Tài liệu Phân tích ma trận swot của ngành xuất khẩu gạo việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 LỜI MỞ ĐẦU Từ ngàn đời nay, cây lúa đã gắn bó với con ngƣời, làng quê Việt Nam, đồng thời cũng trở thành tên gọi cho một nền văn minh đó là nền văn minh lúa nƣớc. Cây lúa, hạt gạo không chỉ mang lại sự no đủ mà còn trở thành một nét đẹp trong đời sống văn hoá tinh thần của ngƣời Việt. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề đặt ra cho cây lúa, hạt gạo Việt Nam. Cây lúa, hạt gạo gắn liền với sự phát triển của dân tộc và đến nay là hàng hoá xuất khẩu quan trọng trong nền kinh tế nƣớc ta Việt Nam là nƣớc nông nghiệp, sản xuất chủ yếu là lúa gạo. Mặc dù quá trình đô thị hoá đang phát triển nhanh, diện tích sản xuất lúa gạo ngày càng bị thu hẹp, nhƣng năng suất sản lƣợng lƣơng thực mỗi năm đều tăng trên 1 triệu tấn, năm 2008 đạt trên 38 triệu tấn. Về xuất khẩu gạo, năm 2008 xuất khẩu 5 triệu tấn, năm 2009 có khả năng xuất khẩu đến 6 triệu tấn gạo. Việt Nam có diện tích sản xuất lúa xếp hạng 5 và xuất khẩu gạo đứng thứ 2 trên thế giới, đã góp phần đảm bảo an ninh lƣơng thực nƣớc nhà và thế giới. Tuy nhiên, nƣớc ta xuất khẩu số lƣợng lúa gạo nhiều nhƣng lợi nhuận thấp, tình trạng việc đƣợc mùa, mất giá vẫn tiếp tục diễn ra, gạo xuất khẩu giá còn thấp, thị trƣờng không ổn định, làm cho đời sống và thu nhập ngƣời sản xuất lúa gạo còn nhiều khó khăn. Việc giới thiệu tiềm năng thế mạnh về sản xuất lúa gạo Việt Nam ra thế giới chƣa nhiều. Việc xây dựng thƣơng hiệu lúa gạo Việt Nam chƣa cân xứng với yêu cầu xuất khẩu.điều gì đã khiến cho cây lúa hạt gạo của chúng ta nhƣ vậy.hãy cùng phân tích ma trận swot của ngành xuất khẩu gạo việt nam để làm rõ vấn đề này. 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 XUẤT KHẨU GẠO Lúa gạo luôn là mặt hàng xuất khẩu có thế mạnh truyền thống của Việt Nam. Từ chỗ đảm bảo lương thực còn là mối lo, Việt Nam vươn lên xếp thứ hai trong dự đoán 10 quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới vào năm 2003. Giá trị xuất khẩu khẩu gạo vượt qua con số 1 tỷ USD năm 2005... 10 quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới 2003 1 Thái Lan 7.750.000 tấn 2 Việt Nam 4.250.000 tấn 3 Ấn Độ 4.000.000 tấn 4 Mỹ 3.400.000 tấn 5 Trung Quốc 2.250.000 tấn 6 Pakistan 1.100.000 tấn 7 Miến Điện 1.000.000 tấn 8 Uruguay 650.000 tấn 9 Ai Cập 400.000 tấn 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 10 Argerntina 350.000 tấn Theo VietNamNet, 4/4/2003 Dự báo của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ Xưa... Hơn một thế kỷ trƣớc, các thƣơng gia Việt Nam đã tổ chức xuất khẩu lúa gạo. Tác giả Trần Văn Đạo, trên báo Công nghiệp tiếp thị số ngày 12/2/2007 có bài viết Theo sử triều Nguyễn, từ khi lên ngôi, vua Gia Long đã chọn Đà Nẵng làm cảng biển ngoại giao duy nhất của triều đình. Nhƣng từ năm 1802 đến khi Pháp xâm lƣợc nƣớc ta (năm 1858), có tới 20 lần, tàu Pháp, Anh, Mỹ… đến Đà Nẵng dâng quốc thƣ, gửi lên các vua Nguyễn xin thông thƣơng, lập quan hệ buôn bán, nhƣng đều bị khƣớc từ. Với chính sách “trọng nông khinh thƣơng”, “bế quan tỏa cảng” ấy, mặc dù Tƣờng Tộ, Đặng Huy Tứ, Phạm Phú Thứ đã dâng sớ lên Vua đề nghị chính sách canh tân đất nƣớc, nhƣng cũng không đƣợc chấp nhận. Tuy nhiên, ở Sài Gòn và các địa phƣơng thuộc khu vực Nam bộ vẫn tìm cách giao thƣơng với các thƣơng nhân nƣớc ngoài. Thời kỳ này, lúa gạo, hàng tiểu thủ công nghiệp vùng Sài Gòn - Gia Định vẫn phát triển. Sách “Những vấn đề 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lịch sử về triều đại cuối cùng ở Việt Nam” có đoạn: Ở Sài Gòn - Chợ Lớn, các nghề chế biến nông sản nhƣ xay xát lúa gạo, sản xuất đƣờng, sản xuất các loại bột từ khoai, gạo… các nghề rèn, mộc, đóng thuyền, dệt nhuộm hoạt động mạnh mẽ. Ở làng Bình Tây, vào đầu thế kỷ XIX đã có 240 nhóm xay gạo, làm hàng xáo, mỗi nhóm có 5-6 giàn cối xay. Gạo đã trở thành một mặt hàng xuất khẩu quan trọng của Nam kỳ thời đó… Đặc biệt từ đầu những năm 70 của thế kỷ XIX, các thƣơng nhân ngƣời Hoa đã có vai trò quan trọng trong việc thu mua và xuất khẩu gạo ở miền Nam. Nam kỳ là thuộc địa Pháp, nên các nhà buôn Pháp phải cạnh tranh với thƣơng nhân ngƣời Hoa trong việc xuất khẩu gạo. Sách dẫn trên đã công bố một tài liệu lịch sử quan trọng, bàn đến các biện pháp bảo đảm gạo và tăng cƣờng chất lƣợng gạo Nam kỳ xuất khẩu. Trong đó có “biên bản” cuộc họp giữa các nhà xuất nhập khẩu ngƣời Âu và ngƣời Hoa vào ngày 12/9/1874 tại Sài Gòn - Chợ Lớn nhằm chấn chỉnh tình hình mất giá và chất lƣợng gạo xuất khẩu kém. Về cách ứng xử trong quan hệ buôn bán với nông dân và các thƣơng gia nƣớc ngoài, sách có đoạn: “Hôm nay, 12/9/1874, vào lúc 3 giờ chiều, tại Nhà hàng Denis Fréses, đường Catinat, tất cả thương nhân người Âu và người Hoa ở Sài Gòn và Chợ Lớn có ký tên dưới đây đã thực sự lo lắng về tình trạng lúa gạo của chúng ta bị mất giá trên mọi thị trường tiêu thụ do chất lượng kém, mà nguyên nhân là do người bản xứ cũng như chính những tiểu thương người Hoa ở Chợ Lớn đã không làm sạch hột gạo và pha trộn gạo. Tất cả đã họp lại để có những biện pháp nghiêm chỉnh nhằm đảm bảo một tương lai tốt đẹp hơn cho việc kinh doanh của chúng ta; và sẽ rất phương hại nếu gạo của chúng ta từ nay 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 về sau không được chuyển giao tốt hơn. Có thể nói toàn bộ nền thương mại Sài Gòn dựa vào sản xuất lúa gạo. Vì vậy, mọi người đều quan tâm muốn cho sản phẩm này được nước ngoài tìm đến và ưa thích. Cho nên, mọi người đều nhất trí quyết định chấp nhận các biện pháp sau: Tất cả thương nhân người Hoa ký tên dưới đây hứa danh dự với người Âu và với chính bản thân họ rằng: Họ sẽ chăm sóc nghiêm chỉnh chất lượng gạo chuyển đến thị trường Chợ Lớn, kể từ đợt thu mua lúa gạo sắp bắt đầu vào tháng 12 tới. Hai loại gạo ngon sẽ được bán cho thương nhân người Âu là gạo Gò Công hay gạo tròn và gạo Vĩnh Long hay gạo dài đúng theo hạt gạo làm mẫu. Các loại gạo này không có bất cứ sự pha trộn nào và không được vượt quá 3% đến 5% lúa (thóc). Chỉ chấp nhận 10% tấm đối với các loại gạo tròn và 15% tấm đối với các loại gạo dài: Loại gạo Pye-Chow (có lẽ loại “gạo hoa liên” hạt trong và dài - chú thích của HT-HA, sách đã dẫn) cũng cùng những điều kiện như gạo Vĩnh Long. Gạo bán ra không phù hợp với các hợp đồng đã ký sẽ phải bồi thường theo ấn định của các trọng tài. Gạo làm mẫu sẽ đặt tại Phòng Thương mại, được sử dụng để đối chiếu trong trường hợp có tranh chấp” (Sách đã dẫn, trang 68 - 69). ... và Nay Theo tổng kết của Xuân Bách, báo Nhân dân số ngày 2/8/2007, trong sáu tháng đầu năm 2007, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt hơn 2,3 triệu tấn, kim ngạch 731 triệu USD, 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 giảm hơn 18% về lƣợng và gần 6% về trị giá so cùng kỳ năm trƣớc. Các thị trƣờng nhập khẩu gạo chủ yếu của Việt Nam vẫn tập trung ở khu vực châu Á (chiếm 76,58%), phần còn lại là châu Phi (14,32%) và châu Mỹ (5,9%). Tuy nhiên, giá cƣớc vận tải tăng nhanh đang là khó khăn rất lớn đối với hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam. Cƣớc luồng châu Á tăng từ 18-19 USD/tấn lên 26-30 USD/tấn; luồng vận tải đi châu Phi còn tăng cao hơn, từ 80-90 USD/tấn lên tới 120-130 USD/tấn, chiếm trên 30% trị giá FOB của loại gạo cao cấp khi xuất khẩu. Mặc dù vậy, cho đến thời điểm hiện nay, tổng lƣợng gạo xuất khẩu đã ký hợp đồng đạt 4,5 triệu tấn (trong đó các hợp đồng thƣơng mại chiếm khoảng 30%). Cụ thể số lƣợng đã ký có thời gian giao hàng từ ngày 1-7 còn khoảng 2,2 triệu tấn, trong đó có khoảng 100 nghìn tấn giao vào đầu năm 2008. Theo chỉ tiêu xuất khẩu 4,5 triệu tấn gạo trong năm nay thì các doanh nghiệp chỉ còn có thể ký xuất khẩu đƣợc khoảng 100 nghìn tấn gạo nữa. Trong khi đó, dự báo sản lƣợng lƣơng thực hàng hóa của Việt Nam năm 2007 chỉ đạt khoảng 8,7 triệu tấn, điều này cũng có nghĩa là lƣợng gạo để xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2007 đã hết. Trong những ngày cuối tháng 6 và đầu tháng 7, giá xuất khẩu gạo Việt Nam tiếp tục vững ở mức cao trong bối cảnh nhu cầu xuất khẩu mạnh và nguồn cung tăng dần. Tại TP Hồ Chí Minh và Đồng bằng 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 sông Cửu Long, giá gạo 5% tấm là 303 USD/tấn, trong khi gạo 25% tấm là 285 USD/tấn. Tuy nhiên, trong tuần qua, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã tăng lên, giá xuất khẩu ngày 17-7 loại 5% tấm là 308 USD/tấn và gạo 25% tấm là 290 USD, tăng 5 USD/tấn so với hồi đầu tháng 7. Theo tìm hiểu của Đức Kế (báo Tiền phong), dù giá gạo tăng cao nhƣng lợi nhuận của DN vẫn chƣa tƣơng xứng. Nguyên nhân chính là do giá cƣớc vận chuyển đã tăng gần 40% so với cùng kỳ năm ngoái (khoảng 30 USD/tấn). Thêm nữa, giá cƣớc tăng nhƣng vẫn khó thuê tàu. Về thông tin ngừng ký các hợp đồng xuất khẩu gạo mới có ảnh hƣởng đến ngƣời trồng lúa, đại diện Bộ Công Thƣơng cho rằng, không có ảnh hƣởng lớn. Lý do, trong tổng số hơn 1,7 triệu tấn gạo mà các DN phải giao từ nay đến cuối năm thì các DN mới thu mua đƣợc 0,6 triệu tấn. Số còn lại khá “khít” với lƣợng gạo còn tồn đọng trong dân. Thống kê xuất khẩu gạo Tăng Đơn vị Gạo trưởng Nghìn tấn 1995 1988.0 1996 3003.0 51% 1997 3575.0 19% 1998 3730.0 4% 1999 4508.3 21% 2000 3476.7 -23% 2001 3720.7 7% 2002 3236.2 -13% 2003 3810 18% 2004 4063.1 7% Sơ bộ 2005 5250.3 29% 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tổng cục thống kê, 2007 Họat động xuất khẩu đã có truyền thống từ xƣa.vậy ngành xuất khẩu gạo đang đối mặt với những vấn đề gì.hãy cùng phân tích ma trận swot để hiểu rõ hơn I. PHÂN TÍCH MA TRẬN SWOT thế mạnh : là 1 nƣớc chiếm đa phần về nông nghiệp , đất đai màu mỡ nên thuận lợi cho việc trồng trọt , chăn nuôi . - công nhân ( ở đây là nông dân ) không phải trải qua đào tạo bất cứ 1 khoá học nào. - bên cạnh đó , công nghệ khoa học luôn giúp sức khi liên tục nghiên cứu và cải tạo ra những giống lúa , cây trồng ngắn hạn và đạt năng suất cao . - -luôn có sự ƣu đãi về vay vốn của nhà nƣớc Cơ hội -mởcửa thị trƣờng gạo.gia nhập wto - -điểm yếu : - - là ngành kinh tế theo thời vụ . - - phụ thuộc chủ yếu vào thời tiết khí hậu. - - nhân lực, kĩ sƣ đào tạo ko đƣợc bài bản , chủ yếu là từ những sinh viên nghiên cứu trong nƣớc - Cơ sở hạ tâng kỹ thuật trong nông nghiệp kém - Thách thức -Sự biến đổi khí hậu toàn cầu 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 -ảnh hƣởng của suy thoái .kinh tê toàn cầu - nguồn cung bị thu hẹp nhu cầu tiêu dùng gạo của thế giới ngày càng cao, trong khi lƣợng cung luôn thấp hơn nhiều so với cầu - môi trƣờng ngày càng ô nhiễm,sâu bệnh phá hoại co biến đổi phức tạp - sự cạnh tranh khốc liệt từ các nƣớc châu a,và châu phi . _thách thức về chất lụong và giá cả Thách thức về thị trƣờng và thƣơng hiệu 1NHỮNG ƢU ĐIỂM CỦA NGÀNH XUẤT KHẨU GẠO việt nam là một nƣớc nông nghiệp.có đất đai màu mỡ thuận lợi cho việc trồng trọt chăn nuôi. Những cánh đồng lúa bao la ở đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long . Đồng bằng sông Hồng - một nền văn minh lúa nƣớc đã hình thành từ nghìn năm qua. Ðây là địa bàn cƣ trú của ngƣời Việt cổ, cũng là nơi hình thành nền văn minh lúa nƣớc. Vùng lúa đồng bằng sông Hồng đang có những biến đổi tích cực bƣớc đầu nhằm đáp ứng nhu cầu thị trƣờng. Đồng bằng sông Cửu Long là vùng đất phì nhiêu, khí hậu thuận lợi. Đây là vựa lúa lớn nhất của nƣớc ta, ngành kinh tế quan trọng là sản xuất lúa gạo, đặc biệt là gạo chất lƣợng cao để xuất khẩu. ngƣời dân việt nam có truyền thống trồng lúa.nên họ không phải trải qua bất kỳ khóa đào tạo nào nguồn nhân công giá rẻ đã khiến cho gạo việt nam có ƣu thế về giá so với các nƣớc xung quanh bên cạnh đó khoa học công nghệ luôn giúp cho ngƣời nông dân có những giống lúa mới hiệu quả hơn.làm tăng năng xuất các giống lúa mới đƣợc đƣa ra thì nghiệm và trồng đạt hiệu quả năng xuất cao 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vừa qua Bộ môn công nghệ sinh học Viện lúa ĐBSCL cho biết vừa khảo nghiệm có thêm 7 giống lúa mới triển vọng đã và đang đƣợc canh tác vào vụ Hè thu năm nay ở ĐBSCL. TS Lê Thị Dự - Viện lúa ĐBSCL cho biết, các giống triển vọng đƣợc chọn lọc từ các thí nghiệm so sánh, đƣợc bố trí chính quy kiểu khối hoàn toàn ngẫu nhiên, với 3 lần lặp (RBD); chăm sóc lấy mẫu phân tích theo tiêu chuẩn của IRRI Theo Viện lúa ĐBSCL, qua kết quả đánh giá giống từ chƣơng trình khảo nghiệm vụ Đông xuân 2008-2009 ở ĐBSCL, các giống tốt có thể đƣa vào cơ cấu giống gồm: 1. Các giống lúa cũ chống chịu đƣợc bệnh RN và bệnh VL: AS 996, OM 2395, OMCS 2000, OM 576, MTL 384, VN 9520, HD 1. 2. Các giống lúa mới năng suất cao, chống chịu đƣợc RN, đạo ôn và bệnh VL: OM 4218, OM 4101, OM 5451, OM 5490, OM 5976, OM 6377, OM 6700, OM 5472, OM 6071, OM 3960, OM 6561, OM 6297, OM 5981, OM 4059, OM 3315, OM 4088, OM 5628, OM 7926, OM 6677, OM 5464, OM 6072, OM 6162, MTL 500, HD 4, NV 2. 3. Các giống lúa triển vọng, vừa có năng suất cao, kháng sâu bệnh tốt, vừa có phẩm chất tốt nhƣ: OM 6162, MTL 449, OM 4900, OMCS 2000, OM 4218. 4. Các giống lúa đặc sản thơm nhẹ, chống chịu đƣợc bệnh VL: OM 3536, ST 5, Ja năm 2009, Viện lúa ĐBSCL cho biết sẽ triển khai dự án phát triển giống lúa XK vùng ĐBSCL giai đoạn (2006-2010). Từ vụ Đông xuân (2008-2009) Viện đã nhân giống siêu 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nguyên chủng trên 9,7 ha, sản lƣợng đạt 27 tấn cung cấp cho các trung tâm giống, trung tâm khuyến nông, công ty giống và những hộ nông dân sản xuất giỏi các tỉnh không chỉ có khoa học công nghệ giúp sức Phò nghành kinh tế xuất nhập khẩu gạo luôn có sự ƣu đãi vay vốn từ nhà nƣớc - Thủ tƣớng Chính phủ chỉ đạo Bộ NN&PTNN cân đối và công bố lƣợng gạo có thể xuất khẩu trong năm 2010 vào tháng 2 này. Bên cạnh đó, Tổng Công ty Lƣơng thực miền Nam và miền Bắc đƣợc xem xét, giải quyết việc vay vƣợt 15% vốn tự cóng nông nghiệp và phát triển nông Nhiều biện pháp đƣợc áp dụng để đẩy mạnh xuất khẩu gạo. nhìn 1 cách sâu xa vào thực tại ngành xuât khẩu gạo luôn có lợi thế ví nhƣ các ngành kinh tế khác đều phải có những nền móng nhƣ nhà xƣởng dây chuyển láp ráp , đào tạo công nhân , rồi nguyên liệu sản xuất , các dây chuyển ( công đoạn này ) ví nhƣ những sợi dây mắt xích gắn liền với nhau, không thể tách rời , mà cũng không thể gỡ bỏ. hƣng đối với ngành phát triển xuất nhập khẩu gạo do thiên nhiên ƣu đãi , nƣớc ta có sẵn những cơ sở sản xuất ( ở đây chính là các 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vƣợng lúa công nhân đƣợc đào tạo và đƣợc ví nhƣ những thợ bậc 7 trong các xí nghiệp ở đây là các nông dân chân lấm tay bùn ) 2.NHỮNG ĐIỂM YẾU CỦA NGÀNH XUẤT KHẨU GẠO VIỆT NAM , nƣớc ta xuất khẩu số lƣợng lúa gạo nhiều nhƣng lợi nhuận thấp, tình trạng việc đƣợc mùa, mất giá vẫn tiếp tục diễn ra, gạo xuất khẩu giá còn thấp, thị trƣờng không ổn định, làm cho đời sống và thu nhập ngƣời sản xuất lúa gạo còn nhiều khó khăn. Việc giới thiệu tiềm năng thế mạnh về sản xuất lúa gạo Việt Nam ra thế giới chƣa nhiều. Việc xây dựng thƣơng hiệu lúa gạo Việt Nam chƣa cân xứng với yêu cầu xuất khẩu. Đứng trƣớc thực trạng đó, yêu cầu phải có nhiều giải pháp đồng bộ từ Trung ƣơng đến địa phƣơng. Trong đó cần có nhiều hoạt động để tạo điều kiện gặp gỡ, giao lƣu, thúc đẩy sản xuất, chế biến, mua bán lúa gạo tiến tới hợp tác đầu tƣ, liên kết kinh doanh trong và ngoài nƣớc để nâng giá trị của hạt gạo Việt Nam ngang tầm với hạt gạo của một số nƣớc xuất khẩu gạo đã có thƣơng hiệu quốc tế nhƣ Thái Lan, Mỹ, Ấn Độ... Năm 2009, chúng ta đã ngăn chặn đƣợc đà suy giảm kinh tế, đạt tốc độ tăng trƣởng khá và tăng đƣợc nguồn lực đầu tƣ phát triển trong điều kiện kinh tế thế giới suy thoái; Bảo đảm đƣợc ổn định kinh tế vĩ mô và kiềm chế lạm phát, tạo môi trƣờng thuận lợi cho phát triển kinh tế-xã hội; Thực hiện có kết quả việc bảo đảm an sinh xã hội, quan tâm chăm lo cho ngƣời nghèo, các đối tƣợng chính sách, những vùng khó khăn; Các lĩnh vực văn hoá, xã hội có bƣớc phát triển mới trong điều kiện kinh tế hiện nay; chính trị-xã hội ổn định; quốc phòng, an ninh đƣợc tăng cƣờng; vị thế của Việt Nam 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trên trƣờng quốc tế tiếp tục đƣợc nâng cao. Tuy nhiên, những thành tựu đạt đƣợc chƣa tƣơng xứng với tiềm năng, lợi thế và chƣa đồng đều giữa các vùng. Đời sống vật chất và tinh thần của ngƣời dân nông thôn còn thấp, nhất là vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu, vùng xa. Trong khi đó, giá lúa gạo luôn bấp bênh và khó lƣờng, khiến cho ngƣời nông dân cần cù chịu khó nhƣng chƣa đƣợc hƣởng thành quả lao động của mình một cách xứng đáng. Hơn ai hết, các nhà quản lý, các nhà kinh tế nên tìm cách giải quyết vấn đề này cho ngƣời nông dân một cách thấu đáo, chia sẻ và nâng cao giá trị sản phẩm từ hạt gạo cho ngƣời nông dân. Để làm đƣợc điều đó, thiết nghĩ cần tạo đƣợc chuyển biến mạnh mẽ trong sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn và nâng cao đời sống nhân dân trên cơ sở đẩy mạnh phát triển nông nghiệp, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn, nhất là ở các vùng còn nhiều khó khăn; tăng cƣờng nghiên cứu và chuyển giao khoa học - công nghệ tiên tiến; đầu tƣ những công nghệ chế biến sau thu hoạch, xây dựng kho tàng dự trữ nhằm đảm bảo an ninh lƣơng thực trong nƣớc và xuất khẩu; tập trung giải quyết các vấn đề xã hội bức xúc, giữ vững ổn định chính trị - xã hội ở nông thôn. Triển khai một bƣớc chƣơng trình xây dựng nông thôn mới. Có nhƣ vậy, ngƣời nông dân mới vơi bớt đi đƣợc gánh nặng trên vai. (Đảng Cộng Sản Việt Nam) không chỉ có vậy nghành kinh tế xuât nhập khẩu gạo còn gặp nhiều khó khăn nhƣ - nhân lực, kĩ sƣ đào tạo ko đƣợc bài bản , chủ yếu là từ những sinh viên nghiên cứu trong nƣớc. chúng ta vẫn dựa dẫm quá nhiều vào thời tiết. ngƣời nông dân dù có giỏi đến mấy cũng không thể làm việc khi khí hậu , thời tiết ngăn cản chúng ta không thể bê 1 mái nhà , lợp 1 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tấm lợp khi trời nắng gay gắt. chúng ta không thể hút cạn nƣớc khi trời đổ mƣa to ngành kinh tế gạo nƣớc ta còn phụ thuộc quá nhiều vào thời tiết đành rằng có những kho gạo khổng lồ dự trữ đành rằng là 1 nƣớc xuất khẩu gạo lớn chỉ sau Thái Lan - nhƣng liệu kho gạo c thời tiết có mãi ôn hòa. bài toán đó luôn luôn đƣợc đặt ra cho những nhà chức trách , những nhà nghiên cứu còn những ngƣời nông dân và những nguời làm kinh tế vẫn luôn không tránh khỏi lỗi lo 3.NHỮNG CƠ HỘI CHO NGÀNH XUẤT KHẨU GẠO Thị trƣờng gạo thế giới năm 2010 diễn biến có lợi cho các nƣớc xuất khẩu, trong đó có Việt Nam. Một số nƣớc mất mùa do thiên tai; cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu trong năm 2009 nên nhiều nƣớc giàu cắt bớt nguồn viện trợ cho các nƣớc nghèo, từ đó dự trữ lƣơng thực giảm, cần phải bổ sung; các nƣớc xuất khẩu truyền thống nhƣ Ấn Độ, Băng La Đét, Trung Quốc... không có kế hoạch xuất khẩu trong năm 2010. Trong khi đó, ở Việt Nam, tính đến trung tuần tháng 01/2010, Hiệp hội Lƣơng thực Việt Nam và các thành viên đã ký hợp đồng xuất khẩu trên 2,6 triệu tấn gạo trong niên vụ 2010. Về sản xuất, hiện nay Thái Lan đang đối phó với dịch rầy nâu trên diện rộng. Đầu tiên, rầy nâu xuất hiện với mật độ cao ở vùng Đông Bắc, theo gió mùa Đông Bắc, rầy nâu lan nhanh xuống các tỉnh phía Nam Thái Lan và Myanma. Theo thông tin từ Bộ Nông nghiệp - PTNT, ngành nông nghiệp Thái Lan đang nhờ Việt Nam tƣ vấn kinh nghiệm khống chế dịch rầy nâu. Đƣợc biết ở Thái Lan chƣa làm tốt lịch thời vụ, với gần 10 triệu ha đất lúa nhƣng đa số sản xuất tự phát, nên lúc nào cũng có nhiều trà lúa khác nhau hiện diện trên đồng ruộng. Những năm qua Việt Nam đã thực hiện tốt lịch thời vụ, cắt 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vụ, xuống giống né rầy... Bên cạnh đó, công tác cải thiện chất lƣợng hạt giống luôn đƣợc quan tâm. Những động thái đó đã thể hiện rõ hiệu quả ở vụ Đông Xuân 2009 - 2010. Hiện nay lúa Đông Xuân ở đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) phát triển khá tốt, sâu bệnh xuất hiện và gây hại ít hơn cùng kỳ nhiều năm. Thời tiết thuận lợi cho cây lúa phát triển, hứa hẹn một vụ mùa bội thu với chất lƣợng gạo đƣợc cải thiện đáng kể. Nghị quyết 63/NQ-CP của Chính phủ ban hành vào ngày 23/12/2009 về Đảm bảo an ninh lƣơng thực Quốc gia là vận hội mới cho ngƣời sản xuất và kinh doanh lúa gạo ở việt nam Năm 2006 với việc gia nhập wto va mở cửa thị trƣờng gạo đã giúp hạt gạo việt nam có nhiều cơ hội phất triển mới Việc cho phép doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài xuất khẩu gạo sẽ giúp tạo ra một thị trƣờng cạnh tranh và nâng cao thƣơng hiệu gạo Việt. Theo cam kết gia nhập Tổ chức Thƣơng mại Thế giới (WTO), kể từ ngày 1.1.2011, các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) đƣợc phép xuất khẩu lúa gạo. Song, thông tin mới đây từ Bộ Công Thƣơng cho thấy, nhiều khả năng các doanh nghiệp FDI đƣợc phép xuất khẩu gạo ngay trong năm 2009. Chủ trƣơng này đã đƣợc Chính phủ chấp thuận. Đây là hƣớng đi đƣợc kỳ vọng có thể tạo một thị trƣờng lúa gạo sôi động hơn, giúp đa dạng hóa chuỗi giá trị và nâng cao thƣơng hiệu gạo Việt. việc cho phép các doanh nghiệp nƣớc ngoài tham gia kinh doanh, xuất khẩu lúa gạo sẽ có tác động tích cực đến việc bố trí lại sản xuất một cách chuyên nghiệp. Giá trị gia tăng theo đó sẽ tăng lên rất nhiều và mang lại lợi ích cho các đơn vị tham gia.nông dân sẽ đƣợc đầu tƣ giống, kỹ thuật canh tác đƣợc bao tiêu sản phẩm. Nhờ sự hợp tác này, nông dân 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 đƣợc bao tiêu sản phẩm với giá cao, vừa có thêm kinh nghiệm trồng lúa chất lƣợng cao. Nhƣ vậy, cả doanh nghiệp lẫn nông dân đều có lợi. một số nƣớc có truyền thống xuất khẩu ,hiện tại đang thiếu gao trầm trọng nhƣ ấn độ vốn đứng thứ 3 thế giới hiện tại đang cấm xuất khẩu hay nhƣ philipin.nền kinh tế tòan cầu đang suy thóai.vấn đề an ninh lƣơng thực khiến các nƣớc càng có nhu cầu tích trữ gạo nhiều hơn.việt na càng có cơ hội xuất khẩu nhiều hơn 4.NHỮNG THÁCH THỨC ĐẶT RA CỦA NGÀNH XUẤT KHẨU GẠO VIỆT Sự biến đổi khí hậu toàn cầu là một thách thức lớn không dễ vƣợt qua. hội nghị toàn cầu về biến đổi khí hậu tổ chức tại Copenhagen (Đan Mạch), tạp chí Time (Mỹ) đã liệt kê một danh sách 10 mặt hàng xuất khẩu nổi tiếng của thế giới có nguy cơ chịu tác động của biến đổi khí hậu, trong đó có gạo của Việt Nam. Theo đó, sản lƣợng lúa gạo của Việt Nam có thể suy giảm mạnh khi nƣớc biển dâng lên nhấn chìm nhiều diện tích trồng lúa ở 2 vùng đồng bằng lớn của cả nƣớc. Tình trạng nóng lên của trái đất làm nƣớc biển dâng do băng tan ở hai cực, một diện tích không nhỏ ở ĐBSCL, vựa lúa lớn nhất của Việt Nam sẽ bị “nhận chìm”, diện tích sản xuất bị thu hẹp đáng kể. Các nƣớc đầu nguồn sông Mê Kông có những công trình ngăn dòng trữ nƣớc để làm thủy điện và những mục đích khác sẽ làm cạn kiệt nƣớc ngọt ở hạ nguồn. Theo thống kê, các công trình trên khi hoàn thành sẽ cần đến 2.000m3/giây, lƣợng nƣớc đó gần bằng với lƣu lƣợng tối thiểu đổ vào hai con sông Tiền và sông Hậu vào mùa khô. Khi đó, nhiều nhánh sông Cửu Long sẽ cạn đáy, nƣớc biển dâng cao, những con sông nƣớc ngọt chở nặng phù sa sẽ nhƣờng chỗ cho nƣớc mặn từ biển tràn vào... 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Các đối tƣợng gây hại trong sản xuất ngày càng diễn biến phức tạp, tính kháng của cây lúa ngày một giảm đi, trong khi sức đề kháng của sinh vật gây hại có chiều hƣớng tăng. Để đối phó với dịch hại, nông dân chỉ chú trọng phƣơng pháp dùng thuốc hóa học, từ đó, độc chất tích tụ, môi trƣờng ngày càng ô nhiễm, hệ sinh thái đồng ruộng ngày càng mất cân đối, là cơ hội cho dịch hại có điều kiện bộc phát. Thị trƣờng tiêu thụ lúa gạo sẽ có sự cạnh tranh khốc liệt vì ngày càng có nhiều nƣớc tham gia xuất khẩu. Trong đó, đáng chú ý nhất là Myanma, với diện tích đất có khả năng trồng lúa khoảng 7 triệu ha, gấp đôi diện tích sản xuất lúa của Việt Nam, trong khi dân số chƣa tới 50 triệu ngƣời. Năm 2008 Myanma xuất khẩu 300 ngàn tấn gạo; năm 2009 xuất 900 ngàn tấn với giá 320 - 330USD/tấn. Kế hoạch xuất khẩu của Myanma trong năm 2010 là 1,5triệu tấn. Nếu khai thác tốt quỹ đất sẵn có, tƣơng lai không xa Myanma có khả năng qua mặt chúng ta về xuất khẩu gạo. có 3 thách thức lớn của ngành xuất khẩu gạo việt nam Thứ nhất: Liệu có duy trì được nguồn cung? Có một thực tế đối với các nƣớc xuất khẩu gạo là hầu nhƣ họ không phải lo đầu ra cho sản phẩm vì nhu cầu tiêu dùng gạo của thế giới ngày càng cao, trong khi lƣợng cung luôn thấp hơn nhiều so với cầu. Theo dự đoán của FAO trong vài thập kỷ tới, thế giới có hàng tỷ ngƣời thiếu đói lƣơng thực, nhu cầu gạo tiêu dùng thế giới năm 2002 là 410,9 triệu tấn, năm 2003 là 414,2 triệu tấn, năm 2004 là 418 triệu tấn. Việt Nam là một cƣờng quốc xuất khẩu gạo chiếm tỷ trọng quan trọng trong thị trƣờng thế giới (từ 12-18% thị trƣờng gạo thế giới). Năm 2005, để duy trì đƣợc 3,9 triệu tấn xuất khẩu và tăng hơn nữa thì bản thân nông nghiệp Việt Nam phải duy trì và tăng diện tích năng 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 suất trồng lúa. Tuy nhiên đây lại là vấn đề hết sức nan giải vì dự báo thách thức đối với tƣơng lai cây lúa ở Việt Nam sẽ không nhỏ. Đó là vấn đề sâu bệnh, hạn hán, lũ lụt, phèn mặn... Bên cạnh nỗi lo lũ lụt, mất mùa là nguy cơ cạnh tranh giữa các loại cây trồng có giá trị hơn trong cơ chế thị trƣờng đang dần lấn chỗ đứng cây lúa. Có lẽ vấn đề bảo đảm an toàn lƣơng thực quốc gia và đảm bảo nguồn cung ứng cho thị trƣờng gạo thế giới không chỉ là vấn đề của năm 2005 mà có lẽ còn là vấn đề lâu dài đối với chiến lƣợc xuất khẩu gạo của Việt Nam trong nhiều năm tới. Thứ hai: giá thành và chất lượng nhu cầu tiêu dùng gạo của thế giới ngày càng cao, trong khi lƣợng cung luôn thấp hơn nhiều so với cầu. . Để tăng giá trị kim ngạch xuất khẩu gạo thì ngoài việc tăng khối lƣợng hàng xuất, việc cải tiến chất lƣợng để tăng giá thành là vấn đề hết sức quan trọng. Trong những năm vừa qua để phù hợp với yêu cầu thị trƣờng, chất lƣợng gạo của Việt Nam đã đƣợc cải thiện một bƣớc đáng kể, loại gạo chất lƣợng trung bình chiếm tỷ lệ từ 22,4% (năm 1996) tăng lên 85% (năm 2003). Loại gạo chất lƣợng thấp chiếm tỷ lệ 23% giảm xuống còn 8%. Nhƣng so với gạo của Thái Lan thì gạo xuất khẩu của Việt Nam phần lớn có chất lƣợng trung bình. Qua khảo sát cho thấy gạo xuất 5% tấm của Việt Nam mới đạt 35%; 15% tấm chiếm 40%; 25% tấm chiếm 12%; các loại khác là 13%. Do chất lƣợng gạo chƣa cao nên giá bán bình quân các loại gạo xuất khẩu luôn thấp hơn giá gạo bình quân của Thái Lan. Khoảng cách chênh lệch giá gạo xuất khẩu Việt Nam với Thái Lan loại 5% tấm năm 2000 là 40-50USD/tấn, nay tuy có rút ngắn nhƣng gạo 5% tấm của ta vẫn thấp hơn từ 20- 35USD/tấn so với Thái Lan. Còn so sánh bình quân tất 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cả các loại gạo xuất khẩu thì hàng của ta luôn thấp hơn hàng Thái Lan khoảng 12-24 USD/tấn. Thứ ba: Thách thức về thị trường và thương hiệu. Việt Nam xuất khẩu lượng gạo lớn nhưng giá luôn thấp hơn gạo của Thái Lan vài chục USD/tấn, nguyên do là gạo Việt Nam chưa có thương hiệu và chất lượng chưa ổn định. Trong khi đó, trên thị trƣờng nội địa, gạo đóng gói có nhãn hiệu bày bán ở các siêu thị cũng có giá cao hơn gạo cùng loại ở các sạp khoảng 20%. Do đó, điều cần làm là xây dựng thƣơng hiệu lúa gạo trên cơ sở chuẩn hóa chất lƣợng lúa gạo theo tiêu chuẩn quốc tế. Điều kiện là doanh nghiệp có chiến lƣợc xây dựng thƣơng hiệu gạo chất lƣợng cao tham gia “Liên kết bốn nhà”, cụ thể là tham gia chuỗi giá trị, liên kết xây dựng vùng nguyên liệu thông qua hợp đồng tiêu thụ sản phẩm, để bảo đảm chất lƣợng nguồn nguyên liệu chế biến. Theo ông Richard Moore, chuyên gia Thƣơng hiệu thế giới: "Giá gạo liên quan đến chất lƣợng gạo và phƣơng cách giao hàng. Nâng cao giá trị hạt gạo cần sự đầu tƣ lớn về tiếp thị, bao bì và bán hàng. Xây dựng thƣơng hiệu hạt gạo từ sản phẩm thông thƣờng khi gắn lên bao bì một thƣơng hiệu là gắn với tạo dựng uy tín và liên hệ với khách hàng trên thị 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 trƣờng. Thái Lan làm thƣơng hiệu rất tốt nên họ vẫn là nƣớc xuất khẩu gạo đứng đầu thế giới và giá trị luôn cao hơn Việt Nam". Còn Chủ tịch Hiệp hội Makerting thế giới, ông Hermawan Kartajaya, khi nói về vấn đề này đã cho rằng do chúng ta chƣa khám phá ra tính đặc trƣng của hạt gạo Việt Nam, làm cho nó trở nên nổi trội lên và giúp cho ngƣời tiêu dùng có thể phân biệt đâu là gạo Việt Nam, đâu là gạo Thái Lan hay Trung Quốc... Có nhƣ thế, chúng ta mới đánh đúng vào tâm lý của ngƣời tiêu dùng. Một khi đã đƣợc nhận biết và ƣa chuộng một thƣơng hiệu, vấn đề giá cả sẽ trở thành thứ yếu và ngƣời ta sẵn sàng bỏ tiền ra để mua vì sự hài lòng, thay vì phải phân vân hay mặc cả về giá cả. Vì vậy, vấn đề tạo mối liên hệ chặt chẽ với nông dân, nâng cao chất lƣợng và xây dựng thƣơng hiệu sản phẩm, duy trì và mở rộng thị trƣờng xuất khẩu. Phải xem đây là những vấn đề cốt tử, mang tính vĩ mô của nền kinh tế khi vẫn còn dựa vào thế mạnh nông nghiệp. Bộ Công Thƣơng cho biết, theo cam kết gia nhập WTO của Việt Nam, kể từ năm 2011, các công ty nƣớc ngoài đƣợc quyền tham gia xuất khẩu gạo của Việt Nam. Nắm bắt lộ trình này, hiện nay các công ty kinh doanh gạo nƣớc ngoài cũng đã thiết lập đại diện tại Việt Nam, mặc dù không tham gia trực tiếp xuất khẩu gạo, nhƣng họ đã cung cấp dịch vụ, làm đại lý cho công ty lƣơng thực tỉnh, hoặc ký hợp đồng với các công ty xuất khẩu. Đây cũng là điều đáng lo cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong nƣớc nếu không có sự chuẩn bị kịp thời. Theo Hiệp hội Lƣơng thực Việt Nam, năm 2010 xuất gạo sẽ có nhiều thách thức, đòi hỏi phải có sự liên kết chặt chẽ giữa sản xuất và kinh doanh, vì thƣơng mại có tác dụng 20