Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
CHÖÔNG 5: CAÙC PHEÙP BIEÁN ÑOÅI VAØ THAO TAÙC TREÂN TAÄP DÖÕ LIEÄU
1. Maõ hoùa laïi (Recode)
Recode laø coâng cuï duøng ñeå maõ hoùa laïi caùc giaù trò trong moät bieán thaønh caùc
giaù trò maõ hoùa môùi phuø hôïp vôùi ñoøi hoûi cuûa quaù trình phaân tích döõ lieäu. Ví duï
ñoái vôùi caâu hoûi nguoàn goác nhaän bieát quaûng caùo cuûa saûn phaåm X, ngöôøi traû lôøi
coù theå traû lôøi cuï theå treân baùo Saøi Goøn, Tuoåi Treû, Taïp chí Söùc Khoûe vaø Ñôøi
soáng, Treân ñaøi HTV7, Treân ñaøi VTV3, … Coù theå ban ñaàu caùc nguoàn quaûng
caùo ñöôïc maõ hoùa moät caùch rieâng bieät. Tuy nhieân do nhu caàu xöõ lyù sau naøy,
ngöôøi nghieân cöùu muoán nhoùm caùc giaù trò ñöôïc maõ hoùa rieâng bieät naøy thaønh
ba loaïi nguoàn quaûng caùo chính laø Baùo, Taïp Chí vaø Tivi. Coâng cuï Recode cho
pheùp ta ñònh laïi caùc giaù trò rieâng bieät veà nguoàn quaûng caùo ban ñaàu thaønh ba
nguoàn quaûng caùo chung laø Baùo, Tivi vaø taïp chí.
SPSS cung caáp cho ta hai loaïi Recode laø Recode treân cuøng moät bieán (Recode
into same variables) vaø recode vaøo bieán khaùc (Recode into different variable).
1.1. Maõ hoùa laïi treân cuøng moät bieán (Recode into same variables)
Recode treân cuøng moät bieán laø maõ hoùa laïi nhöõng giaù trò trong moät bieán hieän
höõu thaønh nhöõng giaù trò môùi vaø caùc giaù trò môùi naøy seõ naèm ngay trong bieán
hieän höõu vaø thay theá caùc giaù trò cuû treân bieán ñoù. Khi söû duïng coâng cuï naøy ta
seõ maát ñi caùc giaù trò ñaõ khai baùo ban ñaàu trong bieán maø ta thöïc hieän leänh
Recode. Chuù yù caùc giaù trò vöøa ñöôïc taïo ra chöa coù nhaõn, do ñoù sau khi thöïc
hieän leänh ta phaûi tieán haønh khai baùo nhaõn cho giaù trò (ñaõ ñeà caäp trong phaàn
khai baùo bieán). Phöông phaùp naøy ñöôïc thöïc hieän qua caùc böôùc sau:
-
Choïn transform/recode töø thanh menu chính. ÔÛ ñaây ta löïa choïn
Recode into same variable ñeå tieán haønh ñònh laïi giaù trò cuûa bieán treân
cuøng moät bieán. Ta coù hoäp thoaïi nhö hình 5-1:
Hình 5-1
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
19
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
-
ĐH Kinh Tế TPHCM
Chuyeån caùc bieán caàn maõ hoùa laïi sang hoäp thoaïi variables, nhaán thanh
Old and New Values ñeå chuyeån caùc giaù trò cuû caàn thay ñoåi thaønh caùc
giaù trò môùi. Ta coù hoäp thoaïi Old and New values nhö hình 5-2:
Hình 5-2
-
Old value duøng ñeå khai baùo giaù trò cuû caàn chuyeån ñoåi. Giaù trò cuû naøy coù
theå laø moät giaù trò ñôn leû(Value), moät giaù trò khuyeát maëc ñònh hay giaù trò
khuyeát khai baùo (System-missing or User-missing), moät daõy caùc giaù trò
(Range), hoaëc toaøn boä caùc giaù trò naøo ñoù trong bieán (All other values).
New value duøng ñeå khai baùo giaù trò môùi seõ thay theá cho giaù trò cuû töông
öùng. Nhaán thanh Add ñeå löu söï chuyeån ñoåi naøy. Caùc giaù trò chuyeån ñoåi
coù theå söûa chöûa hoaëc loaïi boû baèng caùch di chuyeån veät toái ñeán bieåu thöùc
theå hieän söï chuyeån ñoåi trong hoäp thoaïi Old->New vaø nhaán thanh
Change cho söï thay ñoåi hoaëc Remove ñeå loaïi boû.
-
Neáu vieäc ñònh laïi giaù trò cuûa caùc giaù trò cuûa bieán coù moät soá ñieàu kieän
keøm theo, ta coù theå duøng coâng cuï if ñeå ñònh ra caùc ñieàu kieän cho leänh
recode. Hoäp thoaïi If Cases nhö hình 5-3:
Hình 5-3
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
20
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
-
ĐH Kinh Tế TPHCM
Trong hoäp thoaïi If Cases, maëc ñònh laø khoâng coù ñieàu kieän naøo caû, pheùp
ñònh laïi giaù trò cuûa bieán ñöôïc thöïc hieän cho taát caû caùc quan saùt, ôû ñaây
hieån thò laø Include all cases. Choïn leänh include if case satisfies
condition ñeå xaùc ñònh caùc ñieàu kieän trong vieäc ñònh laïi giaù trò cuûa
bieán. Chuyeån teân bieán caàn ñònh laïi caùc giaù trò vaøo hoäp thoaïi beân phaûi.
Luùc naøy pheùp ñònh laïi giaù trò cuûa bieán noùi treân chæ ñöôïc thöïc hieän ñoái
vôùi caùc quan saùt naøo thoûa maõn ñöôïc bieåu thöùc ñieàu kieän ñöôïc theå hieän
trong hoäp thoaïi ñieàu kieän naøy. Ví duï chæ thöïc hieän leänh recode ñoái vôùi
nhöõng tröôøng hôïp quan saùt ôû khu vöïc (bieán kvuc) TP.HCM (coù giaù trò
maõ hoùa laø 2) ta khai baùo bieåu thöùc ñieàu kieän nhö sau kvuc = 2.
1.2. Maõ hoùa laïi vaøo moät bieán khaùc (Recode into different variables)
Trong tröôøng hôïp ñònh laïi caùc giaù trò hieän taïi cuûa moät bieán thaønh caùc giaù trò
môùi trong moät bieán môùi ta seõ löïa choïn transform/recode/into different
variable vaø ta coù hoäp thoaïi nhö hình 5-4:
Hình 5-4
Söû duïng phöông phaùp recode vaøo moät bieán môùi maùy tính seõ töï ñoäng taïo ra
moät bieán môùi treân cô sôû döõ lieäu ñeå chöùa caùc giaù trò môùi vöøa ñöôïc taïo ra, ñoàng
thôøi ta cuõng vaãn löu giöõ ñöôïc bieán cuû vôùi caùc giaù trò maõ hoùa cuû treân cô sôû döõ
lieäu. Chuù yù caùc giaù trò vöøa ñöôïc taïo ra chöa coù nhaõn, do ñoù sau khi thöïc hieän
leänh ta phaûi tieán haønh khai baùo nhaõn cho giaù trò (ñaõ ñeà caäp trong phaàn khai
baùo bieán). Vieäc maõ hoùa laïi caùc giaù trò vaøo trong moät bieán môùi ñöôïc thöïc hieän
qua caùc böôùc sau:
-
Chuyeån teân bieán caàn ñònh laïi giaù trò vaøo trong hoäp thoaïi variables. Khai
baùo teân bieán môùi vaø nhaõn bieán môùi seõ chöùa caùc giaù trò vöøa ñöôïc maõ
hoùa laïi trong hoäp thoaïi Output variable. Nhaán thanh change ñeå xaùc
nhaän söï khaùi baùo naøy.
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
21
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
-
ĐH Kinh Tế TPHCM
Caùc coâng cuï If vaø Old and New Values cuõng coù yù nghóa vaø thao taùc
töông töï nhö tröôøng hôïp ñònh laïi giaù trò cho cuøng moät bieán, ñaõ ñöôïc ñeà
caäp ôû phaàn treân.
Coâng cuï naøy coù öa ñieåm laø ta vöøa taïo ra ñöôïc moät bieán môùi vôùi caùc giaù trò
ñöôïc maõ hoùa theo caùch môùi nhöng ñoàng thôøi vaãn giöõa ñöôïc bieán goác vôùi caùc
giaù trò maõ hoùa ban ñaàu. Trong khi vôùi phöông phaùp maõ hoùa laïi döõ lieäu treân
cuøng moät bieán, caùc giaù trò maõ hoùa môùi seõ choàng leân caùc giaù trò cuû vaø ta ñaõ
maát ñi caùc giaù trò maõ hoùa ban ñaàu treân bieán ñoù.
2. Coâng cuï töï ñoäng maõ hoùa laïi (Automatic Recode)
Laø phöông phaùp maõ hoùa töï ñoäng caùc giaù trò daïng chuoåi sang daïng soá vaøo
trong moät bieán môùi. Bieán môùi naøy seõ chöùa caùc con soá nguyeân lieân tuïc, moãi
con soá nguyeân trong bieán môùi seõ ñaïi dieän cho caùc giaù trò daïng chuoåi gioáng
nhau .
Ví duï khi ban ñaàu ta nhaäp döõ lieäu ñòa baøn nghieân cöùu (quaän) nhö Bình Thaïnh,
Quaän 1, Quaän 2, Taân Bình, … ôû daïng chuoåi. Ta coù theå recode caùc giaù trò naøy
thaønh caùc giaù trò soá nhö 1, 2, 3 moät caùc töï ñoäng baèng coâng cuï Automatic
Recode. Vaø moãi con soá nguyeân naøy seõ ñaïi dieän cho töøng ñòa baøn nghieân cöùu,
nhö Quaän 1 ñöôïc chuyeån thaønh 1, quaän 2 laø 2, …, Quaän Taân Bình laø 19. Ñoái
vôùi caùch Recode naøy caùc giaù trò nguyeân thuûy (quaän 1, quaän 2, …) seõ ñöôïc söõ
duïng nhö laø nhaõn cuûa giaù trò ñaõ ñöôïc recode trong bieán môùi ñöôïc taïo ra töø
leänh Automatic Recode. Caùc giaù trò daïng chuoåi ñöôïc maõ hoùa theo thöù töï
alphabe.
3. Löïa choïn caùc quan saùt (Select Cases)
Coâng cuï Select Cases ñöa ra moät vaøi phöông phaùp cho pheùp ta löïa choïn ra
nhöõng nhoùm nhoû caùc tröôøng hôïp quan saùt döïa treân tieâu chuaån hay ñieàu kieän
cuï theå. Ta cuõng coù theå duøng phöông phaùp naøy ñeå löïa choïn moät maãu ngaãu
nhieân caùc tröôøng hôïp quan saùt töø toång theå döõ lieäu. Ñeå thöïc hieän leänh löïa
choïn caùc quan saùt naøy ta choïn Data/select cases töø menu ta seõ coù hoäp thoaïi
nhö hình 5-5:
Trong hoäp thoaïi Select Cases caùc bieán ñöôïc lieät keâ ôû beân traùi hoäp thoaïi, Beân
phaûi hoäp thoaïi lieät keâ caùc daïng löïa choïn. Löïa choïn All Cases laø traïng thaùi löïa
choïn maëc ñònh vaø ôû traïng thaùi naøy coù yù nghóa laø toaøn boä caùc tröôøng hôïp quan
saùt ñang ñöôïc löïa choïn.
Chuù yù sau khi thöïc hieän vieäc choïn löïa caùc tröôøng hôïp. Caùc thao taùc thoáng keâ
trong SPSS luùc naøy chæ thöïc hieän treân caùc tröôøng hôïp ñöôïc löïa choïn. Do ñoù
sau khi thöïc hieän vieäc phaân tích treân caùc tröôøng hôïp ñöôïc löïa choïn, ta caàn traû
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
22
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
döõ lieäu laïi traïng thaùi ban ñaàu (kh6ng coù löïa choïn caùc tröôøng hôïp) baèng caùch
choïn All Cases trong phaàn Select cuûa hoäp thoaïi Select Cases.
Trong phaàn Unselected Cases cho bieát traïng thaùi cuûa caùc tröôøng hôïp khoâng
ñöôïc löïa choïn. Filtered chæ ra caùc tröôøng hôïp khoâng ñöôïc choïn vaãn ñöôïc giöõ
laïi trong taäp tin nhöng seõ bò loaïi tröø ra moïi phaân tích thoáng keâ. Select Cases
taïo ra moät bieán loïc (FILTER_$), vôùi caùc tröôøng hôïp ñöôïc choïn coù giaù trò 1 vaø
caùc tröôøng hôïp khoâng ñöôïc choïn coù giaù trò 0. Deleted cho pheùp loaïi boû toaøn
boä caùc tröôøng hôïp khoâng ñöôïc choïn ra khoûi döõ lieäu.
Ñeå nhaän bieát ñöôïc caùc tröôøng hôïp naøo ñöôïc choïn hoaëc khoâng ñöôïc choïn ta
coù theå nhìn vaøo caùc giaù trò trong bieán FILTER_$, caùc tröôøng hôïp ñöôïc choïn coù
giaù trò 1 vaø nhöõng tröôøng hôïp khoâng ñöôïc choïn coù giaù trò 0. Hoaëc ta coù theå
nhìn vaøo maøn hình Data ñeå phaân bieät caùc tröôøng hôïp. Vôùi caùc tröôøng hôïp
khoâng ñöôïc löïa choïn seõ coù moät gaïch cheùo trong thanh soá thöù töï haøng beân traùi
maøn hình (Xem hình 20). Coù theå duøng coâng cuï Sort Cases ñeå xaép xeáp theo
thöù töï caùc tröôøng hôïp ñöôïc choïn hay khoâng ñöôïc choïn (Sort cases theo bieán
FILTER_$).
Hình 5-5
Ñeå tieán haønh choïn löïa caùc tröôøng hôïp ta coù theå duøng caùc caùch sau:
-
Löïa choïn coâng cuï If conditions are satisfied (xem hình 5-6) cho pheùp
ta löïa choïn caùc tröôøng hôïp döïa treân caùc bieåu thöùc ñieàu kieän. Moät bieåu
thöùc ñieàu kieän cho ta caùc giaù trò ñuùng hoaëc sai cuûa caùc tröôøng hôïp. Neáu
keát quaû cuûa bieàu thöùc ñieàu kieän laø ñuùng, tröôøng hôïp ñoù ñöôïc löïa choïn.
Neáu keát quaû naøy laø sai hoaëc thieáu thì caùc tröôøng hôïp ñoù khoâng ñöôïc
choïn. Ví duï ñoái vôùi bieán giôùi tính (GTinh)coù hai giaù trò laø Nam: 1 vaø
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
23
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
Nöõ: 2. Ta tieán haønh choïn caùc tröôøng hôïp laø Nam baèng caùch choïn bieán
giôùi tính trong hoäp beân traùi vaø chuyeån sang hoäp beân phaûi. Hieãn thò bieåu
thöùc ñieàu kieän nhö sau Gtinh=1. Luùc ñoù caùc tröôøng hôïp naøo thoûa maõn
ñieàu kieän Gtinh=1 seõ ñöôïc löïa choïn. Caùc bieåu thöùc ñieàu kieän coù theå
bao goàm teân bieán, caùc haèng soá, caùc toaùn töû, caùc con soá, caùc haøm soá, …
-
Coâng cuï random sample of cases (hình 5-7) cho pheùp chuùng ta löïa
choïn moät maãu ngaãu nhieân döïa treân moät tyû leä phaàn traêm hoaëc moät soá
chính xaùc caùc tröôøng hôïp seõ löïa choïn.
-
Coâng cuï Base range (hình 5-8) cho pheùp löïa choïn caùc tröoøng hôïp theo
soá thöù töï haøng hieãn thò beân traùi maøn hình döõ lieäu cuûa SPSS
Hình 5-6
Hình 5-7
Hình 5-8
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
24
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
4. Taùch taäp döõ lieäu (Split File)
Coâng cuï Split File cho pheùp taùch döõ lieäu trong taäp döõ lieäu ñang quan saùt
thaønh nhöõng nhoùm nhoû rieâng bieät vaø sau khi thöïc hieän leänh Split file naøy caùc
phaân tích xöõ lyù thoáng keâ seõ cho ta caùc keát quaû thoáng keâ ñaõ ñöôïc thöïc hieän
rieâng bieät theo töøng nhoùm nhoû döõ lieäu naøy.
Ñeå thöïc hieän leänh naøy ta choïn Data/Split File töø menu ta coù hoäp thoaïi nhö
hình 5-9:
Hình 5-9
Vieäc phaân taùch naøy döïa treân vieäc phaân döõ lieäu thaønh nhöõng nhoùm töông
ñöông vôùi caùc giaù trò trong bieán ñöôïc löïa choïn ñeå tieán haønh phaân nhoùm.
Ñöôïc söû duïng cho vieäc phaân tích döïa treân nhöõng giaù trò cuûa moät hay nhieàu
bieán ñaõ ñöôïc phaân nhoùm. Neáu ta löïa choïn vieäc phaân taùch döïa treân nhieàu
bieán, döõ lieäu seõ ñöôïc nhoùm theo thöù töï bieán ñöôïc khai baùo trong hoäp thoaïi
Groups Based On list.
-
Choïn Compare groups: Caùc döõ lieäu phaân tích seõ ñöôïc taùch theo caùc
giaù trò cuûa bieán ñöôïc löïa choïn ñeå taùch döõ lieäu (hieãn thò trong hoäp
Groups Based On list), vaø vieäc taùch naøy mang tính chaát so saùnh do ñoù
khi tieán haønh phaân tích döõ lieäu caùc phaân tích döïa treân söï phaân taùch
naøy nhöõng vaãn ñöôïc theå hieän treân cuøng moät baûng.
-
Choïn Organize output by groups: Caùc döõ lieäu phaân tích seõ ñöôïc taùch
theo caùc giaù trò cuûa bieán ñöôïc löïa choïn ñeå taùch döõ lieäu (hieãn thò trong
hoäp Groups Based On list), vaø vieäc taùch naøy mang tính chaát toå chöùc laïi
döõ lieäu thaønh nhöõng nhoùm nhoû do ñoù khi tieán haønh phaân tích döõ lieäu
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
25
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
caùc phaân tích döïa treân söï phaân taùch vaø ñöôïc theå hieän moät caùc rieâng
bieät giöõa caùc nhoùm phaân taùch
Chuù yù sau ki tieán haønh phaân tích treân söï phaân taùch, ñeå trôû laïi traïng thaùi bình
thöôøng cuûa döõ lieäu ñoøi hoûi phaûi boû ñi leänh taùch döõ lieäu vöøa ñöa ra baèng caùch
choïn phaàn Analyze all cases, do not create groups trong hoäp thoaïi Slipt Files
5. Coâng cuï tính toaùn giöõa caùc bieán (Compute)
Coâng cuï compute ñöôïc duøng ñeå tính toaùn giöõa caùc giaù trò trong caùc bieán vaø
keát quaû seõ ñöôïc löu giöõ trong moät bieán môùi hoaëc laø moät bieán khaùc saún coù
hoaëc bieán chöùa ñöïng giaù trò ñang tính toaùn.
Ñeå thöïc hieän coâng cuï naøy ta truy xuaát coâng cuï compute variable töø transform
treân thanh menu ta coù hoäp thoaïi nhö hình 5-10:
Hình 5-10
-
Target variable chöùa ñöïng teân bieán seõ nhaän giaù trò ñöôïc tính. Ta coù theå
khaùi baùo kieåu vaø gaùn nhaõn cho caùc giaù trò cuûa bieán baèng caùch nhaán
vaøo thanh Type&lable. OÂ Numeric Expression chöùa ñöïng caùc bieåu
thöùc soá ñöôïc duøng ñeå tính giaù trò cho bieán ñích (bieán chöùa ñöïng giaù trò
môùi), bieåu thöùc naøy coù theå duøng teân caùc bieán saün coù, caùc haèng, caùc
toaùn töû vaø caùc haøm soá. Chuùng ta co theå soaïn caùc bieåu thöùc tính toaùn
vaøo thaüng oâ Numeric Expression, vaø coù theå söõ duïng caùc coâng cuï ñöôïc
hieån thò trong hoäp thoaïi nhö caùc phieám (+), (-), Function,…
-
Coâng cuï if duøng ñeå ñònh ra nhöõng ñieàu kieän caàn thieát keøm theo trong
tính toaùn neáu coù, ñöôïc söû duïng gioáng nhöù gioáng nhö coâng cuï if trong
hoäp thoaïi recode, ñaõ ñöôïc ñeà caäp ôû phaàn treân.
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
26
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
6. Coâng cuï ñeám (Count)
Coâng cuï naøy ñöôïc duøng ñeå taïo ra moät bieán môùi chöùa keát quaû soá laàn xuaát hieän
(soá ñeám) cuûa moät giaù trò hay nhieàu giaù trò ñöôïc chæ ñònh ra trong danh saùch
caùc bieán ñöôïc choïn trong ô variables trong moãi tröôøng hôïp. Töø menus ta choïn
Transform/count ñeå coù ñöôïc hoäp thoaïi nhö hình 5-11
Hình 5-11
Moät bieán môùi seõ ñöôïc taïo ra khi ta thöïc hieän thuû tuïc Count goïi laø bieán ñích
(Taget variable) seõ chöùa ñöïng giaù trò coäng doàn moãi khi gaëp ñöôïc giaù trò caàn
ñeám trong moät hoaëc nhieàu bieán ñaõ ñöôïc khai baùo tröôùc trong hoäp thoaïi
Numeric variables.
Giaù trò caàn ñeám seõ ñöôïc ñònh roõ trong phaàn Define values (hình 5-12). Giaù trò
khai baùo ñeå ñeám coù theå laø nhöõng giaù trò cuï theå naøu ñoù (Value), hoaëc nhöõng
giaù trò roãng (System missing) hoaëc laø moät daõy caùc giaù trò (range). Sau khi khai
baùo giaù trò caàn ñeám ta duøng thanh Add ñeå xaùc nhaän giaù trò caàn ñeám vaøo
trong hoäp thoaïi Values to count. Söû duïng Change hoaëc Remove ñeå thay theá
hoaëc loaïi boû giaù trò caàn ñeám (giaù trò ñaõ ñöôïc ñaùnh daáu baèng veát ñen).
Hình 5-12
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
27
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
Coâng cuï If duøng ñeå xaùc ñònh caùc ñieàu kieän neáu coù khi thöïc hieän leänh Count,
(gioáng nhö coâng cuï if trong phaàn recode ñaõ ñöoïc ñeà caäp ôû treân)
7. Hôïp nhaát caùc taäp döõ lieäu (Merge files)
SPSS cho pheùp ta hôïp caùc döõ lieäu quan saùt töø trong moät taäp döõ lieäu beân ngoaøi
vaøo taäp döõ lieäu ñang söû duïng. Hoaëc hôïp caùc bieán môùi trong taäp döõ lieäu beân
ngoaøi vaøo taäp döõ lieäu ñang hoaït ñoäng. Caû hai ñeàu taïo ra moät taäp döõ lieäu môùi
coù theå chöùa taát caû caùc quan saùt ñöôïc hôïp laïi hoaëc taát caû caùc bieán ñöoïc hôïp
tuøy theo ta choïn Add Cases hay Add Variables
7.1.
Theâm vaøo caùc quan saùt (Add Cases)
Coâng cuï Add Cases cho pheùp ta hôïp döõ lieäu trong taäp döõ lieäu ñang hoaït ñoäng
vôùi döõ lieäu trong moät taäp döõ lieäu beân ngoaøi, vôùi ñieàu kieän taäp döõ lieäu ñoù phaûi
chöùa caùc bieán gioáng nhö bieán trong taäp döõ lieäu ñang hoaït ñoäng. Sau khi thao
taùc, moät taäp döõ lieäu môùi (chöa ñöôïc khai baùo teân, vaø ta phaûi tieán haønh löu vaø
khai baùo teân môùi) seõ ñöôïc taïo ra chöùa caùc döõ lieäu trong caû hai taäp döõ lieäu vöøa
ñöôïc hôïp laïi vôùi nhau. Trong tröôøng hôïp hai taäp döõ lieäu hôïp vôùi nhau nhöng
coù caùc bieán khaùc nhau (khaùc nhau veà teân bieán hoaëc loaïi bieán) thì sau khi hôïp
taäp döõ lieäu môùi seõ töï ñoäng loaïi boû caùc bieán khaùc nhau naøy, ta coù theå seõ bò
maát döõ lieäu chöùa trong caùc bieán bò loaïi boû naøy.
Coâng cuï naøy raát thích hôïp cho vieäc hôïp nhaát döõ lieäu nghieân cöùu ôû caùc khu
vöïc khaùc nhau, ví duï nhö moät cuoäc khaûo saùt ñöôïc tieán haønh ôû ba khu vöïc Haø
Noäi, Ñaø Naüng, vaø TP.HCM, döõ lieäu thu thaäp veà seõ ñöôïc nhaäp, chænh söûa cho
ba khu vöïc rieâng bieät. Tuy nhieân sau ñoù ta coù theå tieán haønh hôïp döõ lieäu ôû ba
khu vöïc naøy vaøo moät taäp döõ lieäu thoáng nhaát ñeå tieán haønh phaân tích vaø xöõ lyù.
Chuù yù phaûi thoáng nhaát veà caùc teân bieán, loaïi bieán vaø soá löôïng bieán trong caû ba
khu vöïc tröôùc khi nhaäp 3 file naøy laïi vôùi nhau.
Choïn Data/Merge Files/Adds Cases (Xem hình 5-13)
Hình 5-13
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
28
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
Hoäp thoaïi Read File cho pheùp ta löïa choïn taäp döõ lieäu seõ ñöôïc hôïp vôùi taäp döõ
lieäu ñang hoaït ñoäng (working file). Nhaán Open ñeå xaùc nhaän vieäc löïa choïn
naøy
Sau khi löïa choïn xong taäp döõ seõ ñöôïc keát hôïp, ta seõ coù moät hoäp thoaïi môùi nhö
hình 5-14:
Hình 5-14
Unpaired Variables: lieät keâ caùc bieán khoâng gioáng nhau giöõa hai taäp döõ
lieäu ñang ñöôïc tieán haønh hôïp nhaát laïi, caùc bieán khoâng gioáng nhau naøy
seõ bò loaïi ra vaø khoâng coù trong taäp döõ lieäu môùi ñöôïc taïo ra töø vieäc hôïp
nhaát hai taäp döõ lieäu ban ñaàu. Caùc bieán naøy ñöôïc kyù hieäu khaùc nhau vôùi
kyù hieäu (*) ñaïi dieän cho caùc bieán trong taäp döõ lieäu ñang hoaït ñoäng vaø
(+) ñaïi dieän cho caùc bieán trong taäp döõ lieäu ñöôïc truy xuaát töø beân ngoaøi.
Nhöõng bieán ñöôïc lieät keâ trong hoäp thoaïi Unpaired Variables laø nhöõng
bieán coù nhöõng ñaëc ñieåm nhö sau:
-
Hai bieán coù teân bieán ñöôïc khai baùo khaùc nhau
-
Nhöõng bieán coù daïng döõ lieäu khaùc nhau
-
Caû hai bieán bieán cuøng laø daïng chuoåi nhöng lai khoâng baèng nhau
veà soá kyù töï trong chuoåi.
Cac bieán naøy nhö ñaõ noùi seõ bò loaïi boû ra khoûi taäp döõ lieäu vöøa hôïp nhaát,
ñieàu naøy ñoàng nghóa ta bò maát döõ lieäu sau khi hôïp nhaát, do ñoù caàn phaûi
khaéc phuïc sai soùt naøy ñeå baûo ñaûm tính ñaày ñuû cuûa döõ lieäu sau khi hôïp
nhaát. Caùc bieán naøy seõ ñöôïc hôïp laïi vôùi nhau baèng caùnh ñaùnh daáu hai
bieán ñoù (trong hoäp thoaïi Unpaired Variables) vaø nhaán thanh Pair, luùc
ñoù döõ lieäu trong hai bieán naøy seõ ñöôïc hôïp nhaát vaø ñöôïc chöùa ñöïng
trong bieán laáy teân bieán gioáng nhö teân bieán trong taäp tin ñang hoaït
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
29
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
ñoäng. Hoaëc ta coù theå duøng coâng cuï Rename ñeå khai baùo laïi teân bieán
hoaëc kieåu bieán cho gioáng nhau.
Hoäp thoaïi Variables in New Working Data File lieät keâ caùc bieán seõ coù
trong taäp tin môùi ñöôïc taïo ra töø vieäc hôïp nhaát hai taäp döõ lieäu ban ñaàu.
Toaøn boä caùc bieán trong hai taäp tin ban ñaàu thoûa maõn caùc ñieàu kieän
gioáng nhau veà teân vaø loaïi döõ lieäu (soá hoaëc chuoåi) seõ ñöôïc lieät keâ vaøo
hoäp thoaïi naøy
Chuùng ta cuõng coù theå loaïi boû nhöõng bieán maø chuùng ta khoâng muoán coù
trong taäp döõ lieäu hôïp nhaát. Baèng caùch ñaùnh daáu caùc bieán ñoù (trong oâ
variables in new data working file) vaø chuyeån sang oâ Unpaired
Variables
1.2. Theâm vaøo caùc bieán (Add Variables)
Coâng cuï Add Variables cho pheùp hôïp nhaát döõ lieäu trong taäp tin ñang hoaït
ñoäng vôùi moät taäp tin beân ngoaøi vôùi ñieàu kieän taäp tin beân ngoaøi naøy phaûi chöùa
ñöïng cuøng caùc quan saùt vôùi taäp tin ñang söû duïng, nhöng khaùc nhau veà bieán
(khai baùo teân bieán khaùc vôùi taäp tin ñang ñöôïc söû duïng), quaù trình naøy seõ taïo
ra moät taäp döõ lieäu môùi chöùa cuøng caùc quan saùt nhöng taäp hôïp taát caû caùc bieán
khaùc nhau trong hai taäp döõ lieäu ban ñaàu.
Coâng cuï naøy thích hôïp vôùi caùc cuoäc nghieân cöùu ñöôïc chia laøm nhieàu giai
ñoaïn. Ví duï nhö nghieân cöùu veà möùc ñoä aûnh höôûng cuûa moät chöông trình
quaûng caùo, ngöôøi ta thöôøng nghieân cöùu moät soá ñoái töôïng ngöôøi traû lôøi veà saûn
phaåm xaép ñöôïc quaûng caùo tröôùc khi tung chöông trình quaûng caùo ñoù ra thò
tröôøng, goïi laø Pre-test. Sau ñoù seõ tieán haønh moät cuoäc nghieân cöùu nöõa treân
ñuùng caùc ñoái töôïng ñoù sau khi chöông trình quaûng caùo ñaõ ñöôïc tung ra thò
tröôøng, ta goïi laø Post-test. Phaân tích thoáng keâ ñoøi hoûi moät soá so saùnh (nhö
Paired-sample t test) caùc yù kieán cuûa nhöõng ngöôøi tieâu duøng naøy tröôùc vaø sau
khi coù chöông trình quaûng caùo. Ñeå thöïc hieän coâng vieäc naøy caàn chuù yù nhöõng
ñieåm sau:
-
Caùc quan saùt (Cases) trong caû hai taäp tin caàn hôïp nhaát bieán phaûi ñöôïc xaép
xeáp theo cuøng moät thöù töï, thoâng thöôøng thöù töï naøy ñöôïc quaûn lyù baèng moät
taäp tin chöùa caùc giaù trò laø soá baûng caâu hoûi. Chuù yù caùc baûng caâu hoûi cuûa ñoái
töôïng nghieân cöùu trong laàn phoûng vaán tröôùc phaûi gioáng vôùi soá baûng caâu
hoûi duøng ñeå phoùng vaán chính ñoái töôïng ñoù trong laàn sau. Khi loaïi boû baûng
caâu hoûi naøo cuûa laàn phoûng vaán tröôùc hoaëc sau ta phaûi loaïi boû luoân baûng
caâu hoûi ñoù tröôùc khi tieán haønh hôïp nhaát.
-
Thoâng thöôøng ta duøng moät hay nhieàu bieán khoùa ñeå baûo ñaûm caùc tröôøng
hôïp khôùp vôùi nhau (thöôøng söû duïng bieán ID chöùa soá baûng caâu hoûi). Ñieàu
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
30
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
phaûi baûo ñaûm tröôùc khi tieán haønh hôïp nhaát bieán giöõa hai taäp döõ lieäu naøy
laø ta phaûi xaép xeáp döõ lieäu trong hai bieán khoùa cuûa hai taäp döõ lieäu theo thöù
töï töø nhoû ñeán lôùn.
-
Caùc bieán coù teân gioáng nhau trong taäp tin ñang hoaït ñoäng vaøo taäp tin beân
ngoaøi seõ bò loaïi tröø khoûi taäp tin môùi ñöôïc taïo.
Töø taäp döõ lieäu ñang thao taùc ta môû coâng cuï Data/Merge Files/Adds Variables
töø menu, SPSS seõ truy suaát hoäp thoaïi Add Variables: Read File ñeå ta löïa choïn
taäp döõ lieäu seõ ñöôïc hôïp vôùi taäp döõ lieäu ñang hoaït ñoäng. Nhaán Open ñeå xaùc
nhaän vieäc löïa choïn naøy (gioáng nhö tröôøng hôïp Adds Cases - Xem hình 5-13).
Sau khi löïa choïn ñöôïc taäp döõ lieäu seõ hôïp bieán vôùi taäp döõ lieäu ñang hoaït ñoäng.
SPSS seõ truy suaát cho ta hoäp thoaïi nhö hình 5-15:
Hình 5-15
-
Excluded Variables lieät keâ caùc bieán seõ bò loaïi tröø ra khoûi bieán môùi hôïp
thaønh. Nhöõng bieán naøy laø nhöõng bieán coù teân bieán gioáng nhau. Bieán trong
taäp tin ñang hoaït ñoäng ñöôïc kyù hieäu laø (*), vaø nhöõng bieán trong taäp tin
beân ngoaøi laø (+). Neáu muoán caùc bieán gioáng teân nhau naøy coù trong taäp döõ
lieäu môùi ta phaûi tieán haønh rename noù laïi vaø chuyeån noù sang hoäp thoaïi
chöùa caùc bieán seõ coù trong taäp tin môùi (New Working Data File)
-
Key Variables. Bieán khoùa döïa vaøo ñoù caùc quan saùt gioáng nhau ñöôïc xaùc
ñònh. Chuù yù bieán khoùa naøy phaûi coù cuøng teân ôû caùc hai taäp tin caàn hôïp
nhaát. Caùc tröôøng hôïp khoâng thoûa maõn vôùi bieán khoùa thì vaãn bao haøm
trong taäp döõ lieäu môùi nhöng seõ khoâng ñöôïc hôïp vôùi caùc tröôøng hôïp trong
taäp tin khaùc. Nhöõng tröôøng hôïp naøy chæ chöùa ñöïng giaù trò rieâng bieät cuûa
taäp döõ lieäu maø noù bao haøm töø tröôùc (tröôùc khi tieán haønh hôïp nhaát) vaø caùc
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
31
Phaân tích döõ lieäu baèng SPSS
ĐH Kinh Tế TPHCM
tröôøng hôïp naøy seõ coù giaù trò khuyeát trong caùc bieán chöùa ñöïng trong taäp tin
thöù hai maø ta seõ hôïp nhaát.
_____o0o______
Bieân soaïn: Ñaøo Hoaøi Nam
http://www.ebook.edu.vn
32
- Xem thêm -