Tài liệu Phân tích danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện hữu nghị đa khoa nghệ an năm 2016

BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC DƢỢC HÀ NỘI LƢƠNG QUỐC TUẤN PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ ĐA KHOA NGHỆ AN NĂM 2016 LUẬN VĂN DƢỢC SĨ CHUYÊN KHOA CẤP II HÀ NỘI, NĂM 2018 BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC DƢỢC HÀ NỘI LƢƠNG QUỐC TUẤN PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ ĐA KHOA NGHỆ AN NĂM 2016 LUẬN VĂN DƢỢC SĨ CHUYÊN KHOA CẤP II Chuyên ngành: Tổ chức quản lý dƣợc Mã số: CK 62720412 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đỗ Xuân Thắng HÀ NỘI, NĂM 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, các kết quả, số liệu trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc công bố trong các công trình khác. TP.Vinh, ngày 27 tháng 1 năm 2018 Lƣơng Quốc Tuấn LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Luận văn này, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của nhiều cá nhân và tập thể, của các thầy cô giáo, gia đình, đồng nghiệp và bạn bè. Trƣớc tiên tôi xin trân trọng cảm ơn TS. Đỗ Xuân Thắng ngƣời thầy đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình làm đề tài tốt nghiệp này. Tôi xin cảm ơn các thầy, cô giáo Bộ môn Quản lý kinh tế Dƣợc trƣờng Đại học Dƣợc Hà Nội đã truyền đạt cho tôi phƣơng pháp nghiên cứu khoa học và nhiều kiến thức chuyên ngành quí báu. Tôi xin bày tỏ biết ơn sâu sắc tới toàn thể các thầy cô giáo trong Ban giám hiệu, Phòng đào tạo, Phòng đào tạo sau đại học và toàn thể các thầy cô giáo, các phòng ban Trƣờng đại học Dƣợc Hà Nội đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban giám đốc, phòng KHTH, các khoa lâm sàng, cận lâm sàng, khoa Dƣợc bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An tạo mọi điều kiện cho tôi hoàn thành tốt luận văn này. TP.Vinh, Ngày 27 tháng 1 năm 2018 Lƣơng Quốc Tuấn MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN ............................................................................... 3 1.1. TỔNG QUAN VỀ DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN.... 3 1.1.1. Danh mục thuốc bệnh viện: ................................................................ 3 1.1.2. Các phƣơng pháp phân tích danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện ...... 12 1.1.2.1. Phân tích nhóm điều trị .............................................................. 13 1.1.2.2. Phân tích ABC ........................................................................... 13 1.1.2.3. Phân tích VEN ........................................................................... 14 1.1.2.4. Phân tích theo liều xác định hằng ngày (DDD) ......................... 16 1.1.3. Một số văn bản pháp quy liên quan đến DMT sử dụng tại bệnh viện .... 16 1.1.3. 1. Một số văn bản quy định chức năng, nhiệm vụ, hoạt động của các tổ chức có trách nhiệm quản lý sử dụng thuốc......................... 16 1.1.3.2. Một số văn bản hƣớng dẫn thực hiện các vấn đề liên quan đến sử dụng thuốc....................................................................................... 17 1.2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THUỐC ...................................................... 19 1.2.1. Trên thế giới ...................................................................................... 19 1.2.2. Tại Việt Nam ..................................................................................... 20 1.3. MỘT SỐ NÉT VỀ BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ ĐA KHOA NGHỆ AN ..... 27 1.4. T NH C P THIẾT CỦA ĐỀ T I ........................................................... 30 CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 32 2.1. ĐỐI TƢỢNG THỜI GIAN V ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU ................. 32 2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................ 32 2.2.1. Các biến số nghiên cứu. .................................................................... 32 2.2.2. Thiết kế nghiên cứu........................................................................... 32 2.3. Phƣơng pháp thu nhập, xử lý và phân tích số liệu. .................................. 38 2.3.1. Nguồn thu nhập số liệu ..................................................................... 38 2.3.2 Xử lý và phân tích số liệu .................................................................. 38 CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................ 45 3.1. PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC BỆNH VIỆN ................................ 45 3.1.1. Phân tích cơ cấu theo nhóm tác dụng dƣợc lý .................................. 45 3.1.2. Phân tích cơ cấu theo nguồn gốc xuất xứ ......................................... 47 3.1.3. Phân tích cơ cấu thuốc theo các gói thuốc trong TT 01. .................. 47 3.1.4. Phân tích cơ cấu thuốc generic và thuốc biệt dƣợc gốc .................... 48 3.1.5. Phân tích cơ cấu thuốc đơn thành phần và phối hợp nhiều thành phần ..... 49 3.1.6. Phân tích cơ cấu DMT theo đƣờng dùng .......................................... 50 3.1.7. Phân tích cơ cấu thuốc Gây nghiện- Hƣớng thần -Tiền chất ........... 52 3.1.8. Phân tích cơ cấu thuốc trong/ ngoài DMT bệnh viện ...................... 52 3.1.9. Phân tích thuốc theo ABC/VEN ....................................................... 54 3.2. PHÂN TÍCH MỘT SỐ B T CẬP TRONG DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN ....................................................................... 58 3.2.1. Bất cập trong DMT sử dụng so với DMT trúng thầu ....................... 58 3.2.2. Bất cập trong sử dụng DMT theo TT 10........................................... 63 3.2.3. Bất cập trong sử dụng thuốc phối hợp nhiều thành phần ................. 67 3.2.4. Bất cập trong sử dụng nhóm thuốc AN ............................................ 71 CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN ................................................................................. 73 4.1. Mô tả DMT sử dụng tại bệnh viện .......................................................... 73 4.2. Phân tích một số bất cập trong DMT sử dụng tại bệnh viện .................. 83 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 94 1. Mô tả cơ cấu DMT sử dụng tại bệnh viện .................................................. 94 2. Một số bất cập trong DMT sử dụng tại bệnh viện ...................................... 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt BHYT Bảo hiểm y tế DMT Danh mục thuốc ĐSD Đang sử dụng GMP Good Manufacturing Practice GN-HT Gây nghiện hƣớng thần GN-HT-TC Gây nghiện - Hƣớng thần - Tiền chất GT Giá trị GTDK Giá trị dự kiến GTSD Giá trị sử dụng HĐT&ĐT Hội đồng thuốc và điều trị HNĐK Hữu nghị đa khoa ICD International Classification of Diseases ICH International Conference on Harmonization KM Khoản mục NK Nhập khẩu PIC/S Pharmaceutical Inspection Cooperation Scheme SD Sử dụng SLSD Số lƣợng sử dụng SLTT Số lƣợng trúng thầu STG Hƣớng dẫn điều trị chuẩn SXTN Sản xuất trong nƣớc Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt TT01 Thông tƣ 01/2012/TTLT-BYTBTC ngày 19/01/2012 của Bộ Y tế TT10 Thông tƣ 10/2016/TT-BYT ngày 05/5/2016 của Bộ Y tế TT11 Thông tƣ 11/2016/TT-BYT ngày 11/05/2016 của Bộ Y tế TT40 Thông tƣ 40/2014/TT-BYT ngày 17/11/2014 của Bộ Y tế TW Trung Ƣơng VEN WHO V-Vitaldrugs;E-Essential drugs; N-Non-Essential drugs Thuốc tối cần; thuốc thiết yếu; thuốc không thiết yếu World Health Organization Tổ chức Y tế thế giới DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Các bƣớc xây dựng và thực hiện DMT bệnh viện ............................ 9 Bảng 1.2: Tiêu chuẩn để phân tích VEN theo WHO ...................................... 15 Bảng 1.3. Mô hình bệnh tật tại bệnh viện HNĐK Nghệ An năm 2016 .......... 29 Bảng 2.4. Ma trận ABC/VEN ......................................................................... 41 Bảng 3.5. Cơ cấu DMT tại bệnh viện theo nhóm tác dụng dƣợc lý ............... 45 Bảng 3.6. Cơ cấu DMT tại bệnh viện theo nguồn gốc, xuất xứ...................... 47 Bảng 3.7. Cơ cấu DMT theo TT01 ................................................................. 47 Bảng 3.8. Cơ cấu thuốc generic và thuốc biệt dƣợc gốc ................................. 48 Bảng 3.9. Thuốc biệt dƣợc gốc thuộc dự thảo Thông tƣ 11 ........................... 49 Bảng 3.10. Tỷ lệ thuốc đơn thành phần và phối hợp nhiều thành phần............ 49 Bảng 3.11. Cơ cấu DMT theo đƣờng dùng ....................................................... 50 Bảng 3.12. Cơ cấu thuốc tiêm truyền theo nhóm tác dụng dƣợc lý .................. 51 Bảng 3.13. Cơ cấu theo nhóm thuốc gây nghiện - hƣớng tâm thần và tiền chất.... 52 Bảng 3.14. Cơ cấu DMT theo trong/ ngoài DMT thuốc bệnh viện .................. 52 Bảng 3.15. Cơ cấu theo nhóm thuốc ngoài DMT bệnh viện............................. 53 Bảng 3.16. Cơ cấu theo nhóm thuốc A, B, C .................................................... 54 Bảng 3.17. Cơ cấu theo nhóm tác dụng dƣợc lý các thuốc nhóm A ................. 55 Bảng 3.18. Phân tích cơ cấu DMT theo VEN ................................................... 56 Bảng 3.19. Phân tích ma trận ABC/ VEN ......................................................... 56 Bảng 3.20. ỷ lệ KM SD so với KM trúng thầu theo nhóm tác dụng dƣợc lý ... 59 Bảng 3.21. Tỷ lệ số lƣợng sử dụng so với số lƣợng trúng thầu theo nhóm tác dụng dƣợc lý ................................................................................... 60 Bảng 3.22. Phân tích bất cập về số lƣợng sử dụng so với trúng thầu tại từng khoản mục ở nhóm điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn ..... 62 Bảng 3.23. Các thuốc thuộc TT10 và không thuộc TT10 ................................. 63 Bảng 3.24. Phân loại theo nguồn gốc xuất xứ các thuốc thuộc TT10 .............. 63 Bảng 3.25. Phân loại các thuốc nhập khẩu thuộc TT10 theo gói thầu .............. 64 Bảng 3.26. Danh mục các thuốc nhập khẩu có thể thay thế bằng hàng sản xuất trong nƣớc ....................................................................................... 65 Bảng 3.27. Giá trị sử dụng của hàng nhập khẩu có thể thay thế và hàng sản xuất trong nƣớc thay thế ......................................................................... 66 Bảng 3.28. Chênh lệch chi phí khi thay thế hàng nhập khẩu bằng hàng sản xuất trong nƣớc ....................................................................................... 67 Bảng 3.29. Nhóm thuốc phối hợp nhiều thành phần......................................... 68 Bảng 3.30. Thuốc phối hợp nhiều thành phần nhóm kháng sinh, tim mạch..... 69 Bảng 3.31. Các thuốc nhóm AN ....................................................................... 71 Bảng 3.32. Phân tích 15 thuốc có chi phí cao nhất trong nhóm AN ................. 72 DANH MỤC ĐỒ THỊ, HÌNH VẼ Hình 1.1. Các yếu tố để xây dựng DMT bệnh viện .............................................. 4 Hình 1.2. Nội dung nghiên cứu ........................................................................... 37 ĐẶT VẤN ĐỀ Sử dụng thuốc kém hiệu quả và bất hợp lý đã và đang là vấn đề bất cập của nhiều quốc gia. Đây cũng là một trong các nguyên nhân chính làm gia tăng chi phí điều trị, tăng tính kháng thuốc và giảm chất lƣợng chăm sóc sức khoẻ. Theo tổ chức Y tế thế giới, kinh phí mua thuốc chiếm khoảng 30% - 40% ngân sách ngành Y tế của nhiều nƣớc, phần lớn số tiền đó bị lãng phí do lựa chọn, sử dụng thuốc không hợp lý [52]. Tại Việt Nam, với những chính sách mở cửa theo cơ chế đa dạng hoá các loại hình cung ứng, thị trƣờng thuốc ngày càng phong phú cả về số lƣợng và chủng loại. Theo số liệu của Cục Quản lý dƣợc, tính đến tháng 7/2014 có đến 28.659 số đăng ký thuốc còn hiệu lực, trong đó có 17.799 số đăng ký thuốc sản xuất trong nƣớc và 12.860 số đăng ký thuốc nƣớc ngoài với khoảng 1.500 hoạt chất. Cùng 1 hoạt chất, hiện nay bác sỹ có rất nhiều biệt dƣợc để lựa chọn với các mức giá khác nhau, điều này giúp dễ dàng và thuận tiện trong lựa chọn thuốc tuy nhiên cũng gây khó khăn nhất định. Lúc này khi quyết định kê đơn bác sỹ phải cân nhắc để lựa chọn đƣợc thuốc có lợi ích kinh tế tốt nhất nhƣng vẫn đảm bảo hiệu quả điều trị. Vì vậy, Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo mỗi một bệnh viện cần xây dựng danh mục thuốc phù hợp nhằm nâng cao chất lƣợng sử dụng thuốc tại bệnh viện. Danh mục thuốc bệnh viện (DMT) là danh sách các thuốc đã đƣợc lựa chọn và phê duyệt để sử dụng trong bệnh viện. Một danh mục thuốc hiệu quả sẽ mang lại lợi ích rất lớn. Trong lĩnh vực cung ứng, nó giúp cho việc mua sắm dễ dàng hơn, đảm bảo thuốc có chất lƣợng, giá cả phù hợp. Trong lĩnh vực kê đơn, thầy thuốc có thể lựa chọn sử dụng và thay thế thuốc hợp lý hơn. Để phản ánh hiệu quả của việc xây dựng danh mục thuốc và hoạt động mua sắm cũng nhƣ có 1 cái nhìn tổng thể về việc sử dụng thuốc tại Bệnh viện, cần tiến hành phân tích cơ cấu danh mục thuốc đã sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định. Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An là bệnh viện hạng I với quy mô 1000 giƣờng bệnh, thực kê 1.500 giƣờng. Hàng năm bệnh viện sử dụng một số lƣợng lớn thuốc để phục vụ công tác khám chữa bệnh. Hoạt động lựa chọn thuốc tại bệnh viện đã đạt đƣợc nhiều kết quả song cũng không tránh khỏi những mặt hạn chế. Vì vậy để có cái nhìn khái quát góp phần nâng cao công tác quản lý sử dụng thuốc tại bệnh viện chúng tôi tiến hành đề tài: “Phân tích danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An năm 2016” với các mục tiêu: 1. Phân tích cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An năm 2016 2. Phân tích một số bất cập trong danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An năm 2016 Trên cơ sở đó đánh giá khái quát tính phù hợp của DMT đã sử dụng năm 2016 và đề xuất một số khuyến nghị giúp cho hoạt động xây dựng DMT tại bệnh viện cho năm tới ngày càng hiệu quả hơn. 2 Chƣơng 1. TỔNG QUAN 1.1. TỔNG QUAN VỀ DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN 1.1.1. D nh mụ thuố bệnh viện: 1.1.1.1. Danh mục thuốc bệnh viện và các yếu tố ảnh hƣởng: DMT bệnh viện có nhiều định nghĩa khác nhau. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): “DMT bệnh viện là danh sách các thuốc đã đƣợc lựa chọn và phê duyệt để sử dụng trong bệnh viện”. Hiệp hội Dƣợc sỹ bệnh viện Mỹ định nghĩa DMT bệnh viện rộng hơn: “DMT bệnh viện là danh mục các thuốc và thông tin liên quan đƣợc cập nhật liên tục, đảm bảo nhu cầu lâm sàng cho bác sỹ, dƣợc sỹ và các chuyên gia y tế khác trong việc chẩn đoán, phòng bệnh, chữa bệnh hoặc để cải thiện sức khỏe. DMT bệnh viện ngoài thuốc còn bao gồm các sản phẩm tƣơng tự thuốc, vật tƣ y tế, chính sách sử dụng thuốc, thông tin thuốc, công cụ hỗ trợ việc ra quyết định và hƣớng dẫn điều trị của cơ sở y tế” [51] . Trong phạm vi luận văn này, chúng tôi sử dụng định nghĩa DMT của WHO. Một DMT bệnh viện đƣợc xây dựng tốt thì mang lại lợi ích sau [52]: - Loại bỏ các thuốc không an toàn và không hiệu quả - Lựa chọn các thuốc có chất lƣợng, giá cả hợp lý - Giảm chi phí do giảm số lƣợng thuốc mua sắm - Cung cấp thông tin thuốc tập trung và có trọng tâm trên cơ sở DMT bệnh viện Chính vì vậy, lựa chọn xây dựng DMT là bƣớc then chốt và có vai trò quan trọng tiên quyết, ảnh hƣởng tới hiệu quả của hoạt động cung ứng và tính hợp lý, an toàn, kinh tế trong sử dụng thuốc. Xây dựng DMT phụ thuộc vào nhiều yếu tố nhƣ: mô hình bệnh tật, kinh nghiệm và trình độ của đội ngũ cán bộ, các nguồn lực tài chính, hƣớng dẫn điều 3 trị chuẩn, Khái quát các yếu tố liên quan đến hoạt động xây dựng DMT nhƣ hình 1.1 [19]: Mô hình bệnh tật Hƣớng dẫn điều trị chuẩn Danh mục Trình độ chuyên môn, kỹ thuật thuốc thiết yếu Danh mục Nguồn kinh phí bệnh viện thuốc chủ yếu Danh mục thuốc bệnh viện Hình 1. 1. Các yếu tố để xây dựng DMT bệnh viện Mô hình bệnh tật Mô hình bệnh tật bệnh viện là số liệu thống kê về các bệnh lý trong khoảng thời gian nhất định (thƣờng theo năm) của bệnh nhân đến khám và điều trị. Nhằm nghiên cứu mô hình bệnh tật một cách thống nhất, thuận lợi và chính xác, WHO đã ban hành bảng phân loại Quốc tế về bệnh tật ICD (International Classification of Diseases) và đƣợc sửa đổi nhiều lần để ph hợp với tình hình thực tế. Mã ICD đƣợc phân loại chi tiết theo bệnh, nguyên nhân hay tính chất đặc th của bệnh. Lần cập nhật mới nhất là ICD 10 gồm 27 chƣơng bệnh. Hiện nay mã ICD đƣợc áp dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới và đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực quản lý y tế. Mỗi bệnh viện đƣợc xây dựng trên địa bàn khác nhau, tƣơng ứng với đặc trƣng nhất định về cấu trúc dân cƣ, địa lí, yếu tố môi trƣờng, văn hoá, kinh tế xã hội cũng nhƣ sự phân công chức năng nhiệm vụ theo tuyến. Do đó, mô hình bệnh tật của từng bệnh viện là khác nhau, chủ yếu đƣợc phân thành 2 loại: mô hình bệnh tật của bệnh viện đa khoa và mô hình bệnh tật của bệnh viện chuyên khoa. 4 Mô hình bệnh tật chính là căn cứ quan trọng giúp xây dựng DMT phù hợp, làm cơ sở để bệnh viện hoạch định, phát triển toàn diện trong tƣơng lai [52]. Hướng dẫn điều trị chuẩn Hƣớng dẫn điều trị chuẩn (STG) là hệ thống văn bản đƣợc xây dựng nhằm mục đích hỗ trợ ngƣời kê đơn đƣa ra quyết định điều trị chính xác cho những vấn đề lâm sàng đặc th . STG đƣợc xây dựng dựa trên bằng chứng khoa học nhằm tối ƣu hóa an toàn, hiệu quả và kinh tế trong điều trị [43]. STG giúp thống nhất lựa chọn tối ƣu trong điều trị các bệnh lý cụ thể và hỗ trợ tích cực cho bác sỹ ở tất cả cơ sở khám chữa bệnh [43]. Tại mỗi bệnh viện, STG là tài liệu hƣớng dẫn cho nhân viên y tế chẩn đoán và điều trị một số bệnh cụ thể; định hƣớng cho các nhân viên mới về các tiêu chuẩn thống nhất trong điều trị; là cơ sở giúp cho bác sĩ kê đơn đƣa ra quyết định liên quan đến chuyên môn. Đây là tài liệu tham khảo, c ng với các phƣơng pháp khác trở thành công cụ hiệu quả để tăng cƣờng công tác kê đơn hợp lý. Bên cạnh đó, STG còn giúp đánh giá một cách hiệu quả về nhu cầu sử dụng thuốc và đặt ra những ƣu tiên trong khâu mua sắm, dự trữ thuốc từ đó giúp chuẩn hóa chất lƣợng điều trị [52]. Do đó, cần căn cứ vào STG để xây dựng DMT bệnh viện ph hợp, khoa học. Danh mục thuốc thiết yếu Theo Quyết định 28 -26 của tiểu ban hành động vì sức khỏe thế giới thuộc WHO năm 1975: “Các nƣớc cần xây dựng một đƣờng lối quốc gia về thuốc gắn liền nghiên cứu, sản xuất, phân phối thuốc theo nhu cầu thực tế chăm sóc sức khỏe của nhân dân”. Quyết định này là cơ sở cho khái niệm thuốc thiết yếu ra đời. Những thuốc này phải luôn có sẵn bất cứ lúc nào, đạt chất lƣợng, đủ số lƣợng cần thiết, dƣới dạng bào chế phù hợp với giá cả hợp lý [47]. Danh mục thuốc thiết yếu bao gồm những thuốc đáp ứng nhu cầu thực tế trong chăm sóc sức khỏe của toàn dân, đƣợc đảm bảo bằng chính sách quốc gia về thuốc. 5 DMT thiết yếu tân dƣợc tại Việt Nam đƣợc lựa chọn dựa trên các tiêu chí sau [12]: - Bảo đảm hiệu quả, an toàn cho ngƣời sử dụng; - Sẵn có với số lƣợng đầy đủ, dạng bào chế phù hợp với điều kiện bảo quản, cung ứng và sử dụng; - Phù hợp với mô hình bệnh tật, phƣơng tiện kỹ thuật, trình độ của thầy thuốc và nhân viên y tế trong cơ sở khám, chữa bệnh; - Giá cả hợp lí; - Đa số là đơn thành phần. Nếu là phối hợp nhiều thành phần, thuốc phải chứng minh đƣợc sự kết hợp đó có lợi hơn khi d ng từng thành phần riêng rẽ về hiệu quả và độ an toàn. Trƣờng hợp có hai hay nhiều thuốc tƣơng tự nhau phải lựa chọn trên cơ sở đánh giá đầy đủ về hiệu lực, độ an toàn, chất lƣợng, giá cả và khả năng cung ứng. Tại Việt Nam, ngày 23/2/1985, Danh mục thuốc thiết yếu lần I đƣợc Bộ Y tế ban hành theo Quyết định số 130/QĐ-BYT, gồm 225 loại thuốc xếp thành 31 nhóm [21]. Đây là những thuốc cần thiết đƣợc lựa chọn trong danh mục thống nhất của toàn ngành, bao gồm các loại thuốc ƣu tiên để đảm bảo cho công tác phòng, chữa bệnh và bồi dƣỡng sức khỏe ph hợp với chính sách y tế của nƣớc ta thời điểm này. Theo thông lệ quốc tế DMT thiết yếu thƣờng xuyên đƣợc bổ sung, sửa đổi. Cho đến nay DMT thiết yếu tại Việt Nam đã đƣợc sửa đổi 5 lần. DMT thiết yếu mới nhất đƣợc Bộ Y tế ban hành ngày 26/12/2013 trong TT 45/2013/TT-BYT với nội dung bao gồm 29 nhóm thuốc điều trị với 466 tên thuốc tân dƣợc [12]. Việc xây dựng DMT bệnh viện dựa vào DMT thiết yếu góp phần nâng cao chất lƣợng khám chữa bệnh, cải thiện chất lƣợng kê đơn và quản lý sử dụng thuốc. Theo đó, bệnh nhân đƣợc sử dụng tối thiểu các loại thuốc song vẫn đảm bảo hiệu quả điều trị. Nhƣ vậy, DMT thiết yếu là một trong các yếu tố giúp lựa 6 chọn xây dựng DMT hợp lý hơn, tăng hiệu quả sử dụng các nguồn kinh phí của bệnh viện [52]. Danh mục thuốc chủ yếu DMT chủ yếu là những thuốc đáp ứng nhu cầu điều trị và phù hợp với mô hình bệnh tật ở Việt Nam. DMT này đƣợc xây dựng dựa trên DMT thiết yếu, là căn cứ để các cơ sở khám chữa bệnh lựa chọn, đảm bảo nhu cầu điều trị và thanh toán cho các đối tƣợng bệnh nhân, bao gồm cả ngƣời bệnh có thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) [17]. Các tiêu chí xây dựng DMT chủ yếu bao gồm [17]: - Đảm bảo sử dụng thuốc hợp lí, an toàn, hiệu quả; - Đáp ứng yêu cầu điều trị cho ngƣời bệnh; - Đảm bảo quyền lợi về thuốc chữa bệnh cho ngƣời bệnh tham gia BHYT; - Phù hợp với khả năng kinh tế của ngƣời bệnh và khả năng chi trả của quỹ BHYT. Tại Việt Nam hiện nay, DMT chủ yếu là các thuốc thuộc Thông tƣ số 40/2014/TT-BYT ngày 17/11/2014 của Bộ Y tế về việc ban hành và hƣớng dẫn thực hiện DMT tân dƣợc thuộc phạm vi thanh toán của quỹ bảo hiểm y tế (TT40), bao gồm 845 hoạt chất, 1064 thuốc tân dƣợc, 57 thuốc phóng xạ và hợp chất đánh dấu [10]. DMT chủ yếu là cơ sở để HĐT & ĐT xây dựng DMT phù hợp với phân tuyến chuyên môn kĩ thuật của bệnh viện cũng nhƣ có kế hoạch tổ chức cung ứng thuốc, đáp ứng nhu cầu điều trị theo các quy định của pháp luật [17]. Nguồn kinh phí bệnh viện Nguồn kinh phí bệnh viện bao gồm: Nguồn đầu tƣ của nhà nƣớc, nguồn thu của bệnh viện thông qua các hoạt động khám, chữa bệnh, nguồn quỹ bảo hiểm y tế hoặc nguồn tài trợ của các đơn vị trong và ngoài nƣớc. Hiện nay với chính sách trao quyền tự chủ của Thủ tƣớng chính phủ, các bệnh viện không còn nguồn ngân sách nhà nƣớc. Cơ chế tự chủ bệnh viện đã 7 đƣợc áp dụng từ lâu trên thế giới và hiện nay đƣợc Chính phủ Việt Nam xem là một chính sách phù hợp với xu hƣớng phát triển của đất nƣớc. Năm 2002, Chính phủ ban hành Nghị định 10/2002/NĐ-CP về việc giao quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp có thu, đến năm 2006 đƣợc thay thế bằng Nghị định 43/2006/NĐ-CP về việc tự chủ, tự chịu trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập. Chính sách này đƣợc áp dụng cho tất cả lĩnh vực cung ứng dịch vụ công, trong đó có ngành y tế [22]. Chủ trƣơng này mở ra nhiều cơ hội nhƣng cũng không ít thách thức cho các cơ sở khám chữa bệnh. Chính vì vậy, ngoài đảm bảo yếu tố an toàn, hiệu quả, việc điều trị cần đƣợc cân nhắc phù hợp với nguồn kinh phí hiện có tại bệnh viện. Do đó, nguồn kinh phí là một yếu tố cần đặc biệt lƣu ý khi xây dựng DMT nhằm đảm bảo việc phân bổ hợp lý chi phí cho hoạt động mua sắm thuốc, cân bằng giữa hiệu quả điều trị và hiệu quả kinh tế trong giai đoạn bệnh viện tự chủ hiện nay. Trình độ chuyên môn kĩ thuật Trình độ chuyên môn kỹ thuật là yếu tố ảnh hƣởng lớn đến hoạt động lựa chọn xây dựng DMT. Bệnh viện càng phát triển chuyên môn kĩ thuật thì nhu cầu sử dụng thuốc càng cao. Danh mục thuốc phải đa dạng về chủng loại, đáp ứng đủ số lƣợng và đƣợc lựa chọn khắt khe, ph hợp. Hiện nay, Bộ Y tế ban hành TT40 quy định về phạm vi sử dụng danh mục thuốc chủ yếu theo phân tuyến bệnh viện [10]. Do đó HĐT&ĐT cần dựa vào phân hạng của bệnh viện, các kỹ thuật đã đang và có kế hoạch triển khai để lựa chọn xây dựng DMT ph hợp. 1.1.1.2. Nguyên tắc và quy trình xây dựng Danh mục thuốc bệnh viện Theo WHO, việc xây dựng DMT bệnh viện cần đảm bảo các nguyên tắc sau [52]: - Phù hợp với mô hình bệnh tật và chi phí thuốc sử dụng. - Phù hợp về phân tuyến chuyên môn kỹ thuật; 8 - Căn cứ vào các hƣớng dẫn hoặc phác đồ điều trị đã đƣợc xây dựng và áp dụng tại cơ sở khám chữa bệnh; - Đáp ứng với các phƣơng pháp mới, kỹ thuật mới trong điều trị; - Phù hợp với phạm vi chuyên môn của cơ sở khám chữa bệnh; - Thống nhất với DMT thiết yếu, DMT chủ yếu do Bộ Y tế ban hành; Dựa vào các nguyên tắc trên, Tổ chức y tế thế giới đã hƣớng dẫn một quy trình để xây dựng DMT bao gồm 4 giai đoạn với 19 bƣớc [49]. Chi tiết các bƣớc đƣợc trình bày ở bảng 1.1. Bảng 1.1. Các bƣớc xây dựng và thực hiện DMT bệnh viện Gi i đoạn 1: Quản lý hành chính Bƣớc 1 Giới thiệu các khái niệm cần thiết để có đƣợc sự ủng hộ của Ban giám đốc bệnh viện Bƣớc 2 Thành lập HĐT&ĐT Bƣớc 3 Xây dựng các chính sách và quy trình Gi i đoạn 2: Xây dựng DMT Bƣớc 4 Xây dựng hoặc lựa chọn các phác đồ điều trị Bƣớc 5 Thu thập các Thông tin để đánh giá lại DMT hiện tại Bƣớc 6 Phân tích mô hình bệnh tật và tình hình sử dụng thuốc Bƣớc 7 Bƣớc 8 Đánh giá lại các nhóm thuốc và xây dựng phác thảo DMT bệnh viện Phê chuẩn DMT sử dụng tại bệnh viện Đào tạo cho nhân viên trong bệnh viện về DMT bệnh viện: quy Bƣớc 9 định và quá trình xây dựng, quy định bổ sung hoặc loại bỏ thuốc khỏi danh mục, quy định sử dụng thuốc không có trong danh mục và kê đơn thuốc tên generic. 9