Tài liệu Phẩm chất của những nhà giáo ưu tú

Phêím chêët cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá (What the best college teachers do) Ngûúâi dõch: Nguyïîn Vùn Nhêåt Ngûúâi hiïåu àñnh: Hoaâng Khaáng NHAÂ XUÊËT BAÃN VÙN HOÁA SAÂI GOÂN WHAT THE BEST COLLEGE TEACHERS DO by Ken Bain Copyright © 2004 by the President & Fellows of Harvard College Xuêët baãn theo húåp àöìng chuyïín nhûúång baãn quyïìn giûäa Harvard University Press vaâ TT. VH-NN Àöng Têy, 2007. Baãn quyïìn baãn tiïëng Viïåt © nhoám biïn dõch vaâ Cty TNHH TM-DV Vùn Hoáa CÛÃU ÀÛÁC, 2008. ❆ Cuöën saách naây nùçm trong loaåt saách Giaáo duåc Àaåi hoåc, do Hoaâng Khaáng, Trêìn Vùn Duy, vaâ Tö Diïåu Lan chuã trûúng. Moåi yá kiïën trao àöíi xin gúãi vïì: [email protected] MUÅC LUÅC 1. Dêîn nhêåp: Àõnh nghôa nhaâ giaáo ûu tuá 11 2. Hoå biïët gò vïì caách thûác chuáng ta hoåc? 54 3. Hoå chuêín bõ cöng viïåc giaãng daåy nhû thïë naâo? 105 4. Hoå mong àúåi gò úã sinh viïn cuãa mònh? 143 5. Hoå hûúáng dêîn lúáp hoåc nhû thïë naâo? 202 6. Hoå àöëi xûã vúái sinh viïn cuãa mònh nhû thïë naâo? 274 7. Hoå àaánh giaá sinh viïn vaâ tûå àaánh giaá mònh nhû thïë naâo? 303 Lúâi baåt: Chuáng ta coá thïí hoåc àûúåc nhûäng gò úã hoå? 350 Phuå luåc: Cuöåc nghiïn cûáu naây àaä àûúåc tiïën haânh nhû thïë naâo? 363 Chuá dêîn 382 Lúâi caám ún 403 Baãng tra cûáu 406 1. DÊÎN NHÊÅP: ÀÕNH NGHÔA NHAÂ GIAÁO ÛU TUÁ Sau khi töët nghiïåp àaåi hoåc vúái haâng loaåt nhûäng danh hiïåu cuãa nhaâ trûúâng vaâo nùm 1932, Ralph Lynn bùæt àêìu cöng viïåc giùåt thuï cho thiïn haå àïí söëng soát cho qua thúâi kyâ suy thoaái kinh tïë. Mûúâi nùm sau, öng lêëy àûúåc chûáng chó daåy hoåc thöng qua möåt khoaá hoåc haâm thuå röìi ài daåy lõch sûã úã trûúâng trung hoåc trong voâng saáu thaáng trûúác khi gia nhêåp quên àöåi vaâo cuöëi nùm 1942. Trong gêìn suöët thúâi gian tham gia Chiïën tranh Thïë giúái lêìn thûá hai, öng úã Luên Àön vúái nhiïåm vuå kiïím tra quêìn aáo bêín cuãa ngûúâi khaác, thûåc chêët laâ àïí kiïím duyïåt thû tûâ cuãa binh lñnh àïí hoå khoãi tiïët löå quaá nhiïìu vïì caác cuöåc haânh quên cho nhûäng ngûúâi thên úã quï nhaâ; ngoaâi ra, öng daânh thúâi giúâ àoåc thïm vïì lõch sûã. Höìi hûúng vaâo nùm 1945, öng xin àûúåc möåt chên daåy hoåc ngay taåi trûúâng hoåc cuä cuãa mònh, Baylor Uni- 12 Ken Bain versity [tiïíu bang Texas].† Sau àoá, öng ài lïn phña bùæc túái University of Wisconsin àïí lêëy bùçng tiïën sô vïì lõch sûã chêu Êu. Nùm 1953, öng trúã laåi Texas vaâ daåy hoåc liïn tuåc trong suöët hai mûúi möët nùm. Khi Lynn vïì hûu vaâo nùm 1974, hún möåt trùm hoåc troâ cuä cuãa öng khi êëy àang giûä nhûäng troång traách trong caác nhaâ trûúâng àaä têåp húåp laåi àïí toã loâng tön kñnh ngûúâi thêìy cuä. Trong söë àoá coá Robert Fulghum, ngûúâi àaä nhòn nhêån rùçng Ralph Lynn laâ “ngûúâi thêìy löîi laåc nhêët thïë giúái.” Robert Fulghum chñnh laâ ngûúâi maâ sau naây àaä viïët möåt quyïín saách nöíi tiïëng tuyïn böë rùçng mònh àaä hoåc àûúåc têët caã nhûäng gò cêìn biïët vïì cuöåc àúâi ngay tûâ höìi coân hoåc mêîu giaáo. Möåt cûåu hoåc sinh khaác, Ann Richards, ngûúâi trúã thaânh Thöëng àöëc tiïíu bang †. Chuáng töi giûä nguyïn tïn riïng cuãa caác cú súã giaáo duåc àaåi hoåc Hoa Kyâ àïí àöåc giaã coá thïí dïî daâng phên biïåt caác cú súã coá tïn gêìn giöëng nhau, cuäng nhû àïí tiïån lúåi cho viïåc cho tra cûáu vaâ tòm hiïíu thïm. Ngoaâi ra, chuáng töi cuäng thöëng nhêët sûã duång caác danh xûng sau: viïån àaåi hoåc (university); trûúâng, trûúâng àaåi hoåc, trûúâng àaåi hoåc thaânh viïn [cuãa möåt viïån àaåi hoåc] (faculty, college, school); khoa (department). Ngûúâi àûáng àêìu cuãa caác àún võ naây (theo thûá tûå): viïån trûúãng (president, chancellor); hiïåu trûúãng (president – nïëu laâ möåt trûúâng àaåi hoåc àöåc lêåp, dean – nïëu laâ trûúâng thaânh viïn cuãa möåt viïån àaåi hoåc); trûúãng khoa (department chair). (Caác ghi chuá úã cuöëi trang do ngûúâi hiïåu àñnh thïm vaâo; caác ghi chuá àaánh söë 1, 2, 3, ... cuãa nguyïn baãn àùåt úã cuöëi saách.) Phêím chêët cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá 13 Texas vaâo nùm 1991, cuäng viïët rùçng nhûäng lúáp hoåc cuãa thêìy Lynn “àaä cho chuáng töi möåt khung cûãa söí nhòn ra thïë giúái, vaâ àöëi vúái möåt cö beá vuâng Waco, caác lúáp hoåc cuãa thêìy quaã laâ nhûäng cuöåc phiïu lûu kyâ thuá.” Möåt vaâi nùm sau khi rúâi dinh thöëng àöëc, baâ giaãi thñch, nhûäng lúáp hoåc êëy “chùèng khaác nhûäng chuyïën du lõch kyâ bñ ài vaâo nhûäng têm höìn vaâ nhûäng chuyïín àöång vô àaåi cuãa lõch sûã.” Hal Wingo, ngûúâi àaä theo hoåc caác lúáp cuãa thêìy Lynn rêët lêu trûúác khi trúã thaânh biïn têåp viïn cuãa taåp chñ People, kïët luêån rùçng thêìy Lynn laâ trûúâng húåp thuyïët phuåc nhêët maâ öng ta tûâng biïët àïí biïån minh cho viïåc cêìn nhên baãn vö tñnh trïn ngûúâi. Nhaâ biïn têåp naây noái thïm: “Khöng àiïìu gò coá thïí mang laåi cho töi möåt niïìm hy voång lúán lao hún vïì tûúng lai bùçng suy nghô rùçng thêìy Ralph Lynn, vúái têët caã sûå khön ngoan sùæc saão cuãa mònh, seä tiïëp tuåc giaáo duåc caác thïë hïå múái tûâ nay cho àïën maäi maäi.”1 Ralph Lynn àaä laâm àiïìu gò àïí coá àûúåc möåt aãnh hûúãng lúán lao vaâ bïìn vûäng àïën thïë àöëi vúái sûå phaát triïín vïì tri thûác vaâ àaåo àûác cuãa nhûäng hoåc troâ cuãa mònh? Nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá trong caác trûúâng àaåi hoåc vaâ cao àùèng laâm gò àïí nêng àúä vaâ khuyïën khñch sinh viïn cuãa hoå àaåt àûúåc nhûäng kïët quaã hoåc têåp àaáng kïí? Jeanette Norden, giaáo sû sinh hoåc tïë baâo daåy vïì naäo böå cho caác sinh viïn y khoa úã Vanderbilt University, laâm gò maâ khiïën cho sinh viïn cuãa baâ àaâo sêu suy nghô àïën thïë? Ann Woodworth, giaáo sû 14 Ken Bain kõch nghïå úã Northwestern University, daåy döî thïë naâo àïí àûa hoåc troâ cuãa baâ lïn túái àónh cao choái saáng cuãa nghïå thuêåt trònh diïîn? Cûá cho laâ viïåc nhên baãn vö tñnh trïn ngûúâi khöng phaãi laâ möåt lûåa choån ài nûäa, coá thïí naâo thûåc hiïån möåt sûå nhên baãn tri thûác àïí nùæm bùæt àûúåc suy nghô cuãa nhûäng ngûúâi nhû Don Saari úã University of California – Irvine, ngûúâi maâ coá khi coá túái 90 phêìn trùm sinh viïn trong lúáp vi tñch phên cuãa öng àaåt àiïím A trong caác kyâ khaão saát cuãa khoa?† Liïåu chuáng ta coá thïí nùæm bùæt àûúåc caái ma thuêåt cuãa Paul Travis vaâ Suhail Hanna trong viïåc truyïìn caãm hûáng cho sinh viïn àïí hoå àaåt túái nhûäng têìng tri thûác múái? Paul Travis vaâ Suhail Hanna àaä tûâng daåy lõch sûã vaâ vùn hoåc taåi möåt trûúâng àaåi hoåc tónh leã úã Oklahoma vaâo thêåp niïn 1970 röìi sau àoá taåi caác trûúâng khaác tûâ Pennsylvania túái Kansas. Àiïìu gò khiïën cho möåt söë giaãng viïn thaânh cöng vúái nhûäng sinh viïn coá hoaân caãnh khaác nhau? Haäy xeát trûúâng húåp cuãa Paul Baker, ngûúâi giaãng viïn suöët nùm chuåc nùm trúâi giuáp àúä caác sinh viïn cuãa mònh tòm ra khaã nùng saáng taåo cuãa chñnh hoå. Trong thêåp niïn 1940, Baker àaä phaát triïín möåt khoaá hoåc cho chûúng trònh kõch nghïå daânh cho sinh †. Trong caách xïëp loaåi thöng duång úã Hoa Kyâ, àiïím A: xuêët sùæc; B: trïn trung bònh; C: trung bònh; D: dûúái trung bònh, mûác töëi thiïíu àïí àêåu; E/F: cûåc kyâ tïå, hoãng. Phêím chêët cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá 15 viïn bêåc àaåi hoåc maâ öng àùåt tïn laâ “Sûå tñch húåp caác khaã nùng,” möåt sûå khaám phaá àïí hiïíu thêëu tiïën trònh saáng taåo, àaä thu huát nhiïìu ngûúâi khöng chó caác kyä sû, khoa hoåc gia, sûã gia tûúng lai maâ coân caã nhûäng diïîn viïn vaâ nhûäng nghïå sô khaác. Àïën cuöëi thêåp niïn 1950, öng dûåa trïn khoaá hoåc naây àïí xêy dûång chûúng trònh sau àaåi hoåc vïì kõch nghïå úã Trung têm Kõch nghïå Dallas vaâ sau àoá laâ úã Trinity University, àem laåi möåt cuöåc caách maång cho caác taác phêím kõch nghïå trïn toaân thïë giúái. Cho àïën thêåp niïn 1970, öng tiïëp tuåc sûã duång phûúng phaáp tñch húåp laâm àûúâng löëi chuã chöët cuãa trûúâng trung hoåc chuyïn vïì nghïå thuêåt trònh diïîn múái thaânh lêåp úã Dallas, giuáp thay àöíi cuöåc àúâi cuãa nhiïìu hoåc sinh maâ caác trûúâng khaác cho laâ thiïëu khaã nùng. Vaâo àêìu thêåp niïn 1990, bêëy giúâ àaä vïì hûu vaâ cû nguå taåi möåt trang traåi chùn nuöi nhoã úã vuâng Àöng Texas, öng aáp duång cuâng àûúâng hûúáng àoá trong viïåc xêy dûång möåt chûúng trònh cho trûúâng tiïíu hoåc àõa phûúng. Chûúng trònh naây àaä giuáp àêíy àiïím söë cuãa caác baâi thi chuêín hoaá (standardized test) trong caái cöång àöìng nöng thön êëy lïn mûác cao chûa tûâng coá. Bùçng caách naâo öng ta àaä laâm àûúåc àiïìu êëy? Trong suöët hún mûúâi lùm nùm töi àaä àùåt ra cho mònh nhûäng cêu hoãi nhû vêåy khi quan saát sûå thûåc haânh vaâ tû duy cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá, nhûäng ngûúâi àaä coá nhûäng thaânh cöng àaáng kïí trong viïåc giuáp àúä sinh viïn cuãa mònh àaåt àûúåc nhûäng kïët 16 Ken Bain quaã hoåc têåp hiïëm coá. Phêìn lúán nguöìn caãm hûáng àöëi vúái cuöåc nghiïn cûáu naây àaä àûúåc gúåi nïn tûâ nhûäng thaânh cöng phi thûúâng cuãa nhûäng nhaâ giaáo maâ töi may mùæn gùåp àûúåc trong àúâi. Theo nhû töi tòm hiïíu thò viïåc daåy hoåc laâ möåt trong nhûäng nöî lûåc cuãa loaâi ngûúâi hiïëm khi hûúãng àûúåc thaânh quaã tûâ quaá khûá. Nhûäng nhaâ giaáo vô àaåi xuêët hiïån, chaåm vaâo cuöåc àúâi cuãa nhûäng àûáa hoåc troâ cuãa mònh, vaâ coá leä chó thöng qua möåt söë nhûäng ngûúâi hoåc troâ àoá maâ caác nhaâ giaáo êëy gêy àûúåc möåt chuát aãnh hûúãng naâo àoá vaâo caái biïín nghïå thuêåt daåy hoåc mïnh möng. Àöëi vúái phêìn lúán, nhûäng hiïíu biïët sêu sùæc cuãa hoå cuäng taân luåi khi hoå qua àúâi, vaâ nhûäng thïë hïå tiïëp sau laåi phaãi khaám phaá laåi caái minh triïët àaä hûúáng dêîn viïåc daåy hoåc cuãa hoå. May mùæn lùæm thò cuäng chó coá chuát ñt taâi nùng cuãa hoå coân keáo daâi, nhûäng maãnh vúä maâ nhûäng thïë hïå sau dûåa trïn êëy nhûng khöng hïì nhêån thûác àûúåc troån veån kñch thûúác àêìy àuã cuãa kho baáu cöí xûa êín dêëu bïn dûúái. Caách àêy möåt thêåp niïn, töi thûåc sûå caãm thêëy coá möåt sûå tiïëc nuöëi vö haån vò àaánh mêët möåt söë vêåt baáu trong kho taâng êëy cuâng vúái sûå qua àúâi cuãa möåt nhaâ giaáo taâi nùng maâ töi chûa bao giúâ chñnh thûác diïån kiïën. Khi coân laâ sinh viïn sau àaåi hoåc úã University of Texas vaâo àêìu thêåp niïn 1970, töi àaä àûúåc nghe noái vïì möåt võ giaáo sû treã tuöíi, cuäng vûâa hoaân têët viïåc hoåc cuãa mònh úã University of Chicago, ngûúâi àaä coá nhûäng sinh viïn phaãi ngöìi traân ra ngoaâi haânh lang Phêím chêët cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá 17 giaãng àûúâng àïí coá thïí nghe öng giaãng. Hêìu nhû möîi ngaây töi àïìu thêëy caã möåt àaåo quên nho nhoã nhûäng sinh viïn leäo àeäo theo Tom Philpott tûâ lúáp hoåc àïën têån vùn phoâng khoa, núi hoå tiïëp tuåc thaão luêån vïì nhûäng vêën àïì maâ Tom Philpott àaä nïu ra trûúác àoá. Cuöëi thêåp niïn 1980, con trai vaâ con dêu töi àïìu theo hoåc caác lúáp cuãa Philpott vïì lõch sûã àö thõ Hoa Kyâ, vaâ töi àaä chùm chuá quan saát khi caác lúáp hoåc êëy khúi gúåi nhûäng cêu hoãi múái vaâ nhûäng viïîn tûúång múái. Vúái möåt sûå haáo hûác àûúåc hêm noáng laåi, töi lùæng nghe nhûäng cêu chuyïån cuãa caác con töi vïì nhûäng sinh viïn – kïí caã möåt söë lúán khöng chñnh thûác àùng kyá hoåc khoaá êëy – chen chuác nhau trong lúáp cuãa ngûúâi thêìy huyïìn thoaåi vúái mong muöën naåp àêìy cho mònh nhûäng nguöìn nùng lûúång tri thûác. Töi àaä muöën phoãng vêën Philpott vïì phûúng phaáp giaãng daåy cuãa öng vaâ nïëu àûúåc thò thu vaâo bùng ghi hònh caác hoaåt àöång cuãa möåt vaâi lúáp hoåc luác öng àang giaãng daåy, nhûng cú höåi êëy àaä khöng bao giúâ coá àûúåc. Chùèng bao lêu sau àoá öng qua àúâi. Caác àöìng nghiïåp khöng tiïëc lúâi taán dûúng öng. Hoåc troâ tiïëc nhúá nhûäng lúáp hoåc cuãa öng. Vaâ coá leä möåt vaâi ngûúâi trong söë nhûäng sinh viïn êëy khi trúã thaânh ngûúâi daåy hoåc àaä mang theo dêëu êën cuãa öng trong sûå nghiïåp cuãa mònh. Nhûng phêìn lúán pho saách vïì taâi nùng vaâ phûúng phaáp thûåc haânh giaãng daåy cuãa öng àaä bõ chön vaâo loâng àêët khi öng qua àúâi. Di saãn hoåc thuêåt cuãa öng liïn quan àïën viïåc phaát triïín caác vuâng phuå 18 Ken Bain cêån Chicago vêîn coân àoá, nhûng öng chûa bao giúâ ghi laåi minh triïët cuãa mònh vïì viïåc daåy hoåc, vaâ luác êëy chùèng coá ai laâm viïåc àoá giuáp öng. Trong quyïín saách naây töi cöë gùæng nùæm bùæt cöng viïåc hoåc thuêåt cuãa têåp thïí möåt söë nhaâ giaáo ûu tuá úã Hoa Kyâ, ghi laåi khöng chó nhûäng gò maâ caác võ êëy laâm maâ coân caách maâ caác võ êëy nghô, vaâ trïn hïët, bùæt àêìu hïå thöëng hoaá nhûäng têåp quaán giaãng daåy cuãa caác võ êëy thaânh nhûäng khaái niïåm cuå thïí hún. Ban àêìu, cuöåc nghiïn cûáu naây chó bao göìm vaâi giaãng viïn taåi hai viïån àaåi hoåc, nhûng dêìn dêìn cuöåc nghiïn cûáu àaä múã röång túái quyá võ giaáo sû úã hún hai chuåc cú súã khaác nhau – tûâ nhûäng trûúâng cao àùèng vaâ àaåi hoåc tiïëp nhêån sinh viïn khöng haån chïë àïën nhûäng viïån àaåi hoåc thiïn vïì nghiïn cûáu (research universities) tuyïín lûåa sinh viïn möåt caách khùæc khe. Möåt söë võ chuã yïëu chó daåy nhûäng sinh viïn coá thaânh tñch hoåc têåp xuêët sùæc, trong khi nhûäng võ khaác laâm viïåc vúái nhûäng sinh viïn coá hoåc lûåc dûúái mûác trung bònh. Töi vaâ caác àöìng nghiïåp cuãa töi àaä tòm hiïíu nhûäng suy nghô vaâ phûúng phaáp thûåc haânh cuãa khoaãng tûâ saáu mûúi túái baãy mûúi nhaâ giaáo caã thaãy. Möåt nûãa söë êëy àûúåc chuáng töi nghiïn cûáu möåt caách kyä lûúäng, söë coân laåi chuáng töi tòm hiïíu keám thêëu àaáo hún. Möåt söë nhûäng võ thuöåc àöëi tûúång thûá hai vûâa noái laâ caác diïîn giaã tham gia möåt trong nhûäng cuöåc höåi thaão haâng nùm maâ töi töí chûác úã Vanderbilt vaâ Northwestern nhùçm tön vinh nhûäng giaáo sû àïën tûâ nhiïìu trûúâng Phêím chêët cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá 19 àaåi hoåc vaâ cao àùèng khaác nhau àaä coá nhûäng thaânh thñch giaãng daåy nöíi bêåt. Trong nhûäng àöëi tûúång khaão saát êëy coá võ àïën tûâ caác khoa cuãa trûúâng y khoa, coá võ àïën tûâ nhûäng khoa daåy sinh viïn bêåc àaåi hoåc thuöåc nhiïìu ngaânh hoåc khaác nhau, bao göìm caác ngaânh khoa hoåc tûå nhiïn, khoa hoåc xaä höåi, nhên vùn, vaâ nghïå thuêåt trònh diïîn. Möåt vaâi võ àïën tûâ caác chûúng trònh sau àaåi hoåc vïì quaãn lyá, vaâ coá hai võ àïën tûâ trûúâng luêåt. Chuáng töi muöën biïët caác giaáo sû xuêët chuáng êëy laâm vaâ nghô gò maâ coá àûúåc nhûäng thaânh tûåu nhû vêåy. Quan troång hún caã, chuáng töi muöën biïët liïåu nhûäng baâi hoåc maâ hoå daåy cho chuáng töi coá thïí truyïìn laåi cho nhûäng ngûúâi khaác khöng. Töi hûúáng nöåi dung quyïín saách naây àïën nhûäng ngûúâi daåy hoåc, nhûng nhûäng kïët luêån cuãa noá cuäng nïn àûúåc caác sinh viïn vaâ caác bêåc cha meå quan têm. ÀÕNH NGHÔA SÛÅ ÛU TUÁ Àïí bùæt àêìu cuöåc nghiïn cûáu naây, chuáng töi phaãi àõnh nghôa thïë naâo laâ nhaâ giaáo ûu tuá. Hoaá ra noá laâ möåt vêën àïì khaá àún giaãn. Têët caã nhûäng võ giaáo sû maâ chuáng töi choån àïí àùåt dûúái öëng kñnh hiïín vi sû phaåm cuãa chuáng töi àïìu àaä àaåt àûúåc nhûäng thaânh cöng àaáng kïí trong viïåc giuáp àúä sinh viïn cuãa hoå hoåc têåp theo nhûäng àûúâng löëi taåo àûúåc möåt aãnh hûúãng tñch cûåc, àaáng kïí, vaâ lêu daâi trong caách maâ Phêím chêët cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá 41 àiïìu gò àoá vïì viïåc phaát triïín têìm xuêët sùæc trong hoaåt àöång giaãng daåy khi chuáng töi cöë gùæng phaát hiïån nhûäng gò àaä thuác àêíy sûå thaânh cöng àoá vïì phûúng diïån giaáo duåc. Nhûäng àaánh giaá xïëp haång cuãa sinh viïn vïì mûác àöå hoåc têåp cuãa chñnh hoå vaâ vïì viïåc caác giaáo sû coá kñch thñch sûå quan têm vaâ sûå phaát triïín tri thûác cuãa hoå hay khöng cuäng thûúâng cho chuáng töi biïët nhiïìu àiïìu vïì chêët lûúång giaãng daåy, nhûng chuáng töi xem xeát nhiïìu bùçng chûáng khaác nûäa trûúác khi kïët luêån àoá coá phaãi laâ sûå giaãng daåy xuêët chuáng. NHÛÄNG KÏËT LUÊÅN CHÑNH Chuáng ta haäy bùæt àêìu vúái nhûäng kïët luêån quan troång cuãa cuöåc nghiïn cûáu naây, nhûäng mö thûác (patterns) chung vïì tû duy vaâ phûúng phaáp thûåc haânh maâ chuáng töi àaä tòm thêëy úã nhûäng àöëi tûúång nghiïn cûáu. Tuy nhiïn, vêîn phaãi coá möåt lúâi deâ dùåt: bêët kyâ ai tröng àúåi möåt danh muåc àún giaãn cuãa nhûäng viïåc nïn laâm vaâ nhûäng viïåc khöng nïn laâm thò seä coá thïí rêët thêët voång. Nhûäng yá tûúãng úã àêy àoâi hoãi phaãi coá tû duy tinh tûúâng vaâ cêín thêån, viïåc hoåc têåp chuyïn mön sêu sùæc, vaâ thûúâng àoâi hoãi phaãi coá nhûäng chuyïín biïën vïì mùåt nhêån thûác möåt caách cùn baãn. Nhûäng yá tûúãng àoá khöng ài vaâo viïåc giaãng daåy qua viïåc vêån duång möåt caách maáy moác.10 42 Ken Bain Nhûäng kïët luêån cuãa chuáng töi xuêët phaát tûâ saáu cêu hoãi töíng quaát maâ chuáng töi àaä àùåt ra cho nhûäng nhaâ giaáo àûúåc chuáng töi khaão saát. 1. Caác nhaâ giaáo ûu tuá biïët vaâ hiïíu nhûäng gò? Khöng hïì coá ngoaåi lïå, caác nhaâ giaáo ûu tuá àïìu biïët rêët roä lônh vûåc chuyïn mön cuãa mònh. Hoå àïìu laâ nhûäng hoåc giaã, nhûäng nghïå sô, nhûäng nhaâ khoa hoåc nùng àöång vaâ thaânh àaåt. Möåt söë ngûúâi coá caã möåt danh muåc daâi dùçng dùåc vaâ àêìy êën tûúång vïì nhûäng cöng trònh àaä àûúåc xuêët baãn, möåt hònh thaái hoaåt àöång hoåc thuêåt vöën àûúåc quyá troång tûå ngaân àúâi. Nhûäng ngûúâi khaác thò coá nhûäng thaânh tñch khiïm töën hún, vaâ trong möåt söë ñt trûúâng húåp, cuäng coá nhûäng ngûúâi khöng hïì coá cöng trònh nghiïn cûáu naâo àûúåc cöng böë. Nhûng, cho duâ coá cöng trònh nghiïn cûáu àaä àûúåc xuêët baãn hay khöng, nhûäng nhaâ giaáo xuêët chuáng àïìu theo àuöíi nhûäng phaát triïín nghïå thuêåt, khoa hoåc, hay tri thûác quan troång trong phaåm vi chuyïn mön cuãa hoå, thûåc hiïån nhûäng nghiïn cûáu, àûa ra nhûäng tû tûúãng àöåc àaáo vaâ quan troång vïì nhûäng chuã àïì maâ mònh quan têm, tòm hiïíu möåt caách cêín thêån vaâ bao quaát vïì têët caã nhûäng gò ngûúâi khaác àaä thûåc hiïån trong lônh vûåc chuyïn mön cuãa mònh, thûúâng xuyïn àoåc thïm möåt caách toaân diïån vïì nhûäng chuyïn ngaânh gêìn guäi khaác (àöi khi rêët khaác biïåt àöëi vúái chuyïn ngaânh chñnh cuãa hoå), vaâ Phêím chêët cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá 43 luön quan têm sêu sùæc àïën nhûäng vêën àïì röång hún thuöåc chuyïn ngaânh cuãa mònh: lõch sûã, nhûäng cuöåc tranh luêån, vaâ caác cuöåc thaão luêån mang tñnh caách nhêån thûác luêån. Noái toám laåi, vïì phûúng diïån tri thûác, thïí chêët, vaâ caãm xuác, hoå coá thïí thûåc hiïån àûúåc nhûäng gò maâ hoå mong àúåi úã sinh viïn cuãa mònh. Nhûäng àiïìu noái trïn chùèng laâm ai ngaåc nhiïn caã. Sûå phaát hiïån naây chó nhùçm khùèng àõnh rùçng ngûúâi ta khoá coá thïí trúã thaânh möåt nhaâ giaáo vô àaåi trûâ khi hoå biïët àiïìu gò àoá àïí daåy. Tuy nhiïn, phêím chêët cuãa sûå hiïíu biïët vïì möåt lônh vûåc chuyïn mön chùèng phaãi laâ möåt àiïìu gò thûåc sûå àùåc biïåt. Nïëu thïë, moåi hoåc giaã vô àaåi àïìu àaä laâ nhûäng nhaâ giaáo vô àaåi. Nhûng sûå thïí khöng nhû vêåy. Quan troång hún, nhûäng ngûúâi laâ àöëi tûúång cuãa cuöåc nghiïn cûáu naây, khaác vúái rêët nhiïìu ngûúâi khaác, àaä sûã duång kiïën thûác cuãa hoå àïí triïín khai nhûäng kyä thuêåt nhùçm hiïíu thêëu nhûäng nguyïn lyá cùn baãn vaâ töí chûác nhûäng khaái niïåm maâ ngûúâi khaác coá thïí sûã duång àïí bùæt àêìu xêy dûång sûå hiïíu biïët vaâ nhûäng khaã nùng cho chñnh mònh. Nhûäng àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa chuáng töi laâ nhûäng ngûúâi biïët caách àún giaãn hoáa vaâ laâm roä nhûäng vêën àïì phûác taåp, biïët àaâo sêu vaâo cöët loäi cuãa vêën àïì vúái sûå hiïíu biïët sêu sùæc àaáng ngaåc nhiïn, vaâ hoå coá thïí suy nghô vïì sûå suy nghô cuãa chñnh hoå trong lônh vûåc chuyïn mön, phên tñch baãn chêët vaâ àaánh giaá phêím chêët cuãa noá. Khaã nùng suy nghô coá tñnh 44 Ken Bain caách siïu nhêån thûác êëy hûúáng dêîn phêìn lúán nhûäng gò maâ chuáng töi àaä quan saát àûúåc trong sûå giaãng daåy xuêët chuáng. Chuáng töi cuäng phaát hiïån rùçng caác àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa chuáng töi ñt nhêët coá möåt sûå hiïíu biïët trûåc giaác vïì viïåc hoåc cuãa con ngûúâi giöëng vúái nhûäng yá tûúãng àang naãy sinh trong caác ngaânh khoa hoåc nghiïn cûáu vïì sûå hoåc (xem chi tiïët úã Chûúng 2).11 Hoå thûúâng sûã duång cuâng möåt ngön ngûä, cuâng nhûäng khaái niïåm vaâ cuâng nhûäng caách thûác mö taã viïåc hoåc maâ chuáng ta vêîn thêëy trong caác nghiïn cûáu àaä àûúåc cöng böë. Chùèng haån, trong khi nhûäng ngûúâi khaác noái vïì viïåc truyïìn taãi kiïën thûác vaâ xêy dûång möåt kho thöng tin trong naäo böå cuãa caác sinh viïn, nhûäng àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa chuáng töi noái àïën viïåc höî trúå ngûúâi hoåc nùæm àûúåc nhûäng yá tûúãng vaâ thöng tin àïí xêy dûång sûå hiïíu biïët cho chñnh mònh. Ngay caã quan niïåm cuãa hoå liïn quan àïën yá nghôa cuãa viïåc hoåc trong möåt khoaá hoåc naâo àoá cuäng mang nhûäng dêëu êën cuãa sûå khaác biïåt naây. Trong khi nhûäng ngûúâi khaác coá thïí haâi loâng nïëu sinh viïn cuãa hoå àaåt kïët quaã töët trong nhûäng kyâ thi, nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá cho rùçng viïåc hoåc chùèng coá mêëy yá nghôa trûâ khi noá taåo ra àûúåc möåt aãnh hûúãng coá thûåc chêët vaâ töìn taåi lêu daâi lïn caách maâ ngûúâi ta caãm nhêån, suy nghô, vaâ haânh àöång. Phêím chêët cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá 45 2. Caác nhaâ giaáo ûu tuá chuêín bõ viïåc giaãng daåy nhû thïë naâo? Nhûäng baâi giaãng, nhûäng buöíi thaão luêån, nhûäng buöíi hoåc dûåa trïn cú súã giaãi quyïët vêën àïì, vaâ nhûäng yïëu töë khaác cuãa viïåc giaãng daåy àûúåc caác nhaâ giaáo xuêët chuáng xûã lyá vúái nhûäng nöî lûåc tri thûác nghiïm tuác, cuäng nhû vúái nhûäng àoâi hoãi vïì mùåt tri thûác vaâ vúái yá thûác coi troång nhû chñnh cöng viïåc nghiïn cûáu vaâ hoåc thuêåt cuãa hoå. Thaái àöå naây coá leä hiïín nhiïn nhêët trong nhûäng cêu traã lúâi maâ nhûäng àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa chuáng töi daânh cho cêu hoãi àún giaãn sau: “Quyá võ tûå hoãi mònh àiïìu gò khi chuêín bõ daåy?” ÚÃ möåt söë nhaâ giaáo, cêu hoãi naây lêåp tûác gúåi nïn nhûäng cêu traã lúâi teã nhaåt nhêën maånh àïën sûå têìm thûúâng: Töi seä coá bao nhiïu sinh viïn? Töi seä phaãi noái àïën àiïìu gò trong caác baâi giaãng cuãa mònh? Töi seä phaãi töí chûác bao nhiïu kyâ kiïím tra vaâ seä phaãi kiïím tra theo caách naâo? Töi seä phaãi chó àõnh sinh viïn àoåc nhûäng gò? Trong khi nhûäng cêu hoãi àoá thûåc sûå quan troång, chuáng phaãn aánh möåt quan niïåm giaãng daåy khaác xa vúái quan niïåm àûúåc thïí hiïån trong viïåc chuêín bõ giaãng daåy cuãa nhûäng nhaâ giaáo maâ chuáng töi khaão saát. Caác àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa chuáng töi sûã duång möåt chuöîi nhûäng cêu hoãi phong phuá hún àïí thiïët kïë möåt buöíi hoåc, möåt baâi giaãng, möåt buöíi thaão luêån, hay bêët kyâ möåt sûå tiïëp xuác naâo khaác vúái 46 Ken Bain sinh viïn, vaâ hoå bùæt àêìu vúái nhûäng cêu hoãi vïì muåc tiïu hoåc têåp cuãa sinh viïn chûá khöng phaãi vïì viïåc ngûúâi daåy seä laâm nhûäng gò. Chûúng 3 khaão saát mêîu cêu hoãi maâ chuáng töi àaä thûúâng xuyïn nghe àûúåc vaâ nhûäng quan niïåm vïì daåy vaâ hoåc phaãn aánh trong nhûäng cêu hoãi àoá. 3. Caác nhaâ giaáo ûu tuá tröng àúåi gò úã sinh viïn cuãa mònh? Noái möåt caách àún giaãn, caác nhaâ giaáo ûu tuá mong muöën “hún nûäa.” Nhûng xeát thûåc tïë laâ nhiïìu võ giaáo sû àùåt nhiïìu aáp lûåc lïn sinh viïn cuãa mònh maâ khöng hùèn taåo ra àûúåc nhûäng kïët quaã hoåc têåp àaáng kïí, caác nhaâ giaáo thaânh cöng nhêët laâm gò àïí kñch thñch sûå thaânh tûåu tuyïåt vúâi? Cêu traã lúâi ngùæn goån laâ hoå traánh nhûäng muåc tiïu bõ gùæn chùåt vaâo khoaá hoåc möåt caách tuây tiïån maâ uãng höå nhûäng muåc tiïu naâo tiïu biïíu cho hònh thaái tû duy vaâ haânh àöång àûúåc mong àúåi cho caã àúâi ngûúâi. Chûúng 4 khaão saát nhûäng phûúng phaáp thûåc haânh vaâ löëi tû duy nhû thïë möåt caách àêìy àuã hún. 4. Caác nhaâ giaáo ûu tuá laâm gò trong luác daåy hoåc? Trong luác caác phûúng phaáp thò thiïn biïën vaån hoaá, caác nhaâ giaáo ûu tuá thûúâng cöë gùæng taåo ra àiïìu maâ chuáng töi goåi laâ “möi trûúâng hoåc têåp tûå nhiïn vaâ coá tñnh phï phaán.” Trong möåt möi trûúâng hoåc têåp Phêím chêët cuãa nhûäng nhaâ giaáo ûu tuá 47 nhû thïë, ngûúâi ta hoåc bùçng caách àöëi diïån vúái nhûäng vêën àïì thuá võ, hay/àeåp, hoùåc quan troång, nhûäng nhiïåm vuå àñch thûåc seä thaách thûác ngûúâi hoåc nùæm lêëy nhûä n g yá tûúã n g, suy xeá t laå i nhûä n g giaã àõnh (assumptions) cuãa mònh, vaâ khaão saát nhûäng mö hònh nhêån thûác (mental models) cuãa mònh vïì thûåc taåi. Àêy laâ nhûäng àiïìu kiïån coá tñnh thaách thûác nhûng cuäng mang tñnh höî trúå khiïën ngûúâi hoåc caãm thêëy rùçng mònh kiïím soaát àûúåc viïåc hoåc cuãa mònh; laâm viïåc trong sûå húåp taác vúái nhûäng ngûúâi khaác; tin tûúãng rùçng cöng viïåc cuãa mònh seä àûúåc xem xeát möåt caách cöng bùçng vaâ trung thûåc; hoå laâm thûã, gùåp thêët baåi, vaâ tiïëp nhêån thöng tin phaãn höìi tûâ nhûäng hoåc viïn laäo luyïån trûúác khi coá – vaâ àöåc lêåp vúái – bêët kyâ sûå phaán xeát mang tñnh töíng kïët naâo vïì nhûäng cöë gùæng cuãa hoå. ÚÃ Chûúng 5 töi seä trònh baây chi tiïët nhûäng phûúng phaáp khaác nhau maâ caác giaáo sû ûu tuá sûã duång àïí thûåc hiïån möåt baâi giaãng, hûúáng dêîn möåt cuöåc thaão luêån, daåy möåt tònh huöëng, hoùåc taåo ra nhûäng cú höåi hoåc têåp khaác giuáp xêy dûång möåt möi trûúâng hoåc têåp nhû vêåy. 5. Caác nhaâ giaáo ûu tuá àöëi xûã vúái sinh viïn cuãa mònh thïë naâo? Nhûäng nhaâ giaáo àêìy hiïåu nùng coá khuynh hûúáng thïí hiïån möåt niïìm tin maånh meä vaâo caác sinh viïn cuãa hoå. Hoå thûúâng tin rùçng sinh viïn mong muöën hoåc têåp, vaâ hoå cho rùçng, trûâ phi coá bùçng chûáng 48 Ken Bain cho thêëy àiïìu ngûúåc laåi, caác sinh viïn coá khaã nùng hoåc têåp. Hoå thûúâng thïí hiïån sûå cúãi múã àöëi vúái sinh viïn vaâ àöi khi coá thïí noái vïì haânh trònh tri thûác cuãa chñnh mònh, nhûäng kyâ voång, nhûäng vinh quang, nhûäng àöí vúä vaâ thêët baåi, vaâ khuyïën khñch caác sinh viïn cuãa mònh cuäng trúã nïn biïët suy nghiïåm vaâ thaânh thûåc möåt caách tûúng tûå. Hoå coá thïí thaão luêån vïì viïåc hoå àaä phaát triïín nhûäng möëi quan têm cuãa mònh nhû thïë naâo, vïì nhûäng trúã ngaåi chñnh yïëu maâ hoå phaãi àöëi mùåt trong khi cöë gùæng nùæm vûäng mön hoåc, hoùåc möåt söë trong nhûäng bñ quyïët cuãa hoå trong viïåc tòm hiïíu taâi liïåu naâo àoá. Hoå thûúâng thaão luêån möåt caách thùèng thùæn vaâ nhiïåt tònh vïì nhûäng caãm giaác kñnh súå vaâ toâ moâ cuãa chñnh hoå vïì cuöåc àúâi. Trïn hïët, hoå coá khuynh hûúáng àöëi xûã vúái caác sinh viïn bùçng àiïìu chó coá thïí goåi möåt caách àún giaãn laâ sûå tön troång. 6. Caác nhaâ giaáo ûu tuá kiïím tra sûå tiïën böå vaâ thêím àõnh nhûäng nöî lûåc cuãa mònh nhû thïë naâo? Têët caã nhûäng nhaâ giaáo maâ chuáng töi àaä tòm hiïíu àïìu coá möåt chûúng trònh coá tñnh hïå thöëng naâo àoá – coá phêìn tó mó hún chûúng trònh cuãa nhûäng ngûúâi khaác – àïí àaánh giaá nhûäng nöî lûåc cuãa chñnh hoå vaâ àïí thûåc hiïån nhûäng thay àöíi thñch húåp. Hún nûäa, vò hoå tûå kiïím tra nhûäng cöë gùæng cuãa baãn thên trong luác hoå àaánh giaá caác sinh viïn, hoå traánh viïåc phaán xeát sinh viïn dûåa trïn nhûäng tiïu chuêín tuây tiïån.