Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Phân tích ngành hàng hoa hồng tại các vùng sản xuất tập trung của huyện Mê Linh ...

Tài liệu Phân tích ngành hàng hoa hồng tại các vùng sản xuất tập trung của huyện Mê Linh tỉnh Vĩnh Phúc và huyện Sapa tỉnh Lào Cai

.PDF
143
171
73

Mô tả:

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i --------------------------- nguyÔn viÖt c−êng Ph©n tÝch ngµnh hµng hoa hång t¹i c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung cña huyÖn Mª Linh tØnh VÜnh Phóc vµ huyÖn Sapa tØnh Lµo Cai LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Hµ Néi - 2005 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i --------------------------- nguyÔn viÖt c−êng Ph©n tÝch ngµnh hµng hoa hång t¹i c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung cña huyÖn Mª Linh tØnh VÜnh Phóc vµ huyÖn Sapa tØnh Lµo Cai LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Chuyªn ngµnh : Kinh tÕ n«ng nghiÖp M· sè : 5.02.01 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: Pgs.ts. nguyÔn nguyªn cù Hµ néi - 2005 Lêi cam ®oan - T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. - T«i xin cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®−îc c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n nµy ®· ®−îc chØ râ nguån gèc. Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2005 T¸c gi¶ luËn v¨n NguyÔn ViÖt C−êng i Lêi c¶m ¬n T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n thÇy gi¸o h−íng dÉn khoa häc PGS.TS. NguyÔn Nguyªn Cù ®· tËn t×nh gióp ®ì, h−íng dÉn t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn v¨n vµ hoµn thµnh luËn v¨n. §Ó hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy t«i còng xin c¸m ¬n c¸c c¬ quan vµ c¸ nh©n sau ®©y ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn: Bé m«n Qu¶n trÞ kinh doanh- Khoa Kinh tÕ & PTNT - Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Né, Khoa sau ®¹i häc - Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, Trung t©m Sinh th¸i M«i tr−êng - Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I. T«i xin c¶m ¬n gia ®×nh vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®· gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy. Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2005 T¸c gi¶ luËn v¨n NguyÔn ViÖt C−êng ii Môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v Danh môc c¸c b¶ng vi Danh môc c¸c h×nh vii Danh môc c¸c s¬ ®å, ®å thÞ viii 1. Më ®Çu 1 1.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu ®Ò tµi..............................................................1 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu....................................................................................2 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu ...............................................................3 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ó tµi 4 2.1. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n .............................................................................4 2.1.1 Kh¸i niÖm vÒ ngµnh hµng..........................................................................4 2.1.2. §iÒu kiÖn ph©n tÝch ngµnh hµng...............................................................9 2.1.3. ý nghÜa vµ t¸c ®éng cña ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ngµnh hµng................10 2.2. Vai trß vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cña ngµnh s¶n xuÊt hoa hång.............................11 2.2.1. Trªn thÕ giíi vµ ch©u ¸ ..........................................................................11 2.2.2. ViÖt Nam ................................................................................................13 3. §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 14 3.1. §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu ....................................................................14 3.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chung ................................................................21 3.3. Ph−¬ng ph¸p thu thËp vµ xö lý sè liÖu.......................................................22 3.4. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ngµnh hµng...........................................................26 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu 36 4.1. §Æc tr−ng cña vïng nghiªn cøu, chøc n¨ng cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng......................................................................36 4.2. Quan hÖ gi÷a c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng ...........................................41 iii 4.2.1. Sapa ........................................................................................................41 4.2.2 Mª Linh – VÜnh Phóc ..............................................................................46 4.3. Ph©n tÝch tµi chÝnh cho c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng hoa hång ............50 4.3.1. Ph©n tÝch ngµnh hµng hoa hång ë Sapa ..................................................51 4.3.2. Ph©n tÝch ngµnh hµng hoa hång ë Mª Linh – VÜnh Phóc ......................67 4.4. Ph©n tÝch kinh tÕ cho c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng hoa hång ...............76 4.4.1. Ph©n tÝch kinh tÕ c¸c hé s¶n xuÊt hoa hång ...........................................78 4.4.2. Ph©n tÝch kinh tÕ hé chuyªn thu gom hoa hång .....................................82 4.4.3. Ph©n tÝch kinh tÕ c¸c hîp t¸c x· chuyªn thu gom hoa hång ë Sapa.......85 4.4.4. Ph©n tÝch kinh tÕ hé b¸n bu«n hoa hång ................................................86 4.4.5. Ph©n tÝch kinh tÕ cöa hµng b¸n hoa hång...............................................88 4.4.6. Ph©n tÝch kinh tÕ hé b¸n lÎ hoa hång .....................................................90 4.5. Tæng kÕt ph©n tÝch kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trong ngµnh hµng hoa hång.......................................................................................93 4.5.1. Ph©n tÝch kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ...................................................93 4.5.2. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng .................................................................95 4.5.2.1. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ theo chi phÝ trung gian..............................95 4.5.2.2. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ theo chi phÝ lao ®éng ................................97 4.5.3. Ph©n phèi phóc lîi gi÷a c¸c t¸c nh©n .....................................................99 4.6. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong s¶n xuÊt, b¶o qu¶n vµ tiªu thô hoa hång .......................................................................................104 4.7. §Þnh h−íng vµ Nh÷ng gi¶i ph¸p cho ngµnh hµng hoa hång ë Mª Linh – VÜnh Phóc vµ Sapa – Lµo cai. ...................................................107 5. KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ 120 5.1. KÕt luËn ...................................................................................................120 5.2. KhuyÕn nghÞ ............................................................................................122 Tµi liÖu tham kh¶o 123 iv Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t A : KhÊu hao ATI : American Technology Incorporate CIF : Gi¸ nhËp khÈu CNH : C«ng nghiÖp ho¸ §VT : §¬n vÞ tÝnh FF : Chi phÝ tµi chÝnh FOB : Gi¸ xuÊt khÈu GPr : L·i gép H§H : HiÖn ®¹i ho¸ HCM : Hå ChÝ Minh HTX : Hîp t¸c x· IC : Chi phÝ trung gian Npr : L·i rßng NXB : Nhµ xuÊt b¶n P : Gi¸ trÞ s¶n xuÊt T : ThuÕ Tp : Thµnh phè Tr : TriÖu UBKH: Uû ban kÕ ho¹ch VA : Gi¸ trÞ gia t¨ng W : Chi phÝ lao ®éng v Danh môc c¸c b¶ng BiÓu 3.1: DiÖn tÝch ®Êt trång hoa hång trong mét sè n¨m vµ dù b¸o 15 BiÓu 3.2: DiÖn tÝch trång hoa hång huyÖn Mª Linh n¨m 2004 17 BiÓu 3.3. Sè mÉu ®iÒu tra c¸c t¸c nh©n tham gia ngµnh hµng 25 BiÓu 4.1: Chøc n¨ng, s¶n phÈm vµ quan hÖ gi÷a c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng hoa hång. 39 BiÓu 4.2 : L−îng hoa hång l−u chuyÓn trong ngµnh hµng hoa hång t¹i Sapa – Lµo Cai. 44 BiÓu 4.3: L−îng hoa hång l−u chuyÓn trong ngµnh hµng hoa hång t¹i Mª Linh – VÜnh Phóc 48 BiÓu 4.4: HÖ thèng gi¸ cña c¸c kho¶n môc cã liªn quan ®Õn ph©n tÝch tµi chÝnh ngµnh hµng hoa hång ë Sapa - Lao Cai. BiÓu 4.5: C¬ cÊu chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña ng−êi b¸n bu«n 52 64 BiÓu 4.6: HÖ thèng gi¸ c¶ cña c¸c kho¶n môc cã liªn quan ®Õn tµi chÝnh cña ngµnh hµng hoa hång ë Mª Linh – VÜnh Phóc. BiÓu 4.8.a: KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng t¹i Sapa 68 93 BiÓu 4.8.b: KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng t¹i Mª Linh 94 BiÓu 4.9.a: HiÖu qu¶ kinh tÕ tÝnh theo chi phÝ trung gian cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng t¹i Sapa 96 BiÓu 4.9.b: HiÖu qu¶ kinh tÕ tÝnh theo chi phÝ trung gian cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng t¹i Mª Linh 96 BiÓu 4.10.a: HiÖu qu¶ kinh tÕ tÝnh theo chi phÝ lao ®éng cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng ë Sapa. 98 BiÓu 4.10.b: HiÖu qu¶ kinh tÕ tÝnh theo chi phÝ lao ®éng cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng ë Mª Linh. 98 vi BiÓu 4.11: Sù t¹o nªn GDP cña ngµnh hµng vµ sù ph©n bæ lîi nhuËn gi÷a c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng. 100 BiÓu 4.12: B¶ng ph©n tÝch tæng l−îng thu cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng hoa hång t¹i Sapa vµ Mª Linh vii 102 Danh môc c¸c s¬ ®å, ®å thÞ §å thÞ 3.1: Thu nhËp vµ diÖn tÝch trång hoa Sapa trong vµi n¨m tr−íc ®©y 19 §å thÞ 3.2: C¬ cÊu thu nhËp 2004 20 S¬ ®å 4.1: S¬ ®å l−u chuyÓn c¸c l−îng vËt chÊt trong ngµnh hµng t¹i Sapa. 43 S¬ ®å 4.2: S¬ ®å l−u chuyÓn gi¸ trÞ trong ngµnh hµng 45 S¬ ®å 4.3: S¬ ®å l−u chuyÓn c¸c l−îng vËt chÊt trong ngµnh hµng t¹i Mª Linh – VÜnh Phóc 47 S¬ ®å 4.4: S¬ ®å l−u chuyÓn gi¸ trÞ trong ngµnh hµng t¹i Mª Linh 49 §å thÞ 4.1: §å thÞ biÓu diÔn sù ph©n phèi l·i rßng gi÷a c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng hoa hång ë Sapa. 103 §å thÞ 4.2: §å thÞ biÓu diÔn sù ph©n phèi l·i rßng gi÷a c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng hoa hång ë Mª Linh. 103 S¬ ®å 4.5. Dù kiÕn cho ngµnh hµng hoa hång ë Sapa 113 S¬ ®å 4.6. Dù kiÕn h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt t¹i Sapa trong nh÷ng n¨m tíi 116 §å thÞ 4.3: ThÞ tr−êng tiªu thô hoa hång n¨m 2004 118 §å thÞ 4.4: Dù kiÕn thÞ tr−êng tiªu thô n¨m 2010 119 viii 1. Më ®Çu 1.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu ®Ò tµi Nãi tíi vÎ ®Ñp tù nhiªn kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi hoa, chØ cÇn nh¾c tíi tªn c¸c loµi hoa lµ mäi ng−êi ®· liªn t−ëng ngay tíi vÎ ®Ñp quyÕn rò vµ tinh tuý cña nã, tíi lîi Ých to lín kh«ng thÓ ®o ®−îc mµ c¸c loµi hoa mang l¹i cho con ng−êi c¶ vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt. Trªn thÕ giíi, diÖn tÝch hoa ngµy cµng ®−îc më réng, kh«ng ngõng t¨ng lªn. Tõ nh÷ng n¨m 1995, s¶n l−îng hoa thÕ giíi ®· ®¹t kho¶ng 31 tû ®«la. Trong ®ã hoa hång chiÕm tíi 25 tû ®«la. Ba n−íc s¶n xuÊt hoa lín nhÊt chiÕm kho¶ng 50% s¶n l−îng hoa thÕ giíi lµ NhËt B¶n, Hµ Lan, Mü [10]. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ nghiªn cøu, s¶n xuÊt vµ tiªu thô hoa cña thÕ giíi sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ sÏ m¹nh mÏ nhÊt ë c¸c n−íc ch©u ¸, ch©u Phi vµ ch©u Mü Latinh. S¶n xuÊt hoa ®· trë thµnh mét ngµnh th−¬ng m¹i cao vµ ®· ®ang mang l¹i lîi Ých to lín cho nÒn kinh tÕ c¸c n−íc trång hoa, trong ®ã cã ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh s¶n xuÊt hoa t¹i ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ còng ®ang ph¶i c¹nh tranh quyÕt liÖt míi cã thÓ chiÕm lÜnh ®−îc thÞ tr−êng trong n−íc vµ khu vùc. Theo ®iÒu tra n¨m 1999, diÖn tÝch trång hoa trªn c¶ n−íc kho¶ng 3500ha. DiÖn tÝch nay tËp trung ë c¸c vïng trång hoa truyÒn thèng ë c¸c thµnh phè vµ khu c«ng nghiÖp, khu du lÞch, nghØ m¸t nh− Ngäc Hµ, Qu¶ng An, NhËt T©n, T©y Tùu (Hµ Néi), §»ng H¶i, §»ng L©m (H¶i Phßng), Hoµnh Bå, H¹ Long (Qu¶ng Ninh), TriÖu S¬n, thÞ x· Thanh Ho¸ (Thanh Ho¸), Gß VÊp, Hãc M«n (Thµnh Phè Hå ChÝ Minh), quËn 11vµ 12 (thµnh phè §µ L¹t)… Víi c¸c lo¹i hoa nh− hoa hång, cóc, cÈm ch−íng, lay¬n, th−îc d−îc, lan, trµ mi,… trong ®ã, hoa hång chiÕm tû lÖ cao (35 - 1 40%), sau ®ã ®Õn hoa cóc (25%), lay¬n (25%) vµ c¸c hoa kh¸c (20 - 25%) [10]. Víi tèc ®é ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ngµnh nghÒ trång hoa trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë n−íc ta còng nh− c¨n cø vµo nhu cÇu tiªu dïng hoa ngµy cµng lín cña thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc, nh÷ng nhµ nghiªn cøu cÇn ph¶i cã nh÷ng ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c tæng thÓ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, b¶o qu¶n, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc nÈy sinh (liªn minh c«ng - n«ng - trÝ thøc; ®−a c«ng nghiÖp n«ng th«n vµo s¶n xuÊt lín theo h−íng CNH - H§H; xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo; chØ tiªu phÊn ®Êu 50 triÖu ®ång/ha cña nhµ n−íc…) vµ s¶n xuÊt tiªu thô hoa hång chÝnh lµ h−íng ®i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë mét sè vïng phÝa B¾c n−íc ta. V× vËy, chóng t«i quyÕt ®Þnh nghiªn cøu ®Ò tµi vÒ hoa hång vµ ®Ó nghiªn cøu mét c¸ch tæng hîp c¸c vÊn ®Ò tõ s¶n xuÊt – chÕ biÕn ®Õn tiªu thô s¶n phÈm trong ngµnh hµng hoa hång ë mét sè vïng phÝa B¾c, bªn c¹nh nh÷ng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu truyÒn thèng, cÇn vËn dông nh÷ng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu míi, mét trong c¸c ph−¬ng ph¸p ®ã lµ ph©n tÝch ngµnh hµng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®ßi hái vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn ë trªn, t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Ph©n tÝch ngµnh hµng hoa hång t¹i c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung cña huyÖn Mª Linh tØnh VÜnh Phóc vµ huyÖn Sapa tØnh Lµo Cai”. 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu - Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph©n tÝch ngµnh hµng nãi chung vµ ngµnh hµng hoa hång nãi riªng. - M« t¶ thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña mçi t¸c nh©n trong ngµnh hµng hoa hång t¹i hai vïng trång hoa hång tËp trung t¹i huyÖn Sapa - Lµo Cai vµ huyÖn Mª Linh - VÜnh Phóc. + X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña mçi t¸c nh©n trong ngµnh hµng hoa hång t¹i vïng trång hoa Sapa - Lao Cai, Mª Linh - VÜnh Phóc. 2 + ChØ ra nh÷ng mÆt cßn tån t¹i vµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµng hoa hång. - §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt – kinh doanh cña ngµnh hµng hoa hång trªn toµn vïng. 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - §èi t−îng nghiªn cøu: §Ò tµi lÊy ®èi t−îng nghiªn cøu lµ ho¹t ®éng kinh tÕ – tµi chÝnh cña tÊt c¶ c¸c t¸c nh©n tham gia trong ngµnh hµng hoa hång trong hai vïng trång hoa tËp trung t¹i huyÖn Sapa - Lao Cai, Mª Linh - VÜnh Phóc. - Ph¹m vi nghiªn cøu: Do thêi gian cã h¹n nªn ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu vµo nh÷ng ho¹t ®éng trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô hoa hång t¹i hai vïng trång hoa tiªu biÓu lµ Sapa ë miÒn nói phÝa b¾c vµ Mª Linh - VÜnh Phóc ë mét huyÖn vïng ®ång b»ng ch©u thæ s«ng Hång trong thêi gian l−u chuyÓn mét n¨m (®Çu n¨m 2004 ®Õn ®Çu n¨m 2005) cña ngµnh hµng hoa hång t¹i n¬i nghiªn cøu vµ nghiªn cøu kh©u tiªu thô t¹i thÞ tr−êng Hµ Néi. - Thêi gian nghiªn cøu: + Thêi gian thùc tËp tõ ngµy 01/01/2005 ®Õn ngµy 30/10/2005 + Thêi gian nghiªn cøu sè liÖu tõ 01/01/2004 - 14/08/2005 - Kh«ng gian nghiªn cøu: Nghiªn cøu ë hai vïng trång hoa hång tËp trung t¹i huyÖn Sapa tØnh Lµo Cai vµ huyÖn Mª Linh tØnh VÜnh Phóc. 3 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ó tµi 2.1. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n 2.1.1 Kh¸i niÖm vÒ ngµnh hµng 2.1.1.1. Ngµnh hµng Theo Fabre “Ngµnh hµng ®−îc coi lµ tËp hîp c¸c t¸c nh©n kinh tÕ quy tô trùc tiÕp vµo viÖc t¹o ra c¸c s¶n phÈm cuèi cïng. Nh− vËy ngµnh hµng ®· v¹ch ra sù kÕ tiÕp cña c¸c hµnh ®éng, xuÊt ph¸t tõ ®iÓm ban ®Çu tíi ®iÓm cuèi cïng cña mét nguån lùc hay mét s¶n phÈm trung gian, tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh gia c«ng, chÕ biÕn ®Ó t¹o ra mét hay nhiÒu s¶n phÈm hoµn tÊt ë møc ®é ng−êi tiªu thô” [25]. Nãi c¸ch kh¸c “Ngµnh hµng lµ tËp hîp nh÷ng t¸c nh©n kinh tÕ ®ãng gãp trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt, tiÕp ®ã lµ gia c«ng, chÕ biÕn vµ ®i ®Õn mét thÞ tr−êng hoµn tÊt cña s¶n phÈm n«ng nghiÖp”[25]. Ngµnh hµng lµ toµn bé c¸c ho¹t ®éng ®−îc g¾n kÕt chÆt chÏ víi nhau trong mét qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, vËn chuyÓn, chÕ biÕn ®Õn ph©n phèi s¶n phÈm nh»m tháa m·n nhu cÇu tiªu dïng cña kh¸ch hµng. Nh− vËy, “Mäi ngµnh hµng lµ mét chuçi c¸c t¸c nghiÖp, chuçi c¸c t¸c nh©n vµ còng lµ mét chuçi nh÷ng thÞ tr−êng. §iÒu ®ã kÐo theo nh÷ng luång vËt chÊt vµ nh÷ng bï ®¾p b»ng gi¸ trÞ tiÒn tÖ”[25]. Ngµnh hµng cho phÐp m« t¶ tõ nguån tíi ngän mét chuçi liªn tiÕp c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chÕ biÕn, tiªu thô vµ sù phèi hîp ho¹t ®éng cña tõng t¸c nh©n trong ngµnh hµng. Trong qu¸ tr×nh tõ ®iÓm s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Çu tiªn (nguån) tíi s¶n phÈm cuèi cïng (ngän) trong qu¸ tr×nh vËn hµnh cña mét ngµnh hµng ®· t¹o ta sù chuyÓn dÞch c¸c luång vËt chÊt trong ngµnh ®ã. Ta cã thÓ xem xÐt sù dÞch chuyÓn theo ba d¹ng c¬ b¶n sau: 4 - Sù dÞch chuyÓn vÒ mÆt thêi gian: S¶n phÈm ®−îc t¹o ra trong thêi gian nµy l¹i ®−îc tiªu thô ë thêi gian kh¸c. Sù chuyÓn dÞch nµy gióp ta ®iÒu chØnh cung øng thùc phÈm theo mïa vô. §Ó thùc hiÖn tèt sù chuyÓn dÞch nµy cÇn ph¶i lµm tèt c«ng t¸c b¶o qu¶n vµ dù tr÷ s¶n phÈm. - Sù dÞch chuyÓn vÒ mÆt kh«ng gian: Trong thùc tÕ, s¶n phÈm ®−îc t¹o ra ë n¬i nµy nh−ng l¹i ®−îc dïng ë n¬i kh¸c. ë ®©y ®ßi hái ph¶i nhËn biÕt ®−îc c¸c kªnh ph©n phèi cña s¶n phÈm. Sù chuyÓn dÞch nµy gióp ta tháa m·n tiªu dïng trong vïng, mäi tÇng líp nh©n d©n trong n−íc vµ ®ã còng lµ c¬ së kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®Ó s¶n phÈm trë thµnh hµng hãa. §iÒu kiÖn cÇn cña chuyÓn dÞch vÒ mÆt kh«ng gian lµ sù hoµn thiÖn cña c¬ së h¹ tÇng, c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ chÝnh s¸ch më réng giao l−u kinh tÕ cña ChÝnh phñ. - Sù chuyÓn dÞch vÒ mÆt tÝnh chÊt: H×nh d¹ng vµ tÝnh chÊt cña s¶n phÈm bÞ biÕn d¹ng qua mçi lÇn t¸c ®éng cña c«ng nghÖ chÕ biÕn. ë ®©y, yÕu tè vËt chÊt cña s¶n phÈm vÉn cßn gi÷ nguyªn nh−ng nã ®−îc sµng läc, chiÕt xuÊt hoÆc phô thuéc thªm c¸c yÕu tè vËt chÊt phô da nµo ®ã ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng cã chÊt l−îng phï hîp víi thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng. ChuyÓn dÞch vÒ mÆt tÝnh chÊt lµm cho chñng lo¹i s¶n phÈm ngµy cµng phong phó vµ nã ®−îc ph¸t triÓn theo së thÝch ng−êi tiªu dïng vµ tr×nh ®é chÕ biÕn. H×nh d¹ng vµ tÝnh chÊt cña s¶n phÈm bÞ biÕn d¹ng cµng nhiÒu lÇn th× cµng cã nhiÒu s¶n phÈm míi ®−îc t¹o ra. 2.1.1.2. T¸c nh©n T¸c nh©n lµ mét tÕ bµo s¬ cÊp víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, lµ trung t©m ho¹t ®éng ®éc lËp vµ tù quyÕt ®Þnh hµnh vi cña m×nh. Ta cã thÓ hiÓu t¸c nh©n lµ nh÷ng hé, nh÷ng doanh nghiÖp. Tham gia trong c¸c ngµnh hµng th«ng qua 5 ho¹t ®éng kinh tÕ cña hä. T¸c nh©n ®−îc ph©n chia lµm hai lo¹i: T¸c nh©n cã thÓ lµ ng−êi thùc hiÖn (hé n«ng d©n, hé kinh doanh, ng−êi tiªu thô…) vµ t¸c nh©n tinh thÇn cã tÝnh t−îng tr−ng (c¸c doanh nghiÖp, xÝ nghiÖp, c«ng ty, nhµ m¸y…), theo nghÜa réng, ng−êi ta dïng t¸c nh©n ®Ó nãi mét tËp hîp c¸c ®¬n vÞ cã cïng mét ho¹t ®éng nh−: - T¸c nh©n “n«ng d©n” ®Ó chØ tËp hîp tÊt c¶ c¸c hé n«ng d©n. - T¸c nh©n “th−¬ng nh©n” ®Ó chØ tËp hîp tÊt c¶ c¸c th−¬ng nh©n. - T¸c nh©n “ng−êi tiªu thô” ®Ó chØ tËp hîp tÊt c¶ nh÷ng ng−êi tiªu thô. - T¸c nh©n “ngoµi” ®Ó chØ tËp hîp tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng bªn ngoµi l·nh thæ (trªn quan ®iÓm trao ®æi, mét t¸c nh©n cÊu thµnh mét “l·nh thæ”, kinh tÕ ®ãng kÝn bëi mét “biªn giíi”). Trong c¸c ®å thÞ vµ c¸c s¬ ®å tæ chøc ng−êi ta thÓ hiÖn “t¸c nh©n” b»ng mét h×nh ch÷ nhËt. Víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ riªng cña m×nh, c¸c t¸c nh©n nµy thùc hiÖn tõng néi dung chuyÓn dÞch trong c¸c chuçi hµng kh¸c nhau. Trªn thùc tÕ cã mét sè t¸c nh©n chØ tham gia vµo mét ngµnh hµng nhÊt ®Þnh vµ cã nhiÒu t¸c nh©n cã mÆt trong nhiÒu ngµnh hµng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cã thÓ ph©n lo¹i c¸c t¸c nh©n thµnh nhãm tuú theo b¶n chÊt ho¹t ®éng chñ yÕu trong ngµnh hµng nh− s¶n xuÊt cña c¶i, chÕ biÕn, tiªu thô vµ dÞch vô, ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ph©n phèi… 5 lo¹i h×nh c¬ së ®Ó ph©n lo¹i c¸c t¸c nh©n kinh tÕ ®−îc gäi lµ “c¸c khu thÓ chÕ” [25] bao gåm: - Nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt. - Nh÷ng c¬ quan tµi chÝnh tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh. - C¸c hé gåm tËp hîp nh÷ng ng−êi ®−îc xÐt d−íi gãc ®é nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ riªng g¾n liÒn víi ®êi sèng gia ®×nh. 6 - Nh÷ng c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh, phôc vô mµ kh«ng bï l¹i trùc tiÕp. - T¸c nh©n bªn ngoµi bao gåm tÊt c¶ c¸c t¸c nh©n kinh tÕ ë ngoµi l·nh thæ quèc gia. 2.1.1.3. Chøc n¨ng Mçi t¸c nh©n cã ho¹t ®éng kinh tÕ riªng, ®ã chÝnh lµ chøc n¨ng cña nã trong chuçi hµng. Tªn chøc n¨ng th−êng trïng víi tªn t¸c nh©n. C¸c chøc n¨ng kÕ tiÕp nhau t¹o nªn sù chuyÓn dÞch vÒ mÆt tÝnh chÊt cña luång vËt chÊt trong ngµnh hµng. C¸c t¸c nh©n ®øng sau th−êng cã chøc n¨ng hoµn thiÖn c¸c s¶n phÈm cña c¸c t¸c nh©n ®øng kÒ tr−íc nã cho ®Õn khi chøc n¨ng cña c¸c t¸c nh©n cuèi cïng ë tõng luång hµng kÕt thóc th× ta ®· cã s¶n phÈm cuèi cïng cña ngµnh hµng. 2.1.1.4. S¶n phÈm Trong mét ngµnh hµng, mçi t¸c nh©n ®Òu t¹o ta s¶n phÈm riªng cña m×nh, trõ nh÷ng s¶n phÈm b¸n lÎ cuèi cïng, s¶n phÈm cña mäi t¸c nh©n kh¸c ch−a ph¶i lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña ngµnh hµng mµ chØ lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ, lµ ®Çu ra cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña tõng t¸c nh©n. Trong ngµnh hµng, s¶n phÈm cña c¸c t¸c nh©n tr−íc lµ chi phÝ trung gian cña c¸c t¸c nh©n kÒ sau nã. ChØ cã s¶n phÈm cña t¸c nh©n cuèi cïng tr−íc khi ®Õn tay ng−êi tiªu dïng míi lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña ngµnh hµng. Qu¸ tr×nh ®ã cø diÔn qua tõng m¹ch hµng vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ cña c¸c t¸c nh©n kÕ tiÕp ngµy cµng t¨ng lªn. Do tÝnh chÊt phong phó vÒ chñng lo¹i s¶n phÈm nªn trong ph©n tÝch ngµnh hµng th−êng chØ ph©n tÝch sù vËn hµnh cña c¸c s¶n phÈm chÝnh. 2.1.1.5. M¹ch hµng Ta hiÓu m¹ch hµng lµ kho¶ng c¸ch gi÷a hai t¸c nh©n. M¹ch hµng chøa ®ùng quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai t¸c nh©n kÒ nhau vµ nh÷ng hµnh vi di chuyÓn s¶n phÈm. H×nh d¹ng vµ tÝnh chÊt cña s¶n phÈm bÞ biÕn d¹ng qua tõng m¹ch 7 hµng, ®ång thêi gi¸ trÞ s¶n phÈm ®−îc t¨ng thªm do c¸c kho¶n gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o vµ t¨ng lªn ë tõng t¸c nh©n. Mét t¸c nh©n cã thÓ cã mÆt trong mét hoÆc mét sè m¹ch hµng. M¹ch hµng cµng phong phó, quan hÖ gi÷a c¸c t¸c nh©n cµng chÆt chÏ, chuçi hµng cµng bÒn v÷ng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nÕu cã mét t¸c nh©n nµo ®ã c¶n trë sù ph¸t triÓn cña m¹ch hµng nµo ®ã th× sÏ g©y ¶nh h−ëng xÊu cã tÝnh chÊt d©y chuyÒn ®Õn c¸c m¹ch hµng ®øng sau nã vµ ¶nh h−ëng chung ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¶ chuçi hµng. 2.1.1.6. Luång hµng Nh÷ng m¹ch hµng liªn tiÕp ®−îc s¾p xÕp theo trËt tù tõ t¸c nh©n ®Çu tiªn ®Õn t¸c nh©n t¸c nh©n cuèi cïng sÏ t¹o nªn c¸c luång hµng trong mét ngµnh hµng. C¸c luång hµng bao gåm tÊt c¶ c¸c chuyÓn dÞch cña c¶i dÞch vô hay tµi s¶n ®−îc thùc hiÖn qua c¸c t¸c nh©n. Nh÷ng trao ®æi ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh bëi v× mét sù thùc lµ chóng v−ît qua biªn giíi cña c¸c t¸c nh©n. MÆt kh¸c, viÖc bè trÝ l¹i lao ®éng gi÷a c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Õn kh©u chÕ biÕn vµ l−u th«ng ®Ó nèi dµi chuçi hµng, tõ ®ã sÏ t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn cho ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn vµ kÝch thÝch qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm phong phó h¬n, tháa m·n nhu cÇu, thÞ hiÕu tiªu dïng cña x· héi. Mäi luång hµng b¾t ®Çu tõ t¸c nh©n ®Çu tiªn vµ kÕt thóc ë t¸c nh©n cuèi cïng cña ngµnh hµng. 2.1.1.7. Luång vËt chÊt Luång vËt chÊt bao gåm mét tËp hîp liªn tiÕp c¸c s¶n phÈm do c¸c t¸c nh©n t¹o ra ®−îc l−u chuyÓn tõ t¸c nh©n nµy qua t¸c nh©n kh¸c kÒ sau nã trong tõng luång hµng. Mçi khi dÞch chuyÓn ®Õn mét t¸c nh©n kh¸c, luång vËt chÊt cã thÓ thay ®æi vÒ sè l−îng tuú theo c¸c hÖ sè kü thuËt hay thay ®æi vÒ chÊt l−îng mµ ®«i khi c¶ vÒ h×nh th¸i tuú theo c«ng nghÖ chÕ biÕn ë tõng m¹ch hµng. Trong ph©n tÝch ngµnh hµng th«ng th−êng ng−êi ta chØ ®Ò cËp ®Õn luång vËt chÊt cña nh÷ng s¶n phÈm chÝnh. 8 2.1.1.8. HÖ sè kü thuËt §ã lµ hÖ sè quy ®æi, c¸c tû lÖ so s¸nh còng nh− c¸c chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt. C¸c hÖ sè kü thuËt rÊt kh¸c nhau vÒ chñng lo¹i vµ tÝnh chÊt. Nã ®−îc quy ®Þnh bëi c¸c c¬ quan ®o l−êng, thiÕt kÕ cña nhµ n−íc hay tæng hîp qua kh¶o s¸t thùc tÕ, hÖ sè kü thuËt sÏ gióp tÝnh to¸n suy réng tõ c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra mÉu trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. V× vËy, chóng cÇn ®−îc ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vµ chØ sö dông trong ph¹m vi cho phÐp. 2.1.2. §iÒu kiÖn ph©n tÝch ngµnh hµng Ta biÕt r»ng, ph©n tÝch ngµnh hµng lµ mét ph−¬ng ph¸p tÜnh vµ nh÷ng tµi liÖu thu thËp ®−îc lµ nh÷ng th«ng tin trong qu¸ khø. MÆt kh¸c, so víi ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu truyÒn thèng tr−íc ®©y, ph©n tÝch ngµnh hµng lµ mét ph−¬ng ph¸p míi, hiÖn ®¹i vµ cã nhiÒu −u thÕ h¬n trong viÖc tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña tõng kh©u trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §iÒu kiÖn cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ chØ cho phÐp ph©n tÝch mét ngµnh hµng ®éc lËp. Víi yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn hiÖn nay cÇn thiÕt ph¶i xÐt ®Õn ho¹t ®éng ®a d¹ng vµ tÝnh ph©n t¸n cña nh÷ng quyÒn lîi cïng quyÕt ®Þnh cña tÊt c¶ c¸c t¸c nh©n tham gia vµo ngµnh hµng ë mäi møc ®é kh¸c nhau. Ph©n tÝch ngµnh hµng chØ lµ mét sù m« h×nh ho¸ h¹n chÕ sù liªn kÕt kinh tÕ vµ kÕ to¸n. V× vËy, nã ph¶i ®−îc ph©n tÝch b»ng nh÷ng ph©n tÝch ngang vµ ®Æc biÖt lµ viÖc ®iÒu tra vµ ph©n tÝch kinh tÕ – x· héi trong d©n chóng. NÕu kh«ng cã quan ®iÓm biÖn chøng vµ th«ng tho¸ng th× chóng ta sÏ cã nh÷ng gi¶i ph¸p kh«ng ¨n khíp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ chung vµ lµm h¹i ®Õn chÝnh ngµnh hµng chóng ta ®ang nghiªn cøu. §«i khi nh÷ng gi¶i ph¸p cho sù ph¸t triÓn vÒ nh÷ng ngµnh hµng ®−îc nghiªn cøu riªng rÏ l¹i m©u thuÉn víi nhau, thËp chÝ triÖt tiªu lÉn nhau. ChÝnh v× vËy, khi ph©n tÝch ngµnh hµng cÇn kÕt hîp víi dù b¸o kinh tÕ cÇn thiÕt vµ c¸c sù kiÕn vÒ quyÕt ®Þnh cã liªn quan tíi ngµnh hµnh trong t−¬ng lai. 9 2.1.3. ý nghÜa vµ t¸c ®éng cña ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ngµnh hµng Ph©n tÝch ngµnh hµng cho phÐp x¸c ®Þnh nh÷ng quan hÖ mang tÝnh tuyÕn tÝnh, tÝnh bæ xung vµ tÝnh l−u th«ng gi÷a c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh chÕ biÕn bªn trong c¸c hÖ thèng n«ng nghiÖp. Nãi mét c¸ch c¬ b¶n h¬n, nã lµm næi bËt c¸c mèi liªn hÖ, nh÷ng hiÖu qu¶ bªn ngoµi, nh÷ng quan hÖ hîp t¸c vµ ¶nh h−ëng tõ nh÷ng then chèt chiÕn l−îc, sù lµm chñ ®−îc chóng b¶o ®¶m ®−îc sù khèng chÕ mét sè t¸c nh©n. Sù ph©n tÝch nµy lµm thµnh mét kh«ng gian cña sù ph¸t triÓn nh÷ng chiÕn l−îc cña c¸c t¸c nh©n trong ngµnh hµng. TÝnh h÷u Ých cña ph©n tÝch ngµnh hµng ®èi víi ph©n tÝch c¸c chÝnh s¸ch ®−îc thÓ hiÖn trªn hai mÆt sau: - Víi t− c¸ch lµ khung kÕ to¸n, ph©n tÝch ngµnh hµng cho phÐp ta l−u gi÷ mét c¸ch cã hÖ thèng mét phÇn lín th«ng tin cÇn thiÕt cho c¸c ph©n tÝch kinh tÕ ®Ých thùc, tiÕp theo tæng kÕt tµi chÝnh. - Víi t− c¸ch lµ c«ng cô, ph©n tÝch ngµnh hµng cho phÐp ta lËp b¶ng tæng kÕt tµi chÝnh víi ®Çy ®ñ c¸c nguån ho¹t ®éng nèi tiÕp nhau trong toµn bé ngµnh hµng. Nh− vËy, ta cã thÓ thÊy ph©n tÝch ngµnh hµng lµ sù thÓ hiÖn toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi ho¹t ®éng gäi lµ “t¸c nh©n” quy tô vµo s¶n xuÊt hay gia c«ng chÕ biÕn mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. ViÖc thÓ hiÖn ®ã cho phÐp ta x¸c ®Þnh c¸c biªn h¹n cña ngµnh hµng vµ c¸c t¸c nh©n cña nã, h¬n n÷a ta x©y dùng c¸c tµi kho¶n kinh tÕ t−¬ng øng víi c¸c ho¹t ®éng cña c¸c t¸c nh©n bªn trong ngµnh hµng. Theo c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu tr−íc ®©y. Chóng ta th−êng t¸ch rêi kÕt qu¶ nghiªn cøu ®èi víi tõng c«ng cô s¶n xuÊt, chÕ biÕn, l−u th«ng cña mét ngµnh hµng. Sù t¸ch biÖt ®ã víi kÕt qu¶ nghiªn cøu rêi r¹c t¹o nªn nh÷ng nhËn ®Þnh phiÕn diÖn vµ h¹n chÕ lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh hµng. Nghiªn cøu ngµnh hµng theo mét chuçi liªn tiÕp cña c¸c 10
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất