Tài liệu Phân tích mối quan hệ giữa vật chất và ý thức vận dụng vào việc xây dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta

lêi më ®Çu ThÕ giíi xung quanh ta cã v« vµn sù vËt vµ hiÖn t-îng phong phó vµ ®a d¹ng. Nh-ng dï phong phó vµ ®a d¹ng ®Õn ®©u th× còng quy vÒ hai lÜnh vùc: vËt chÊt vµ ý thøc. Cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm triÕt häc xoay quanh vÊn ®Õ vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, nh-ng chØ cã quan ®iÓm triÕt häc M¸c - Lªnin lµ ®óng vµ ®Çy ®ñ ®ã lµ: vËt chÊt lµ c¸i cã tr-íc, ý thøc lµ c¸i cã sau. VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý thøc, ®ång thêi ý thøc t¸c ®éng trë Tr-íc n¨m 1986, ®Êt l¹i vËt chÊt. n-íc ta ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n bëi mét nÒn kinh tÕ tr× trÖ, mét hÖ thèng qu¶n lý yÕu kÐm còng lµ do mét phÇn kh«ng nhËn thøc ®óng vµ ®Çy ®ñ vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËn chÊt vµ ý thøc. VÊn ®Ò nµy ®· ®-îc nhËn thùc ®óng sau ®æi míi ë ®¹i héi VI, vµ qu¶ nhiªn ®· giµnh rÊt nhiÒu th¾ng lîi sau khi ®· chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. Víi mong muèn t×m hÓu thªm vÒ vÊn ®Ò nµy, em ®· chän ®Ò tµi: “Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc vËn dông vµo viÖc x©y dùng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta". 1 Néi dung I. Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ vËt chÊt vµ ý thøc. Quan ®iÓm triÕt häc M¸c - Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh trong mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc th× vËt chÊt vµ ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt ®Ó lµm râ quan ®iÓm nµy chóng ta chia lµm hai phÇn. 1. VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý thøc. Lª- Nin ®· ®-a ra mét ®Þnh nghÜa toµn diÖn s©u s¾c vµ khoa häc vÒ ph¹m trï vËt chÊt “VËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®-îc ®em l¹i cho con ng-êi trong c¶m gi¸c, ®-îc c¶m gi¸c cña chóng ta chÐp l¹i ph¶n ¸nh vµ ®-îc tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c”. Tõ ®Þnh nghÜa cña Lª Nin ®· kh¼ng ®Þnh vËt chÊt lµ thùc t¹i kh¸ch quan vµo bé n·o cña con ng-êi th«ng qua tri gi¸c vµ c¶m gi¸c. ThËt vËy vËt chÊt lµ nguån gèc cña ý thøc vµ quyÕt ®Þnh néi dung cña ý thøc. Thø nhÊt, ph¶i cã bé ãc cña con ng-êi ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao th× míi cã sù ra ®êi cña ý thøc. Ph¶i cã thÓ giíi xung quanh lµ tù nhiªn vµ x· héi bªn ngoµi con ng-êi míi t¹o ra ®-îc ý thøc, hay nãi c¸ch kh¸c ý thøc lµ sù t-¬ng t¸c 2 gi÷a bé n·o con ng-êi vµ thÕ giíi kh¸ch quan. Ta cø thö gi¶ dô, nÕu mét ng-êi nµo ®ã sinh ra mµ bé n·o kh«ng ho¹t ®éng ®-îc hay kh«ng cã bé n·o th× kh«ng thÓ cã ý thøc ®-îc. Còng nh- c©u chuyÖn cËu bÐ sèng trong rõng cïng bÇy sãi kh«ng ®-îc tiÕp xóc víi x· héi loµi ng-êi th× hµnh ®éng cña cËu ta sau khi trë vÒ x· héi còng chØ gièng nh- nh÷ng con sãi. Tøc lµ hoµn toµn kh«ng cã ý thøc. Thø hai, lµ ph¶i cã lao ®éng vµ ng«n ng÷ ®©y chÝnh lµ nguån gèc x· héi cña ý thøc. Nhê cã lao ®éng mµ c¸c gi¸c quan cña con ng-êi ph¸t triÓn ph¶n ¸nh tinh tÕ h¬n ®èi víi hiÖn thùc... ng«n ng÷ lµ cÇn nèi ®Ó trao ®æi kinh nghiÖm t×nh c¶m, hay lµ ph-¬ng tiÖn thÓ hiÖn ý thøc. ë ®©y ta còng nhËn thÊy r»ng nguån gèc cña x· héi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh h¬n cho sù ra ®êi cña ý thøc. VËt chÊt lµ tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ý thøc nªn khi vËt chÊt thay ®æi th× ý thøc còng ph¶i thay ®æi theo. VD1: Ho¹t ®éng cña ý thøc diÔn ra b×nh th-êng trªn c¬ së ho¹t ®éng sinh lý thÇn kinh cña bé n·o ng-êi. Nh-ng khi bé n·o ng-êi bÞ tæn th-¬ng th× ho¹t ®éng cña ý thøc còng bÞ rèi lo¹n. 3 VD2. ë ViÖt Nam, nhËn thøc cña c¸c häc sinh cÊp 1, 2, 3 vÒ c«ng nghÖ th«ng tin lµ rÊt yÕu kÐm së dÜ nh- vËy lµ do vÒ m¸y mãc còng nh- ®éi ngò gi¸o viªn gi¶ng dËy cßn thiÕu. Nh-ng nÕu vÊn ®Ò vÒ c¬ së vËt chÊt ®-îc ®¸p øng th× tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin cña c¸c em cÊp 1, 2, 3 sÏ tèt h¬n rÊt nhiÒu. VD2. §· kh¼ng ®Þnh ®iÒu kiÖn vËt chÊt nhthÕ nµo th× ý thøc chØ lµ nh- thÕ ®ã. 2. ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt. Tr-íc hÕt ta ®-a ra ®Þnh nghÜa cña ý thøc: ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh s¸ng t¹o thÕ giíi kh¸ch quan vµo trong bé n·o con ng-êi th«ng qua lao ®éng mµ ng«n ng÷. Nã lµ toµn bé ho¹t ®éng tinh thÇn cña con ng-êi nh-: T×nh c¶m yªu th-¬ng, t©m tr¹ng, c¶m sóc, ý trÝ, tËp qu¸n, truyÒn thèng, thãi quen quan ®iÓm, t- t-ëng, lý luËn, ®-êng lèi, chÝnh s¸ch, môc ®Ých, kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p, ph-¬ng h-íng. C¸c yÕu tè tinh thÇn trªn ®Òu t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt c¸ch m¹ng mÏ. VD. NÕu t©m tr¹ng cña ng-êi c«ng nh©n mµ kh«ng tèt th× lµm gi¶m n¨ng suÊt cña mét d©y chuyÒn s¶n xuÊt trong nhµ m¸y. NÕu kh«ng cã ®-êng lèi c¸ch m¹ng ®óng ®¾n cña ®¶ng ta th× d©n téc ta còng kh«ng thÓ gi¶ng th¾ng l¬Þ trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ MÜ còng nh- Lª - Nin ®· nãi “ Kh«ng cã lý 4 luËn c¸ch m¹ng th× còng kh«ng thÓ cã phong trµo c¸ch m¹ng”. Nh- vËy ý thøc kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo vËt chÊt mµ ý thøc cã tÝnh ®éc lËp t-¬ng ®èi v× nã cã tÝnh n¨ng ®éng cao nªn ý thøc cã thÓ t¸c ®éng trë l¹i. VËt chÊt gãp phÇn c¶i biÕn thÕ giíi kh¸ch quan th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi. ý thøc ph¶n ¸nh ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan cã t¸c dông thÊy ®Èy ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o thÕ giíi vËt chÊt. Khi ph¶n ¸nh ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan th× chóng ta hiÓu b¶n chÊt quy luËt vËn ®éng cña c¸c sù vËt hiÖn t-îng trong thÕ giíi quan. VD1. HiÓu tÝnh chÊt vËt lý cña thÐp lµ nãng ch¶y ë h¬n 1000 0c th× con ng-êi t¹o ra c¸c nhµ m¸y gang thÐp ®Ó s¶n xuÊt c¸ch lo¹i thÐp víi ®ñ c¸c kÝch cì chñng lo¹i, chø kh«ng ph¶i b»ng ph-¬ng ph¸p thñ c«ng xa x-a. VD2. Tõ nhËn thøc ®óng vÒ thùc t¹i nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. T- s¶n ®¹i héi VI, ®¶ng ta chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ trÞ cung, tù cÊp quan liªu sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nhê ®ã mµ sau gÇn 20 n¨m ®Êt míi bé mÆt ®Êt n-íc ta ®· thay ®æi h¼n. ý thøc ph¶n ¸nh kh«ng ®óng hiÖn thùc kh¸ch quan cã thÓ k×m h·m ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con 5 ng-êi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o thÕ giíi quan. VD. Nhµ m¸y sö lý r¸c th¶i cña §ång Th¸p lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh, tõ viÖc kh«ng kh¶o s¸t thùc tÕ kh¸ch quan hay ®óng h¬n nhËn thøc vÒ viÖc sö lý r¸c v« c¬ vµ r¸c h÷u c¬ lµ ch-a ®Çy ®ñ v× vËy khi võa míi khai tr-¬ng nhµ m¸y nµy ®· kh«ng sö lý næi vµ cho ®Õn nay nã chØ lµ mét ®èng phÕ liÖu cÇn ®-îc thanh lý. II. VËn dông mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc ®èi víi con ®-êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa cña n-íc ta. 1. §Ó x©y dùng x· héi chñ nghÜa ph¶i nhËn thÊy nguyªn lý vËt chÊt quyÕt ®Þnh ý thøc lµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan vµ hµnh ®éng theo nã. Tr-¬c thêi k× ®æi míi, khi c¬ së vËt chÊt con ch-a cã chóng ta n«n nãng mu«n ®èt ch¸y giai ®o¹n nªn ®· ph¶i tr¶ gi¸. ë thêi k× nµy chóng ta ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt ®i tr-íc lùc l-îng s¶n xuÊt mµ kh«ng nh×n thÊy vai trß quyÕt ®Þnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Sau gi¶i phãng ®Êt n-íc ta lµ mét ®Êt n-íc n«ng nghiÖp víi sè d©n tham gia vµo ngµnh nµy tíi h¬n 90%. Nh-ng chóng ta vÉn x©y dùng c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp trong khi ®Ó nhanh chãng trë thµnh n-íc c«ng nghiÖp ho¸ trong khi lùc l-îng s¶n xuÊt ch-a ph¸t triÓn, thªm vµo ®ã lµ sù ph©n c«ng kh«ng hîp lý vÒ qu¶n lý nhµ n-íc vµ cña x· héi, 6 quyÒn lùc qu¸ tËp trung vµo §¶ng, vµ Nhµ n-íc qu¶n lý qu¸ nhiÒu c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi, thùc hiÖn qu¸ cøng nh¾c lµm cho toµn x· héi thiÕu søc sèng, thiÕu n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o,. C¸c gi¸m ®èc thêi k× nµy chØ ®Õn ngåi ch¬i x¬i n-íc vµ cuèi th¸ng lÜnh l-¬ng, c¸c n«ng d©n vµ c«ng nh©n lµm ®óng giê quy ®Þnh nh-ng hiÖu qu¶ kh«ng cao... ë ®©y chóng ta ®· xem nhÑ thùc tÕ phøc t¹p kh¸ch quan cña thêi k× qu¸ ®é, ch-a nhËn thøc ®Çy ®ñ r»ng thêi kú qu¸ ®é lªn x· héi chñ nghÜa lµ qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi vµ ph¶i tr¶i qua nhiÒu chÆng ®-êng. Tõ ®©y, chóng ta ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng cña x· héi chñ nghÜa vµ c¬ së vËt chÊt ph¸t triÓn. Chóng ta ph¶i x©y dùng lùc l-îng s¶n xuÊt phï hîp quan hÖ s¶n xuÊt. Chóng ta cã thÓ bá qua tb¶n chñ nghÜa nh-ng kh«ng thÓ bá qua nh÷ng tÝnh quy luËt chung cña qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín. Chóng ta còng ph¶i biÕt kÕ thõa vµ ph¸t triÓn tÝch cùc nh÷ng kÕt qu¶ cña c«ng nghiÖp t- b¶n nh- thµnh tùu khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ - m«i tr-êng, lµ c¬ chÕ thÞ tr-êng víi nhiÒu h×nh thøc cô thÓ t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ó vùc nÒn kinh tÕ l¹c hËu cña n-íc nhµ, §¶ng x¸c ®Þnh lµ ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Ó t¨ng søc sèng vµ n¨ng ®éng 7 cho nÒn kinh tÕ, ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt. Ph¸t triÓn c¸c quan hÖ hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ vµ tù do bu«n b¸n, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tù do kinh doanh vµ ph¸t triÓn theo khu«n khæ cña ph¸p luËt, ®-îc b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt. Môc tiªu lµ lµm cho thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ ®ãng vai trß chñ ®¹o. Song song qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn th× chóng ta còng cÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. HiÖn nay nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta cßn ®ang ë tr×nh ®é kÐm ph¸t triÓn. BiÓu hiÖn ë sè l-îng hµng ho¸ vµ chñng lo¹i hµng ho¸ qu¸ nghÌo nµn, khèi l-îng hµng ho¸ l-u th«ng trªn thÞ tr-êng vµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cßn qu¸ nhá, chi phÝ s¶n xuÊt l¹i qu¸ cao dÉn ®Õn gi¸ thµnh cdao, nh-ng chÊt l-îng mÆt hµng lµ kÐm. NhiÒu lo¹i thÞ tr-êng quan träng cßn ë tr×nh ®é s¬ khai hoÆc míi ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh-: thÞ tr-êng vèn, thÞ tr-êng chøng kho¸n, thÞ tr-êng søc lao ®éng... Chóng ta còng cÇn më réng giao l-u kinh tÕ n-íc ngoµi, nhanh chãng héi nhËp vµo tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi WTO, AFTA vµ c¸c hiÖp ®Þnh song ph-¬ng ®ång thêi ph¶i x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. Muèn vËy, ta ph¶i ®a ph-¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc vµ ®èi t¸c, ph¶i qu¸n 8 triÖt trªn nguyªn t¾c ®«i bªn cïng cã lîi, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau vµ kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi ph¶i triÖt ®Ó khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n-íc trong quanhÖ kinh tÕ quèc d©n nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Êt n-íc, t¨ng xuÊt nhËp khÈu, thu hót vèn kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ kinh nghiÖm qu¶n lý. Thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng còng lµ mét trong chñ tr-¬ng quan träng cña §¶ng. §Ó lµm ®iÒu nµy th× chóng ta cÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ, gi¸ c¶, ph¸t triÓn c¸c thÞ tr-êng quan träng nh- thÞ tr-êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng lao ®éng… Nhµ n­íc còng cÇn h¹n chÕ viÖc can thiÖp trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp mµ nªn tËp trung tèt c¸c chøc n¨ng t¹o m«i tr-êng, h-íng dÉn, hç trî cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp n-íc ngoµi. X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé nh-ng th«ng tho¸ng lµnh m¹nh ®Ó t¹o sù tin t-ëng cho c¸c nhµ ®Çu t- cña n-íc ngoµi. Tr¸nh t×nh tr¹ng giÊy tê phøc t¹p r¾c rèi, trªn b¶o d-íi kh«ng nghe lµm cho tr×nh gi¶i to¶ mÆt b»ng gÆp nhiÒu khã kh¨n. 9 qu¸ Víi c¸c chñ tr-¬ng trªn ta nhËn thÊy vai trß quyÕt ®Þnh cña vËt chÊt ®èi víi ý thøc, ®ã còng lµ bµi häc quan träng cña §¶ng lµ: "Mäi ®-êng lèi chñ tr-¬ng cña §¶ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ, t«n träng quy luËt kh¸ch quan. 2. §Ó x©y dùng XHCN còng cÇn ph¶i hiÓu s©u s¾c vai trß cña ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt Mét rong chñ tr-¬ng quan träng lµ ph¶i lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t- t-ëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ nam cho hµnh ®éng. T- t-ëng Hå ChÝ Minh n»m trong hÖ t- t-ëng M¸c - Lªnin lµ sù thèn nhÊt gi÷a chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ thùc tiÔn cña ®Êt n-íc ViÖt Nam. T- t-ëng Hå ChÝ Minh ®· b¶o vÒ vµ qu¸n triÖt chñ nghÜa M¸c Lªnin ®óng ®¾n vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Nh- vËy muèn hiÓu s©u s¾c vµ vËn dông t- t-ëng Hå ChÝ Minh ph¶i n¾m v÷ng chñ nghÜa M¸c - Lªnin, nhÊt lµ phÐp biÖn chøng duy vËt vµ ph¶i nghiªn cøu, n¾m v÷ng thùc tiÔn. Chóng ta ph¶i tËp trung suy nghÜ vÒ hai mÆt: Mét lµ, vÒ môc tiªu, lý t-ëng vµ ®¹o ®øc lèi sèng. §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt chi phèi mäi ®Þnh suy nghÜ, phÈm chÊt hµnh cña ®éng ng-êi cña c¸n chóng ta bé, ®¶ng quyÕt viªn trong ®iÒu kiÖn chuyÓn biÕn cña thÕ giíi vµ t×nh h×nh trong n-íc. T- t-ëng cña B¸c kh¼ng 10 ®Þnh mçi ng-êi chóng ta h·y n©ng cao ®¹o ®øc c¸ch m¹ng, ®¹o ®øc c«ng d©n vµ ®¹o ®øc cña ng-êi céng s¶n. Cô thÓ, chóng ta ph¶i "cÇn kiÖm liªm chÝnh, chÝ c«ng v« t-", lu«n v× sù nghiÖp d©n giµu n-íc m¹nh v× lîi Ých cña c¸ nh©n vµ c¶ lîi Ých cña céng ®ång. Kiªn quyÕt vµ nghiªm kh¾c chèng chñ nghÜa thùc dông víi c¸c biÓu hiÖn tÝnh ®a d¹ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng më cöa, thùc sù gãp phÇn ®Èy lïi n¹n tham nhòng vµ tÖ n¹n x· héi, ng¨n chÆn sù tho¸i ho¸ biÕn chÊt trong mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn. Hai lµ, vÒ yªu cÇu cña nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc, mçi ng-êi trªn c-¬ng vÞ tr¸ch nhiÖm cña m×nh, ph¶i hoµn thµnh nhiÖm hiÖu qu¶, chÊt l-îng cao. V× vËy, vô víi chóng ta ph¶i ®Ò cao ý chÝ phÊn ®Êu, phÊn ®Êu kh«ng mÖt mái, kh«ng sî hy sinh, gian khæ, ®ång thêi ph¶i ra søc trau dåi tri thøc. CÇn n©ng cao tri thøc khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n, ®Æc biÖt lµ n©ng cao tr×nh ®é lý luËn vÒ chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t- t-ëng Hå ChÝ Minh, n©ng cao tri thøc vÒ khoa häc tù nhiªn, ®Æc biÖt lµ mòi nhän vÒ khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Ph¶i n¾m v÷ng ph-¬ng ph¸p nhËn thøc vµ hµnh ®éng cña B¸c, b¸m s¸t thùc tiÔn, b¸m s¸t c¬ së, th©m nhËp d©n chóng, ®¸nh gi¸ ®óng khã kh¨n thuËn 11 lîi, thùc tr¹ng vµ triÓn väng. Tù néi lùc, v× d©n vµ thùc sù dùa vµo d©n, thùc hiÖn d©n chñ l¾ng nghe vµ t©m tr¹ng ý kiÕn cña d©n mµ t×m ra ph-¬ng s¸ch, biÖn ph¸p, nguån vèn søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn, trÝ tuÖ ®Ó v-ît qua khã kh¨n vµ th¸ch thøc. PhÊn ®Êu tèt hai mÆt trªn lµ chóng ta ®· thùc sù qu¸n triÖt t- t-ëng Hå ChÝ Minh vµ lµm theo di chóc cña Ng-êi, ®Èy m¹nh sù nghiÖp c¸ch m¹ng mµ Ng-êi ®· chØ ®-êng ®Ó x©y dùng mét ®Êt n-íc ViÖt Nam hoµ b×nh thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ vµ giµu m¹nh. Vai trß ý thøc t¸c ®éng l¹i vËt chÊt còng ph¶i ®-îc hiÖn râ ë khÝa c¹nh ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng vµ tÝch cùc vµ vai trß trung t©m cña con ng-êi, mét sè gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy: Mét lµ, ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ d©n chñ ho¸ ®êi sèng x· héi nh»m ph¸t huy ®Çy ®ñ tÝnh tÝch cùc vµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. Hai lµ, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch x· héi phï hîp cã ý nghÜa then chèt trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña ng-êi lao ®éng nh-: c¬ chÕ qu¶n lý míi ph¶i thÓ hiÖn râ b¶n chÊt cña mét c¬ chÕ d©n chñ, vµ c¬ chÕ nµy ph¶i lÊy con ng-êi lµm trung t©m, v× con ng-êi, h-íng tíi con ng-êi lµ ph¸t huy mäi nguån lùc. C¬ chÕ qu¶n lý míi 12 ph¶i x©y dùng ®éi ngò qu¶n lý cã n¨ng lùc vµ phÈm chÊt thµnh th¹o vÒ nghiÖp vô. Ba lµ, ®¶m b¶o lîi Ých cña ng-êi lao ®éng lµ ®éng lùc m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh n©ng cao tÝnh tÝch cùc cña con ng-êi: cÇn quan t©m ®óng møc ®Õn lîi Ých vËt chÊt, lîi Ých kinh tÕ cña ng-êi lao ®éng ®¶m b¶o nhu cÇu thiÕt yÕu cña hä ho¹t ®éng s¸ng t¹o nh- ¨n, ë, mÆc, ®i l¹i, häc hµnh, kh¸m ch÷a bÖnh, nghØ ng¬i. Còng cÇn cã chÝnh s¸ch ®¶m b¶o vµ kÝch thÝch ph¸t triÓn vÒ mÆt tinh thÇn, thÓ chÊt cho nh©n d©n, t¨ng c-êng x©y dùng hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò ba lîi Ých tËp thÓ, vµ lîi Ých x· héi nh»m ®¶m b¶o lîi Ých tr-íc m¾t còng nh- l©u dµi cña ng-êi lao ®éng. §¶ng vµ Nhµ n-íc còng cÇn kh¾c phôc th¸i ®é tr«ng chê vµ û l¹i vµo hoµn c¶nh b»ng c¸ch nhanh chãng cæ phÇn ho¸ c¸c c«ng ty nhµ n-íc ®Ó t¹o sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng còng nh- c¹nh tranh, nhÊt lµ trong thêi kú héi nhËp hiÖn nay. §¶ng còng ph¶i c-¬ng quyÕt gi¶i thÓ c¸c c«ng ty lµm ¨n thua lç nh-: Tæng c«ng ty sµnh sø ViÖt Nam, Tæng c«ng ty nhùa, Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam… ®Ó tr¸nh viÖc nhµ n-íc bá vèn vµo nh-ng l¹i lu«n ph¶i bï lç cho c¸c c«ng ty nµy. Ngoµi ra chóng ta còng cÇn n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc tri thøc khoa häc cho nh©n d©n 13 nãi chung vµ ®Æc biÖt ®Çu t- cho ngµnh gi¸o dôc. Chóng ta cÇn x©y dùng chiÕn l-îc gi¸o dôc, ®µo t¹o, víi nh÷ng gi¶i ph¸p m¹nh mÏ phï hîp ®Ó më réng quy m« chÊt l-îng ngµnh ®µo t¹o, ®èi víi néi dung vµ ph-¬ng ph¸p gi¸o dôc, ®µo t¹o, c¶i tiÕn néi dung ch-¬ng tr×nh gi¸o dôc, ®µo t¹o phï hîp víi tõng ®èi t-îng, tr-êng líp ngµnh nghÒ. KÕt hîp gi÷a viÖc n©ng cao d©n trÝ, phæ cËp gi¸o dôc víi viÖc båi d-ìng vµ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cña ng-êi lao ®éng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cao cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Thùc hiÖn ®ång bé vµ cã hiÖu qu¶ c¸c gi¶i ph¸p trªn sÏ kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng vµ tµi n¨ng s¸ng t¹o cña ng-êi lao ®éng ë n-íc ta. Sù nghiÖp ®Êt n-íc cµng ph¸t triÓn th× tÝnh tÝch cùc vµ n¨ng ®éng cña con ng-êi cµng t¨ng lªn mét c¸ch hµng hîp víi quy luËt. KÕt luËn Nãi tãm l¹i, vËt chÊt bao giê còng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi ý thøc, nã lµ c¸i cã tr-íc ý thøc, nh-ng ý thøc cã tÝnh lùc n¨ng ®éng t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt. Mèi t¸c ®éng qua l¹i nµy chØ ®-îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi. Chóng ta n©ng 14 cao vai trß cña ý thøc víi vËt chÊt chÝnh lµ ë chç n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc c¸c quy luËt kh¸ch quan vµ vËn dông c¸c quy luËt kh¸ch quan trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi. Trong thêi k× ®æi míi cña n-íc ta khi chuyÓn nÒn tõ tËp trung, quan liªu sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lu«n lu«n xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan, t«n träng vµ hµnh ®éng theo quy luËt kh¸ch quan. Víi chñ tr-¬ng nµy chóng ta ®· giµnh ®-îc mét sè th¾ng lîi to lín tuy nhiªn vÉn cßn mét sè thiÕu sãt, ®Æc biÖt ë kh©u hµnh ®éng. §Ò ra chñ tr-¬ng lµ vÊn ®Ò quan träng nh-ng thùc hiÖn nã míi lµ mét vÊn ®Ò thùc sù khã kh¨n. 15 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 6, n¨m 2001 2. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 8, n¨m 2001 3. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 23, n¨m 1999 4. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 5, n¨m 2001 5. T¹p chÝ ch©u ¸ - TBD, sè 2, n¨m 2000 6. T¹p chÝ TriÕt häc, sè 3, n¨m 2001 7. NhiÒu t¸c gi¶ "ChiÕn l-îc kinh doanh", NXB Hµ Néi, 2001. 16 môc lôc Lêi më ®Çu ......................................... 1 Néi dung ........................................... 2 I. Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ vËt chÊt vµ ý thøc . 2 1. VËt chÊt quyÕt ®Þnh sù ra ®êi cña ý thøc ........ 2 2. ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt ................ 3 II. VËn dông mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc ®èi víi con ®-êng ®i lªn x· héi chñ nghÜa cña n-íc ta .................................. 5 1. §Ó x©y dùng x· héi chñ nghÜa ph¶i nhËn thÊy nguyªn lý vËt chÊt ®Þnh ý thøc lµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan vµ hµnh ®éng theo nã ......... 5 2. §Ó x©y dùng XHCN còng cÇn ph¶i hiÓu s©u s¾c vai trß cña ý thøc t¸c ®éng trë l¹i vËt chÊt ........... 8 KÕt luËn .......................................... 11 Tµi liÖu tham kh¶o ................................ 12 17