BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ -HÀNH CHÍNH
QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH
LÊ TOÀN THẮNG
PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH CÔNG
HÀ NỘI, NĂM 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ -HÀNH CHÍNH
QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH
LÊ TOÀN THẮNG
PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Chuyên ngành: Quản lý hành chính công
Mã số: 62 34 82 01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH CÔNG
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS Đỗ Văn Thành
2. TS Nguyễn Phú Thái
HÀ NỘI, NĂM 2013
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi,
các kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa được công bố
trong bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin trích dẫn trong luận
án đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà nội, năm 2013
Tác giả Luận án
Lê Toàn Thắng
ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận án này, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình
và hiệu quả của nhiều cơ quan, các cấp lãnh đạo và các cá nhân. Tôi xin bày
tỏ lời cám ơn sâu sắc tới tất cả các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ
trong suốt quá trình nghiên cứu luận án.
Tác giả xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám đốc Học viện
Hành chính, các thầy giáo, cô giáo và Khoa Sau đại học của Học viện Hành
chính đã tận tình giúp đỡ trong thời gian học tập và công tác tại Học viện. Xin
trân trọng cám ơn lãnh đạo Khoa Quản lý tài chính công và các giảng viên
khác đã luôn có những góp ý về chuyên môn rất bổ ích.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo và công chức
thuộc Bộ Tài Chính; Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ủy ban Ngân sách và Ủy ban
Kinh tế của Quốc Hội đã tận tình giúp đỡ; cung cấp nhiều tài liệu hữu ích
cũng như đóng góp nhiều ý kiến quí báu cho việc hoàn thiện Luận án.
Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Đỗ Văn Thành và
TS.Nguyễn Phú Thái đã hướng dẫn rất tận tình và hiệu quả trong suốt quá
trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Chân thành cảm ơn quý tác giả của các tài liệu được sử dụng trong luận
án. Xin cám ơn gia đình và bạn bè đã luôn bên cạnh, giúp đỡ và động viên
trong quá trình thực hiện luận án.
Hà nội, năm 2013
Tác giả Luận án
Lê Toàn Thắng
iii
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU
x
1. Tính cấp thiết của đề tài.
x
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.
xi
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
xii
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án.
xiii
5. Những đóng góp mới của luận án.
xv
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
xvi
7. Kết cấu của luận án.
xvii
PHẦN TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH
xviii
1
NHÀ NƯỚC
1.1. Quản lý ngân sách nhà nước
1
1.1.1. Khái niệm và hệ thống ngân sách nhà nước
1
1.1.2. Thu chi ngân sách nhà nước
4
1.1.3. Nguyên tắc quản lý ngân sách nhà nước
7
1.1.4. Chu trình ngân sách nhà nước
10
1.1.5. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước
14
1.1.5.1. Ban hành luật pháp, chính sách, tiêu chuẩn, định mức NSNN
15
1.1.5.2. Quản lý thu, chi NSNN
16
1.1.5.3. Quản lý thực hiện chu trình NSNN
18
1.1.5.4. Giám sát, thanh tra, kiểm toán NSNN
20
1.2. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
22
1.2.1. Khái niệm phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
22
1.2.2. Mục đích phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
24
1.2.3. Căn cứ phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
28
1.2.4. Nguyên tắc phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
33
iv
1.2.5. Nội dung phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
1.2.5.1. Phân cấp về thẩm quyền ban hành luật pháp, chính sách,
38
40
tiêu chuẩn, định mức NSNN
1.2.5.2. Phân cấp quản lý nguồn thu và nhiệm vụ chi NSNN
42
1.2.5.3. Phân cấp quản lý thực hiện chu trình NSNN
43
1.2.5.4. Phân cấp trong giám sát, thanh tra, kiểm toán NSNN
45
1.2.6. Yếu tố ảnh hưởng đến phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
46
1.3. Kinh nghiệm phân cấp quản lý ngân sách nhà nước của một số
quốc gia
49
1.3.1. Phân cấp quản lý ngân sách của Philippines
49
1.3.2. Phân cấp quản lý ngân sách của Trung Quốc
50
1.3.3. Phân cấp quản lý ngân sách của Cộng hòa Pháp
51
1.3.4. Phân cấp quản lý ngân sách của Thụy Điển
52
1.3.5. Một số kinh nghiệm có thể vận dụng đối với Việt Nam
54
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
57
2.1. Quá trình phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam
57
2.2. Thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam
59
2.2.1. Thực trạng phân cấp thẩm quyền ban hành luật pháp, chính
sách, tiêu chuẩn và định mức NSNN
59
2.2.1.1. Thực trạng phân cấp thẩm quyền ban hành luật pháp,
chính sách NSNN
59
2.2.1.2. Thực trạng phân cấp thẩm quyền ban hành định mức
NSNN
2.2.2. Thực trạng phân cấp quản lý nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN
61
70
2.2.2.1. Thực trạng phân cấp quản lý nguồn thu NSNN
70
2.2.2.2. Thực trạng phân cấp quản lý nhiệm vụ chi NSNN
82
v
2.2.3. Thực trạng phân cấp quản lý thực hiện chu trình NSNN
88
2.2.3.1. Chu trình NSNN và NSTƯ
90
2.2.3.2. Chu trình NSĐP
93
2.2.4. Thực trạng phân cấp trong giám sát, thanh tra, kiểm toán NSNN
98
2.2.4.1. Thực trạng phân cấp trong giám sát NSNN
98
2.2.4.2. Thực trạng phân cấp trong thanh tra, kiểm toán NSNN
102
2.3. Đánh giá về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam
105
2.3.1. Một số ưu điểm
105
2.3.2. Một số tồn tại
107
2.3.3. Nguyên nhân
117
CHƯƠNG III: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÂN CẤP QUẢN LÝ
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM
122
3.1. Định hướng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam
122
3.2. Giải pháp phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam
127
3.2.1. Giải pháp chung về phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam
127
3.2.1.1. Sửa đổi những quy định của luật pháp có liên quan đến
phân cấp quản lý NSNN
127
3.2.1.2. Phân cấp quản lý NSNN hướng theo kết quả đầu ra trong
kế hoạch ngân sách trung hạn
3.2.2. Giải pháp cụ thể về phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam
129
132
3.2.2.1. Giải pháp phân cấp thẩm quyền ban hành định mức NSNN
132
3.2.2.2. Giải pháp phân cấp quản lý nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN
134
3.2.2.3. Giải pháp phân cấp quản lý thực hiện chu trình NSNN
144
3.2.2.4. Nâng cao năng lực của Quốc hội và HĐND
146
3.2.2.5. Đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng Kiểm toán nhà nước
150
3.2.2.6. Tăng tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình
trong phân cấp quản lý NSNN
154
vi
3.3. Một số kiến nghị
156
3.3.1. Phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của trung ương và địa phương
156
3.3.2. Tổ chức lại thời gian chuẩn bị, xây dựng dự toán NSNN
158
3.3.3. Nâng cao tính pháp lý Nghị quyết của Quốc hội về NSNN
160
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
162
DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN CỦA TÁC GIẢ
165
TÀI LIỆU THAM KHẢO
166
vii
BẢNG CHỮ VIẾT TẮT
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Viết tắt
HĐND
KHCT
KHTC
KTNN
NS
NSĐP
NSNN
NSTƯ
UBND
UBTVQH
VAT
Diễn giải
Hội đồng nhân dân
Kế hoạch chi tiêu
Kế hoạch tài chính
Kiểm toán Nhà nước
Ngân sách
Ngân sách địa phương
Ngân sách Nhà nước
Ngân sách trung ương
Uỷ ban nhân dân
Ủy ban thường vụ quốc hội
Thuế giá trị gia tăng
viii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
STT
Ký hiệu
Diễn giải
Trang
1
Sơ đồ: 1.1 Hệ thống ngân sách nhà nước Việt Nam
3
2
Sơ đồ 2.1
89
Chu trình NSNN ở Việt Nam
STT
Ký hiệu
Diễn giải
Trang
1
Biểu đồ 2.1
So sánh Tổng thu NSNN và Thu NSTƯ, NSĐP
73
theo phân cấp
2
Biểu đồ 2.2
Tỷ lệ thu NSTƯ và NSĐP theo phân cấp
74
3
Biểu đồ 2.3
Tỷ lệ số bổ sung ngân sách so với thu NSĐP
79
theo phân cấp
4
Biểu đồ 2.4
Tổng chi NSNN, NSTƯ và NSĐP giai đoạn
86
2003 - 2012
5
Biểu đồ 2.5
Tỷ lệ chi NSTƯ và NSĐP giai đoạn 2003 - 2012
86
ix
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
Ký hiệu
Diễn giải
Trang
1
Bảng 1.1
Mối quan hệ giữa nội dung phân cấp quản lý NSNN
40
với thẩm quyền của các cơ quản lý nhà nước
2
Bảng 2.1
Định mức phân bổ dự toán chi quản lý hành chính
63
nhà nước, Đảng, đoàn thể ở trung ương (2011-2015)
3
Bảng 2.2
Tổng hợp các định mức phân bổ dự toán chi NSNN
64
cho các tỉnh thành phố trực thuộc trung ương (20112015)
4
Bảng 2.3.
Các tiêu chí, điểm số trong phân bổ vốn đầu tư cho
69
các địa phương
5
Bảng 2.4
Kết quả thu NSNN, NSTƯ và NSĐP theo phân cấp
73
giai đoạn 2003-2012
6
Bảng 2.5
Tỷ lệ phân chia nguồn thu giữa trung ương và một
77
số tỉnh năm 2000, 2005, 2008 và 2011
7
Bảng 2.6
Bổ sung cân đối NSĐP giai đoạn 2003-2012
79
8
Bảng 2.7
Phân biệt nhiệm vụ chi NSTƯ và NSĐP
84
9
Bảng 2.8
Kết quả chi NSNN giai đoạn 2003-2012
85
10
Bảng 2.9
Phân cấp nhiệm vụ chi giữa trung ương và địa
87
phương
11
Bảng 2.10
Tóm tắt chu trình quản lý NSNN ở Việt Nam
89
12
Bảng 2.11
Những công việc chính trong giai đoạn lập dự toán
92
NSNN, NSTƯ
x
PHẦN MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Phân cấp quản lý là một trong những vấn đề cơ bản của quản lý. Trong
hoạt động quản lý nhà nước, cùng với sự phát triển kinh tế – xã hội, với yêu
cầu can thiệp của Nhà nước vào nền kinh tế thị trường nhằm bảo đảm các
mục tiêu hiệu quả, ổn định và công bằng, việc phân cấp quản lý nhà nước là
một nội dung quan trọng nhằm bảo đảm sự tham gia của các cấp chính quyền
vào thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước một cách hiệu quả nhất.
Ngân sách nhà nước là nguồn lực tài chính của quốc gia. Để quản lý
quá trình hình thành và phân bổ một cách có hiệu quả việc sử dụng ngân sách
nhà nước là một vấn đề quan trọng và cấp thiết của các quốc gia trên thế giới.
Quản lý ngân sách nhà nước là một bộ phận cấu thành của quản lý nhà nước
trên các lĩnh vực kinh tế – xã hội và được thực hiện bởi hệ thống các cơ quan
quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương.
Trên phương diện lý thuyết cũng như tổng kết thực tiễn, phân cấp quản
lý ngân sách nhà nước đã được thừa nhận là phương thức quan trọng để nâng
cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.
Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước giải quyết các mối quan hệ giữa
trung ương và địa phương trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến hoạt động
của ngân sách nhà nước. Đồng thời phân cấp quản lý ngân sách nhà nước giúp
cho việc xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm giữa các cấp quản lý ngân sách,
đảm bảo giải quyết kịp thời các nhiệm vụ quản lý nhà nước ở các cấp.
Ở Việt Nam, việc phân cấp quản lý ngân sách nhà nước vẫn còn những
bất cập như mức độ chủ động về ngân sách của địa phương chưa cao, quy
trình phê duyệt ngân sách nhà nước còn phứcc tạp, tốn thời gian, hiệu quả
quản lý ngân sách nhà nước chưa đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội
của quốc gia. Điều này cho thấy cần phải có đánh giá một cách khách quan
xi
toàn diện thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam trong
thời gian vừa qua, chỉ ra những tồn tại để có được những giải pháp đúng đắn
đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách nhà nước là một đòi hỏi cấp thiết. Hơn
nữa, đã có một số công trình nghiên cứu của các nhà khoa học về phân cấp
quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam, nhưng nhìn chung các nghiên cứu
đó mới chỉ xem xét ở từng khía cạnh khác nhau, chưa có đánh giá một cách
toàn diện về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam.
Trước những yêu cầu về lý luận và thực tiễn của công tác phân cấp
quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam, nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài
"Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay" làm luận án
tiến sĩ Quản lý hành chính công, với mong muốn đưa ra một số kiến nghị
mang tính khoa học, thực tiễn để góp phần vào tiến trình cải cách ngân sách
nhà nước, cải cách tài chính công và cải cách nền hành chính nhà nước của
Việt Nam trong thời kỳ hội nhập.
2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Luận án được thực hiện dựa trên giả thuyết nghiên cứu là những quy
định hiện hành về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện
nay là chưa phù hợp và có nhiều bất cập cho nên hiệu quả của công tác
quản lý ngân sách nhà nước là chưa cao. Vì vậy, mục đích và nhiệm vụ
nghiên cứu của luận án là nhằm chứng minh và tìm ra các giải pháp đẩy
mạnh phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam phù hợp hơn, đem
lại hiệu quả cao hơn trong công tác quản lý ngân sách nhà nước.
Luận án nhằm đạt được các mục đích thiết thực sau:
- Hệ thống hoá lý thuyết về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.
- Phân tích và đánh giá một cách khoa học về thực trạng phân cấp quản
lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay. Phân tích làm rõ những ưu điểm,
xii
tồn tại trong công tác này nhằm chỉ ra những vấn đề cần nghiên cứu giải
quyết trong phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.
- Đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách nhà
nước ở Việt Nam trong thời kỳ mới và những điều kiện đảm bảo cho việc
thực hiện những giải pháp trên có hiệu quả .
Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án:
- Nghiên cứu làm rõ các vấn đề liên quan đến quản lý ngân sách nhà
nước như: khái niệm ngân sách nhà nước, thu chi ngân sách nhà nước, nguyên
tắc và nội dung quản lý ngân sách nhà nước.
- Phân tích cơ sở lý luận của phân cấp quản lý ngân sách nhà nước như:
khái niệm phân cấp quản lý ngân sách nhà nước, mục đích, căn cứ và nguyên
tắc phân cấp quản lý ngân sách nhà nước, nội dung phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước và các yếu tố ảnh hưởng.
- Phân tích đánh giá về thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
ở Việt Nam, nêu lên những đánh giá về ưu điểm và tồn tại cũng như nguyên
nhân của những tồn tại trong phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt
Nam hiện nay.
- Dự báo những định hướng và đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh phân
cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: luận án tập trung nghiên cứu về phân cấp quản
lý nhà nước trong hoạt động quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu: Luận án tập trung xem xét những nội dung phân
cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam giữa ngân sách trung ương và
ngân sách địa phương.
xiii
Luận án tập trung nghiên cứu bốn vấn đề cơ bản về phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước giữa trung ương và địa phương, cụ thể là những nội dung
như sau:
- Phân cấp thẩm quyền ban hành luật pháp, chính sách, tiêu chuẩn và
định mức ngân sách nhà nước
- Phân cấp quản lý nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước.
- Phân cấp quản lý thực hiện chu trình ngân sách nhà nước.
- Phân cấp trong giám sát, thanh tra, kiểm toán ngân sách nhà nước.
Thời gian nghiên cứu: Để đánh giá thực trạng phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước ở Việt Nam một cách tập trung, luận án đi sâu phân tích tình
hình phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam giai đoạn từ khi có
luật NSNN năm 2002 cho đến nay. Tuy nhiên luận án cũng tham khảo một số
văn bản pháp lý liên quan đến hoạt động phân cấp quản lý ngân sách nhà
nước ở Việt Nam trong giai đoạn trước đó
4. CƠ SƠ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN
Về cơ sở lý luận: Đề tài luận án “phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
ở Việt Nam hiện nay” được tiến hành nghiên cứu dựa trên cơ sở, nền tảng của
lý luận Mác – Lênin về về chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật
lịch sử. Tác giả luận giải các vấn đề về quản lý nhà nước và phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước theo tư duy lôgíc biện chứng mang tính khách quan và
trong mối liên hệ với các vấn đề khác liên quan đến hoạt động quản lý ngân
sách nhà nước. Đề tài luận án cũng được hoàn thành dựa trên các quan điểm,
đường lối, chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước Việt Nam
về cải cách hành chính nhà nước; quản lý ngân sách nhà nước và phân cấp
quản lý ngân sách nhà nước.
Về phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã
sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau:
xiv
- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Đây là phương pháp quan trọng đối
với quá trình nghiên cứu. Trên cơ sở tài liệu, thông tin và dữ liệu thu thập
được, tác giả phân tích, đánh giá xem xét trên các khía cạnh của khoa học về
quản lý nhà nước, quản lý hành chính công. Qua đó, tác giả tổng hợp để có
những đánh giá, những kết luận, những đề xuất mang tính khoa học, phù hợp
với lý luận và thực tiễn của công tác phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở
Việt Nam.
- Phương pháp so sánh: tác giả sử dụng phương pháp so sánh để làm rõ
sự giống và khác nhau của vấn đề nghiên cứu qua các giai đoạn, so sánh các
nội dung của phân cấp quản lý ngân sách ở Việt Nam qua các giai đoạn để từ
đó có các nhận xét, đánh giá và đề xuất các giải pháp phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước.
- Phương pháp lịch sử: Tác giả thực hiện phương pháp này bằng cách
tiếp cận và khai thác vấn đề phân cấp quản lý ngân sách qua các thời kỳ lịch
sử khác nhau. Xem xét bối cảnh lịch sử, tìm hiểu thông qua các nguồn tư liệu
có liên quan đến quản lý nhà nước, quản lý ngân sách nhà nước và phân cấp
quản lý ngân sách nhà nước. Trên cơ sở đó tác giả xây dựng khung lý thuyết
của đề tài luận án. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài này, việc tìm hiển
những tư liệu liên quan đến phân cấp quản lý ngân sách nhà nước là rất quan
trọng nhằm có các luận cứ để nghiên cứu quá trình phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay. Qua đó nghiên cứu các vấn đề còn
vướng mắc về lý luận và thực tiễn, đề xuất những giải pháp phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước cho phù hợp với lý luận của khoa học hành chính công.
- Phương pháp dự báo: tác giả sử dụng phương pháp này để phân tích,
dự báo các xu thế của hoạt động quản lý nhà nước, phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước ở Việt Nam trong thời gian sắp tới. Trên phương diện lý luận
và thực tiễn khi nghiên cứu, tác giả tìm hiểu hoạt động phân cấp quản lý ngân
xv
sách nhà nước ở Việt Nam đang vận động theo xu hướng nào? Có chuyển
dịch đúng hướng theo các luận thuyết của quản lý hành chính công, quản lý
công mới hay không? Dựa trên cơ sở của dự báo, tác giả đề xuất các giải pháp
phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam.
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: là việc lấy ý kiến từ các chuyên
gia về những nội dung của luận án nhằm tập hợp các vấn đề khoa học cho đề
tài luận án. Trong quá trình thực hiện bản luận án, tác giả thường xuyên trao
đổi với các nhà khoa học, nhà quản lý ở các cơ quan của trung ương và địa
phương nhằm có được những tổng hợp đánh giá về các quan điểm khoa học
trong phân cấp quản lý ngân sách nhà nước. Từ đó, tác giả tập hợp, nghiên
cứu để tìm ra bản chất của vấn đề nghiên cứu và đề xuất giải pháp phân cấp
quản lý ngân sách nhà nước cho phù hợp với lý luận khoa học hành chính
công và điều kiện thực tế của Việt Nam.
Ngoài ra luận án có sử dụng những kết quả đã nghiên cứu và được công
bố trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài, luận án.
5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN:
Luận án đạt được một số điểm mới sau:
- Dựa trên lý thuyết về quản lý hành chính công và quản lý ngân sách
nhà nước tác giả nghiên cứu và luận giải lý luận phân cấp quản lý ngân sách
nhà nước. Cụ thể là tác giả làm rõ các các vấn đề cơ bản về phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước như khái niệm, căn cứ, nguyên tắc, nội dung và các yếu
tố ảnh hưởng của phân cấp quản lý ngân sách nhà nước.
- Nghiên cứu kinh nghiệm phân cấp quản lý ngân sách của một số quốc
gia trên thế giới, và rút ra một số bài học kinh nghiệm về phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước có thể áp dụng vào điều kiện cụ thể của Việt Nam.
- Đánh giá thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước đối với
bốn nội dung cụ thể là: Phân cấp thẩm quyền ban hành luật pháp, chính sách,
xvi
tiêu chuẩn và định mức ngân sách nhà nước; Phân cấp quản lý nguồn thu,
nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước; Phân cấp quản lý thực hiện chu trình ngân
sách nhà nước; Phân cấp trong giám sát, thanh tra, kiểm toán ngân sách nhà
nước. Việc đánh giá bốn nội dung trên được thực hiện trên cả hai trạng thái
"tĩnh" và "động" đó là những qui định của pháp luật về phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước và việc thực hiện những quy định về phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước trên thực tế.
- Đề xuất giải pháp đẩy mạnh phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở
Việt Nam và điều kiện để thực hiện các giải pháp đó.
6. Ý NGHĨA LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN
- Kết quả nghiên cứu của đề tài luận án sẽ cung cấp luận cứ khoa học
và thông tin về những vấn đề liên quan đến lý luận về quản lý hành chính
công, quản lý công và lý luận phân cấp quản lý ngân sách nhà nước. Mặt
khác, các kiến nghị từ kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần vào việc xây
dựng đường lối, chính sách và pháp luật của Nhà nước trong giai đoạn hiện
nay. Nhất là trong quá trình thực hiện cải cách tài chính công, cải cách nền
hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020, xây dựng nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa chủ động hội nhập quốc tế.
- Kết quả nghiên cứu của luận án có tác động tích cực đến việc đẩy
mạnh hơn nữa hoạt động phân cấp quản lý ngân sách nhà nước giữa trung
ương và địa phương, góp phần sử dụng tốt hơn nguồn lực tài chính của đất
nước, nâng cao năng lực quản lý ngân sách nhà nước của các cấp chính quyền
phục vụ cho công cuộc cải cách hành chính nhà nước, đẩy mạnh công nghiệp
hóa và hiện đại hóa đất nước, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam của
dân, do dân và vì dân.
- Kết quả nghiên cứu đề tài luận án là tài liệu tham khảo cho cán bộ
nghiên cứu hoa học hành chính, làm tài liệu tham khảo cho sinh viên đại học
xvii
hành chính, học viên cao học tại Học viện Hành chính và các cán bộ công
chức quan tâm.
7. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN
Kết cấu luận án gồm Phần mở đầu; Phần nội dung và Phần kết luận.
Ngoài ra còn có Danh mục tài liệu tham khảo. Cụ thể như sau:
Phần mở đầu
Phần nội dung: Phần này gồm 3 chương, cụ thể là:
Chương 1: Cơ sở khoa học của phân cấp quản lý ngân sách nhà nước
Chương 2: Thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện
nay
Chương 3: Định hướng và giải pháp phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở
Việt Nam
Phần kết luận
Danh mục các tài liệu tham khảo
xviii
PHẦN TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
VÀ CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1. Nghiên cứu về phân cấp quản lý nhà nước và phân cấp quản lý ngân
sách nhà nước của thế giới
Nhiều quốc gia trên thế giới đã thực hiện chính sách phân cấp quản lý
nhà nước, nhưng tuỳ vào điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội của từng nước mà
việc phân cấp này được xét theo góc độ chính trị hay kinh tế. Tuy nhiên, khi
thực hiện việc phân cấp quản lý nhà nước cũng có nhiều câu hỏi đặt ra, chẳng
hạn như: liệu một quốc gia thực hiện việc phân cấp quản lý nhà nước có ảnh
hưởng đến việc chống tham nhũng hay không, hoặc liệu chính phủ có bị hạn
chế quyền kiểm soát tình hình kinh tế vĩ mô của đất nước hay không (như
kiểm soát chỉ số lạm phát, mức độ việc làm...)... Thực tế, mô hình phát triển
của nhiều quốc gia thực hiện theo chính sách tập trung hoá quyền lực cao độ
đã là những minh chứng cụ thể khẳng định việc phân cấp dễ dẫn đến tham
nhũng ở mức độ lớn và khó kiểm soát nền kinh tế vĩ mô hơn. Còn ở những
quốc gia phát triển theo xu hướng tăng cường phân cấp quản lý nhà nước thì
tham nhũng ít xảy ra hơn vì ba lý do: các cơ quan quản lý nhà nước ở các cấp
phải giải trình nhiều hơn, các cơ quan quản lý nhà nước cũng gần dân hơn và
vì vậy họ sẽ sử dụng kinh phí của đất nước hiệu quả hơn.
Trên thực tế đã có nhiều công trình của các nhà khoa học đã nghiên cứu
về vấn đề quản lý ngân sách và phân cấp quản lý nhà nước. Cụ thể là:
- Năm 2000, Viện nghiên cứu của Ngân hàng thế giới (WBI) đã xuất
bản ấn phẩm “Các lưu ý tóm tắt về phân cấp - Decentralization Briefing
Notes” của Jennie Litvack và Jessica Seddon gồm 4 nội dung cơ bản.
Phần 1 cung cấp cách nhìn tổng thể và lý giải bản chất của phân cấp
trên nhiều phương diện khác nhau.
- Xem thêm -