¶o t¹o kh¶ n¨ng gi¸m s¸t cao cña TTCK ®· lµm gi¶m t¸c ®éng cña c¸c tiªu cùc trong qu¶n lý, t¹o ®iÒu kiÖn kÕt hîp hµi hßa gi÷a lîi Ých cña chñ së h÷u, nhµ qu¶n lý vµ nh÷ng ngêi lµm c«ng. Thø t, TTCK cung cÊp mét dù b¸o tuyÖt vêi vÒ chu kú kinh doanh trong t¬ng lai. ViÖc thay ®æi gi¸ chøng kho¸n cã xu híng ®i tríc chu kú kinh doanh cho phÐp ChÝnh phñ còng nh c¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ kÕ ho¹ch ®Çu t vµ viÖc ph©n bæ nguån lùc cña hä. TTCK còng t¹o ®iÒu kiÖn t¸i cÊu tróc nÒn kinh tÕ. 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Thø n¨m, hiÖu qu¶ quèc tÕ hãa cña TTCK. ViÖc më cöa TTCK lµm t¨ng tÝnh láng vµ c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ. §iÒu nµy cho phÐp c¸c c«ng ty cã thÓ huy ®éng nguån vèn rÎ h¬n, t¨ng cêng ®Çu t tõ nguån tiÕt kiÖm bªn ngoµi, ®ång thêi t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ vµ më réng c¸c c¬ héi kinh doanh cña c¸c c«ng ty trong níc. Ngoµi nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc trªn ®©y, TTCK còng cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nhÊt ®Þnh. TTCK ho¹t ®éng trªn c¬ së th«ng tin hoµn h¶o. Song ë c¸c thÞ trêng míi næi, c¸c th«ng tin ®îc chuyÓn t¶i tíi nhµ ®Çu t kh«ng ®Çy ®ñ vµ kh«ng gièng nhau. ViÖc quyÕt ®Þnh gi¸ c¶ mua b¸n chøng kho¸n cña c¸c nhµ ®Çu t kh«ng dùa trªn c¬ së th«ng tin vµ xö lý th«ng tin. Nh vËy, gi¸ c¶ chøng kho¸n kh«ng ph¶n ¸nh gi¸ trÞ kinh tÕ c¬ b¶n cña c«ng ty vµ kh«ng trë thµnh c¬ së ®Ó ph©n phèi mét c¸ch hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc. Mét sè tiªu cùc kh¸c cña TTCK nh hiÖn tîng ®Çu c¬, hiÖn tîng xung ®ét quyÒn lùc lµm thiÖt h¹i quyÒn lîi cña c¸c cæ ®«ng thiÓu sè, viÖc mua b¸n néi gi¸n, thao tóng thÞ trêng... Nh vËy, vai trß cña TTCK ®îc thÓ hiÖn trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau. Song vai trß tÝch cùc hay tiªu cùc cña TTCK cã thùc sù ®îc ph¸t huy hay h¹n chÕ phô thuéc ®¸ng kÓ vµo c¸c chñ thÓ tham gia thÞ trêng vµ sù qu¶n lý cña Nhµ níc. 1.1.4. C¸c chñ thÓ tham gia trªn ThÞ trêng chøng kho¸n 1.1.4.1. ChÝnh phñ ChÝnh phñ tham gia vµo TTCK víi hai t c¸ch: Thø nhÊt, ChÝnh phñ lµ ngêi tæ chøc, qu¶n lý vµ gi¸m s¸t thÞ trêng th«ng qua ®¹i diÖn lµ Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc, c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ chøng kho¸n vµ TTCK. Vai trß cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc lµ tæ chøc, híng dÉn vµ qu¶n lý TTCK, ®ång thêi so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ TTCK ®Ó tr×nh c¸c cÊp cã thÈm quyÒn xem xÐt quyÕt ®Þnh, còng nh tæ chøc vµ híng dÉn thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ®ã. Ngoµi Uû ban Chøng kho¸n Nhµ Níc, c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ Níc kh¸c nh NHNN, Bé Tµi chÝnh, C¸c bé chñ qu¶n còng cã vai trß quan träng trong ho¹t ®éng qu¶n lý ®èi víi c¸c thµnh viªn tham gia thÞ trêng. Sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ Níc trong ho¹t ®éng qu¶n lý thÞ trêng, qu¶n lý c¸c thµnh viªn cã ý nghÜa quan träng trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ vµ ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng cña thÞ trêng. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Thø hai, ChÝnh Phñ tham gia thÞ trêng nh lµ mét nhµ ph¸t hµnh vµ kinh doanh chøng kho¸n. ChÝnh Phñ cã thÓ ph¸t hµnh chøng kho¸n ®Ó huy ®éng vèn nh Tr¸i phiÕu ChÝnh Phñ, TÝn phiÕu Kho B¹c nh»m môc ®Ých tµi trî cho c¸c dù ¸n ®Çu t hoÆc chi tiªu dïng. Nh÷ng chøng kho¸n nµy lµ lo¹i hµng ho¸ chñ ®¹o cña TTCK. Th«ng qua nghiÖp vô thÞ trêng më NHNN cã thÓ tham gia thÞ trêng ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh Phñ còng cã thÓ tham gia thÞ trêng cæ phiÕu khi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ Níc hoÆc muèn tham gia qu¶n lý, n¾m quyÒn kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi, vai trß cña ChÝnh Phñ ®èi víi sù vËn hµnh TTCK mét c¸ch æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ lµ rÊt quan träng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng thÞ trêng míi næi nh ThÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. 1.1.4.2. C¸c doanh nghiÖp C¸c doanh nghiÖp lµ chñ thÓ quan träng víi vai trß cña tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ nhµ ®Çu t. C¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc cung cÊp c¸c lo¹i hµng hãa cho TTCK b»ng c¸ch ph¸t hµnh c¸c lo¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, qua ®ã, doanh nghiÖp huy ®éng vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. So víi tr¸i phiÕu cña chÝnh phñ th× chøng kho¸n cña doanh nghiÖp cã ®é rñi ro cao h¬n nhng ®æi l¹i nã cã thÓ mang l¹i cho nhµ ®Çu t møc sinh lîi cao h¬n, v× vËy ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t ®©y lµ nh÷ng c«ng cô hÊp dÉn. Trong c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, c«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc doanh nghiÖp chñ yÕu cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu ®Ó huy ®éng vèn trªn TTCK. C«ng ty cã thÓ tù m×nh ph¸t hµnh chøng kho¸n hoÆc ph¸t hµnh th«ng qua ®¹i lý hoÆc b¶o l·nh ph¸t hµnh. Víi vai trß lµ nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp tham gia mua b¸n chøng kho¸n trªn TTCK ®Ó víi hai môc ®Ých: thùc hiÖn nghiÖp vô ®Çu t vµ nghiÖp vô ng©n quü. Khi thùc hiÖn nghiÖp vô ng©n quü, doanh nghiÖp chñ yÕu mua b¸n c¸c chøng kho¸n cã ®é thanh kho¶n cao ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu thanh to¸n nhanh, ngîc l¹i, khi thùc hiÖn nghiÖp vô ®Çu t chøng kho¸n, doanh nghiÖp thêng lùa chän mét danh môc ®Çu t theo nguyªn t¾c ®a d¹ng hãa tµi s¶n vµ gi¶m thiÓu rñi ro. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp mua b¸n chøng kho¸n cßn nh»m môc ®Ých th©u tãm vµ s¸p nhËp doanh nghiÖp. Ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng ph¸t hµnh vµ kinh doanh chøng kho¸n cña doanh nghiÖp sÏ lµm ®a d¹ng hãa c¸c c«ng cô ®Çu t cho TTCK ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô nh ®¹i lý, b¶o l·nh ph¸t hµnh, t vÊn, m«i giíi, qu¶n lý danh môc ®Çu t. 1.1.4.3. C¸ nh©n vµ hé gia ®×nh 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 C¸c c¸ nh©n vµ c¸c hé gia ®×nh tham gia trªn TTCK víi t c¸ch lµ c¸c nhµ ®Çu t c¸ thÓ, hä ®Çu t chøng kho¸n nh»m môc ®Ých kiÕm lêi. C¸c nhµ ®Çu t c¸ thÓ cã thÓ tham gia mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c nhµ ®Çu t cã tæ chøc, c¸c trung gian tµi chÝnh. Ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n cña c¸c nhµ ®Çu t c¸ thÓ t¹o ra tÝnh s«i ®éng cña thÞ trêng, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c trung gian tµi chÝnh ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî thÞ trêng. 1.1.4.4. Trung gian tµi chÝnh C¸c trung gian tµi chÝnh lµ mét chñ thÓ quan träng cña TTCK. Tïy theo luËt ph¸p cña mçi níc, c¸c trung gian tµi chÝnh tham gia trªn TTCK kh«ng chØ ®Ó huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh chøng kho¸n hay kinh doanh chøng kho¸n nh mét doanh nghiÖp th«ng thêng mµ cßn cã thÓ lµ thµnh viªn hç trî cho ho¹t ®éng cña thÞ trêng qua c¸c nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n, m«i giíi chøng kho¸n, t vÊn ®Çu t chøng kho¸n, qu¶n lý danh môc ®Çu t chøng kho¸n ... Trong c¸c trung gian tµi chÝnh, NHTM lµ tæ chøc quan träng nhÊt, tham gia thêng xuyªn vµ ®a d¹ng trªn TTCK. Sù tham gia cña c¸c NHTM ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn vµ t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cña thÞ trêng. §iÒu nµy ®îc lý gi¶i bëi sù gi¶m thiÓu chi phÝ giao dÞch vµ gi¶m thiÓu rñi ro. NHTM cã thÓ gi¶m chi phÝ giao dÞch tõ viÖc tiÕt kiÖm do quy m«. Víi lîi thÕ chuyªn m«n ho¸, c¸c NHTM cã thÓ gi¶m chi phÝ cho viÖc thu thËp vµ xö lý th«ng tin, tõ ®ã, chi phÝ th«ng tin trªn mét ®¬n vÞ giao dÞch sÏ nhá h¬n so víi chi phÝ lo¹i nµy cña c¸ nh©n mét nhµ ®Çu t. C¸c NHTM còng cã thÓ tiÕt kiÖm ®îc c¸c kho¶n chi phÝ do tËn dông khai th¸c triÖt ®Ó c¬ së vËt chÊt, nh©n lùc trong viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô hç trî cho c¸c nhµ ®Çu t. C¸c NHTM cã thÓ gi¶m thiÓu rñi ro nhê ®a d¹ng ho¸ ®Çu t vµ kiÓm so¸t th«ng tin kh«ng c©n xøng, lùa chän ®èi nghÞch, rñi ro ®¹o ®øc - ®iÒu mµ mét nhµ ®Çu t c¸ thÓ khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc. 1.1.4.5. C¸c tæ chøc kh¸c liªn quan ®Õn thÞ trêng Ngoµi c¸c chñ thÓ trªn, cßn cã c¸c tæ chøc quan träng kh¸c liªn quan ®Õn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TTCK, nh: Së giao dÞch chøng kho¸n thùc hiÖn vËn hµnh TTCK th«ng qua bé m¸y tæ chøc vµ hÖ thèng c¸c quy ®Þnh, v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ giao dÞch chøng kho¸n trªn c¬ së phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña luËt ph¸p vµ Uû ban chøng kho¸n. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 HiÖp héi kinh doanh chøng kho¸n lµ tæ chøc tù qu¶n cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ mét sè thµnh viªn kh¸c ho¹t ®éng trong ngµnh chøng kho¸n, ®îc thµnh lËp víi môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c thµnh viªn vµ c¸c nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng. C¸c tæ chøc hç trî lµ c¸c tæ chøc ®îc thµnh lËp víi môc ®Ých khuyÕn khÝch më réng vµ t¨ng trëng cña TTCK th«ng qua ho¹t ®éng nh cho vay tiÒn ®Ó mua cæ phiÕu, cho vay chøng kho¸n ®Ó b¸n trong c¸c giao dÞch b¶o chøng. C¸c tæ chøc hç trî chøng kho¸n ë c¸c níc kh¸c nhau cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau, cã mét sè níc kh«ng cho phÐp thµnh lËp c¸c lo¹i h×nh tæ chøc nµy. C¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm lµ c«ng ty chuyªn cung cÊp dÞch vô ®¸nh gi¸ n¨ng lùc thanh to¸n c¸c kho¶n vèn gèc vµ l·i ®óng thêi h¹n vµ tiÒm lùc tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc ph¸t hµnh theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· cam kÕt cña tæ chøc ph¸t hµnh ®èi víi ®ît ph¸t hµnh cô thÓ. C¸c nhµ ®Çu t cã thÓ dùa vµo hÖ sè tÝn nhiÖm vÒ tæ chøc ph¸t hµnh do c¸c c«ng ty tÝn nhiÖm cung cÊp ®Ó c©n nh¾c ®a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t cña m×nh. Nh vËy, trªn TTCK cã rÊt nhiÒu c¸c chñ thÓ tham gia víi nh÷ng môc ®Ých vµ vai trß kh¸c nhau trong ®ã NHTM lµ tæ chøc cã vai trß rÊt quan träng. M« h×nh ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK vµ c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy trªn TTCK sÏ ®îc tr×nh bµy trong phÇn díi ®©y. 1.2. Ho¹t ®éng cña ng©n hµng th¬ng m¹i trªn ThÞ trêng chøng kho¸n 1.2.1. NHTM vµ c¸c m« h×nh ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK 1.2.1.1. Tæng quan vÒ NHTM NHTM lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®Æc biÖt ho¹t ®éng, kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ lµm c¸c dÞch vô ng©n hµng, lµ mét trong c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian quan träng nhÊt trong nÒn kinh tÕ. NHTM thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng chñ yÕu nh: Ho¹t ®éng huy ®éng vèn §©y chÝnh lµ ho¹t ®éng t¹o vèn cho NHTM vµ ®ãng vai trß quan träng, ¶nh hëng tíi chÊt lîng ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Vèn chñ së h÷u lµ mét bé phËn quan träng trong nguån vèn cña NHTM. Nguån h×nh thµnh vµ nghiÖp vô h×nh thµnh lo¹i vèn nµy rÊt ®a d¹ng tïy theo tÝnh chÊt së h÷u, n¨ng lùc tµi chÝnh cña chñ ng©n hµng, yªu cÇu vµ sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 TiÒn göi cña kh¸ch hµng lµ nguån vèn quan träng nhÊt cña NHTM, chiÕm tû träng lín trong tæng nguån tiÒn cña ng©n hµng. Khi mét ng©n hµng b¾t ®Çu ho¹t ®éng, nghiÖp vô ®Çu tiªn lµ më c¸c tµi kho¶n tiÒn göi ®Ó gi÷ hé vµ thanh to¸n hé cho kh¸ch hµng, b»ng c¸ch ®ã ng©n hµng huy ®éng tiÒn cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc vµ cña d©n c. §Ó gia t¨ng tiÒn göi trong m«i trêng c¹nh tranh vµ ®Ó cã nguån tiÒn cã chÊt lîng ngµy cµng cao, c¸c ng©n hµng ®· ®a ra vµ thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc huy ®éng kh¸c nhau nh: tiÒn göi thanh to¸n, tiÒn göi cã kú h¹n cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc x· héi vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c vµ tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng kh¸c. Bªn c¹nh ®ã, NHTM còng cã thÓ tiÕn hµnh vay NHTW, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c hoÆc cã thÓ ph¸t hµnh c¸c giÊy nî nh kú phiÕu, tr¸i phiÕu. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng vµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¸c NHTM cã thÓ cã nh÷ng nguån vèn kh¸c kh«ng mang tÝnh thêng xuyªn tõ nh÷ng ho¹t ®éng cung cÊp dÞch vô uû th¸c nh uû th¸c cho vay, ®Çu t, cÊp ph¸t, gi¶i ng©n... Ho¹t ®éng cho vay, ®Çu t Víi sè vèn huy ®éng ®îc, c¸c ng©n hµng thùc hiÖn ho¹t ®éng cho vay ®èi víi ChÝnh Phñ, c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n. Cho vay lµ tµi s¶n lín nhÊt ë phÇn lín c¸c NHTM, ph¶n ¸nh ho¹t ®éng ®Æc trng cña ng©n hµng. C¸c s¶n phÈm cho vay cã thÓ ®îc ph©n chia theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau nh lµ thêi gian, ®èi tîng vay vèn vµ tÝnh chÊt sö dông. §©y lµ ho¹t ®éng sinh lîi lín nhÊt cho ng©n hµng song còng g©y ra rñi ro lín nhÊt cho ng©n hµng nÕu nh kh¸ch hµng kh«ng hoµn tr¶ ®óng h¹n hay kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶. So víi ho¹t ®éng cho vay, ho¹t ®éng ®Çu t cã quy m« vµ tû träng nhá h¬n song còng cã ý nghÜa rÊt quan träng vÒ mÆt thu nhËp vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng th©m nhËp s©u réng vµo nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng ®Çu t gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng. §Çu t vµo tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ h×nh thøc kh«ng nh÷ng mang l¹i cho ng©n hµng sù an toµn trong thanh to¸n mµ cßn ®Ó c¸c NHTM cã nh÷ng ph¶n øng phï hîp víi sù ®iÒu tiÕt cña Ng©n hµng Nhµ níc qua nghiÖp vô thÞ trêng më. Ngoµi ra, ho¹t ®éng ®Çu t cña ng©n hµng cßn ®îc thÓ hiÖn b»ng viÖc mua b¸n mét sè lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ trêng hoÆc cã thÓ gãp vèn liªn doanh víi c¸c tæ chøc kh¸c ®Ó cïng kinh doanh thu lîi nhuËn. Nh vËy ng©n hµng tiÕn hµnh viÖc ®Çu t vµo chøng kho¸n nh»m môc ®Ých thanh kho¶n vµ sinh lêi. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Trªn thùc tÕ, tríc khi thùc hiÖn ho¹t ®éng cho vay vµ ®Çu t, c¸c ng©n hµng ®· dù tr÷ mét phÇn nguån vèn cña m×nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tr¶ nhanh chãng, ®¶m b¶o sù an toµn cho ho¹t ®éng kinh doanh. Kho¶n môc nµy ®îc gäi lµ ng©n quü. Mçi ng©n hµng ®Òu cè g¾ng gi÷ ng©n quü ë møc thÊp nhÊt cã thÓ ®îc do ®©y lµ tµi s¶n kh«ng sinh lêi hoÆc sinh lêi rÊt thÊp song l¹i cã tÝnh thanh kho¶n cao. Ngoµi ra, NHTM cßn cã thÓ sö dông nguån vèn cña m×nh ®Ó ®Çu t vµo c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c nh: nhµ cöa, c¸c tµi s¶n ngo¹i b¶ng... Ho¹t ®éng trung gian kh¸c Ngoµi ho¹t ®éng huy ®éng vèn vµ cho vay, ®Çu t, c¸c NHTM cßn thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kh¸c nh b¶o qu¶n vËt cã gi¸, thùc hiÖn c¸c dÞch vô thanh to¸n, qu¶n lý thu nhËp cho kh¸ch hµng, m«i giíi, t vÊn, c¸c dÞch vô b¶o hiÓm...§©y chÝnh lµ c¬ së t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c NHTM thùc hiÖn c¸c dÞch vô chøng kho¸n nh t vÊn, qu¶n lý danh môc ®Çu t, b¶o l·nh ph¸t hµnh, m«i giíi chøng kho¸n trªn TTCK. 1.2.1.2. C¸c m« h×nh ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK Ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK theo c¸c m« h×nh lµ kh¸c nhau, phô thuéc vµo quy ®Þnh luËt ph¸p mçi níc. Tuy nhiªn, trªn thÕ giíi tån t¹i 3 m« h×nh sau: M« h×nh ®a n¨ng toµn phÇn. Theo m« h×nh nµy, kh«ng cã sù t¸ch biÖt nµo gi÷a ho¹t ®éng ng©n hµng vµ ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n. C¸c NHTM ®îc phÐp cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô ng©n hµng, chøng kho¸n, b¶o hiÓm trong mét ph¸p nh©n duy nhÊt. M« h×nh nµy ®îc ¸p dông t¹i c¸c níc nh §øc, Hµ Lan, B¾c ¢u, Thôy Sü vµ Aã. ¦u ®iÓm cña m« h×nh nµy lµ c¸c ng©n hµng cã thÓ kÕt hîp nhiÒu lÜnh vùc kinh doanh, nhê ®ã gi¶m bít rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh b»ng viÖc ®a d¹ng hãa ®Çu t vµ t¨ng kh¶ n¨ng chÞu ®ùng tríc nh÷ng biÕn ®éng trªn TTCK. MÆt kh¸c, c¸c ng©n hµng sÏ tËn dông ®îc lîi thÕ cña m×nh lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ cã ®éi ngò nh©n viªn chuyªn m«n cao, cã vèn lín, c¬ së vËt chÊt hiÖn ®¹i vµ hiÓu biÕt râ vÒ kh¸ch hµng. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Tuy nhiªn, m« h×nh nµy còng cã nh÷ng h¹n chÕ lµ kh«ng t¹o cho TTCK ph¸t triÓn v× ho¹t ®éng chñ yÕu cña ng©n hµng lµ dïng vèn ®Ó cho vay vµ thùc hiÖn dÞch vô thanh to¸n, do ®ã ng©n hµng quan t©m ®Õn lÜnh vùc ng©n hµng h¬n lµ lÜnh vùc chøng kho¸n. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn râ ë c¸c TTCK kÐm ph¸t triÓn mµ ë ngay TTCK Ch©u ¢u khi so s¸nh víi TTCK Mü. §ång thêi, trong trêng hîp cã sù biÕn ®éng trªn TTCK, th× c¸c biÕn ®éng nµy cã thÓ ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña ng©n hµng, g©y t¸c ®éng d©y chuyÒn vµ dÉn ®Õn khñng ho¶ng thÞ trêng tµi chÝnh. VÝ dô ®iÓn h×nh nhÊt lµ cuéc ®¹i khñng ho¶ng kinh tÕ ë Mü 1929-1933, hay vô ph¸ s¶n cña ng©n hµng Barings cña Anh n¨m 1995. Ngîc l¹i trong trêng hîp thÞ trêng tiÒn tÖ biÕn ®éng cã thÓ ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Th¸i Lan lµ mét minh chøng. M« h×nh ®a n¨ng mét phÇn. Theo m« h×nh nµy, c¸c ng©n hµng muèn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chøng kho¸n ph¶i thµnh lËp c«ng ty con h¹ch to¸n ®éc lËp vµ ho¹t ®éng t¸ch rêi víi kinh doanh tiÒn tÖ, do vËy ®· h¹n chÕ ®îc nhîc ®iÓm cña m« h×nh ng©n hµng ®a n¨ng toµn phÇn. Tuy nhiªn, nã cã nhîc ®iÓm lµ t¹o ra sù trïng chÐo vÒ tæ chøc, lµm gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM. Anh, Canada, óc lµ nh÷ng níc ¸p dông m« h×nh nµy. M« h×nh ng©n hµng ®a n¨ng mét phÇn phï hîp víi nh÷ng níc míi thµnh lËp thÞ trêng chøng kho¸n. M« h×nh chuyªn doanh. Trong m« h×nh nµy, ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n sÏ do c¸c c«ng ty ®éc lËp, chuyªn m«n hãa trong lÜnh vùc chøng kho¸n thùc hiÖn, ®ã lµ c¸c CTCK. C¸c NHTM kh«ng ®îc phÐp tham gia vµo viÖc kinh doanh chøng kho¸n. M« h×nh nµy ®îc ¸p dông kh¸ réng r·i ë c¸c thÞ trêng Mü, NhËt vµ c¸c thÞ trêng míi næi nh Hµn Quèc, Th¸i Lan... ¦u ®iÓm cña m« h×nh nµy lµ h¹n chÕ rñi ro cho hÖ thèng ng©n hµng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c CTCK chuyªn m«n hãa s©u trong lÜnh vùc chøng kho¸n ®Ó thóc ®Èy thÞ trêng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, trong thêi gian gÇn ®©y, c¸c níc ¸p dông m« h×nh chuyªn doanh ®· cã xu híng níi láng c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó cho phÐp c¸c NHTM tham gia trªn TTCK. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy, mçi m« h×nh ®Òu cã nh÷ng u nhîc ®iÓm riªng vµ kh«ng cã m« h×nh nµo lµ tèi u ®èi víi mét quèc gia. Tïy theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ qu¶n lý thÞ trêng, vµo sù ph¸t triÓn cña ng©n hµng vµ sù ph¸t triÓn cña TTCK mµ mçi quèc gia sÏ lùa chän m« h×nh ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK vµ cã sù ®iÒu chØnh phï hîp cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 1.2.2. C¸c ho¹t ®éng cña NHTM trªn TTCK 1.2.2.1. Ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n NHTM lµ mét doanh nghiÖp vµ TTCK ®îc xem lµ kªnh dÉn vèn quan träng ®èi víi doanh nghiÖp ®Æc biÖt nµy. §Ó huy ®éng vèn trªn TTCK, c¸c NHTM cã thÓ ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng kho¸n: cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ quü ®Çu t. ViÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n cña c¸c NHTM chÞu sù ®iÒu tiÕt cña nhiÒu luËt kh¸c nhau nh LuËt chøng kho¸n, LuËt Doanh nghiÖp, LuËt Ng©n hµng. C¸c NHTM muèn ph¸t hµnh chøng kho¸n ph¶i ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh vµ tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c, thñ tôc ph¸t hµnh. §iÒu kiÖn ph¸t hµnh ®îc quy ®Þnh tïy theo luËt ph¸p cña mçi níc. Tuy nhiªn, nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong quy ®Þnh ph¸t hµnh lµ: quy m« vÒ vèn, tÝnh liªn tôc trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®éi ngò qu¶n lý, ph¬ng ¸n kh¶ thi vÒ viÖc sö dông vèn tõ ®ît ph¸t hµnh... C¸c NHTM cã thÓ thùc hiÖn c¸c ph¬ng thøc ph¸t hµnh chøng kho¸n: ph¸t hµnh riªng lÎ (ph¸t hµnh mang tÝnh néi bé) hoÆc ph¸t hµnh ra c«ng chóng( ph¸t hµnh réng r·i ) tïy theo ®iÒu kiÖn vµ môc ®Ých. Ph¸t hµnh riªng lÎ lµ viÖc ph¸t hµnh trong ®ã chøng kho¸n ®îc b¸n trong ph¹m vi mét sè ngêi nhÊt ®Þnh víi nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vµ khèi lîng ph¸t hµnh ph¶i ®¹t mét møc nhÊt ®Þnh. Chøng kho¸n díi h×nh thøc nµy kh«ng ph¶i lµ ®èi tîng ®îc niªm yÕt vµ giao dÞch trªn TTCK tËp trung. NHTM chän h×nh thøc ph¸t hµnh nµy khi kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t hµnh ra c«ng chóng; sè lîng vèn cÇn huy ®éng nhá, ph¸t hµnh nh»m môc ®Ých duy tr× c¸c mèi quan hÖ trong kinh doanh hay ph¸t hµnh cho c¸n bé nh©n viªn cña ng©n hµng. Ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng lµ h×nh thøc ph¸t hµnh trong ®ã chøng kho¸n ®îc ph¸t hµnh réng r·i ra c«ng chóng cho mét sè lîng lín c¸c nhµ ®Çu t nhÊt ®Þnh, trong ®ã ph¶i ®¶m b¶o mét tû lÖ cho c¸c nhµ ®Çu t nhá. Ngoµi ra, tæng khèi lîng ph¸t hµnh chøng kho¸n còng ph¶i ®¹t møc theo quy ®Þnh. ViÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ph¶i ®îc c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ chøng kho¸n cÊp giÊy phÐp hoÆc chÊp thuËn. Sau khi ph¸t hµnh trªn thÞ trêng s¬ cÊp, chøng kho¸n sÏ ®îc giao dÞch t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n khi ®· ®¸p øng ®îc c¸c quy ®Þnh vÒ niªm yÕt chøng kho¸n. Ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n cña c¸c NHTM cung cÊp cho TTCK hµng hãa cã chÊt lîng vµ t¨ng hiÖu qu¶ cña thÞ trêng. C¸c chøng kho¸n do c¸c NHTM ph¸t hµnh thêng cã ®é hÊp dÉn cao ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t do uy tÝn, do mèi quan hÖ cña c¸c NHTM. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 C¸c NHTM cã thÓ ®øng ra thµnh lËp quü ®Çu t chøng kho¸n, mét tæ chøc quan träng trªn TTCK nh»m gióp c¸c nhµ ®Çu t nhá, c¸ thÓ cã thÓ ph©n t¸n rñi ro vµ gi¶m chi phÝ ®Çu t. B»ng c¸ch ph¸t hµnh chøng chØ quü, c¸c NHTM cã thÓ thu hót, tËp trung lîng vèn nhá lÎ cña c¸c nhµ ®Çu t thµnh lîng vèn lín ®Ó ®Çu t chøng kho¸n mét c¸ch chuyªn nghiÖp vµ ®a d¹ng hãa. Lµ mét doanh nghiÖp ®Æc biÖt víi tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp vµ uy tÝn cao trªn TTCK, ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n cña c¸c NHTM cã nhiÒu lîi thÕ h¬n c¸c doanh nghiÖp th«ng thêng kh¸c. C¸c ng©n hµng cã thÓ tù ®øng ra ph¸t hµnh lµm gi¶m chi phÝ huy ®éng vèn. Do vËy, c¸c NHTM cã thÓ dÔ dµng huy ®éng vèn h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c trªn TTCK. 1.2.2.2. Ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n TÝn dông ®îc coi lµ ho¹t ®éng sinh lêi lín nhÊt song trong ho¹t ®éng nµy c¸c NHTM thêng ph¶i ®èi mÆt víi c¸c rñi ro cao nhÊt cã thÓ x¶y ra. ChÝnh v× vËy, c¸c NHTM kh«ng ngõng më réng nh÷ng lÜnh vùc ®Çu t míi. Thùc tÕ cho thÊy r»ng c¸c NHTM ngµy nay kh«ng chØ thùc hiÖn vai trß lµ mét trung gian tµi chÝnh sö dông nguån vèn huy ®éng ®Ó tiÕn hµnh cho vay mµ nã cßn thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh trªn TTCK nh mét nhµ ®Çu t cã tæ chøc. Ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n cu¶ c¸c NHTM ®îc xem nh lµ yÕu tè trî gióp cho viÖc t¨ng chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña thÞ trêng. §iÒu nµy lµ do c¸c lîi thÕ s½n cã cña NHTM, ®ã chÝnh lµ tÝnh chuyªn nghiÖp trong thu thËp vµ xö lý th«ng tin, cã quy m« lín vµ tÝnh ®a d¹ng hãa cao. Khi ®Çu t chøng kho¸n, NHTM thêng quan t©m ®Õn tÝnh thanh kho¶n vµ sinh lêi. C¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng tïy theo môc tiªu, chiÕn lîc trong tõng giai ®o¹n ph¶i liªn tôc xem xÐt mèi quan hÖ ®¸nh ®æi gi÷a tÝnh sinh lêi vµ thanh kho¶n cña c¸c chøng kho¸n n¾m gi÷. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò chñ yÕu mµ NHTM khi lùa chän chøng kho¸n ®Çu t lµ kh¶ n¨ng trao ®æi vµ b¸n l¹i trªn thÞ trêng. C¸c lo¹i chøng kho¸n cã tÝnh thanh kho¶n cao lµ nh÷ng chøng kho¸n cã kh¶ n¨ng ®îc mua vµ b¸n nhanh trªn thÞ trêng, gi¸ c¶ æn ®Þnh vµ cã kh¶ n¨ng thu håi vèn ®Çu t ban ®Çu ( tøc lµ cã rñi ro vÒ tæn thÊt vèn ®Çu t lµ thÊp ). Môc ®Ých khi ®Çu t vµo chøng kho¸n thanh kho¶n cao song sinh lîi thÊp ( nh Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tÝn phiÕu Kho b¹c ) cña c¸c NHTM lµ nh»m dù tr÷ thø cÊp cho nhu cÇu thanh to¸n, dù phßng vµ tÝch tr÷. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Cßn ®èi víi c¸c chøng kho¸n cã tÝnh thanh kho¶n thÊp h¬n, møc ®é rñi ro cao h¬n vµ thêng cã tÝnh sinh lêi cao ®îc c¸c NHTM ®Çu t dµi h¹n vµ x©y dùng danh môc ®Çu t ®a d¹ng nh»m gi¶m thiÓu rñi ro: danh môc ®Çu t tr¸i phiÕu, danh môc ®Çu t cæ phiÕu, danh môc ®Çu t hçn hîp. Ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n ®ãng mét vai trß quan träng trong ho¹t ®éng NHTM: cung cÊp mét nguån thu nhËp bæ sung cho ng©n hµng, t¹o nguån thanh kho¶n, gi¶m thiÓu rñi ro nhê ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t, h¹n chÕ ¶nh hëng cña thuÕ vµ chøng kho¸n cã thÓ ®îc sö dông nh nh÷ng vËt thÕ chÊp cho c¸c kho¶n ®i vay cña ng©n hµng. Cã thÓ nãi, ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n cña NHTM lµ cÇu nèi quan träng gi÷a thÞ trêng tÝn dông vµ TTCK. Khi thÞ trêng tÝn dông trÇm l¾ng, mét bé phËn vèn trªn thÞ trêng tÝn dông sÏ ®îc dÞch chuyÓn sang TTCK th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n cña NHTM. Ngîc l¹i, khi nhu cÇu tÝn dông t¨ng lªn, c¸c NHTM sÏ b¸n c¸c chøng kho¸n ®Ó t¨ng lîng vèn cho ho¹t ®éng tÝn dông. ViÖc dÞch chuyÓn vèn gi÷a hai thÞ trêng gióp cho c¸c NHTM cã thÓ sö dông tèi ®a c¸c nguån vèn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Tuy nhiªn, dï ho¹t ®éng trªn thÞ trêng tÝn dông hay ®Çu t chøng kho¸n th× c¸c NHTM ®Òu ®· thùc hiÖn chøc n¨ng tµi trî cho nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n cña NHTM ngµy cµng ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña TTCK cïng víi sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña c¸c chøng kho¸n ph¸i sinh ®· lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®Çu t chøng kho¸n cña NHTM. Ngîc l¹i, ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n cña c¸c NHTM lµm t¨ng tÝnh chuyªn nghiÖp vµ sù s«i ®éng cña TTCK. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n cña NHTM lu«n chÞu sù gi¸m s¸t chÆt chÏ cña c¸c c¬ quan qu¶n lý bëi v× ho¹t ®éng nµy sÏ lµm t¨ng rñi ro kh«ng chØ víi c¸c ng©n hµng mµ cßn ®èi víi c¶ nÒn kinh tÕ. Ch¼ng h¹n nh, rñi ro vÒ viÖc ngêi ph¸t hµnh chøng kho¸n kh«ng thÓ thanh to¸n ®îc vèn gèc vµ l·i ®· buéc c¸c nhµ chøc tr¸ch nghiªm cÊm c¸c NHTM tham gia ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n mang tÝnh ®Çu c¬. Hay do kh«ng cã sù t¸ch biÖt râ rµng gi÷a c¸c nguån vèn, c¸c ng©n hµng cã thÓ sö dông tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c ®Ó ®Çu t chøng kho¸n vµ khi TTCK biÕn ®éng theo chiÒu híng xÊu sÏ t¸c ®éng tíi c«ng chóng th«ng qua viÖc å ¹t rót tiÒn göi, lµm cho ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶. ViÖc mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM thêng dÉn ®Õn nh÷ng ph¶n øng d©y chuyÒn g©y ®æ vì hÖ thèng ng©n hµng vµ cã thÓ dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ. §©y còng chÝnh lµ lý do mµ c¸c nhµ qu¶n lý thêng muèn h¹n chÕ ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n cña NHTM. 1.2.2.3. Ho¹t ®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ho¹t ®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n lµ ho¹t ®éng gióp cho chñ thÓ ph¸t hµnh thùc hiÖn c¸c thñ tôc tríc khi chµo b¸n chøng kho¸n, tæ chøc viÖc ph©n phèi chøng kho¸n vµ gióp b×nh æn gi¸ chøng kho¸n trong giai ®o¹n ®Çu sau khi ph¸t hµnh. C¬ së ®Ó c¸c NHTM cã thÓ thùc hiÖn ®îc ho¹t ®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh b¾t nguån tõ vÞ thÕ lµ trung gian tµi chÝnh trªn TTCK. C¸c ng©n hµng víi lîi thÕ kinh nghiÖm, th«ng tin ®Çy ®ñ cïng víi tr×nh ®é chuyªn m«n hãa cao cã thÓ dÔ dµng hç trî doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n thµnh c«ng. NHTM thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc víi chi phÝ thÊp h¬n, ®ång thêi t vÊn cho doanh nghiÖp c¸c yÕu tè ph¸p lý vµ kü thuËt: thñ tôc, hå s¬ ph¸t hµnh, sè lîng vµ lo¹i chøng kho¸n, chi phÝ vèn, ®Þnh gi¸ chøng kho¸n. H¬n thÕ n÷a, víi uy tÝn s½n cã, m¹ng líi tæ chøc réng r·i, quan hÖ truyÒn thèng víi kh¸ch hµng, sù b¶o l·nh cña NHTM sÏ gióp c¸c chøng kho¸n ph¸t hµnh ®îc c«ng chóng ®Çu t tin tëng vµ chÊp nhËn dÔ dµng h¬n. Trong khi ®ã, nÕu doanh nghiÖp tù ®¶m nhËn viÖc ph©n phèi chøng kho¸n, hä sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu vÊn ®Ò vµ rñi ro. Khi thùc hiÖn b¶o l·nh ph¸t hµnh, c¸c NHTM ®· nhËn toµn bé hay mét phÇn rñi ro trong viÖc ph©n phèi chøng kho¸n. Do ®ã, tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i tr¶ cho tæ chøc b¶o l·nh phÝ b¶o l·nh ph¸t hµnh. PhÝ nµy ®îc x¸c ®Þnh b»ng mét tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh trªn khèi lîng chøng kho¸n ®îc ph©n phèi. Tû lÖ nµy phô thuéc vµo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, vµo tÝnh chÊt cña ®ît ph¸t hµnh, lo¹i h×nh b¶o l·nh vµ phô thuéc vµo quan hÖ gi÷a tæ chøc ph¸t hµnh vµ tæ chøc ph©n phèi chøng kho¸n. Ngoµi phÝ ph¸t hµnh, ng©n hµng cßn cã thÓ ®îc hëng thu nhËp tõ kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¸t hµnh vµ thÞ gi¸ chøng kho¸n. Tuy nhiªn, còng cã thÓ kh«ng nhËn ®îc phÇn thu nhËp nµy hoÆc bÞ thua lç nÕu nh ph¸n ®o¸n kh«ng chÝnh x¸c. Ho¹t ®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n cã thÓ ®îc thùc hiÖn bëi sù kÕt hîp gi÷a NHTM víi c¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c t¹o nªn mét nghiÖp ®oµn b¶o l·nh ph¸t hµnh. ViÖc thµnh lËp nghiÖp ®oµn nµy sÏ gióp ng©n hµng san sÎ rñi ro, tËn dông lîi thÕ cña c¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c vµ cã thÓ thùc hiÖn b¶o l·nh ph¸t hµnh lîng chøng kho¸n lín h¬n kh¶ n¨ng cho phÐp cña ng©n hµng. C¸c NHTM cã thÓ thùc hiÖn viÖc b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n theo c¸c ph¬ng thøc lµ: 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 * B¶o l·nh cam kÕt tèi ®a: lµ ph¬ng thøc b¶o l·nh trong ®ã tæ chøc b¶o l·nh chØ cam kÕt ph©n phèi tèi ®a sè chøng kho¸n cña tæ chøc ph¸t hµnh tíi møc cã thÓ. Ph¬ng thøc nµy gÇn gièng víi ph¬ng thøc ®¹i lý trong trêng hîp kh«ng b¸n hÕt, sè chøng kho¸n cßn l¹i ®îc tr¶ l¹i cho nhµ ph¸t hµnh. V× vËy, víi ph¬ng thøc b¶o l·nh nµy, tæ chøc ph¸t hµnh cã thÓ gÆp rñi ro do kh«ng huy ®éng ®ñ vèn nh dù ®Þnh. * B¶o l·nh cam kÕt ch¾c ch¾n: lµ ph¬ng thøc mµ tæ chøc b¶o l·nh ph¶i cam kÕt mua toµn bé sè chøng kho¸n cha ph©n phèi hÕt cña tæ chøc ph¸t hµnh. Nh vËy, tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh ph¶i ®¶m b¶o mang l¹i chÝnh x¸c toµn bé tæng gi¸ trÞ cña ®ît ph¸t hµnh cho tæ chøc ph¸t hµnh. Mäi rñi ro cña ®ît ph¸t hµnh sÏ do ngêi b¶o l·nh chÞu. * B¶o l·nh cam kÕt tÊt c¶ hoÆc kh«ng: Trong ph¬ng thøc nµy, nÕu sè chøng kho¸n ®îc ph©n phèi cha tíi mét møc tèi thiÓu nh tháa thuËn th× toµn bé ®ît ph¸t hµnh sÏ bÞ hñy bá, sè tiÒn ®Æt mua chøng kho¸n sÏ tr¶ l¹i cho ngêi mua. * B¶o l·nh tèi thiÓu- tèi ®a: lµ ph¬ng thøc trung gian gi÷a ph¬ng thøc b¶o l·nh cè g¾ng tèi ®a vµ ph¬ng thøc b¶o l·nh tÊt c¶ hoÆc kh«ng. Theo ph¬ng thøc nµy, tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh ph¶i cam kÕt b¸n tèi thiÓu mét sè lîng chøng kho¸n nhÊt ®Þnh ( møc sµn ). Ngoµi sè lîng nµy, tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh cã thÓ tù do chµo b¸n chøng kho¸n nhng kh«ng vît qu¸ møc tèi ®a quy ®Þnh ( møc trÇn ). NÕu sè lîng chøng kho¸n b¸n ra thÊp h¬n møc tèi thiÓu ®· ®îc quy ®Þnh th× toµn bé ®ît ph¸t hµnh sÏ bÞ hñy bá. NHTM cã thÓ tham gia ho¹t ®éng ®¹i lý, b¶o l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Hä chÝnh lµ nh÷ng thµnh viªn chñ yÕu cña thÞ trêng ®Êu thÇu tÝn phiÕu, Tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµ lµ nh÷ng nhµ ®Çu t lín, ®¶m nhiÖm vai trß nhµ t¹o thÞ trêng ®èi víi c¸c chøng kho¸n nµy. Ho¹t ®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n cña NHTM ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña TTCK nãi chung vµ sù ph¸t triÓn cña chÝnh b¶n th©n ng©n hµng nãi riªng. Tuy nhiªn, còng nh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n kh¸c, sù tham gia vµo ho¹t ®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n cña NHTM phô thuéc vµo quy ®Þnh cô thÓ cña mçi níc. 1.2.2.4. Ho¹t ®éng t vÊn chøng kho¸n 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 §èi víi c¸c chñ thÓ tham gia thÞ trêng chøng kho¸n nh nhµ ®Çu t c¸ thÓ, tæ chøc ph¸t hµnh, viÖc ®¸nh gi¸ chÊt lîng chøng kho¸n, x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ph¸t hµnh... lµ rÊt khã kh¨n. §iÒu nµy lµ do hä kh«ng cã ®ñ th«ng tin chÝnh x¸c, kh«ng ®ñ thêi gian vµ sù hiÓu biÕt cÇn thiÕt ®Ó theo dâi diÔn biÕn thÞ trêng, thu thËp vµ xö lý th«ng tin. Víi u thÕ cña m×nh trong viÖc ph©n tÝch vµ xö lý th«ng tin, ph©n tÝch tµi chÝnh chuyªn nghiÖp, NHTM ®· gióp nh÷ng nhµ ®Çu t, tæ chøc ph¸t hµnh kh¾c phôc nh÷ng yÕu ®iÓm, tiÕt kiÖm chi phÝ, tr¸nh rñi ro vµ ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n th«ng qua ho¹t ®éng t vÊn. T vÊn ®Çu t chøng kho¸n lµ c¸c ho¹t ®éng ph©n tÝch, ®a ra c¸c khuyÕn nghÞ liªn quan ®Õn chøng kho¸n, hoÆc c«ng bè vµ ph¸t hµnh c¸c b¸o c¸o ph©n tÝch cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n. Cã hai h×nh thøc t vÊn lµ t vÊn trùc tiÕp vµ t vÊn gi¸n tiÕp. H×nh thøc t vÊn trùc tiÕp ®îc thùc hiÖn khi ph©n tÝch, xö lý c¸c t×nh huèng ®Çu t cña chÝnh kh¸ch hµng, tõ ®ã cã nh÷ng khuyÕn nghÞ trùc tiÕp trªn c¬ së mét kho¶n lÖ phÝ t vÊn tháa thuËn. Trong khi ®ã, th«ng qua h×nh thøc t vÊn gi¸n tiÕp c¸c ng©n hµng cã thÓ chia sÎ th«ng tin cña m×nh b»ng viÖc ph¸t hµnh c¸c b¸o c¸o ph©n tÝch trªn c¸c t¹p chÝ, s¸ch b¸o chuyªn ®Ò. Trong m« h×nh tæ chøc cña c¸c NHTM trªn thÕ giíi ®Òu cã bé phËn chuyªn m«n phßng m«i giíi, t vÊn chøng kho¸n. Phßng m«i giíi vµ t vÊn sÏ tiÕp nhËn nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vµ phï hîp sau ®ã tiÕn hµnh ph©n tÝch chØ ra xu híng vµ khuyÕn nghÞ cô thÓ. Khi ®ã c¸c NHTM ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh trung thùc cña nh÷ng lêi t vÊn cña m×nh ®èi víi kh¸ch hµng vµ ®«i khi ho¹t ®éng t vÊn ph¶i ®îc qu¶n lý vµ cÊp phÐp. Tuy nhiªn, trong ho¹t ®éng t vÊn ®Çu t chøng kho¸n, kh¸ch hµng vÉn lµ ngêi tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. 1.2.2.5. Ho¹t ®éng m«i giíi chøng kho¸n M«i giíi chøng kho¸n lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n kiÕn t¹o nªn ho¹t ®éng cña TTCK. §èi víi nhiÒu níc, ho¹t ®éng m«i giíi chøng kho¸n ®îc xem lµ h¹t nh©n cña thÞ trêng. §iÒu nµy b¾t nguån tõ nguyªn t¾c chñ ®¹o ®èi víi ho¹t ®éng cña TTCK - nguyªn t¾c trung gian. 20