Tài liệu Phân tích báo cáo tài chính ở techcombank – thực trạng và giải pháp

Lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. “… TuyÖt nhiªn kh«ng cã mét lý thuyÕt hay m« h×nh kinh tÕ nµo lµ khu«n mÉu, lµ mùc th−íc cho sù thµnh c«ng ch¾c ch¾n trong kinh doanh, còng ch¼ng hÒ cã mét chiÕc ®òa thÇn hay viªn ngäc −íc nµo dµnh s½n cho nh÷ng ai −a thÝch méng m¬ gi÷a chèn th−¬ng tr−êng ®Çy gi«ng giã. ChÊp nhËn thÞ tr−êng cã nghÜa lµ chÊp nhËn sù ngù trÞ tù nhiªn cña qui luËt thÞ tr−êng võa mang tÝnh sßng ph¼ng võa chøa ®ùng chÝnh trong lßng nã ®Çy tÝnh bÊt tr¾c ®Õn nghiÖt ng>.”(NguyÔn TÊn B×nh). Nh÷ng lêi nãi Êy viÕt ra d−êng nh− ®Ó dµnh riªng nãi vÒ mét lÜnh vùc kinh doanh ®Æc biÖt víi nh÷ng chñ thÓ kinh doanh ®Æc biÖt ®−îc ng−êi ta biÕt ®Õn d−íi c¸i tªn hÖ thèng c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. C¹nh tranh khèc liÖt, nghiÖt ng. vµ chøa ®ùng ®Çy rñi ro - ®ã chÝnh lµ nh÷ng ®Æc tÝnh næi bËt lÜnh vùc kinh doanh cña c¸c ng©n hµng. Tù x¸c ®Þnh chç ®øng cho m×nh lµ kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ- n¬i nh¹y c¶m nhÊt cña nÒn kinh tÕ- mçi ng©n hµng - vÝ nh− chiÕc thuyÒn c¨ng buåm trong phong ba- ®Òu nç lùc kh«ng biÕt mÖt mái ®Ó t¹o cho m×nh mét chç ®øng vµ mét tiÕng nãi riªng trong chèn c¹nh tranh khèc liÖt ®ã. C©u thÇn chó më ra c¸nh cöa thµnh c«ng d−êng nh− rÊt ®¬n gi¶n: “ BiÕt m×nh, biÕt ta tr¨m trËn tr¨m th¾ng” nh−ng kh«ng ph¶i ai còng nhËn thøc ®−îc ®iÒu nµy mét c¸ch s©u s¾c. §ã cã lÏ lµ mét trong nh÷ng lÝ do khiÕn cho ph©n tÝch BCTC ®ãng mét vai trß ®Æc biÖt quan träng vµ trë nªn lµ viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi bÊt k× ng©n hµng nµo, bëi ®èi víi nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng ph©n tÝch BCTC chÝnh lµ con ®−êng ng¾n nhÊt ®Ó tiÕp cËn víi bøc tranh toµn c¶nh t×nh h×nh tµi chÝnh cña chÝnh ng©n hµng m×nh, thÊy ®−îc c¶ −u vµ nh−îc ®iÓm còng nh− nguyªn nh©n cña nh÷ng nh−îc ®iÓm ®ã ®Ó cã thÓ cã ®Þnh h−íng kinh doanh ®óng ®¾n trong t−¬ng lai. Ra ®êi vµ ph¸t triÓn míi h¬n 10 n¨m, Ng©n hµng TMCP Kü Th−¬ng lµ mét ng©n hµng cßn kh¸ non trÎ. Tuy ®. kh¼ng ®Þnh ®−îc chç ®øng cho m×nh lµ mét trong 5 ng©n hµng cæ phÇn hµng ®Çu ViÖt nam nh−ng còng nh− c¸c ng©n hµng kh¸c, c«ng t¸c ph©n tÝch BCTC ë Techcombank cßn ®ang ë chÆng ®Çu cña 1 qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ vÉn cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ. ChÝnh ®iÒu nµy ®. ¶nh h−ëng kh«ng tèt tíi c«ng t¸c qu¶n trÞ trong ng©n hµng. V× lÝ do nµy, em ®. quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò tµi: “Ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh ë Techcombank – thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” cho khãa luËn tèt nghiÖp cña m×nh víi hy väng sÏ gãp mét tiÕng nãi vµ ®ãng gãp mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c ph©n tÝch BCTC ë Techcombank nãi riªng vµ trong hÖ thèng c¸c NHTM nãi chung. 2. Ph¹m vi, ®èi t−îng nghiªn cøu. §Ò tµi ®i s©u nghiªn cøu c«ng t¸c ph©n tÝch BCTC ë Techcombank th«ng qua c¸c chØ tiªu, c¸c néi dung ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh c¬ b¶n cña Techcombank trong thêi gian tõ n¨m 2001 ®Õn 2003. 3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. Khãa luËn sö dông ph−¬ng ph¸p thèng kª, tæng hîp, ph©n tÝch víi hÖ thèng s¬ ®å, b¶ng biÓu ®Ó tr×nh bµy c¸c néi dung lÝ luËn vµ thùc tiÔn. 4. KÕt cÊu khãa luËn. Ngoµi lêi nãi ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o khãa luËn ®−îc chia lµm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: LÝ luËn chung vÒ ph©n tÝch BCTC NHTM. Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph©n tÝch BCTC ë Ng©n hµng TMCP Kü Th−¬ng Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn vµ n©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c ph©n tÝch BCTC ë Ng©n hµng TMCP Kü Th−¬ng. Do ®Ò tµi cßn míi mÎ, thêi gian thùc tËp chØ trong 2 th¸ng cïng víi h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc cña b¶n th©n nªn khãa luËn kh«ng tr¸nh khái c¸c sai sãt. Em rÊt mong nhËn ®−îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy, c¸c c« vµ c¸c c¸n bé c«ng t¸c t¹i Techcombank ®Ó bµi viÕt cña em ®−îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! 2 Ch−¬ng 1 LÝ luËn chung vÒ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh NHTM 1.1.Ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM 1.1.1. Kh¸i niÖm NHTM LÞch sö nh©n lo¹i ®. chøng kiÕn mét cuéc ®æi thay kú diÖu, ®Ó råi kÕt qu¶ cña nh÷ng sù chuyÓn m×nh qu¸ nhiÒu thÕ kû Êy chÝnh lµ hÖ thèng c¸c ng©n hµng hiÖn ®¹i ngµy nay víi vÞ trÝ lµ “x−¬ng sèng, m¹ch m¸u cña nÒn kinh tÕ quèc d©n”. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ ng©n hµng l¹i ë vµo vÞ trÝ trô cét quyÕt ®Þnh sù tån vong cña nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc nh− vËy. ChÝnh bÒ dµy lÞch sö thai nghÐn, ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn còng nh− tÝnh chÊt ®Æc thï lµ kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ ®. ®−¬ng nhiªn ®Æt ng©n hµng vµo vÞ trÝ huyÕt m¹ch ®ã. Ho¹t ®éng cña NHTM ®a d¹ng, phøc t¹p vµ lu«n thay ®æi ®Ó b¾t kÞp sù ®æi thay ®Õn chãng mÆt cña nÒn kinh tÕ. Mçi mét nÒn kinh tÕ cã mét ®Æc thï riªng, v¶ ch¨ng tËp qu¸n vµ luËt ph¸p ë mçi quèc gia mét kh¸c nªn ®. n¶y sinh nhiÒu quan niÖm, nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ ng©n hµng. LuËt TCTD ViÖt Nam ghi râ: “Ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh TCTD ®−îc phÐp thùc hiÖn toµn bé c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan”. Trong kh¸i niÖm nµy, ho¹t ®éng ng©n hµng ®−îc gi¶i thÝch t¹i LuËt NHNN “ lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung th−êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi vµ sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cÊp tÝn dông, cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n”. Dï cã ®−îc xem xÐt ®Þnh nghÜa nh− thÕ nµo th× tùu trung l¹i cã thÓ nãi NHTM lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh thùc hiÖn 3 nghiÖp vô c¬ b¶n lµ nhËn tiÒn göi, cho vay vµ cung cÊp c¸c dÞch vô thanh to¸n cho kh¸ch hµng. 1.1. 2. Chøc n¨ng cña c¸c NHTM §ång hµnh víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt l−u th«ng hµng hãa vµ tiÒn tÖ còng nh− sù ph¸t triÓn cña c¸c chÕ ®é x. héi chøc n¨ng cña NHTM ngµy cµng phong phó, më réng vµ hoµn thiÖn. Tuy nhiªn, xÐt vÒ b¶n chÊt, NHTM cã c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n sau ®©y: 3 1.1.2.1. NHTM lµ lo¹i h×nh trung gian tµi chÝnh lµm nhiÖm vô thu hót tiÒn göi vµ tiÕt kiÖm cho nÒn kinh tÕ. §©y cã thÓ coi lµ mét trong nh÷ng chøc n¨ng ®Æc tr−ng cña NHTM. Theo ®ã, c¸c c¸ nh©n d©n c− cã c¸c kho¶n tiÒn dµnh dôm mµ ch−a sö dông, c¸c doanh nghiÖp cã nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi cã thÓ göi vµo ng©n hµng d−íi h×nh thøc më c¸c tµi kho¶n kh¸c nhau: tµi kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm, tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n … Môc ®Ých göi tiÒn cã thÓ lµ kh¸c nhau nh−ng tùu trung l¹i lµ ®Ó an toµn tr¸nh tr¸ch nhiÖm ph¶i b¶o qu¶n tµi s¶n, h−ëng l.i cho c¸c kho¶n tiÒn göi vµ sö dông c¸c dÞch vô thanh to¸n cña ng©n hµng. 1.1.2.2. NHTM cÊp tÝn dông cho c¸c t¸c nh©n trong nÒn kinh tÕ. Cã thÓ nãi ho¹t ®éng tÝn dông sinh lêi chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM truyÒn thèng vµ lµ chøc n¨ng quan träng nhÊt cña c¸c ng©n hµng hiÖn ®¹i ngµy nay. Nhê thÕ m¹nh huy ®éng ®−îc mét l−îng vèn nhµn rçi khæng lå tõ c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ qua viÖc nhËn tiÒn göi hay ®i vay, c¸c ng©n hµng sö dông sè tiÒn Êy ®Ó cho vay c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ cÇn vèn ®Ó ®Çu t− c¸c nhu cÇu nh−: më réng s¶n xuÊt kinh doanh, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, ®Çu t− nhu cÇu vèn l−u ®éng, nhu cÇu tiªu dïng … vµ ®a d¹ng c¸c nhu cÇu kh¸c. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ th× c¸c h×nh thøc cÊp tÝn dông cña ng©n hµng còng ngµy cµng ph¸t triÓn mu«n h×nh mu«n vÎ: tÝn dông thÊu chi, tÝn dông trung dµi h¹n, tÝn dông chiÕt khÊu, tÝn dông thuª mua … Vèn tÝn dông cña c¸c ng©n hµng ®. t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n suÊt trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i … song song gãp phÇn ®Èy m¹nh ®Çu t−, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng d©n c−. 1.1.2.3. NHTM cung cÊp c¸c dÞch vô thanh to¸n cho kh¸ch hµng Chøc n¨ng nµy xuÊt ph¸t tõ chÝnh chøc n¨ng ®Çu tiªn cña ng©n hµng lµ nhËn tiÒn göi. C¸c c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ trªn c¬ së më c¸c tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n hay c¸c tµi kho¶n tiÒn göi phôc vô giao dÞch khi cã nhu cÇu thanh to¸n cã thÓ ñy quyÒn cho ng©n hµng thùc hiÖn thay m×nh: thu hé, chi hé… Theo c¸c quan ®iÓm luËt ph¸p ë hÇu hÕt c¸c n−íc, th× chØ cã c¸c ng©n hµng míi ®−îc 4 phÐp më tµi kho¶n thanh to¸n hay c¸c tµi kho¶n giao dÞch cho kh¸chhµng mµ kh«ng mét ®Þnh chÕ nµo ®−îc phÐp lµm ®iÒu nµy. 1.1.3. Nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng NHTM lµ lo¹i h×nh tæ chøc tµi chÝnh ®−îc phÐp ho¹t ®éng kinh doanh ®a d¹ng nhÊt trªn thÞ tr−êng tµi chÝnh bao gåm ho¹t ®éng huy ®éng vèn, ho¹t ®éng tÝn dông vµ ®Çu t− vµ c¸c ho¹t ®éng cung cÊp dÞch vô tµi chÝnh kh¸c nh− dÞch vô thanh to¸n, t− vÊn tµi chÝnh, qu¶n lý hé tµi s¶n, kinh doanh ngo¹i tÖ… 1.1.3.1. Ho¹t ®éng huy ®éng vèn Kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp phi tµi chÝnh, nguån vèn chñ së h÷u cña c¸c NHTM chiÕm rÊt nhá (<10%)trong tæng nguån vèn, bëi vËy ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña m×nh c«ng t¸c quan träng ®Çu tiªn cña c¸c NHTM ®ã chÝnh lµ ho¹t ®éng huy ®éng vèn. C«ng t¸c huy ®éng vèn bao gåm: huy ®éng vèn tiÒn göi vµ huy ®éng vèn phi tiÒn göi. C¸c NHTM huy ®éng c¸c nguån vèn nh»m ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng kinh doanh th«ng qua c¸c nghiÖp vô: tiÕt kiÖm, tiÒn göi d©n c−, tiÒn göi giao dÞch, ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸, ®i vay trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ, vay NHT¦… 1.1.3.2. Ho¹t ®éng tÝn dông Nguån vèn NHTM huy ®éng ®−îc chñ yÕu ®−îc ®em cho vay vµ t¸i ®Çu t− trë l¹i nÒn kinh tÕ. Ngay tõ thêi kú s¬ khai cña c¸c NHTM, nghiÖp vô tÝn dông ®. ®−îc coi lµ mét ho¹t ®éng quan träng bËc nhÊt ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi ng©n hµng, còng nh− ®em l¹i hiÖu qu¶ to lín cho x. héi. C¸c s¶n phÈm g¾n liÒn víi ho¹t ®éng tÝn dông bao gåm: cho vay kinh doanh, cho vay tiªu dïng, ®Çu t− vµo giÊy tê cã gi¸, gãp vèn liªn doanh liªn kÕt … 1.1.3.3. Ho¹t ®éng cung cÊp dÞch vô kh¸c Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, yªu cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh ngµy cµng gia t¨ng m¹nh mÏ. Bªn c¹nh ®ã, ngµy cµng cã nhiÒu h¬n sù c¹nh tranh khèc liÖt trªn thÞ tr−êng tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng, c¸c NHTM. Do vËy, xuÊt hiÖn mét xu h−íng ®¸p øng nhu cÇu cña mäi ®èi t−îng kh¸ch hµng mét c¸ch tèt nhÊt, ®ang d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng, tiÕn tíi gi¶m dÇn sù phô thuéc thu nhËp cña ng©n hµng vµo thu nhËp tõ ho¹t ®éng tÝn dông. DÞch vô ng©n 5 hµng kh¸c bao gåm: dÞch vô thanh to¸n, kinh doanh ngo¹i hèi, dÞch vô m«i giíi, b¶o l.nh, t− vÊn tµi chÝnh … 1.1.4. Nh÷ng ®Æc thï trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng 1.1.4.1. Hoạt động kinh doanh ng©n hàng hàm chứa nhiều rủi ro Lµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, ho¹t ®éng cña c¸c NHTM hµm chøa rÊt nhiÒu rñi ro, cô thÓ lµ: Rñi ro tÝn dông Rñi ro tÝn dông lµ kho¶n lç tiÒm tµng vèn cã ®−îc t¹o ra khi ng©n hµng cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng. Rñi ro tÝn dông ph¸t sinh trong tr−êng hîp ng©n hµng kh«ng thu ®−îc ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l.i cña kho¶n cho vay, hoÆc lµ viÖc thanh to¸n c¶ gèc vµ l.i kh«ng ®óng kú h¹n. Trong thùc tÕ, viÖc kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®−îc nî lµ viÖc cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo vµ víi bÊt cø ai v× rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. Do vËy, rñi ro tÝn dông lµ mét rñi ro cè h÷u mµ bÊt cø NHTM còng gÆp ph¶i. Rñi ro l·i suÊt Rñi ro l.i suÊt lµ kho¶n lç tiÒm tµng mµ ng©n hµng ph¶i g¸nh chÞu khi l.i suÊt thÞ tr−êng cã sù biÕn ®éng. Nguyªn nh©n cña rñi ro l.i suÊt lµ ng©n hµng ®. kh«ng cã sù c©n xøng gi÷a kú h¹n cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî hoÆc sù mÊt c©n xøng gi÷a khèi l−îng tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî nh¹y c¶m víi l.i suÊt. Cã hai lo¹i rñi ro l.i suÊt lµ rñi ro t¸i tµi trî tµi s¶n nî vµ rñi ro t¸i ®Çu t− tµi s¶n cã. Rñi ro thanh kho¶n Rñi ro thanh kho¶n lµ nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶ cña ng©n hµng khi kh¸ch hµng cã nhu cÇu rót tiÒn. §èi víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh nãi chung, c¸c NHTM nãi riªng th× rñi ro thanh kho¶n lµ x¶y ra thêng xuyªn vµ nghiªm träng h¬n c¶. Bëi rñi ro thanh kho¶n cã tÝnh chÊt lan truyÒn, nÕu nh÷ng ngêi göi tiÒn nhËn thÊy ng©n hµng gÆp r¾c rèi vÒ thanh kho¶n th× sÏ hµnh ®éng ®ång lo¹t rót tiÒn ra khái ng©n hµng. Rñi ro ngo¹i hèi Rñi ro ngo¹i hèi lµ kho¶n lç tiÒm tµng mµ ng©n hµng ph¶i g¸nh chÞu khi duy tr× c¸c tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî b»ng ngo¹i tÖ ë trong tr¹ng th¸i tr−êng hay ®o¶n vÒ lo¹i ngo¹i tÖ mµ ng©n hµng n¾m gi÷. 6 Rñi ro ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng C¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng lµ c¸c ho¹t ®éng kh«ng thuéc b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña ng©n hµng. XuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng nµy lµ ng©n hµng thu ®−îc phÝ trong khi kh«ng ph¶i sö dông ®Õn vèn kinh doanh nªn ®. khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng ngµy cµng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy cã thÓ ®−a ®Õn rñi ro cho ng©n hµng. VÝ dô nh−, trong tr−êng hîp ng©n hµng cam kÕt b¶o l.nh cho kh¸ch hµng ®Ó mua hµng hoÆc ®Ó vay vèn hoÆc nh»m môc ®Ých nµo ®ã, khi kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®−îc nî th× ng©n hµng ph¶i ®øng ra hoµn tr¶ nî vay cho kh¸ch hµng. Trong tr−êng hîp nµy ng©n hµng gÆp ph¶i rñi ro, dï cã thu ®−îc phÝ bÈo l.nh th× kho¶n tiÒn ®ã còng kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p sè tiÒn mµ ng©n hµng ph¶i bá ra. §©y chÝnh lµ rñi ro ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng mµ ng©n hµng rÊt dÔ gÆp ph¶i trong thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Rñi ro c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng Rñi ro c«ng nghÖ ph¸t sinh khi nh÷ng kho¶n ®Çu t− cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ kh«ng t¹o ®−îc kho¶n tiÕt kiÖm trong chi phÝ ®. dù tÝnh khi më réng quy m« ho¹t ®éng. Rñi ro ho¹t ®éng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi rñi ro c«ng nghÖ vµ cã thÓ ph¸t sinh bÊt cø lóc nµo nÕu hÖ thèng c«ng nghÖ bÞ trôc chÆc hoÆc lµ khi hÖ thèng hç trî c«ng nghÖ bªn trong ngõng ho¹t ®éng .4.1.2. Ng©n hµng lÊy ®èi t−îng kinh doanh chÝnh lµ tiÒn tÖ. Cã thÓ nãi, ng©n hµng ®. kinh doanh mét hµng hãa ®Æc biÖt trªn thÞ tr−êng – ®ã chÝnh lµ tiÒn tÖ víi ®Æc tÝnh x. héi hãa cao, tÝnh c¶m øng vµ nh¹y bÐn víi mäi thay ®æi trong nÒn kinh tÕ. §©y chÝnh lµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ph©n biÖt lÜnh vùc kinh doanh ng©n hµng so víi c¸c lÜnh vùc kinh doanh kh¸c. Gi¸ c¶ trong kinh doanh ng©n hµng chÝnh lµ l.i suÊt. Sù vËn ®éng lªn hoÆc xuèng cña l.i suÊt bao hµm, ¶nh h−ëng ®Õn rÊt nhiÒu mèi quan hÖ kinh tÕ – x. héi kh¸c nhau. Sù biÕn ®éng cña l.i suÊt cã t¸c dông ®iÒu tiÕt c©n b»ng thÞ tr−êng vµ lµ tÝn hiÖu th«ng b¸o, h−íng dÉn ng−êi s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng trong c¸c hµnh vi kinh tÕ cña hä. L.i suÊt còng lµ mét trong c¸c yÕu tè thu hót kh¸ch hµng ®Õn víi ng©n hµng hiÖu qu¶ nhÊt. Do vËy, tÊt c¶ c¸c NHTM trong thùc tiÔn häat ®éng 7 hµng ngµy ®Òu x©y dùng cho m×nh biÓu l.i suÊt hîp lý nhÊt ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh cña ng©n hµng m×nh trªn thÞ tr−êng. .4.1.3. Nguån vèn chñ yÕu ®Ó c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh lµ nguån vèn huy ®éng. XuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng thø nhÊt cña ng©n hµng lµ: c¸c NHTM lµ trung gian tµi chÝnh lµm nhiÖm vô thu hót tiÒn göi vµ tiÕt kiÖm trong nÒn kinh tÕ c¸c NHTM ®. t¹o ra ®−îc nguån vèn khæng lå ®Ó sö dông cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. §©y lµ nguån vèn dåi dµo vµ chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng nguån vèn cña ng©n hµng. §Æc ®iÓm cña nguån vèn nµy lµ ng©n hµng kh«ng cã quyÒn së h÷u vµ ®¸p øng nh÷ng ®iÒu kiÖn ®. tháa thuËn víi kh¸ch hµng mµ ng©n hµng ®−îc sö dông trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó cho vay hoÆc ®Çu t− vµo nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau. 1.4.1.4. Kinh doanh ng©n hµng lµ lÜnh vùc kinh doanh mang tÝnh hÖ thèng cao vµ ph¶i chÞu sù qu¶n lý nghiªm ngÆt cña Nhµ n−íc Cã thÓ nãi, t×nh h×nh ph¸t hµnh, l−u th«ng vµ gi¸ trÞ cña tiÒn tÖ cã ¶nh h−ëng s©u réng ®Õn tæng thÓ nÒn kinh tÕ, h¬n n÷a, ®Æc ®iÓm cña lÜnh vùc kinh doanh ng©n hµng lµ mang tÝnh lan truyÒn, tÝnh hÖ thèng cao h¬n h¼n nh÷ng lÜnh vùc kinh doanh kh¸c. Do ®ã, mét mÆt ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý nghiªm ngÆt cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc nh»m thùc thi CSTT quèc gia, nh»m b¶o vÖ sù an toµn cña hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng−êi göi tiÒn vµ ng−êi ®Çu t−. MÆt kh¸c, ®Ó b¶o ®¶m an toµn trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng còng nh− ®Ó cã thÓ t¹o ra c¸c dÞch vô toµn diÖn cho ng©n hµng, lu«n ®ßi hái ph¶i duy tr× tÝnh rµng buéc theo hÖ thèng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng, bao gåm c¶ nh÷ng rµng buéc vÒ mÆt kü thuËt vµ vÒ mÆt tæ chøc, cã thÓ do c¸c ng©n hµng tù thiÕt lËp hay do c¸c yªu cÇu cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc. TÝnh hÖ thèng kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ do yªu cÇu cã sù thèng nhÊt vÒ kü thuËt nghiÖp vô trªn ph¹m vi ngµy cµng réng mµ nã cßn ®−îc bæ sung bëi nhu cÇu ph¶i hç trî lÉn nhau gi÷a c¸c ng©n hµng vÒ thanh kho¶n, vèn kh¶ dông, vÒ chia sÎ rñi ro ®Ó ®¶m b¶o sù an toµn cña b¶n th©n cña c¶ hÖ thèng vµ nÒn kinh tÕ. 8 Ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng lu«n ®−îc ®Æt trong mét m«i tr−êng ph¸p lý nghiªm ngÆt, bÞ chi phèi rÊt m¹nh bëi t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh – tiÒn tÖ quèc gia. Ho¹t ®éng kinh doanh cña mçi ng©n hµng cã ®−îc ë møc ®é nµo còng lu«n lµ kÕt qu¶ kh«ng chØ nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n ng©n hµng ®ã mµ cßn lÖ thuéc chÆt chÏ vµo kh¶ n¨ng liªn kÕt cña ng©n hµng ®ã víi c¸c ng©n hµng kh¸c vµ víi c¸c thÞ tr−êng tµi chÝnh. 1.2. Lý luËn vÒ ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh ng©n hµng. 1.2.1. B¸o c¸o tµi chÝnh cña ng©n hµng. 1.2.1.1. Kh¸i niÖm. HÖ thèng BCTC tµi chÝnh gåm nh÷ng v¨n b¶n ®Æc biÖt riªng cã cña hÖ thèng kÕ to¸n ®−îc tiªu chuÈn ho¸ trªn ph¹m vi quèc tÕ vÒ nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc. BCTC lµ phÇn chiÕm vÞ trÝ quan träng trong b¸o c¸o th−êng niªn cña NHTM. Së dÜ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh lµ mét hÖ thèng lµ bëi lÏ ng−êi ta muèn nhÊn m¹nh ®Õn sù quan hÖ chÆt chÏ vµ h÷u c¬ gi÷a chóng. Mçi BCTC riªng biÖt cung cÊp cho ng−êi ®äc mét khÝa c¹nh h÷u Ých kh¸c nhau nh−ng sÏ kh«ng thÓ nµo cã ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ mang tÝnh kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh nÕu kh«ng cã sù kÕt hîp gi÷a c¸c BCTC. XÐt vÒ mÆt häc thuËt, BCTC ®−îc ®Þnh nghÜa lµ: “ nh÷ng BC tr×nh bµy tæng qu¸t, ph¶n ¸nh mét c¸ch tæng hîp nhÊt vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, c¸c kho¶n nî, nguån h×nh thµnh tµi s¶n, t×nh h×nh tµi chÝnh còng nh− kÕt qu¶ kinh doanh trong k× cña ng©n hµng”. 1.2.1.2. Vai trß, vÞ trÝ cña BCTC. B¸o c¸o tµi chÝnh cã mét vai trß to lín trong thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng, cã thÓ thÊy rÊt râ ®iÒu ®ã qua nh÷ng nÐt c¬ b¶n sau: • BCTC tr×nh bµy tæng qu¸t, ph¶n ¸nh tæng hîp vÒ tµi s¶n, nguån vèn còng nh− toµn bé t×nh h×nh tµi chÝnh cña NH d−íi d¹ng c¸c con sè gióp ng−êi ®äc n¾m b¾t mét c¸ch trùc quan nhÊt vÒ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña ng©n hµng trong k×. • BCTC nh»m cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô nhµ qu¶n trÞ NHTM vµ c¸c ®èi t−îng kinh doanh kh¸c, nh−: cæ ®«ng, c¸c nhµ qu¶n lý cÊp trªn… 9 • BCTC cung cÊp nh÷ng th«ng tin kinh tÕ, tµi chÝnh chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, thùc tr¹ng tµi chÝnh cña NHTM, gióp cho viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t t×nh h×nh sö dông vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng nguån vèn vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. • C¸c chØ tiªu, c¸c sè liÖu trªn BCTC lµ nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó tÝnh ra c¸c chØ tiªu kh¸c, nh»m ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn, hiÖu qu¶ cña c¸c qu¸ tr×nh kinh doanh cña ng©n hµng. • Nh÷ng th«ng tin cña BCTC lµ nh÷ng c¨n cø quan träng trong viÖc ph©n tÝch, nghiªn cøu, ph¸t hiÖn nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm tµng, lµ nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ®Çu t− vµo ng©n hµng cña c¸c chñ së h÷u, c¸c nhµ ®Çu t−… • Nh−ng BCTC cßn lµ nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch kinh tÕ- kü thuËt, tµi chÝnh cña NHTM, lµ nh÷ng c¨n cø khoa häc ®Ó ®Ò ra hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p x¸c thùc nh»m t¨ng c−êng qu¶n trÞ ng©n hµng, kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, t¨ng lîi nhuËn cho NHTM. 1.2.1.3. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña NHTM. HÖ thèng BCTC cña NHTM cã 4 b¸o c¸o, cô thÓ lµ: • B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. • B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh. • B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ. • ThuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh. Ba b¸o c¸o ®Çu lµ träng t©m ph©n tÝch cña kho¸ luËn nµy do vËy kho¸ luËn xin tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ kÕt cÊu cña c¸c b¸o c¸o nh− sau: a. B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n (BC§KT) lµ mét b¸o c¸o tµi chÝnh tæng hîp, ph¶n ¸nh tæng qu¸t vÒ tæng gi¸ trÞ tµi s¶n hiÖn cã vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n cña NHTM t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh (thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o). Trong ®ã, tµi s¶n cã thÓ hiÖn nh÷ng g× mµ ng©n hµng ®ang sö dông, mµ chñ yÕu lµ nh÷ng kho¶n tÝn 10 dông vµ ®Çu t− cßn tµi s¶n nî lµ nh÷ng tµi s¶n mµ ng©n hµng ®ang ph¶i thanh to¸n mµ chñ yÕu lµ nh÷ng kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng vµ vèn chñ së h÷u. BC§KT ph¶n ¸nh ®iÒu kiÖn tµi chÝnh cña NHTM t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. C¸c sè liÖu trªn BC§KT ph¶n ¸nh sè d− nªn chóng thay ®æi tõ thêi ®iÓm nµy qua thêi ®iÓm kh¸c. §−îc vÝ nh− bøc tranh tr−ng bµy vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh tµi thêi ®iÓm cuèi n¨m, dùa trªn BC§KT ta tÝnh ®−îc c¸c chØ tiªu tµi chÝnh. Nhê vËy, BC§KT trë thµnh céng cô tèt ®Ó so s¸nh c¸c chØ tiªu tµi chÝnh gi÷a c¸c thêi kú kh¸c nhau ®ång thêi t¹o c¸ch nh×n tæng qu¸t vÒ c¬ cÊu vµ sù biÕn ®æi trong BC§. BC§KT ®−îc tr×nh bµy thµnh 2 phÇn lµ Tµi s¶n vµ Nguån vèn víi ®iÒu kiÖn rµng buéc lµ: tµi s¶n cã = nî ph¶i tr¶ + vèn chñ së h÷u. C¸c kho¶n môc cô thÓ lµ: Tµi s¶n: Ph¶n ¸nh toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n hiÖn cã cña NHTM gåm: - TiÒn mÆt (ng©n quü): kho¶n môc nµy bao gåm TM t¹i quü, tiÒn göi t¹i NHNN vµ tiÒn göi t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. §©y lµ kho¶n môc cã tÝnh láng cao nhÊt trong toµn bé tµi s¶n cña ng©n hµng d−îc sö dông nh»m môc ®Ých ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý cña NHNN, yªu cÇu rót tiÒn mÆt, vay vèn vµ c¸c yªu cÇu chi tr¶ kh¸c hµng ngµy cña NHTM. Dï cã tÝnh láng cao nhÊt nh−ng xÐt vÒ tÝnh sinh lêi th× kho¶n môc nµy cã tÝnh sinh lêi rÊt thÊp hoÆc hÇu nh− kh«ng ®em l¹i lîi nhuËn cho NHTM nªn c¸c ng©n hµng th−êng chØ duy tr× ë møc tèi thiÓu trong tæng tµi s¶n cã cña m×nh mµ th−êng lµ 2% trong tæng tµi s¶n cã. - Cho vay: Gåm c¸c kho¶n tÝn dông cÊp cho c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c ®èi t−îng kh¸c. §©y lµ kho¶n môc chiÕm tû träng cao nhÊt trong tæng tµi s¶n cã cña ng©n hµng vµ mang l¹i nguån thu lín nhÊt. Th«ng th−êng, kho¶n môc nµy th−êng chiÕm tõ 70- 80% trong tæng tµi s¶n cã cña c¸c NHTM. - §Çu t−: Gåm c¸c chøng kho¸n mµ chñ yÕu lµ th−¬ng phiÕu, trµi phiÕu chÝnh phñ, tÝn phiÕu kho b¹c… víi ®Æc tÝnh lµ ®é rñi ro thÊp vµ kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn nhanh chãng. 11 - Tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§): Bé phËn tµi s¶n nµy kh«ng sinh lêi nh−ng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c NHTM tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, t¹o h×nh ¶nh vµ vÞ thÕ cho NHTM trªn thÞ tr−êng. V× tÝnh chÊt kh«ng sinh lêi cña lo¹i tµi s¶n nµy nªn c¸c ng©n hµng ®. h¹n chÕ tØ träng cña bé phËn nµy ë mét møc hîp lý ®Ó tr¸nh ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh kinh doanh cña m×nh. Theo quy ®Þnh cña NHNN ®Çu t− cho TSC§ cña c¸c NHTM kh«ng lín h¬n 50% vèn tù cã cña ng©n hµng. Kho¶n môc nµy ®−îc tr×nh bµy theo nguyªn gi¸ vµ hao mßn. - Tµi s¶n cã kh¸c: Chñ yÕu lµ c¸c kho¶n vèn ®ang trong qu¸ tr×nh thanh to¸n mµ NHTM ph¶i thu vÒ gåm: c¸c kho¶n ph¶i thu, c¸c kho¶n l.i céng dån dù thu, tµi s¶n cã kkh¸c vµ c¸c kho¶n dù phßng rñi ro kh¸c. Nguån vèn. Bao gåm kho¶n nî ph¶i tr¶ vµ vèn chñ së h÷u. - Nî ph¶i tr¶: gåm c¸c kho¶n vèn mµ NHTM huy ®éng tõ bªn ngoµi, cô thÓ lµ: . TiÒn göi: cña c¸ nh©n, cña tæ chøc kinh tÕ, kho b¹c nhµ n−íc vµ cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. . TiÒn vay: Gåm vay NHNN, vay c¸c TCTD kh¸c trong n−íc vµ n−íc ngoµi hoÆc nhËn vèn vay ®ång tµi trî. . Vèn ñy th¸c ®Çu t− . Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸: tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu … ®Ó huy ®éng vèn. . Tµi s¶n nî kh¸c: lµ c¸c kho¶n nî ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña NHTM gåm: c¸c kho¶n ph¶i tr¶, c¸c kho¶n l.i céng dån dù tr¶ vµ c¸c tµi s¶n nî kh¸c. - Vèn vµ c¸c quü: lµ vèn thuéc së h÷u cña b¶n th©n ng©n hµng, ®−îc h×nh thµnh tõ phÇn gãp cña c¸c chñ së h÷u hoÆc tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i gåm 4 phÇn: . Vèn gãp cña chñ së h÷u ng©n hµng ®Ó thµnh lËp hoÆc më réng ho¹t ®éng NHTM: vèn ®iÒu lÖ, vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n, vèn kh¸c. 12 . C¸c quü ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM theo c¬ chÕ tµi chÝnh hiÖn hµnh nh−: quü ®Çu t− ph¸t triÓn, quü dù phßng tµi chÝnh… . L.i /lç kú tr−íc. . L.i/ lç kú nµy. Ngoµi bé phËn theo dâi trong BC§KT, NHTM cßn cã mét bé phËn tµi s¶n ®−îc theo dâi ngo¹i b¶ng, ®ã lµ nh÷ng tµi s¶n kh«ng thuéc quyÒn së h÷u cña NHTM nh−: c¸c tµi s¶n gi÷ hé, qu¶n lý hé kh¸ch hµng, c¸c giao dÞch ch−a ®−îc thõa nhËn lµ tµi s¶n hoÆc nguån vèn d−íi d¹ng c¸c cam kÕt b¶o l.nh, cam kÕt mua b¸n hèi ®o¸i cã kú h¹n… b. B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh( BCKQKD). Lµ b¸o c¸o tæng hîp ph¶n ¸nh tæng qu¸t t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ kinh doanh, ph¶n ¸nh thu nhËp ho¹t ®éng chÝnh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c qua mét kú kinh doanh (mét kú kÕ to¸n) cña NHTM. BCKQKD ®−îc chi tiÕt theo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh vµ c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, ho¹t ®éng bÊt th−êng. Theo quy ®Þnh ë ViÖt nam, BCKQKD cßn cã thªm phÇn kª khai t×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô cña doanh nghiÖp ®èi víi NSNN vµ t×nh h×nh thùc hiÖn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh lµ lo¹i b¸o c¸o tµi chÝnh quan träng cña NHTM v× th«ng qua c¸c chØ tiªu cña b¸o c¸o nµy gióp cho l.nh ®¹o ng©n hµng vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý, c¬ quan thuÕ, kiÓm to¸n n¾m ®−îc thùc tr¹ng c¸c kho¶n thu nhËp, chi phÝ, kÕt qu¶ tµi chÝnh cña tõng ng©n hµng còng nh− toµn bé hÖ thèng. Tõ ®ã gióp cho c«ng t¸c l.nh ®¹o, ®iÒu hµnh, kiÓm tra, kiÓm to¸n cã hiÖu qu¶ nh»m gióp c¸c NHTM hoµn thµnh kÕ ho¹ch tµi chÝnh vµ kÕ ho¹ch nép ng©n s¸ch quèc gia. BCKQKD cña NHTM ®−îc tr×nh bµy gåm 2 phÇn: PhÇn I: L.i, lç PhÇn II: T×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô víi Nhµ N−íc. Trong phÇn I ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thu vµ chi chÝnh cña NHTM nh− sau: (1). Thu tõ l.i: lµ nh÷ng kho¶n thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông, ®Çu t−, tõ kho¶n tiÒn göi ë c¸c TCTD kh¸c, bao gåm: l.i cho vay, l.i tiÒn göi, thu l.i gãp vèn mua cæ phÇn, thu kh¸c vÒ ho¹t ®éng tÝn dông… (2). Chi tr¶ l.i: gåm c¸c kho¶n chi tr¶ l.i tiÒn göi, chi tr¶ l.i tiÒn vay… 13 (3). Thu nhËp l.i rßng = (1) – (2) (4). Thu ngoµi l.i: lµ nh÷ng kho¶n thu nhËp tõ nh÷ng dÞch vô NHTM cung cÊp cho kh¸ch hµng vµ thu nhËp do ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c t¹o ra vÝ dô thu tõ nghiÖp vô b¶o l.nh, thu phÝ dÞch vô thanh to¸n… (5). Chi ngoµi l.i: gåm c¸c kho¶n chi nh− chi kh¸c vÒ ho¹t ®éng huy ®éng vèn, chi vÒ dÞch vô thanh to¸n vµ ng©n quü, chi tham gia thi tr−êng tiÒn tÖ, bµo hiÓm tiÒn göi… (6). Thu nhËp ngoµi l.i = (4) – (5) (7). Thu nhËp tr−íc thuÕ = (3) + (6) (8). ThuÕ thu nhËp (9). Lîi nhuËn sau thuÕ = (7) + (8) §©y lµ kho¶n thu nhËp cßn l¹i sau khi ®. thùc hiÖn nghÜa vô víi NSNN. B¸o c¸o thu nhËp tËp trung vµo chØ tiªu lîi nhuËn, tuy nhiªn mét trong c¸c h¹n chÕ cña nã lµ thu nhËp sÏ lÖ thuéc rÊt nhiÒu vµo quan ®iÓm cña kÕ to¸n trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n chi phÝ. Mét h¹n chÕ kh¸c n÷a lµ do nguyªn t¾c kÕ to¸n vÒ ghi nhËn doanh thu quy ®Þnh, theo ®ã doanh thu sÏ ®−îc ghi nhËn khi giao dÞch ®. hoµn thµnh trong khi ®ã viÖc thanh to¸n l¹i cã thÓ x¶y ra ë thêi ®iÓm kh¸c. Nh−îc ®iÓm nµy dÉn ®Õn sù cÇn thiÕt cña b¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ. c. B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ. BCLCTT lµ mét b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thu vµ chi tiÒn trong kú cña NHTM vÒ ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng ®Çu t− vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh. Môc ®Ých cña BCLCTT lµ nh»m tr×nh bµy tiÒn tÖ ®. sinh ra b»ng c¸ch nµo vµ NHTM ®. sö dông chóng nh− thÕ nµo trong kú b¸o c¸o. BCLCTT gi¶i thÝch sù kh¸c nhau gi÷a lîi nhuËn cña NHTM vµ c¸c dßng tiÒn cã liªn quan, cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ nh÷ng dßng tiÒn g¾n liÒn víi nh÷ng biÕn ®éng vÒ tµi s¶n, c«ng nî vµ vèn chñ së h÷u. Th«ng qua BCLCTT NHTM cã thÓ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¹o ra c¸c dßng tiÒn tõ c¸c lo¹i ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®Ó ®¸p øng kÞp thêi c¸c kho¶n nî cho c¸c chñ nî, cæ tøc cho c¸c cæ ®«ng hoÆc nép thuÕ cho nhµ n−íc. Trªn c¬ së BCLCTT, nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng 14 cã thÓ dù ®o¸n c¸c dßng tiÒn ph¸t sinh trong ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý trong t−¬ng lai. BCLCTT ®−îc tæng hîp tõ kÕt qu¶ cña 3 lo¹i ho¹t ®éng cña NHTM t−¬ng øng néi dung cña nã gåm 3 phÇn: - L−u chuyÓn tiÒn tõ ho¹t ®éng kinh doanh. PhÇn nµy ph¶n ¸nh toµn bé dßng tiÒn thu vµo vµ chi ra liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM nh− tiÒn thu l.i cho vay, thu tõ c¸c kho¶n ph¶i thu kh¸c…, c¸c chi phÝ b»ng tiÒn nh− chi l.i tiÒn göi cho kh¸ch hµng, tiÒn thanh to¸n cho c«ng nh©n vÒ tiÒn l−¬ng vµ BHXH…, c¸c chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn (chi phÝ v¨n phßng phÈm, c«ng t¸c phÝ…). - L−u chuyÓn tiÒn tõ ho¹t ®éng ®Çu t−: Ph¶n ¸nh toµn bé dßng tiÒn thu vµo vµ chi ra liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t− cña NHTM. Ho¹t ®éng ®Çu t− bao gåm hai phÇn: . §Çu t− c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho b¶n th©n NHTM nh− ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh. . §Çu t− vµo c¸c ®¬n vÞ kh¸c d−íi h×nh thøc liªn doanh, ®Çu t− chøng kho¸n kh«ng ph©n biÖt ®Çu t− ng¾n h¹n hay dµi h¹n. Dßng tiÒn l−u chuyÓn ®−îc tÝnh gåm toµn bé c¸c kho¶n thu do b¸n, thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh, thu håi c¸c kho¶n ®Çu t− vµo c¸c ®¬n vÞ kh¸c… vµ c¸c kho¶n chi x©y d−ng, mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, chi ®Çu t− vµo c¸c lÜnh vùc kh¸c. - L−u chuyÓn tiÒn tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh. Ph¶n ¸nh toµn bé dßng tiÒn thu vµo vµ chi ra liªn quan trùc tiÕp ®Õn c¸c nghiÖp vô lµm t¨ng, gi¶m vèn kinh doanh cña NHTM nh− gãp vèn liªn doanh, vay vèn trong d©n chóng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh−: IMF, WB…vv (kh«ng ph©n biÖt vay dµi h¹n hay ng¾n h¹n), nhËn vèn liªn doanh, ph¸t hµnh cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu, tr¶ nî vay… Dßng tiÒn l−u chuyÓn ®−îc tÝnh bao gåm toµn bé c¸c kho¶n thu chi liªn quan nh− tiÒn vay nhËn ®−îc, tiÒn nhËn ®−îc do nhËn gãp vèn liªn doanh b»ng tiÒn, do ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu b»ng tiÒn, thu l.i tiÒn göi… B¸o c¸o l−u chuyÓn tiÒn tÖ kÕt hîp víi BCKQKD vµ BC§KT chØ ra mét 15 ®iÒu cùc kú quan träng: chÊt l−îng cña lîi nhuËn th«ng qua dßng ng©n l−u rßng tõ ho¹t ®éng kinh doanh t¹o ra. V× mét lÝ do lîi nhuËn vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n kh«ng cã liªn quan g× ®Õn nhau c¶, do vËy lîi nhuËn cao kh«ng cã nghÜa lµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña NHTM v÷ng m¹nh vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n tèt. BCLCTT kh«ng nh÷ng gióp cho c¸c nhµ ph©n tÝch gi¶i thÝch ®−îc nguyªn nh©n thay ®æi vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, nguån vèn, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña NHTM mµ cßn lµ c«ng cô quan träng ®Ó ho¹ch ®Þnh ng©n s¸ch- kÕ ho¹ch tiÒn mÆt trong t−¬ng lai. 1.2.2. Ph©n tÝch BCTC. 1.2.2.1 Kh¸i niÖm ph©n tÝch BCTC. X¸c ®Þnh chç ®øng cho m×nh lµ m¹ch m¸u cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, c¸c NHTM lµ mét nh©n tè tÝch cùc vµ kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Th«ng qua sù ph¸t triÓn ë tÇm vÜ m« Êy mµ b¶n th©n mçi NHTM thùc hiÖn ®−îc c¸c môc tiªu cña m×nh lµ lîi nhuËn, lµ t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn. Nh−ng ®Ó cã ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ Êy kh«ng ph¶i lµ dÔ dµng, nã lµ tæng hîp cña nh÷ng nç lùc tù th©n hÕt m×nh cña b¶n th©n ng©n hµng trong thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh ®Çy khã kh¨n thö th¸ch trong mét m«i tr−êng mang tÝnh nh¹y c¶m vµ canh tranh cao ®é ®ång thêi còng chøa ®ùng ®Çy rñi ro. Vµ nç lùc kh«ng biÕt mÖt mái Êy còng kh«ng thÓ cã kÕt qu¶ nÕu thiÕu mét con m¾t nh×n toµn diÖn, trung thùc vÒ b¶n th©n thùc tr¹ng cña mçi NHTM. ViÖc th−êng xuyªn nh×n l¹i m×nh ®Ó thÊy ®−îc ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña chÝnh m×nh lµ mét c¸ch ®Ó NHTM c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ khi ®−a ra d−îc biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh−îc ®iÓm vµ ph¸t huy −u ®iÓm. Ph©n tÝch BCTC lµ mét c¸ch ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã. Th«ng qua ph©n tÝch BCTC nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng sÏ cã ®−îc mét con m¾t nh×n toµn diÖn vÒ ng©n hµng m×nh trªn tÊt c¶ mäi khÝa c¹nh. Ph©n tÝch BCTC lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan, ra ®êi vµ ph¸t triÓn tõ ®ßi hái cña ®êi sèng kinh tÕ, tõ yªu cÇu ph¶i qu¶n lý khoa häc vµ cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM. Nã lµ c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ, lµ mét h×nh thøc biÓu hiÖn cña chøc n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n−íc. 16 ViÖc ph©n tÝch BCTC kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh tÝnh to¸n c¸c tû sè mµ lµ qu¸ tr×nh t×m hiÓu c¸c kÕt qu¶ cña sù qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh tµi chÝnh ë ®¬n vÞ ®−îc ph¶n ¸nh trªn BCTC ®ã. Ph©n tÝch BCTC lµ ®¸nh gi¸ nh÷ng g× lµm ®−îc, dù kiÕn nh÷ng g× sÏ x¶y ra trªn c¬ së ®ã kiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p ®Ó tËn dông triÖt ®Ó c¸c ®iÓm m¹nh vµ kh¾c phôc c¸c ®iÓm yÕu. §ång thêi ph©n tÝch BCTC còng cÇn thiÕt lµm sao cho c¸c con sè trªn b¸o c¸o tµi chÝnh “ biÕt nãi” ®Ó ng−êi sö dông chóng cã thÓ hiÓu râ t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n vÞ vµ c¸c môc tiªu, c¸c ph−¬ng ph¸p ho¹t ®éng cña nhµ qu¶n lý ë ®¬n vÞ kinh tÕ ®ã. V©y tãm l¹i, ph©n tÝch BCTC lµ qu¸ tr×nh xem xÐt, kiÓm tra, ®èi chiÕu vµ so s¸nh sè liÖu vÒ tµi chÝnh hiÖn hµnh vµ qu¸ khø b»ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p thÝch hîp nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸, dù tÝnh c¸c rñi ro vµ tiÒm n¨ng trong t−¬ng lai. 1.2.2.2. Vai trß, vÞ trÝ cña ph©n tÝch BCTC ng©n hµng. ViÖc ph©n tÝch BCTC lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu, tù th©n cña mçi NHTM bëi ý nghÜa, vai trß quan träng cña nã. Cô thÓ lµ: - Ph©n tÝch BCTC gióp cho nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng nh×n nhËn toµn diÖn bé mÆt cña NHTM trong kú ho¹t ®éng ®. qua mét c¸ch kh¸ch quan vµ t−¬ng ®èi trung thùc. Bªn c¹nh ®ã, viÖc ph©n tÝch còng gióp nhµ qu¶n trÞ hiÓu râ ®−îc nguyªn nh©n g©y ra sù biÕn ®éng cña c¸c chØ tiªu, c¸c kho¶n môc trªn BCTC; nh©n biÕt ®−îc c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn c¸c kho¶n môc ®ã ®Ó tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p ®èi phã thÝch hîp nh»m h¹n chÕ nh−îc ®iÓm vµ ph¸t huy −u ®iÓm cña b¶n th©n NHTM, n©ng cao tÝnh c¹nh tranh. - Ph©n tÝch BCTC gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ NHTM nhËn biÕt vµ dù ®o¸n tr−íc nh÷ng rñi ro còng nh− c¸c tiÒm n¨ng trong t−¬ng lai. Bëi rñi ro lµ nguy c¬ lóc nµo còng cã thÓ gÆp ph¶i vµ g©y ra c¸c hËu qu¶ to lín cho ng©n hµng, do vËy viÖc nhËn biÕt c¸c rñi ro gióp nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng cã ®−îc c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa thÝch hîp. §èi lËp víi c¸c rñi ro, nh÷ng tiÒm n¨ng vµ c¬ héi sÏ mang ®Õn cho NHTM nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm ¨n v« cïng thuËn lîi. NhËn biÕt ®iÒu ®ã ®. lµ mét b−íc ®Çu th¾ng lîi cña ng©n hµng trªn con ®−êng ®i ®Õn môc tiªu vµ ph¸t triÓn. - Ph©n tÝch BCTC gãp phÇn ®−a ra ®Þnh h−íng cho c¸c quyÕt ®Þnh cña Ban gi¸m ®èc vÒ c¸c quyÕt ®Þnh tµi chÝnh vµ c¸c dù th¶o tµi chÝnh trong t−¬ng lai nh− kÕ ho¹ch ®Çu t−, kÕ ho¹ch ng©n quü… 17 - Ph©n tÝch BCTC còng lµ mét c«ng cô trong tay c¸c nhµ qu¶n trÞ ®Ó kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý trong ®¬n vÞ vÒ tÝnh hiÖu qu¶ còng nh− tÝnh ®Çy ®ñ cña nã. 1.2.2.3. C¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch BCTC. a. Ph−¬ng ph¸p so s¸nh. §©y lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông phæ biÕn trong ph©n tÝch ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, x¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ xu h−íng biÕn ®éng cña chØ tiªu ph©n tÝch vµ th−êng ®−îc thùc hiÖn ë b−íc khëi ®Çu cña viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸. VÒ kü thuËt so s¸nh cã: • So s¸nh b»ng sè tuyÖt ®èi Cho biÕt khèi l−îng, quy m« cña chØ tiªu ph©n tÝch ®−îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn mµ ng©n hµng ®¹t ®−îc ë k× thùc tÕ so víi k× tr−íc hoÆc k× kÕ ho¹ch. • So s¸nh b»ng sè t−¬ng ®èi Sè t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh kÕt cÊu, mèi quan hÖ, tèc ®é ph¸t triÓn vµ møc ®é phæ biÕn cña c¸c chØ tiªu kinh tÕ. So s¸nh b»ng sè t−¬ng ®èi gióp thÊy ®−îc tû träng vµ vÞ trÝ cña bé phËn trong tæng thÓ, thÊy ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng cña chØ tiªu. • So s¸nh b»ng sè b×nh qu©n Sè b×nh qu©n ®−îc tÝnh b»ng c¸ch san b»ng mäi chªnh lÖch vÒ trÞ sè cña chØ tiªu ph©n tÝch nh»m ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm ®iÓn h×nh cña chØ tiªu ph©n tÝch ®ã. Th«ng qua viÖc so s¸nh nµy cã thÓ thÊy møc ®é ng©n hµng ®¹t ®−îc so víi b×nh qu©n chung cña ngµnh b. Ph−¬ng ph¸p ph©n tæ Lµ ph−¬ng ph¸p c¨n cø vµo mét hay mét sè tiªu thøc nµo ®ã ®Ó tiÕn hµnh ph©n chia chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp thµnh nhiÒu chØ tiªu chi tiÕt. VÝ dô, khi ph©n tÝch vÒ nî qu¸ h¹n, c¨n cø vµo tiªu thøc thêi gian cã thÓ chia nî qu¸ h¹n thµnh: nî tõ 1 ®Õn 90 ngµy, tõ 91 ®Õn 180 ngµy, tõ 181 ®Õn 360 ngµy vµ nî > 360 ngµy hay c¨n cø vµo tiªu thøc kh«ng gian, ta cã: nî qu¸ h¹n ë thÞ tr−êng I vµ nî qu¸ h¹n ë thÞ tr−êng II 18 c. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tØ lÖ. Mét tØ lÖ lµ sù biÓu hiÖn mét mèi quan hÖ gi÷a mét chØ tiªu nµy víi mét chØ tiªu kh¸c. B¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tØ lÖ lµ thùc hiÖn so s¸nh gi÷a c¸c tØ lÖ ®Ó thÊy xu h−íng ph¸t triÓn cña hiÖn t−îng. ViÖc thiÕt lËp c¸c chØ tiªu d−íi d¹ng tû lÖ lµ ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tèi −u nhÊt trong c¸c phÐp ph©n tÝch mang tÝnh so s¸nh nªn ph−¬ng ph¸p tû lÖ lu«n ®−îc xem lµ c«ng cô tèt trong ph©n tÝch. Ph©n tÝch tû lÖ gióp cho c¸c nhµ ph©n tÝch nh×n thÊy c¸c mèi quan hÖ lµm béc lé c¸c ®iÒu kiÖn vµ xu thÕ mµ xu thÕ nµy th−êng kh«ng thÓ ghi l¹i b»ng sù kiÓm tra c¸c bé phËn cÊu thµnh riªng rÏ cña tû sè. Nhß ®ã, nhµ ph©n tÝch cã thÓ nh×n thÊu suèt bªn trong c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng. d. Ph−¬ng ph¸p DuPont Lµ ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch mét tØ lÖ s¬ cÊp (ph¶n ¸nh hiÖn t−îng) thµnh c¸c tØ lÖ thø cÊp (ph¶n ¸nh c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng). Theo chu tr×nh nµy, ng−êi ta x©y dùng mét chuçi c¸c tØ lÖ cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ víi nhau. VÝ dô: LN rßng LN rßng ROE = ; ROA = Vèn tù cã(E) Tæng tµi s¶n (TA) LN rßng Tæng tµi s¶n (TA) ROS = ; TØ lÖ ®ßn bÈy tµi chÝnh = Doanh thu Vèn tù cã (E) Ta thiÕt lËp tØ lÖ: TA ROE = ROA x E LN rßng = Doanh thu x Doanh thu Tæng tµi s¶n Tæng tµi s¶n x Vèn tù cã 19 TA = ROS x HiÖu suÊt sö dông tæng tµi s¶n x _______ E e. Ph−¬ng ph¸p thay thÕ liªn hoµn. Lµ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña tõng nh©n tè ®Õn kÕt qu¶ kinh tÕ b»ng c¸ch thay thÕ lÇn l−ît vµ liªn tiÕp c¸c nh©n tè tõ gi¸ trÞ k× tr−íc hay k× kÕ ho¹ch sang k× thùc tÕ ®Ó x¸c ®Þnh trÞ sè cña chØ tiªu kinh tÕ khi nh©n tè ®ã thay ®æi. Sau ®ã, so s¸nh chØ tiªu cña trÞ sè võa tÝnh ®−îc víi chØ tiªu khi ch−a cã biÕn ®æi cña nh©n tè cÇn x¸c ®Þnh sÏ tÝnh ®−îc møc ®é ¶nh h−ëng cña nh©n tè ®ã. Ph−¬ng ph¸p nµy chØ sö dông khi c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn chØ tiªu cã mèi quan hÖ tÝch sè, th−¬ng sè hay kÕt hîp c¶ tÝch sè vµ th−¬ng sè. f. Ph−¬ng ph¸p chØ sè. ChØ sè lµ chØ tiªu t−¬ng ®èi biÓu hiÖn mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a 2 møc ®é nµo ®ã cña mét hiÖn t−îng kinh tÕ. Muèn sö dông ph−¬ng ph¸p nµy, c¸c nhµ ph©n tÝch ph¶i x©y dùng ®−îc m« h×nh chØ sè ph¶n ¸nh mèi quan hÖ cña c¸c nh©n tè ®Õn chØ tiªu nghiªn cøu. Trong chØ sè nh©n tè, ph¶i gi¶ ®Þnh chØ cã mét nh©n tè thay ®æi cßn cè ®Þnh c¸c nh©n tè kh¸c. NÕu ph¶n ¸nh biÕn ®éng cña nh©n tè chÊt l−îng th× chØ tiªu sè l−îng cè ®Þnh ë k× thùc tÕ; nÕu ph¶n ¸nh sù biÕn ®æi cña nh©n tè sè l−îng th× chØ tiªu chÊt l−îng cè ®Þnh ë k× kÕ ho¹ch hay k× tr−íc. g. Ph−¬ng ph¸p c©n ®èi. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng nhiÒu mèi quan hÖ c©n ®èi h×nh thµnh. C©n ®èi lµ sù c©n b»ng gi÷a hai mÆt cña c¸c yÕu tè víi qu¸ tr×nh kinh doanh, nh− mét sè quan hÖ c©n ®èi sau: gi÷a tµi s¶n vµ nguån vèn, gi÷a nguån thu vµ nguån chi, gi÷a nhu cÇu sö dông vèn vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n… Theo ph−¬ng ph¸p nµy, ®Ó tÝnh møc ®é ¶nh h−ëng cña nh©n tè nµo ®ã ®Õn chØ tiªu tæng hîp chØ cÇn tÝnh chªnh lÖch gi÷a thùc tÕ víi kÕ ho¹ch cña chÝnh nh©n tè ®ã mµ kh«ng cÇn quan t©m ®Õn nh©n tè kh¸c. 20