Tài liệu Phân cấp ql nsnn

môc lôc Më ®Çu 4 Ch¬ng 1. hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng I. B¶n chÊt vµ vai trß cña ng©n s¸ch nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng 1.B¶n chÊt cña ng©n s¸ch nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng 2. Vai trß cña ng©n s¸ch nhµ níc trong nÒ kinh tÕ thÞ trêng 5 5 6 2.1 §Æc ®iÓm cña c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng 6 2.2 Vai trß cña ng©n s¸ch nhµ níc trong c¬ chÕ thÞ trêng 8 II. hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ níc 10 Ch¬ng 2. Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc vµ thùc tr¹ng ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc ë viÖt nam I.Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc 13 1. Sù cÇn thiÕt vµ t¸c dông cña ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc 13 2. Kh¸i niÖm vµ c¸c nguyªn t¾c ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc 14 3 .Néi dung ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc 16 II. Thùc tr¹ng ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc ë ViÖt nam 29 Ch¬ng 3. Mét sè kiÕn nghÞ hoµn thiÖn chÕ ®é ph©n cÊp qu¶n 43 lý ng©n s¸ch nhµ níc ë ViÖt nam hiÖn nay KÕt luËn 55 3 Më ®Çu Víi môc tiªu “qu¶n lý thèng nhÊt nÒn tµi chÝnh quèc gia, x©y dùng Ng©n s¸ch Nhµ níc (NSNN) lµnh m¹nh, cñng cè kû luËt tµi chÝnh, sö dông tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶ tiÒn cña cña Nhµ níc; t¨ng tÝch luü ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc theo ®Þnh híng XHCN, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n; ®¶m b¶o quèc phßng, an ninh, ®èi ngo¹i”, luËt NSNN-mét ®¹o luËt quan träng trong hÖ thèng tµi chÝnh- ®· ®îc Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø 9 th«ng qua ngµy 203-1996; sau ®ã ®îc söa ®æi, bæ sung bëi luËt sè 06/1998/QH 10 ngµy 20-51998, ®¸nh dÊu mèc lÞch sö quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh NSNN ë níc ta, t¹o c¬ së ph¸p lý cao nhÊt cho ho¹t ®éng cña NSNN. Sau bèn n¨m thùc hiÖn luËt NSNN, thùc tiÔn ®· kh¼ng ®Þnh vai trß cña luËt trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ, x· héi. Ho¹t ®éng NSNN dÇn ®îc quan t©m kh«ng chØ tõ phÝa c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc mµ cßn tõ phÝa ngêi d©n vµ c¸c doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, còng dùa trªn c¬ së ph¶n håi tõ phÝa ngêi d©n vµ doanh nghiÖp, luËt ®· béc lé nhiÒu bÊt cËp kh«ng chØ gi÷a v¨n b¶n vµ thùc tÕ ¸p dông mµ c¶ nh÷ng bÊt cËp trong c«ng t¸c chØ ®¹o ®iÒu hµnh. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng bÊt cËp trªn lµ viÖc quyÕt ®Þnh ph©n chia nguån thu, nhiÖm vô chi tiªu cho c¸c cÊp ng©n s¸ch vµ ph©n giao nhiÖm vô, quyÒn h¹n gi÷a c¸c c¬ quan trong bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc vÉn cßn tån t¹i nhiÒu nhîc ®iÓm cÇn xem xÐt l¹i. §Ó gãp phÇn tiÕp tôc hoµn chØnh h¬n n÷a luËt NSNN nãi chung vµ chÕ ®é ph©n cÊp qu¶n lý nh©n s¸ch nãi riªng, t¸c gi¶ chän ®Ò tµi: “ Nh÷ng bÊt cËp vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÕ ®é ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ë ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay”. Tõ ®ã muèn th«ng qua thùc tiÔn ®Ó lµm s¸ng tá nh÷ng c¸i ®îc vµ cha ®îc cña chÕ ®é ph©n cÊp qu¶n lý c¶ vÒ ph¬ng diÖn ph¸p lý (c¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn NSNN) vµ c«ng t¸c chØ ®¹o ®iÒu hµnh, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn luËt, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi trong thêi kú ®æi míi, ph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ cña NSNN trong viÖc ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ theo nh÷ng môc tiªu ®· ®Æt ra. Ch¬ng I: HÖ thèng Ng©n s¸ch Nhµ níc vµ ph©n cÊp qu¶n lý Ng©n s¸ch Nhµ níc. I. B¶n chÊt vµ vai trß cña NSNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. 1. B¶n chÊt cña NSNN. Trong tiÕn tr×nh lÞch sö, NSNN víi t c¸ch lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ®· ra ®êi vµ tån t¹i tõ l©u. Lµ mét c«ng cô Tµi chÝnh quan träng cña Nhµ níc, 4 NSNN xuÊt hiÖn dùa trªn c¬ së hai tiÒn ®Ò kh¸ch quan lµ tiÒn ®Ò Nhµ níc vµ tiÒn ®Ò kinh tÕ hµng ho¸- tiÒn tÖ. Trong lÞch sö loµi ngêi, Nhµ níc xuÊt hiÖn lµ kÕt qu¶ cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp trong x· héi. Nhµ níc ra ®êi tÊt yÕu kÐo theo nhu cÇu tËp trung nguån lùc tµi chÝnh vµo trong tay Nhµ níc ®Ó lµm ph¬ng tiÖn vËt chÊt trang tr¶i cho c¸c chi phÝ nu«i sèng bé m¸y Nhµ níc vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kinh tÕ, x· héi cña Nhµ níc. B»ng quyÒn lùc cña m×nh, Nhµ níc tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hµng ho¸- tiÒn tÖ, c¸c h×nh thøc tiÒn tÖ trong ph©n phèi nh: thuÕ b»ng tiÒn, vay nî…®îc Nhµ níc sö dông ®Ó t¹o lËp quü tÒn tÖ riªng cã: NSNN. Nh vËy, NSNN lµ ng©n s¸ch cña Nhµ níc, hay Nhµ níc lµ chñ thÓ cña ng©n s¸ch ®ã. NSNN lµ kh¸i niÖm quen thuéc theo nghÜa réng mµ bÊt kú ngêi d©n nµo còng biÕt ®îc, song l¹i cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ NSNN: Theo quan ®iÓm cña Nga: NSNN lµ b¶ng thèng kª c¸c kho¶n thu vµ chi b»ng tiÒn cña Nhµ níc trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Mét c¸ch hiÓu t¬ng tù, ngêi Ph¸p cho r»ng: NSNN lµ toµn bé tµi liÖu kÕ to¸n m« t¶ vµ tr×nh bµy c¸c kho¶n thu vµ kinh phÝ cña Nhµ níc trong mét n¨m. Cã thÓ thÊy r»ng c¸c quan ®iÓm trªn ®Òu cho thÊy biÓu hiÖn bªn ngoµi cña NSNN vµ mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a Nhµ níc vµ NSNN. Trong hÖ thèng tµi chÝnh, NSNN lµ kh©u chñ ®¹o, ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc duy tr× sù tån t¹i cña bé m¸y quyÒn lùc Nhµ níc. T¹i ViÖt nam, ®Þnh nghÜa vÒ NSNN ®îc nªu râ trong luËt NSNN (20/3/1996): NSNN lµ toµn bé c¸c kho¶n thu vµ chi cña Nhµ níc trong dù to¸n ®· ®îc c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vµ ®îc thùc hiÖn trong mét n¨m ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc. (§iÒu1- luËt NSNN). Trong thùc tiÔn, ho¹t ®éng NSNN lµ ho¹t ®éng thu (t¹o lËp) vµ chi tiªu (sö dông) quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc, lµm cho nguån tµi chÝnh vËn ®éng gi÷a mét bªn lµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ, x· héi trong qu¸ tr×nh ph©n phèi tæng s¶n phÈm quèc d©n díi h×nh thøc gi¸ trÞ vµ mét bªn lµ Nhµ níc. §ã chÝnh lµ b¶n chÊt kinh tÕ cña NSNN. §øng sau c¸c ho¹t ®éng thu, chi lµ mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a Nhµ níc vµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ, x· héi. Nãi c¸ch kh¸c, NSNN ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a Nhµ níc víi c¸c chñ thÓ trong 5 ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi, th«ng qua viÖc t¹o lËp, sö dông quü tiÒn tÖ tËp trung cña Nhµ níc, chuyÓn dÞch mét bé phËn thu nhËp b»ng tiÒn cña c¸c chñ thÓ ®ã thµnh thu nhËp cña Nhµ níc vµ Nhµ níc chuyÓn dÞch thu nhËp ®ã ®Õn c¸c chñ thÓ ®îc thùc hiÖn ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc. 2. Vai trß cña Ng©n s¸ch Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. 2.1. §Æc ®iÓm cña c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng. Mäi hÖ thèng kinh tÕ ®Òu ®îc tæ chøc theo c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ®Ó huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc cña x· héi vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc ®ã nh»m s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô tho¶ m·n nhu cÇu cña x· hiéi. ViÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng lo¹i hµng ho¸ g×, ®îc tiÕn hµnh theo ph¬ng ph¸p nµo lµ tèt nhÊt, viÖc ph©n phèi hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra ®¸p øng tèt cho nhu cÇu cña x· héi, ®ã lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ, x· héi. Lùc l îng nµo quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n ®ã? Trong nÒn kinh tÕ mµ ngêi ta gäi lµ Kinh tÕ chØ huy, c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n ®ã ®îc c¬ quan cña Nhµ níc quyÕt ®Þnh. Cßn trong nÒn kinh tÕ mµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nã do thÞ trêng quyÕt ®Þnh ®îc gäi lµ Kinh tÕ thÞ trêng. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ cã mét lo¹t nh÷ng quy luËt kinh tÕ vèn cã cña nã ho¹t ®éng nh: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung- cÇu, quy luËt c¹nh tranh, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ…vµ lîi nhuËn lµ ®éng lùc c¬ b¶n cña sù v©n ®éng ®ã. C¸c quy luËt biÓu hiÖn sù t¸c ®éng cña m×nh th«ng qua thÞ trêng. Nhê sù v©n ®éng cña hÖ thèng gi¸ c¶ thÞ trêng mµ diÔn ra sù thÝch øng tù ph¸t gi÷a khèi lîng vµ c¬ cÊu cña s¶n xuÊt víi khèi lîng vµ c¬ cÊu nhu cÇu cña x· héi. Cã thÓ hiÓu c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt kinh tÕ hµng ho¸ do sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ, c¬ chÕ ®ã gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n cña tæ chøc kinh tÕ lµ s¶n xuÊt c¸i g×, nh thÕ nµo vµ cho ai. C¬ chÕ thi trêng bao gåm c¸c nh©n tè c¬ b¶n lµ cung cÇu vµ gi¶ c¶ thÞ trêng. Thùc tÕ khã ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ u ®iÓm vµ khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng. Nh×n chung nã cã c¸c u ®iÓm c¬ b¶n sau: * C¬ chÕ thÞ trêng kÝch thÝch ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµ t¹o ®IÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ho¹t ®éng tù do cña hä. Do ®ã lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng, ph¸t huy ®îc c¸c nguån lùc cña x· héi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ. 6 * C¹nh tranh buéc nhµ s¶n xuÊt ph¶i hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt ®Õn møc thÊp nhÊt cã thÓ ®îc b»ng c¸ch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt, nhê ®ã mµ thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng vµ sè lîng hµng ho¸. * Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng ®a ®Õn sù thÝch øng tù ph¸t gi÷a khèi lîng vµ c¬ c©ó s¶n xuÊt víi khèi lîng vµ c¬ cÊu nhu cÇu x· héi, nhê ®ã cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña c¸ nh©n vµ s¶n xuÊt vÒ hµng ngµn, hµng v¹n lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau. * Trong c¬ chÕ thÞ trêng tån t¹i sù ®a d¹ng cña c¸c thÞ trêng. Bªn c¹nh thÞ trêng hµng ho¸ ®· xuÊt hiÖn tõ l©u lµ c¸c thÞ trêng vÒ vèn, lao ®éng… phôc vô cho s¶n xuÊt kÕt hîp víi hÖ thèng gi¸ c¶ linh ho¹t vËn ®éng theo quan hÖ cung cÇu cña hµng ho¸, dÞch vô. LÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt x· héi d· chøng minh r»ng c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Song, c¬ chÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ hiÖn th©n cña sù hoµn h¶o mµ chøa ®ùng trong nã nhÒu trôc trÆc. Môc ®Ých ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp l¸ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Ngµnh nµo, lÜnh vùc nµo cã kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi nhuËn cao th× c¸c doanh nghiÖp sÏ ®æ x« vµo s¶n xuÊt mÆt hµng, lÜnh vùc ®ã. Tõ ®ã dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c khu vùc,c¸c ngµnh nghÒ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. H¬n n÷a, v× lîi nhuËn, c¸c doanh nghiÖp s½n sµng l¹m dông tµi nguyªn, g©y « nhiÔm m«i trêng sèng cña con ngêi mµ x· héi ph¶i g¸nh chÞu, do ®ã, hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi kh«ng ®îc ®¶m b¶o. Cã nh÷ng môc tiªu x· héi mµ dï c¬ chÕ thÞ trêng ho¹t ®éng tèt còng kh«ng thÓ ®¹t ®îc. Sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ giµu, nghÌo, t¸c ®éng xÊu ®Õn ®¹o ®øc vµ t×nh ngêi. Víi mét lo¹t c¸c khuyÕt tËt trªn, ngµy nay, trªn thùc tÕ kh«ng tån t¹i c¬ chÕ thÞ trêng thuÇn tuý, mµ thêng cã sù can thiÖp cña Nhµ níc, khi ®ã nÒn kinh tÕ gäi lµ NÒn kinh tÕ hçn hîp. 2.2. Vai trß cña Ng©n s¸ch Nhµ níc trong c¬ chÕ thÞ trêng. 7 TÊt c¶ nh÷ng khiÕm khuyÕt cña c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái cã sù can thiÖp cña Nhµ níc lµ tÊt yÕu, lµ mét nhu cÇu kh¸ch quan nh»m kh«i phôc lai nh÷ng c©n ®èi vµ më ®êng cho søc s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Trong c¬ chÕ ®iÒu chØnh cña Nhµ níc, bªn trong kÕt cÊu cña nã, ngoµi viÖc tæ chøc mét c¸ch khoa häc, th× nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh, tiÒn tÖ, kÕ ho¹ch, luËt ph¸p ®îc coi lµ nh÷ng c«ng cô ®iÒu chØnh c¬ b¶n vµ quan träng. NSNN lµ mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó Nhµ níc ®IÒu chØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ, x· héi. Môc tiªu cña NSNN kh«ng ph¶i ®Ó Nhµ níc ®¹t ®îc lîi nhuËn nh c¸c doanh nghiÖp vµ còng kh«ng ph¶i ®Ó b¶o vÖ vÞ trÝ cña m×nh tríc c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ trêng. NSNN ngoµi viÖc duy tr× sù tån t¹i cña bé m¸y Nhµ níc cßn ph¶i x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi ®Ó t¹o ra m«i trêng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng. NSNN ®îc sö dông nh lµ c«ng cô t¸c ®éng vµo c¬ cÊu kinh tÕ nh»m ®¶m b¶o c©n ®èi hîp lý cña c¬ cÊu kinh tÕ vµ sù æn ®Þnh cña chu kú kinh doanh. Tríc xu thÕ ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi cña c¸c ngµnh, lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ, th«ng qua quü ng©n s¸ch, ChÝnh phñ cã thÓ ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch u ®·i, ®Çu t vµo c¸c lÜnh vùc mµ t nh©n kh«ng muèn ®Çu t v× hiÖu qu¶ ®Çu t thÊp; hoÆc qua c¸c chÝnh s¸ch thuÕ b»ng viÖc ®¸nh thuÕ vµo nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô cña t nh©n cã kh¶ n¨ng thao tóng trªn thÞ trêng; ®ång thêi, ¸p dông møc thuÕ suÊt u ®·i ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ mµ ChÝnh phñ khuyÕn dông. Nhê ®ã mµ cã thÓ ®¶m b¶o sù c©n ®èi, c«ng b»ng trong nÒn kinh tÕ. Gi¸ c¶ trªn thÞ trêng biÕn ®éng dùa vµo quy luËt cung cÇu cña hµng ho¸, dÞch vô. NSNN còng ®îc sö dông nh lµ c«ng cô ®¶m b¶o sù æn ®Þnh gi¸ c¶ cña thÞ trêng. Ch¼ng h¹n, khi ChÝnh phñ muèn b¶o hé cho nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp, ChÝnh phñ sÏ ®Æt gi¸ trÇn lµ møc gi¸ cao nhÊt mµ ngêi b¸n ®îc phÐp ®a ra vµ møc nµy thêng lµ thÊp h¬n møc gi¸ c©n b»ng trªn thÞ trêng, khi ®ã tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn sù thiÕu hôt trªn thÞ trêng. ®Ó duy tr× hiÖu lùc cña gi¸ trÇn th× ChÝnh phñ l¹i tiÕp tôc can thiÖp b»ng c¸ch cung phÇn thiÕu cña hµng ho¸, lîng hµng ho¸ nµy ®îc lÊy tõ quü dù tr÷ cña Nhµ níc thuéc NSNN, tøc lµ trong kho¶n chi ng©n s¸ch ph¶i cã kho¶n dù phßng nµy. Tr¸i l¹i khi ChÝnh phñ muèn b¶o hé cho ngêi s¶n xuÊt, muèn hµng hoµ cña mét ngµnh nµo ®ã ®îc khuyÕn khÝch th× sÏ ®Æt gi¸ sµn lµ møc gi¸ thÇp nhÊt mµ ngêi b¸n ®îc phÐp ®a ra vµ møc nµy thêng lín h¬n gi¸ c©n b»ng trªn thÞ trêng. §iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn sù d thõa hµng ho¸ trªn thÞ trêng vµ khi ®ã lµ sù can thiÖp cña ChÝnh phñ b»ng c¸ch mua hÕt lîng hµng thõa. Kho¶n tiÒn sö dông ®Ó thanh to¸n cho ngêi b¸n còng lµ tõ NSNN. 8 Mét vai trß ®îc coi lµ kh«ng kÐm phÇn quan träng cña NSNN lµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi: bÊt c«ng, « nhiÔm m«i trêng…Ch¼ng h¹n tríc vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi. Chèng l¹i sù bÊt c«ng lµ cÇn thiÕt cho mét x· héi v¨n minh vµ æn ®Þnh, ChÝnh phñ thêng sö dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng tíi thu nhËp ®Ó thiÕt lËp lai sù c«ng b»ng x· héi. §iÒu chØnh thu nhËp cña c¸c nhãm d©n c kh¸c nhau b»ng c¸ch trî cÊp thu nhËp cho nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp hoÆc hoµn toµn kh«ng cã thu nhËp. Mét c¸ch kh¸c, ChÝnh phñ cã thÓ sö dông biÖn ph¸p t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Õn thu nhËp b»ng c¸ch t¹o kh¶ n¨ng t¹o thu nhËp cao h¬n dùa vµo n¨ng lùc cña b¶n th©n. theo ®¸nh gi¸ th× ®©y lµ biÖn ph¸p tÝch cùc nhÊt, ®ång thêi lµm t¨ng thu nhËp quèc d©n; nãi c¸ch kh¸c, nã lµm cho mét sè ngêi d©n giµu lªn mµ kh«ng ai nghÌo ®i; hoÆc qua chÝnh s¸ch thuÕ thu nhËp, sö dông møc thuÕ suÊt cao ®èi víi ngêi cã thu nhËp cao vµ ngîc l¹i. Nh vËy, vai trß cña NSNN lµ rÊt lín. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ viÖc tæ chøc quy m«, c¬ cÊu vµ qu¶n lý NSNN nh thÕ nµo ®Ó ph¸t huy ®îc vai trß cña nã. II. HÖ thèng ng©n s¸ch nhµ níc LuËt NSNN ra ®êi lµ sù ph¶n ¸nh ph¸p lý c¬ chÕ qu¶n lý NSNN ë níc ta, thÓ chÕ ho¸ nh÷ng chñ tr¬ng, ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng tõ §¹i héi VI, VII, VIII, lµ c«ng cô ph¸p lý ®Ó qu¶n lý NSNN cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶, gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt tµi chÝnh. HÖ thèng NSNN vµ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN lµ néi dung cèt lâi trong mèi quan hÖ gi÷a ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®· ®îc ph¶n ¸nh râ rµng trong luËt dùa trªn quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc ta: t¨ng cêng tÝnh tËp trung, thèng nhÊt, tÝnh liªn tôc cña ®iÒu hµnh vÜ m«, l·nh ®¹o tËp trung ®i ®«i víi viÖc më réng tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n, ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña ®Þa ph¬ng ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c ®Þa ph¬ng cã kh¶ n¨ng xö lý cã hiÖu qu¶. HÖ thèng NSNN ®îc hiÓu lµ tæng thÓ c¸c cÊp ng©n s¸ch cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô thu, chi cña mçi cÊp ng©n s¸ch. T¹i níc ta, tæ chøc hÖ thèng NSNN g¾n bã chÆt chÏ víi viÖc tæ chøc bé m¸y Nhµ níc vµ vai trß, vÞ trÝ cña bé m¸y ®ã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc theo HiÕn ph¸p. Mçi cÊp chÝnh quyÒn cã mét cÊp ng©n s¸ch riªng cung cÊp ph¬ng tiÖn vËt chÊt cho cÊp chÝnh quyÒn ®ã thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh trªn vïng l·nh thæ. ViÖc h×nh thµnh hÖ thèng chÝnh quyÒn Nhµ níc c¸c cÊp lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan nh»m thùc 9 hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc trªn mäi vïng l·nh thæ cña ®Êt níc. ChÝnh sù ra ®êi cña hÖ thèng chÝnh quyÒn Nhµ níc nhiÒu cÊp ®ã lµ tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó tæ chøc hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ níc nhiÒu cÊp. CÊp ng©n s¸ch ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së cÊp chÝnh quyÒn Nhµ níc, phï hîp víi m« h×nh tæ chøc hÖ thèng chÝnh quyÒn Nhµ níc ta hiÖn nay, hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ níc bao gåm ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng: * Ng©n s¸ch trung ¬ng ph¶n ¸nh nhiÖm vô thu, chi theo ngµnh vµ gi÷ vai trß chñ ®¹o trong hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ níc. Nã b¾t nguån tõ vÞ trÝ, vai trß cña chÝnh quyÒn trung ¬ng ®îc HiÕn ph¸p quy ®Þnh ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt níc. Ng©n s¸ch trung ¬ng cÊp ph¸t kinh phÝ cho yªu cÇu thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc trung ¬ng (sù nghiÖp v¨n ho¸, sù nghiÖp an ninh quèc phßng, trËt tù an toµn x· héi, ®Çu t ph¸t triÓn…). Nã cßn lµ trung t©m ®iÒu hoµ ho¹t ®éng ng©n s¸ch cña ®Þa ph¬ng. Trªn thùc tÕ, ng©n s¸ch trung ¬ng lµ ng©n s¸ch cña c¶ níc, tËp trung ®¹i bé phËn nguån tµi chÝnh quèc gia vµ ®¶m b¶o c¸c nhiÖm vô chi tiªu cã tÝnh chÊt huyÕt m¹ch cña c¶ níc. ng©n s¸ch trung ¬ng bao gåm c¸c ®¬n vÞ dù to¸n cña cÊp nµy, mçi bé, mçi c¬ quan trung ¬ng lµ mét ®¬n vÞ dù to¸n cña ng©n s¸ch trung ¬ng.Ng©n s¸ch trung ¬ng bao gåm: - Ng©n s¸ch cÊp tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng (gäi chung lµ ng©n s¸ch cÊp tØnh). - Ng©n s¸ch cÊp huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh (gäi chung lµ ng©n s¸ch cÊp huyÖn). - Ng©n s¸ch cÊp x·, phêng, thÞ trÊn (gäi chung lµ ng©n s¸ch cÊp x·). * Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng lµ tªn chung ®Ó chØ c¸c cÊp ng©n s¸ch cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn bªn díi phï hîp víi ®Þa giíi hµnh chÝnh c¸c cÊp. Ngoµi ng©n s¸ch x· cha cã ®¬n vÞ dù to¸n, c¸c cÊp ng©n s¸ch kh¸c ®Òu bao gåm mét sè ®¬n vÞ dù to¸n cña cÊp Êy hîp thµnh. + Ng©n s¸ch cÊp tØnh ph¶n ¸nh nhiÖm vô thu, chi theo l·nh thæ, ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô tæ chøc qu¶n lý toµn diÖn kinh tÕ, x· héi cña chÝnh quyÒn cÊp tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng. ChÝnh quyÒn cÊp tØnh cÇn chñ ®éng, s¸ng t¹o trong viÖc ®éng viªn khai th¸c c¸c thÕ m¹nh 10 trªn ®Þa bµn tØnh ®Ó t¨ng nguån thu, ®¶m b¶o chi vµ thùc hiÖn c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp m×nh. + Ng©n s¸ch cÊp x·, phêng, thÞ trÊn lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh c¬ së cã tÇm quan träng ®Æc biÖt vµ còng cã ®Æc thï riªng: nguån thu ®îc khai th¸c trùc tiÕp trªn ®Þa bµn vµ nhiÖm vô chi còng ®îc bè trÝ®Ó phôc vô cho môc ®Ých trùc tiÕp cña céng ®ång d©n c trong x· mµ kh«ng th«ng qua mét kh©u trung gian nµo. Ng©n s¸ch x· lµ cÊp ng©n s¸ch c¬ së trong hÖ thèng NSNN, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn tµi chÝnh ®Ó chÝnh quyÒn x· chñ ®éng khai th¸c c¸c thÕ m¹nh vÒ ®Êt ®ai, ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, x©y dùng n«ng th«n míi, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, gi÷ g×n an ninh, trËt tù trªn ®Þa bµn. Trong hÖ thèng ng©n s¸ch Nhµ níc ta, ng©n s¸ch trung ¬ng chi phèi phÇn lín c¸c kho¶n thu vµ chi quan träng, cßn ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng chØ ®îc giao nhiÖm vô ®¶m nhËn c¸c kho¶n thu vµ chi cã tÝnh chÊt ®Þa ph¬ng. Quan hÖ gi÷a c¸c cÊp ng©n s¸ch ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c sau: Ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®îc ph©n ®Þnh nguån thu vµ nhiÖm vô chi cô thÓ.Thùc hiÖn viÖc bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch cÊp díi ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng, ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a c¸c vïng, c¸c ®Þa ph¬ng. Sè bæ sung nµy lµ kho¶n thu cña ng©n s¸ch cÊp díi.Trêng hîp c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc cÊp trªn uû quyÒn cho c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc cÊp díi thùc hiÖn nhiÖm vÞ chi thuéc chøc n¨ng cña m×nh, th× ph¶i chuyÓn kinh phÝ tõ ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch cÊp díi ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã.Ngoµi viÖc bæ sung nguån thu vµ uû quyÒn thùc hiÖn nhiÖm vô chi, kh«ng ®îc dïng ng©n s¸ch cÊp nµy ®Ó chi cho nhiÖm vô cña ng©n s¸ch cÊp kh¸c trõ trêng hîp ®Æc biÖt theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. 11 Ch¬ng II: ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc vµ thùc tr¹ng ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc ë viÖt nam I. Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhµ níc: 1. Sù cÇn thiÕt vµ t¸c dông: ChÕ ®é ph©n cÊp vµ qu¶n lý ng©n s¸ch ë níc ta ra ®êi tõ n¨m 1967, tíi nay ®· qua nhiÒu lÇn bæ sung, söa ®æi cho phï hîp víi tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh nh»m gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò ph¸t sinh trong quan hÖ gi÷a ng©n s¸ch trung ¬ng vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp trong qu¶n lý NSNN. NSNN ®îc ph©n cÊp qu¶n lý gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng lµ tÊt yÕu kh¸ch quan khi tæ chøc hÖ thèng NSNN gåm nhiÒu cÊp. §iÒu ®ã kh«ng chØ b¾t nguån tõ c¬ chÕ kinh tÕ mµ cßn tõ c¬ chÕ ph©n cÊp qu¶n lý vÒ hµnh chÝnh. Mçi cÊp chÝnh quyÒn ®Òu cã nhiÖm vô cÇn ®¶m b¶o b»ng nh÷ng nguån tµi chÝnh nhÊt ®Þnh mµ c¸c nhiÖm vô ®ã mçi cÊp ®Ò xuÊt vµ bè chÝ chi tiªu sÏ hiÖu qu¶ h¬n lµ cã sù ¸p ®Æt tõ trªn xuèng. MÆt kh¸c, xÐt vÒ yÕu tè lÞch sö vµ thùc tÕ hiÖn nay, trong khi §¶ng vµ Nhµ níc ta ®ang chèng t tëng ®Þa ph¬ng, côc bé … vÉn cÇn cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p nh»m khuyÕn khÝch chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ph¸t huy tÝnh ®éc lËp, tù chñ, tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña ®Þa ph¬ng m×nh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi trªn ®Þa bµn. Cã mét sè kho¶n thu nh: tiÒn cho thuª mÆt ®Êt, mÆt níc ®èi víi doanh nghiÖp, tiÒn cho thuª vµ tiÒn b¸n nhµ thuéc së h÷u Nhµ níc, lÖ phÝ tríc b¹, thuÕ m«n bµi,…giao cho ®Þa ph¬ng qu¶n lý sÏ hiÖu qu¶ h¬n. Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó g¾n c¸c ho¹t ®éng cña NSNN víi cac ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi mét c¸ch cô thÓ vµ thùc sù nh»m tËp trung ®Êy ®ñ vµ kÞp thêi, ®óng chÝnh s¸ch, chÕ ®é c¸c nguån tµi chÝnh quèc gia vµ ph©n phèi sö dông chóng c«ng b»ng, hîp lý, tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶ cao, phôc vô c¸c môc tiªu, nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ®Êt níc. Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ®óng ®¾n vµ hîp lý kh«ng chØ ®¶m b¶o ph¬ng tiÖn tµi chÝnh cho viÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ng©n s¸ch tõ trung ¬ng ®Õn ®iah ph¬ng mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy ®îc c¸c lîi thÕ nhiÒu mÆt cña tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng trong c¶ níc. Nã cho phÐp qu¶n lý vµ kÕ ho¹ch ho¸ NSNN ®îc tèt h¬n, ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn còng nh quan hÖ gi÷a c¸c cÊp ng©n s¸ch ®îc tèt h¬n ®Ó ph¸t huy vai trß lµ c«ng cô ®iÒu chØnh vÜ m« cña NSNN. §ång thêi, ph©n cÊp qu¶n lý NSNN cßn cã t¸c ®éng thóc ®Èy ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ, x· héi ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n. 12 Tãm l¹i ph©n cÊp ng©n s¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý, tøc lµ viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn Nhµ níc trung ¬ng vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng trong viÖc xö lý c¸c vÊn ®Ò ho¹t ®éng vµ ®iÒu hµnh NSNN ®óng ®¾n vµ hîp lý sÏ lµ mét gi¶i ph¸p quan träng trong qu¶n lý NSNN. 2. Kh¸i niÖm vµ c¸c nguyªn t¾c ph©n cÊp qu¶n lý NSNN. Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN lµ viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn Nhµ níc vÒ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh NSNN. §Ó chÕ ®é ph©n cÊp qu¶n lý mang l¹i kÕt qu¶ tèt cÇn ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c sau ®©y: Mét lµ: phï hîp víi ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ, x· héi cña ®Êt níc. Ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ, x· héi lµ tiÒn ®Ò, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý NSNN. Qu¸n triÖt nguyªn t¾c nµy t¹o c¬ së cho viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ vËt chÊt gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn qua viÖc x¸c ®Þnh râ nguån thu, nhiÖm vô chi cña c¸c cÊp. Thùc chÊt cña nguyªn t¾c nµy lµ gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a nhiÖm vô vµ quyÒn lîi, quyÒn lîi ph¶i t¬ng xøng víi nhiÖm vô ®îc giao. MÆt kh¸c, nguyªn t¾c nµy cßn ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi trong ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ë níc ta. Hai lµ: ng©n s¸ch trung ¬ng gi÷ vai trß chñ ®¹o, tËp trung c¸c nguån lùc c¬ b¶n ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c môc tiªu träng yÕu trªn ph¹m vi c¶ níc. C¬ së cña nguyªn t¾c nµy xuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ quan träng cña Nhµ níc trung ¬ng trong qu¶n lý kinh tÕ, x· héi cña c¶ níc mµ HiÕn ph¸p ®· quy ®Þnh vµ tõ tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña nguån tµi chÝnh quèc gia. Nguyªn t¾c nµy ®îc thÓ hiÖn: - Mäi chÝnh s¸ch, chÕ ®é qu¶n lý NSNN ®îc ban hµnh thèng nhÊt vµ dùa chñ yÕu trªn c¬ së qu¶n lý ng©n s¸ch trung ¬ng. - Ng©n s¸ch trung ¬ng chi phèi vµ qu¶n lý c¸c kho¶n thu, chi lín trong nÒn kinh tÕ vµ trong x· héi. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ: c¸c kho¶n thu chñ yÕu cã tû träng lín ph¶i ®îc tËp trung vµo ng©n s¸ch trung ¬ng, c¸c kho¶n chi cã t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña c¶ níc ph¶i do ng©n s¸ch trung ¬ng ®¶m nhiÖm. Ng©n s¸ch trung ¬ng chi phèi ho¹t ®éng cña ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng, ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng. 13 Ba lµ: ph©n ®Þnh râ nhiÖm vô thu, chi gi÷a c¸c cÊp vµ æn ®Þnh tû lÖ phÇn tr¨m (%) ph©n chia c¸c kho¶n thu, sè bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch cÊp díi ®îc cè ®Þnh tõ 3 ®Õn 5 n¨m. Hµng n¨m, chØ xem xÐt ®iÒu chØnh sè bæ sung mét phÇn khi cã trît gi¸ vµ mét phÇn theo tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ. ChÕ ®é ph©n cÊp x¸c ®Þnh râ kho¶n nµo ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®îc thu do ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng thu, kho¶n nµo ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ph¶i chi do ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng chi. Kh«ng ®Ó tån t¹i t×nh tr¹ng nhËp nh»ng dÉn ®Õn t tëng tr«ng chê, û lai hoÆc l¹m thu gi÷a ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng. Cã nh vËy míi t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao tÝnh chñ ®éng cho c¸c ®Þa ph¬ng trong bè trÝ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi. §ång thêi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ®Þa ph¬ng vµ trung ¬ng trong qu¶n lý NSNN, tr¸nh co kÐo trong x©y dùng kÕ ho¹ch nh tríc ®©y. Bèn lµ: ®¶m b¶o c«ng b»ng trong ph©n cÊp ng©n s¸ch. Ph©n cÊp ng©n s¸ch ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu c©n ®èi chung cña c¶ níc, cè g¾ng h¹n chÕ thÊp nhÊt sù chªnh lÖch vÒ v¨n ho¸, kinh tÕ, x· héi gi÷a c¸c vïng l·nh thæ. 14 3. Néi dung cña ph©n cÊp qu¶n lý NSNN. Dùa trªn cë qu¸n triÖt nh÷ng nguyªn t¾c trªn, néi dung cña ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ®îc quy ®Þnh râ trong ch¬ng II vµ III cña luËt NSNN bao gåm: Néi dung thø nhÊt lµ ph©n cÊp c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õ qu¶n lý, ®iÒu hµnh NSNN tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng trong viÖc ban hµnh, tæ chøc thùc hiÖn vµ kiÓm tra, gi¸m s¸t vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch. TiÕp theo lµ ph©n cÊp vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õ nhiÖm vô qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh NSNN trong viÖc ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu, chøng tõ vÒ tr×nh tù vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn trong x©y dùng dù to¸n ng©n s¸ch, quyÕt to¸n ng©n s¸ch vµ tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch NSNN. Cô thÓ: Quèc héi quyÕt ®Þnh tæng sè thu, tæng sè chi, møc béi chi vµ c¸c nguån bï ®¾p béi chi; ph©n tæ NSNN theo tõng lo¹i thu, tõng lÜnh vùc chi vµ theo c¬ cÊu gi÷a chi thêng xuyªn vµ chi ®Çu t ph¸t triÓn, chi tr¶ nî. Quèc héi giao cho Uû ban thêng vô Quèc héi quyÕt ®Þnh ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n s¸ch trung ¬ng cho tõng bé, ngµnh vµ møc bæ sung tõ ng©n s¸ch trung ¬ng cho tõng tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng. Nh vËy, Quèc héi quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò then chèt nhÊt vÒ NSNN, ®¶m b¶o c¬ cÊu thu, chi NSNN hîp lý vµ c©n ®èi NSNN tÝch cùc, ®ång thêi gi¸m s¸t viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch cña c¸c ®Þa ph¬ng. Uû ban thêng vô Quèc héi cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nhiÖm vô cña Quèc héi giao vÒ quyÕt ®Þnh ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n s¸ch trung ¬ng, gi¸m s¸t viÖc thi hµnh ph¸p luËt vÒ NSNN. ChÝnh phñ tr×nh Quèc héi, Uû ban thêng vô quèc héi c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ c¸c dù ¸n kh¸c vÒ NSNN; ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ NSNN; lËp vµ tr×nh Quèc héi dù to¸n vµ ph©n bæ NSNN, dù to¸n ®iÒu chØnh NSNN trong trêng hîp cÇn thiÕt; giao nhiÖm vô thu, chi ng©n s¸ch cho tõng bé, ngµnh; thèng nhÊt qu¶n lý NSNN ®¶m b¶o sù phèi hîp ch¨th chÏ gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý ngµnh vµ ®Þa ph¬ng trong viÖc thùc hiÖn NSNN; tæ chøc kiÓm tra viÖc thùc hiÖn NSNN; quy ®Þnh nguyªn t¾c, ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n sè bæ sung nguån thu tõ ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch cÊp díi; quy ®Þnh chÕ ®é qu¶n lý quü dù phßng NSNN vµ quü dù tr÷ tµi chÝnh; kiÓm tra nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n vÒ dù to¸n vµ quyÕt to¸n NSNN; lËp 15 vµ tr×nh Quèc héi quyÕt to¸n NSNN vµ quyÕt to¸n c¸c c«ng tr×nh c¬ b¶n cña Nhµ níc. Bé tµi chÝnh chuÈn bÞ c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ c¸c dù ¸n kh¸c vÒ NSNN tr×nh chÝnh phñ; ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ NSNN theo thÈm quyÒn; chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng thèng nhÊt qu¶n lý NSNN; híng dÉn kiÓm tra c¸c bé, c¬ quan kh¸c ë trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng x©y dùng dù to¸n NSNN hµng n¨m; ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch t¨ng thu, tiÕt kiÖm chi NSNN; chñ tr× phèi hîp víi c¸c bé, ngµnh trong viÖc x©y dùng c¸c chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc chi NSNN; thanh tra, kiÓm tra tµi chÝnh víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh, sù nghiÖp vµ c¸c ®èi tîng kh¸c cã nghÜa vô nép ng©n s¸ch vµ xö dông ng©n s¸ch; qu¶n lý quü NSNN vµ c¸c quü kh¸c cña Nhµ níc; lËp quyÕt to¸n NSNN tr×nh ChÝnh phñ. Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t cã nhiÖm vô tr×nh ChÝnh phñ dù ¸n kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña c¶ níc vµ c©n ®èi chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, trong ®ã cã c©n ®èi tµi chÝnh tiÒn tÖ, vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch tµi chÝnh, ng©n s¸ch; phèi hîp víi bé tµi chÝnh lËp dù to¸n vµ ph¬ng ¸n ph©n bæ NSNN trong lÜnh vùc phô tr¸ch; phèi hîp víi bé tµi chÝnh vµ c¸c bé ngµnh h÷u quan kiÓm tra ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n. Ng©n hµng Nhµ níc cã nhiÖm vô phèi hîp víi bé tµi chÝmh trong viÖc lËp dù to¸n NSNN ®èi víi kÕ ho¹ch vµ ph¬ng ¸n vay ®Ó bï ®¾p béi chi NSNN; t¹m øng cho NSNN ®Ó xö lý thiÕu hôt t¹m thêi quü NSNN theo quyÕt ®Þnh cña thñ tíng ChÝnh phñ. C¸c bé, ngµnh kh¸c cã nhiÖm vô phèi hîp víi bé tµi chÝnh, UBND cÊp tØnh ®Ó lËp, ph©n bæ, quyÕt to¸n NSNN theo ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch ; kiÓm tra theo dâi t×nh h×nh thùc hiÖn ng©n s¸ch thuéc ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch; b¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn vµ kÕt qu¶ sö dông ng©n s¸ch thuéc ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch; phèi hîp víi bé tµi chÝnh x©y dung ®Þnh møc tiªu chuÈn chi NSNN thuéc ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch. Héi ®ång nh©n d©n cã quyÒn quyÕt ®Þnh dù to¸n vµ ph©n bæ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng, phª chuÈn quyÕt to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng; quyÕt ®Þnh c¸c chñ tr¬ng, biÖn ph¸p ®Ó triÓn khai thùc hiÖn ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng; quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh dù to¸n ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng trong thêi gian cÇn thiÕt; gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ng©n s¸ch ®· quyÕt ®Þnh. Riªng ®èi víi H§ND cÊp tØnh, ngoµi nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n nªu trªn cßn ®îc quyÒn quyÕt ®Þnh thu, 16 chi lÖ phÝ, phô thu vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp cña nh©n d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Uû ban nh©n d©n lËp dù to¸n vµ ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng, dù to¸n ®iÒu chØnh NS§P trong trêng hîp cÇn thiÕt tr×nh H§ND cïng cÊp quyÕt ®Þnh vµ b¸o c¸o c¬ quan tµi chÝnh cÊp trªn trùc tiÕp. KiÓm tra nghÞ quyÕt cña H§ND cÊp díi vÒ dù to¸n ng©n s¸ch vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch. Tæ chøc thùc hiÖn NS§P vµ b¸o c¸o vÒ NSNN theo quy ®Þnh. Riªng ®èi víi cÊp tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng, UBND cßn cã nhiÖm vô lËp vµ tr×nh H§ND quyÕt ®Þnh viÖc thu phÝ, lÖ phÝ, phô thu, huy ®éng vèn trong níc cho ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n thuéc ®Þa ph¬ng qu¶n lý. Nh vËy, luËt ®· quy ®Þnh t¬ng ®èi râ rµng vÒ nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña c¸c c¬ quan, chÝnh quyÒn Nhµ níc trong lÜnh vùc NSNN. ®Æc biÖt ®èi víi H§ND vµ UBND c¸c cÊp ®· cã sù ®æi míi theo híng t¨ng tÝnh tù chñ, s¸ng t¹o cña ®Þa ph¬ng trong viÖc ph¸t huy tiÒm n¨ng hiÖn cã, båi dìng vµ t¨ng thu cho ng©n s¸ch cÊp m×nh, tõ ®ã chñ ®éng bè trÝ chi tiªu hîp lý, cã hiÖu qu¶ theo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ®Þa ph¬ng, phï hîp víi quy ho¹ch tæng thÓ vµ chÕ ®é thu, chi thèng nhÊt cña Nhµ níc. §iÒu nµy c¬ b¶n còng phï hîp víi ph¬ng híng ®æi míi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña H§ND vµ UBND ®îc Quèc héi vµ ChÝnh phñ ®Ò ra trong kú héi nghÞ H§ND vµ UBND toµn quèc. VÒ c¸c kho¶n thu NSNN: Thu NSNN lµ sè tiÒn mµ nhµ níc huy ®éng vµo NSNN vµ kh«ng bÞ rµng buéc bëi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ trùc tiÕp. PhÇn lín c¸c kho¶n thu nµy ®Òu mang tÝnh chÊt cìng bøc. Víi ®Æc ®iÓm ®ã, thu NSNN kh¸c víi c¸c nguån thu cña c¸c chñ thÓ kh¸c (doanh nghiÖp, t nh©n…) v× nã g¾n víi quyÒn lùc cña nhµ níc. Theo ph©n lo¹i thèng kª cña liªn hiÖp quèc, thu NSNN gåm hai lo¹i: - C¸c kho¶n thu tõ thuÕ, trong ®ã chia ra thuÕ trùc thu vµ thuÕ gi¸n thu. - C¸c kho¶n thu ngoµi thuÕ nh phÝ, lÖ phÝ vµ c¸c kho¶n thu tõ ho¹t ®éng kinh tÕ cña Nhµ níc vµ c¸c kho¶n chuyÓn giao vµo NSNN kh¸c. T¹i ViÖt nam, tríc ®©y, viÖc ph©n chia néi dung thu cña c¸c cÊp ng©n s¸ch dùa vµo c¬ së kinh tÕ cña chÝnh quyÒn tøc lµ nh÷ng tæ chøc kinh tÕ do trung ¬ng qu¶n lý th× nguån thu cña c¸c tæ chøc nµy tËp trung vµo ng©n s¸ch trung ¬ng, c¸c tá chøc kinh tÕ do ®Þa ph¬ng qu¶n lý th× sÏ ghi thu vµo 17 ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng x©y dùng chång chÐo c¸c c¬ së kinh tÕ cña trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng, tranh giµnh nguån nguyªn vËt liÖu, thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm. MÆt kh¸c, nã kh«ng g¾n tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng trong viÖc quan t©m tíi nh÷ng tæ chøc kinh tÕ do trung ¬ng qu¶n lý ë ®Þa ph¬ng. Do vËy, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®iÓm trªn, chÕ ®é ph©n cÊp ®îc ®iÒu chØnh theo híng thay ®æi tû lÖ ghi thu vµo ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng nhng do vÉn dùa trªn c¬ së cò nªn nguån thu vÉn kh«ng ®îc ®¶m b¶o. HiÖn nay, theo luËt NSNN söa ®æi, viÖc ph©n chia néi dung thu NSNN kh«ng dùa vµo tÝnh chÊt së h÷u, tæ chøc cña c¬ së kinh tÕ mµ theo c¬ chÕ: * Mçi cÊp ng©n s¸ch ®Òu cã c¸c kho¶n thu ®îc hëng 100%. Nh vËy, cã thÓ gióp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng chñ ®éng bè trÝ c©n ®èi ng©n s¸ch cÊp m×nh * C¸c kho¶n thu ®îc ph©n chia theo tû lÖ ®iÒu tiÕt gi÷a c¸c cÊp ng©n s¸ch. Tríc ®©y, tû lÖ ®iÒu tiÕt nµy ®îc x¸c ®Þnh bëi c«ng thøc: X= [(Q- T): K]*100 Trong ®ã: X :lµ tû lÖ ®iÒu tiÕt c¸c kho¶n thu. T :lµ tæng sè chi theo nhiÖm vô ®îc giao. Q :lµ tæng sè thu cè ®Þnh. K :lµ thuÕ doanh thu vµ thuÕ n«ng nghiÖp. C«ng thøc trªn bÞ ®¸nh gi¸ lµ thiÕu c¬ së khoa häc, kh«ng chÝnh x¸c vÒ mÆt to¸n häc vµ kinh tÕ dÉn ®Õn bÊt c«ng b»ng gi÷a nhiÒu ®Þa ph¬ng, sè tØnh cã tû lÖ ®iÒu tiÕt tÝnh ra vît qu¸ 100% lµ qu¸ lín nªn ng©n s¸ch nhiÒu ®Þa ph¬ng béi thu, trong khi ®ã ng©n s¸ch T¦ béi chi. HiÖn nay, luËt quy ®inh: * Tû lÖ phÇn tr¨m ph©n chia c¸c kho¶n thu gi÷a ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch tõng tØnh do ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh vµ nã ®îc ¸p dông chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c kho¶n thu ®îc ph©n chia vµ ®îc x¸c ®Þnh riªng cho tõng tØnh. C¸c kho¶n thu ®îc ph©n chia gåm: 18 ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng kh«ng kÓ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng thu tõ hµng ho¸ nhËp khÈu vµ thu tõ ho¹t ®éng xæ sè kiÕn thiÕt. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp kh«ng kÓ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cña c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n toµn ngµnh vµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp thu tõ ho¹t ®éng xæ sè kiÕn thiÕt. ThuÕ thu nhËp ®èi víi ngêi cã thu nhËp cao. ThuÕ chuyÓn thu nhËp ra níc ngoµi cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi cã vèn ®Çu t t¹i ViÖt nam Thu sö dông vèn ng©n s¸ch cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng kÓ thu sö dông vèn ng©n s¸ch tõ ho¹t ®éng xæ sè kiÕn thiÕt. ViÖc x¸c ®Þnh tû lÖ phÇn tr¨m ph©n chia ®îc thùc hiÖn nh sau: Gäi: - Tæng sè chi ng©n s¸ch c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng(kh«ng bao båm sè bæ sung) lµ A. - Tæng sè c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng hëng 100% (kh«ng bao gåm sè bæ sung) lµ B. - Tæng sè c¸c kho¶n thu ph©n chia theo tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®îc hëng lµ C. - Tæng sè c¸c kho¶n thu ®îc ph©n chia gi÷a NST¦ vµ ng©n s¸ch tØnh lµ D. NÕu A-(B+C)< D th× tû lÖ phÇn tr¨m ph©n chia ®îc tÝnh theo c«ng thøc: Tû lÖ phÇn tr¨m = [(A-B)+C]: D * 100% NÕu A-(B+C) > D th× tû lÖ phÇn tr¨m chØ ®îc tÝnh b»ng 100% vµ phÇn chªnh lÖch sÏ thùc hiÖn cÊp bæ sung. NÕu A-(B+C) =D th× tû lÖ phÇn tr¨m lµ 100% vµ tØnh tù c©n ®èi. * Tû lÖ phÇn tr¨m ph©n chia c¸c kho¶n thu gi÷a ng©n s¸ch c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng do UBND tØnh quy ®Þnh. C¸c kho¶n thu ph©n chia: - ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt. 19 - ThuÕ nhµ, ®Êt. - TiÒn sö dông ®Êt. - ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. - ThuÕ tµi nguyªn. - LÖ phÝ tríc b¹. - ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt hµng s¶n xuÊt trong níc thu vµo c¸c mÆt hµng bµi l¸, hµnh m·, vµng m· vµ c¸c dÞch vô kinh doanh vò trêng, m¸t xa, ka ra « kª, kinh doanh g«n, b¸n thÎ héi viªn vµ vÐ ch¬i g«n, trß ch¬i b»ng c¸c m¸y gi¾c pãt, kinh doanh vÐ ®Æt cîc ®ua ngùa, ®ua xe. Ph©n ®Þnh nguån thu gi÷a NST¦ vµ ng©n s¸ch tØnh. C¸c kho¶n thu 100% Ng©n s¸ch trung ¬ng Ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng 1.thuÕ GTGT hµng nhËp khÈu 1.tiÒn cho thuª ®Êt 2.thuÕ xuÊt, nhËp khÈu 2.tiÒn cho thuª vµ b¸n nhµ thuéc së h÷u Nhµ níc 3.thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (trõ mét sè mÆt hµng, dÞch vô) 3.lÖ phÝ tríc b¹ 4.thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 4.thu tõ ho¹t ®éng xæ sè kiÕn cña ®¬n vÞ h¹ch to¸n toµn thiÕt nghµnh 5.viªn trî kh«ng hoµn lai cña 5.thu tõ dÇu khÝ níc ngoµi trùc tiÕp cho ®Þa ph¬ng 6.thu nhËp tõ vèn gãp cña nhµ níc, tiÒn thu håi vèn cña nhµ 6.c¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ theo níc tõ c¸c c¬ së kinh tÕ quy ®Þnh 7.c¸c kho¶n do ChÝnh phñ 7.c¸c kho¶n ®ãng gãp tù vay, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i nguþÖn cña c¸ nh©n, tæ chøc cña ChÝnh phñ c¸c níc trong vµ ngoµi níc 8.c¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ theo quy ®Þnh 9.thu kÕt d NST¦ 10.c¸c kho¶n thu kh¸c. 20 8.thu kÕt d NS§P 9.thu bæ sung tõ NST¦ 10.c¸c kho¶n thu kh¸c theo quy ®Þnh. C¸c kho¶n thu ph©n chia theo tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a NST¦ vµ ng©n s¸ch tØnh. 1.thuÕ GTGT (trõ thuÕ GTGT hµng nhËp khÈu vµ ho¹t ®éng sæ xè kiÕn thiÕt) 2.thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (trõ c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n toµn ngµnh vµ ho¹t ®éng xæ sè kiÕn thiÕt) 3.thuÕ thu nhËp ®èi víi ngêi cã thu nhËp cao 4.thuÕ chuyÓn thu nhËp ra níc ngoµi 5.thu tõ sö dông vèn ng©n s¸ch cña c¸c DNNN. C¸c kho¶n thu ph©n chia gi÷a tØnh, huyÖn, x· 1.thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt 2.thuÕ nhµ ®Êt 3.thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp 4.thuÕ tµi nguyªn 5.thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt víi hµng s¶n xu¸t trng níc thu vµo vµng m·, kinh doanh vò trêng, m¸t xa,… tû lÖ ph©n chia do UBND tØnh quy ®Þnh. VÒ c¸c kho¶n chi NSNN Chi NSNN lµ sè tiÒn mµ Nhµ níc chi tõ quü ng©n s¸ch ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh. Cã nhiÒu c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu chi NSNN. Ch¼ng h¹n, ®Ó thÊy râ h¬n vai trß cña NSNN ®èi víi ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ ®Êt níc, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh mòi nhän th× c¬ cÊu chi NSNN ®îc ph©n theo ngµnh kinh tÕ quèc d©n (ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, th¬ng m¹i, dÞch vô…). NÕu ®Ó ®¶m b¶o cho Quèc héi cã thÓ thÊy râ ngay nhuån ng©n s¸ch ph©n bæ cho mçi c¬ quan Nhµ níc, chi ng©n s¸ch Nhµ níc ®îc ph©n lo¹i theo tæ chøc cña c¬ quan Nhµ níc (theo tõng bé, c¬ quan Nhµ níc Trung ¬ng, c¬ quan Nhµ níc ®Þa ph¬ng…). NÕu ®Ó ®¸p øng yªu cÇu kiÓm tra, kiÓm so¸t cña Nhµ n íc ®èi víi viÖc lËp dù to¸n, quyÕt ®Þnh dù to¸n, thùc hiÖn ph©n cÊp vµ qu¶n lý, sö dông kinh phÝ NSNN cho tõng môc ®Ých vµ tõng ®èi tîng cô thÓ, ngêi ta ph©n lo¹i theo môc ®Ých sö dông cuèi cïng: chi l¬ng, phô cÊp l¬ng, chi mua s¾m hµng ho¸, dÞch vô…Nãi chung, mçi c¸ch ph©n lo¹i ®Òu cã môc ®Ých vµ ý nghÜa riªng, chóng cã nÐt chung lµ cho biÕt mét c¸ch toµn diÖn ¶nh hëng ng¾n h¹n hoÆc dµi h¹n cña viÖc chi tiªu quèc gia vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, thÊy râ môc ®Ých kinh tÕ, x· héi mµ ChÝnh phñ ®ang theo ®uæi. 21 Theo luËt NSNN, néi dung chi NSNN ®îc ph©n lo¹i theo tæ chøc kinh tÕ, tõ ng©n s¸ch trung ¬ng ®Õn ng©n s¸ch c¸c cÊp ®Þa ph¬ng ®Òu cã c¸c kho¶n chi c¬ b¶n gièng nhau: Chi thêng xuyªn: lµ nh÷ng kho¶n chi hÕt søc cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ tr× ho·n, ph¶i thùc hiÖn thêng xuyªn hµng th¸ng, hµng n¨m ®Ó duy tr× sù tån t¹i cña bé m¸y Nhµ níc. Chi ®Çu t, ph¸t triÓn: lµ nh÷ng kho¶n chi ®Ó h×nh thµnh tµi s¶n cè ®Þnh nh mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, ®Çu t x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kinh tÕ mòi nhän, x©y dung c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi, x©y dùng nhµ cöa, ®Çu t vµo c¸c ®éng s¶n tµi chÝnh, söa ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh, chi tr¶ nî gèc tiÒn vay… nh÷ng kho¶n chi nµy g¾n víi viÖc ®iÒu chØnh vÜ m« cña Nhµ níc, t¹o m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn cho c¸c TPKT ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn. Sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a hai nhãm chØ tiªu trªn thÓ hiÖn ë chç: chi thêng xuyªn cã tÝnh chÊt tiªu hao trùc tiÕp, cßn chi ®Çu t ph¸t triÓn cã tÝnh chÊt thu håi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Theo thø tù u tiªn th× chi thêng xuyªn ®îc u tiªn tríc hÕt, sau ®ã míi ®Õn chi ®Çu t ph¸t triÓn. Thø tù u tiªn nµy còng chØ cã ý nghÜa t¬ng ®èi v× nÕu cø u tiªn chi thêng xuyªn dÔ dÉn ®Õn ph¸ vì c¬ cÊu kinh tÕ, vµ nÕu cø u tiªn chi ®Çu t ph¸t triÓn dÔ ®Én ®Õn lµm t¨ng th©m hôt NSNN. C¶ ng©n s¸ch trung ¬ng vµ ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng ®Òu cã hai kho¶n chi trªn, tuy nhiªn, gi÷a chóng còng cã sù kh¸c nhau vÒ quy m«, ph¹m vi cña c¸c kho¶n chi. Chi ®Çu t ph¸t triÓn cña ng©n s¸ch trung ¬ng lµ nh÷ng kho¶n chi cã quy m« lín, cã t¸c dông ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, c¸c kho¶n chi nµy nh×n chung lµ khã x¸c ®Þnh chñ ®Çu t vµ c¸c c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng. Cßn c¸c kho¶n chi cña ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng chØ ®Çu t cho nh÷ng c«ng tr×nh, môc tiªu ®îc thùc hiÖn trong ph¹m vi ®Þa ph¬ng ®ã. Ngoµi ra, cã mét sè kho¶n chi thuéc ®Æc thï chøc n¨ng cña ng©n s¸ch trung ¬ng th× ng©n s¸ch trung ¬ng ®¶m nhiÖm: tr¶ nî vay, chi an ninh quèc phßng, chi vÒ ngo¹i giao… VÒ sè bæ sung tõ nh©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch cÊp díi: Gåm hai lo¹i: * Sè bæ sung ®Ó c©n ®èi ng©n s¸ch gåm sè bæ sung æn ®Þnh trong suèt thêi kú nhÊt ®Þnh vµ sè bæ sung t¨ng thªm hµng n¨m mét phÇn theo tû lÖ trît gi¸ vµ mét phÇn theo tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ 22