Tài liệu On thi vao lop 10 (5)

Gi¸o ¸n d¹y «n thi vµo 10 N¨m häc 2008 – 2009 PhÇn lÝ thuyÕt: a. V¨n häc I. C¸c bé phËn cña v¨n häc viÖt Nam: I.1 V¨n häc d©n gian: 1. TruyÖn d©n gian: - TruyÒn thuyÕt: thÓ hiÖn gi¸ trÞ nh©n ®¹o qua th¸i ®é ®¸nh gi¸ c«ng t©m cña quÇn chóng nh©n d©n víi c¸c sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö: ®ång t×nh, ngîi ca nh÷ng ngêi tèt; lªn ¸n, phª ph¸n nh÷ng kÎ ¸c. + Con Rång, ch¸u Tiªn + Th¸nh Giãng + Sù tÝch Hå G¬m + B¸nh chng, b¸nh giÇy + S¬n Tinh, Thuû Tinh - Cæ tÝch: thÓ hiÖn râ gi¸ trÞ nh©n ®¹o qua sù ca ngîi nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp cña con ng êi; ®ång t×nh víi nh÷ng m¬ íc, kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña hä; thÓ hiÖn tinh thÇn l¹c quan vµ niÒm tin vµo chÝnh nghÜa, vµo lÏ ph¶i ë ®êi (ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o). §©y lµ nh÷ng truyÒn thèng t tëng xuyªn suèt trong v¨n häc ViÖt Nam tõ d©n gian ®Õn hiÖn ®¹i. V× vËy, ta cÇn n¾m ch¾c nã ®Ó so s¸nh víi c¸c t¸c phÈm v¨n xu«i hiÖn ®¹i. + Sä Dõa + Em bÐ th«ng minh + ¤ng l·o ®¸nh c¸ vµ con c¸ vµng + Th¹ch Sanh + C©y bót thÇn - Ngô ng«n: mîn chuyÖn vÒ loµi vËt, ®å vËt hoÆc chÝnh con ngêi ®Ó khuyªn nhñ, r¨n d¹y ngêi ta bµi häc nµo ®ã vÒ cuéc sèng. Cã thÓ dïng lµm ®Ò cho c¸c bµi nghÞ luËn vÒ t tëng, ®¹o lÝ. + Õch ngåi ®¸y giÕng + §eo nh¹c cho mÌo + ThÇy bãi xem voi + Ch©n, tay, tai, m¾t, miÖng - TruyÖn cêi: + Treo biÓn + Lîn cíi ¸o míi 2. Th¬ ca d©n gian: - Ca dao, d©n ca: ca dao thÓ hiÖn thÕ giíi t©m hån, t tëng, t×nh c¶m cña ngêi d©n lao ®éng b»ng giäng ®iÖu ngät ngµo, tha thiÕt, b»ng nh÷ng h×nh ¶nh võa b×nh dÞ, th©n thuéc võa s©u s¾c. ChÝnh v× thÕ, ca dao ®· ®îc c¸c t¸c gi¶ ®êi sau vËn dông vµo trong s¸ng t¸c cña m×nh vÒ c¶ ph¬ng diÖn néi dung lÉn nghÖ thuËt. Nhê ®ã, c¸c t¸c phÈm võa mang h×nh bãng, gi¸ trÞ, bÒ dµy truyÒn thèng d©n téc võa thÓ hiÖn ®îc kh«ng khÝ cña thêi ®¹i. VÝ dô: TruyÖn KiÒu (NguyÔn Du), Con cß (ChÕ Lan Viªn), Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ (NguyÔn Khoa §iÒm)… + Nh÷ng c©u h¸t t×nh c¶m gia ®×nh: “C«ng cha nh nói ngÊt trêi / NghÜa mÑ nh níc ë ngoµi biÓn §«ng / Nói cao biÓn réng mªnh m«ng / Cï lao chÝn ch÷ ghi lßng con ¬i”. + Nh÷ng c©u h¸t vÒ t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc: “Rñ nhau xem c¶nh KiÕm Hå / Xem cÇu Thª Hóc, xem chïa Ngäc S¬n / §µi Nghiªn, Th¸p Bót cha mßn / Hái ai g©y dùng nªn non níc nµy”. + Nh÷ng c©u h¸t than th©n: “Th©n em nh tr¸i bÇn tr«i / Giã dËp sãng dåi biÕt tÊp vµo ®©u”. + Nh÷ng c©u h¸t ch©m biÕm: 3. C©u nãi d©n gian: - Tôc ng÷: lµ nh÷ng c©u nãi ®óc kÕt kinh nghiÖm vµ quan niÖm cña d©n gian vÒ thiªn nhiªn, con ngêi, x· héi, lao ®éng s¶n xuÊt, nªn cã thÓ coi tôc ng÷ lµ mét d¹ng ®Æc biÖt cña v¨n nghÞ luËn. Trong ®ã, nh÷ng kinh nghiÖm vÒ ®¹o lÝ, c¸ch øng xö cña con ngêi vµ x· héi lµ nh÷ng ®iÒu hÕt søc gi¸ trÞ. Dï thêi gian tr«i qua, nhiÒu kinh nghiÖm ph¶i ®iÒu chØnh, nhng vÒ nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña nã vÉn ®îc gi÷ nguyªn. + Tôc ng÷ vÒ thiªn nhiªn vµ lao ®éng s¶n xuÊt: + Tôc ng÷ vÒ con ngêi vµ x· héi: nh¾c nhë mäi ngêi vÒ truyÒn thèng ®¹o lÝ tèt ®Ñp. “Mét mÆt ngêi b»ng mêi mÆt cña. ¡n qu¶ nhí kÎ trång c©y. Häc thÇy kh«ng tµy häc b¹n”. 4. S©n khÊu d©n gian: - ChÌo: + Quan ¢m ThÞ KÝnh: T¸c phÈm ®· thÓ hiÖn mét gi¸ trÞ næi bËt, xuyªn suèt trong truyÒn thèng lÞch sö v¨n häc d©n téc, ®ã chÝnh lµ t tëng nh©n ®¹o, thÓ hiÖn ë viÖc c¶m th¬ng, xãt xa cho sè phËn bi kÞch, Ðo le cña ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn, ®ång thêi ngîi ca nh÷ng phÈm chÊt truyÒn thèng tèt ®Ñp cña hä: t×nh th¬ng yªu, lßng khoan dung, ®é lîng v« bê bÕn. TruyÒn thèng nµy ®· ®îc kh¬i nguån vµ kÕ tôc, ph¸t huy qua c¸c t¸c phÈm: TruyÖn An D¬ng V¬ng (nh©n vËt MÞ Ch©u), ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng (nh©n vËt Vò N¬ng), TruyÖn KiÒu (nh©n vËt Thuý KiÒu), T¾t ®Ìn (nh©n vËt chÞ DËu), Nh÷ng ngµy th¬ Êu (nh©n vËt mÑ bÐ Hång)… I.2 V¨n häc trung ®¹i: 1. V¨n xu«i: a. TruyÖn vµ kÝ trung ®¹i: - TruyÖn trung ®¹i: ra ®êi vµo thêi k× trung ®¹i (tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX), néi dung th êng mang tÝnh chÊt gi¸o huÊn, võa cã lo¹i truyÖn h cÊu, tëng tîng võa cã lo¹i truyÖn gÇn víi kÝ, víi sö. Cèt truyÖn cßn ®¬n gi¶n. Nh©n vËt thêng ®îc biÓu hiÖn chñ yÕu qua ng«n ng÷ trùc tiÕp cña ngêi kÓ chuyÖn, qua hµnh ®éng vµ ng«n ng÷ ®èi tho¹i cña chÝnh nh©n vËt. Do ®ã, nh©n vËt rÊt Ýt ®îc kh¾c ho¹ t©m lÝ. §©y lµ ®Æc ®iÓm quan träng ®Ó ph©n biÖt truyÖn trung ®¹i víi c¸c truyÖn hiÖn ®¹i sau nµy. + Con hæ cã nghÜa + MÑ hiÒn d¹y con Minh TrÝ 1 [email protected] + ThÇy thuèc giái cèt nhÊt ë tÊm lßng - TruyÖn truyÒn k×: K× cã nghÜa lµ kh«ng cã thùc, nhÊn m¹nh tÝnh chÊt h cÊu. T¸c gi¶ cã thÓ khai th¸c c¸c truyÖn cæ d©n gian vµ c¸c truyÒn thuyÕt lÞch sö, d· sö. + TruyÒn k× m¹n lôc – NguyÔn D÷ - TruyÖn th¬ N«m: + TruyÖn KiÒu – NguyÔn Du: ChÞ em Thuý KiÒu, C¶nh ngµy xu©n, KiÒu ë lÇu Ngng BÝch, M· Gi¸m Sinh mua KiÒu, Thuý KiÒu b¸o ©n b¸o o¸n. + TruyÖn Lôc V©n Tiªn – NguyÔn §×nh ChiÓu: Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga, Lôc V©n Tiªn gÆp n¹n. - TiÓu thuyÕt ch¬ng håi: Nguån gèc cña nã lµ tho¹i b¶n (chuyÖn kÓ). Tho¹i b¶n lµ b¶n ®Ò c¬ng ghi chÐp ®Ó c¸c nghÖ nh©n d©n gian dùa vµo mµ kÓ chuyÖn. Do ®ã TTCH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Néi dung c©u chuyÖn ®îc thÓ hiÖn chñ yÕu qua hµnh ®éng vµ ng«n ng÷ nh©n vËt h¬n lµ qua sù miªu t¶ tØ mØ vÒ t©m lÝ, tÝnh c¸ch. C©u chuyÖn ®îc ph¸t triÓn qua c¸c t×nh tiÕt håi hép, c¨ng th¼ng, giÇu kÞch tÝnh. NghÖ thuËt kh¾c ho¹ nh©n vËt mang nhiÒu tÝnh íc lÖ. + Quang Trung ®¹i ph¸ qu©n Thanh (trÝch håi 14 Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ) – Ng« gia v¨n ph¸i. - Tuú bót: KÝ lùa chän ®èi tîng ph¶n ¸nh lµ c¸c vÊn ®Ò x· héi nãng báng. T«n träng sù thËt kh¸ch quan, kh«ng h cÊu. Tuú bót lµ mét thÓ lo¹i nhá cña kÝ. NÐt næi bËt cña tb lµ qua viÖc ghi chÐp nh÷ng con ng êi, sù kiÖn cô thÓ, cã thùc, t¸c gi¶ ®Æc biÖt chó träng ®Õn viÖc béc lé c¶m xóc, suy t vµ nhËn thøc ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ con ngêi vµ cuéc sèng hiÖn t¹i. Tuy kh«ng bÞ rµng buéc bëi mét cèt truyÖn nhÊt ®Þnh song néi dung cña nã vÉn triÓn khai theo mét c¶m høng, t tëng chñ ®¹o. Ng«n ng÷ giµu h×nh ¶nh vµ chÊt th¬. + ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh (trÝch Vò trung tuú bót) – Ph¹m §×nh Hæ. b. V¨n chÝnh luËn: - HÞch: + HÞch tíng sÜ – TrÇn Quèc TuÊn. T¸c phÈm thÓ hiÖn râ tinh thÇn yªu níc, truyÒn thèng yªu níc quý b¸u cña d©n téc, nhÊt lµ trong thêi ®¹i huy hoµng cña lÞch sö níc ta: thêi ®¹i cña hµo khÝ §«ng A sôc s«i. TrÇn Quèc TuÊn ®· viÕt bµi hÞch b»ng nhiÒu t c¸ch: t c¸ch cña mét vÞ ®¹i v¬ng, mét chñ tíng ®Ó nh¾c nhë, tr¸ch m¾ng, khuyªn nhñ tinh thÇn chiÕn ®Êu cña binh sÜ, t«i tí díi quyÒn; t c¸ch cña mét ngêi cha, ngêi anh, ngêi trong gia ®×nh víi nh÷ng ngêi con, ngêi em ®Ó vç vÒ, ®éng viªn tinh thÇn chiÕn ®Êu cña hä; cuèi cïng lµ t c¸ch cña mét ngêi con ®Êt ViÖt ®au ®ín, xãt xa, c¨m phÉn tríc c¶nh níc nhµ bÞ qu©n thï giµy xÐo: “Ta thêng tíi b÷a quªn ¨n, nöa ®ªm vç gèi, ruét ®au nh c¾t, níc m¾t ®Çm ®×a. ChØ c¨m tøc cha x¶ thÞt lét da, nuèt gan, uèng m¸u qu©n thï. DÉu cho tr¨m th©n nµy ph¬i ngoµi néi cá, ngh×n x¸c nµy gãi trong da ngùa ta còng cam lßng”. - C¸o: + Níc §¹i ViÖt ta (trÝch B×nh Ng« ®¹i c¸o) – NguyÔn Tr·i. T¸c phÈm còng thÓ hiÖn rÊt râ tinh thÇn yªu níc th«ng qua th¸i ®é tù hµo vÒ truyÒn thèng, søc m¹nh cña d©n téc. - ChiÕu: + ChiÒu dêi ®« - LÝ C«ng UÈn. T¸c phÈm ®· kh¼ng ®Þnh tinh thÇn yªu níc trong c«ng cuéc dùng x©y, ph¸t triÓn. ViÖc dêi ®« tõ Hoa L ®Õn Th¨ng Long lµ mét sù kiÖn träng ®¹i. Nã kh¼ng ®Þnh tÇm nh×n chiÕn lîc cña nhµ l·nh ®¹o tµi ba, thÓ hiÖn kh¸t väng ®a ®Êt n¬c v¬n lªn m¹nh mÏ ®Ó trë thµnh mét quèc gia hïng cêng. - TÊu: + Bµn luËn vÒ phÐp häc – NguyÔn ThiÕp. 2. Th¬ ca: a. C¸c thÓ th¬ cã nguån gèc tõ th¬ ca Trung Quèc: * Th¬ cæ phong: t¬ng ®èi tù do, chØ cÇn cã vÇn, kh«ng tu©n theo niªm luËt, kh«ng h¹n ®Þnh sè c©u trong bµi, sè ch÷ trong c©u: - C«n s¬n ca (NguyÔn Tr·i) - Chinh phô ng©m (nguyªn t¸c cña §Æng TrÇn C«n) - Bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu ph¸ (§ç Phñ). * Th¬ §êng luËt: - Tø tuyÖt: thÊt ng«n, ngò ng«n + S«ng nói níc Nam (Lý Thêng KiÖt) + Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Trêng tr«ng ra (TrÇn Nh©n T«ng) + B¸nh tr«i níc (Hå Xu©n H¬ng). + Xa ng¾m th¸c nói L – LÝ B¹ch + C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh – LÝ B¹ch + NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª – H¹ Tri Ch¬ng. - ThÊt ng«n b¸t có: + Qua §Ìo Ngang (Bµ HuyÖn Thanh Quan) + B¹n ®Õn ch¬i nhµ (NguyÔn KhuyÕn) b. C¸c thÓ th¬ cã nguån gèc d©n gian: - Th¬ lôc b¸t: vÒ thanh ®iÖu vµ ng¾t nhÞp, th¬ lôc b¸t kh¸ linh ho¹t, nhng chó träng sù hµi hoµ vµ nhÞp nhµng. ThÓ th¬ nµy võa giµu kh¶ n¨ng biÓu hiÖn t©m tr¹ng, c¶m xóc l¹i võa cã thÓ dïng ®Ó kÓ chuyÖn, t¶ c¶nh, nªn cã thÓ sö dông lµm mét bµi tr÷ t×nh ng¾n hay viÕt c¶ mét truyÖn th¬ dµi. + TruyÖn KiÒu (NguyÔn Du) + TruyÖn Lôc V©n Tiªn (NguyÔn §×nh ChiÓu) - Th¬ song thÊt lôc b¸t: rÊt phï hîp ®Ó viÕt c¸c khóc ng©m – mét thÓ tr÷ t×nh cã dung l îng t¬ng ®èi lín nh Cung o¸n ng©m khóc (NguyÔn Gia ThiÒu), b¶n dÞch Chinh phô ng©m khóc. + Sau phót chia li trÝch “Chinh phô ng©m” (§oµn ThÞ §iÓm) Minh TrÝ [email protected] 2 I.3 V¨n häc hiÖn ®¹i: 1. V¨n xu«i: a. TruyÖn, kÝ: C¸c thÓ truyÖn tuy cã sù tiÕp nèi truyÒn thèng nhng ®· cã sù ®æi míi s©u s¾c vÒ mäi ph¬ng diÖn. §Ò tµi ®îc më réng híng ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng vµ con ngêi, kh«ng bÞ gß bã vµo môc ®Ých gi¸o huÊn ®¹o lÝ. NghÖ thuËt tù sù vµ miªu t¶ còng cã nh÷ng sù ®æi míi rÊt c¬ b¶n, tõ sù ®a d¹ng vµ cã thÓ thay ®æi ®iÓm nh×n, vai kÓ ®Õn vai trß cña ngêi kÓ chuyÖn, tõ viÖc sö dông nhiÒu thñ ph¸p miªu t¶ ®Õn sù ®æi míi vÒ ng«n ng÷, c©u v¨n. - Sèng chÕt mÆc bay – Ph¹m Duy Tèn (1918) - Nh÷ng trß lè hay Va-ren vµ Phan Béi Ch©u (1925) - ThuÕ m¸u (trÝch B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p) – NguyÔn ¸i Quèc (1925) - Tøc níc vì bê (trÝch T¾t ®Ìn) – Ng« TÊt Tè (1939). - Trong lßng mÑ (trÝch Nh÷ng ngµy th¬ Êu) – Nguyªn Hång (1940). - T«i ®i häc – Thanh TÞnh (1941) - Bµi häc ®êng ®êi ®Çu tiªn (trÝch DÕ MÌn phiªu lu kÝ) – T« Hoµi (1941). - Mét thø quµ cña lóa non: Cèm – Th¹ch Lam (1943) - L·o H¹c – Nam Cao (1943). - Lµng – Kim L©n (1948) - C©y tre ViÖt Nam – ThÐp Míi (1955) - LÆng lÏ Sapa – NguyÔn Thµnh Long (1970) - ChiÕc lîc ngµ - NguyÔn Quang S¸ng (1966) - BÕn quª – NguyÔn Minh Ch©u (1985) - Nh÷ng ng«i sao xa x«i – Lª Minh Khuª (1971) - Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª – Kh¸nh Hoµi (1992) - Bøc tranh cña em g¸i t«i – T¹ Duy Anh (1999) - C« bÐ b¸n diªm – An-®Ðc-xen - ChiÕc l¸ cuèi cïng – O. Hen-ry - Cè h¬ng – Lç TÊn - Bè cña Xi-m«ng – M«-pa-x¨ng b. V¨n nghÞ luËn: - Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta – Hå ChÝ Minh - ý nghÜa v¨n ch¬ng – Hoµi Thanh - TiÕng nãi cña v¨n nghÖ – NguyÔn §×nh Thi - Phong c¸ch Hå ChÝ Minh - §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh – G. M¸c-kÐt. - Chã sãi vµ cõu trong th¬ ngô ng«n La Ph«ng-ten – Hi-p«-lÝt Ten - Bµn vÒ ®äc s¸ch – Chu Quang TiÒm c. V¨n thuyÕt minh: - CÇu Long Biªn – chøng nh©n lÞch sö - §éng Phong Nha - Ca HuÕ trªn s«ng H¬ng. 2. Th¬ ca: * Tríc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945: - §©p ®¸ ë C«n L«n – Phan Ch©u Trinh (1910) - Vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng c¶m t¸c – Phan Béi Ch©u (1914) - Muèn lµm th»ng Cuéi – T¶n §µ (1917) - Khi con tu hó – Tè H÷u (1939) - Quª h¬ng – TÕ Hanh (1939) - Tøc c¶nh P¸c Bã (1941) - NhËt kÝ trong tï – Hå ChÝ Minh (1943) + §i ®êng + Ng¾m tr¨ng - Nhí rõng – ThÕ L÷ (1943) - ¤ng ®å – Vò §×nh Liªn (1943) * Kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p 1945 – 1954: - C¶nh khuya – Hå ChÝ Minh (1947) - R»m th¸ng giªng (1948) - §ång chÝ – ChÝnh H÷u (1948) - Lîm – Tè H÷u (1949) - §ªm nay B¸c kh«ng ngñ – Minh HuÖ (1951) * X©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c 1954 -1964: - §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ - Huy CËn (1958) - Con cß – ChÕ Lan Viªn (1962) Minh TrÝ 3 [email protected] - BÕp löa – B»ng ViÖt (1963) * Kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc tõ 1964 - 1975: - TiÕng gµ tra – Xu©n Quúnh (1968) - Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh – Ph¹m TiÕn DuËt (1969) - Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ – NguyÔn Khoa §iÒm (1971) * Sau ngµy thèng nhÊt ®Êt níc tõ 1975 ®Õn nay: - ViÕng l¨ng B¸c – ViÔn Ph¬ng (1976) - ¸nh tr¨ng – NguyÔn Duy (1978) - Mïa xu©n nho nhá – Thanh H¶i (1980) - Nãi víi con – Y Ph¬ng (1985) - Sang thu – H÷u ThØnh (1991) 3. KÞch: * Kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p: - B¾c S¬n – NguyÔn Huy Tëng (1946) * §Êt níc ®æi míi sau 1975: - T«i vµ chóng ta- Lu Quang Vò (1988) Minh TrÝ [email protected] 4 II. TiÕn tr×nh lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam V¨n häc VN ph¸t triÓn trong sù g¾n bã chÆt chÏ víi lÞch sö d©n téc. Nh×n tæng thÓ lÞch sö v¨n häc VN chia lµm 3 thêi k×: tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX, tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1945 vµ tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945. 1. Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX: v¨n häc trung ®¹i. 2. Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945: v¨n häc VN cã nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ vµ toµn diÖn theo híng hiÖn ®¹i ho¸. C«ng cuéc hiÖn ®¹i ho¸ diÔn ra vhäc diÔn ra trªn mäi b×nh diÖn, cÊp ®é cña vhäc tõ quan niÖm vÒ v¨n ch¬ng vµ nhµ v¨n, ®èi tîng cña vhäc ®Õn ph¬ng thøc biÓu hiÖn, ng«n ng÷ v¨n häc vµ hÖ thèng thÓ lo¹i. 3. Tõ sau CMTT 1945: Chia lµm 4 chÆng nhá - Tõ 1945 ®Õn 1954: Kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. - Tõ 1954 ®Õn 1964: X©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c. - Tõ 1964 ®Õn 1975: Kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc. Sau CMTT, d©n téc ta bíc vµo mét thêi ®¹i míi – thêi ®¹i ®éc lËp, tù chñ. TiÕp ®ã lµ hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng MÜ kÐo dµi suèt 30 n¨m. Nh÷ng biÕn cè nµy ®· më ra thêi k× míi cho v¨n häc d©n téc. Vhäc VN trong suèt 30 n¨m Êy g¾n bã mËt thiÕt víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng vµ vËn mÖnh d©n téc, nh©n d©n, ®· s¸ng t¹o ra nhiÒu h×nh tîng cao ®Ñp vÒ Tæ quèc vµ con ngêi VN thuéc nhiÒu tÇng líp, thÕ hÖ, trong chiÕn ®Êu, lao ®éng vµ sinh ho¹t, trong mèi quan hÖ g¾n bã víi céng ®ång. Vhäc cña thêi ®¹i míi ®Ò cao tinh thÇn yªu níc, chñ nghÜa anh hïng, lßng nh©n ¸i, ®øc hi sinh cña con ngêi VN, mµ tríc hÕt vµ tiªu biÓu lµ quÇn chóng nh©n d©n. NÒn vhäc Êy thùc sù trë thµnh c«ng cô ®Çy hiÖu qu¶ ®Ó tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, ®éng viªn quÇn chóng nh©n d©n, thÓ hiÖn søc m¹nh, vÎ ®Ñp vµ nh÷ng kh¸t väng cña nh©n d©n, lÝ tëng cña thêi ®¹i. - Tõ sau 1975: cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc giµnh th¾ng lîi trän vÑn, ®Êt níc bíc vµo c«ng cuéc ®æi míi. Vhäc tõ sau 1975 ®· tiÕp cËn hiÖn thùc ®êi sèng trong tÝnh toµn vÑn vµ ®a chiÒu, tËp trung kh¸m ph¸ con ngêi ë nhiÒu mÆt vµ nhiÒu mèi quan hÖ. Cuéc sèng vµ con ngêi hiÖn ra trong nh÷ng c¸i h»ng ngµy bªn c¹nh nh÷ng biÕn cè lÞch sö, trong c¸i chung vµ c¸i riªng, víi nh÷ng chiÕn c«ng anh hïng còng nh nh÷ng ®au th¬ng mÊt m¸t, niÒm vui xen lÉn nçi buån, trong s¸ng r¹ng ngêi vµ c¶ nh÷ng bãng tèi cßn r¬i rít…C¸c thÓ lo¹i v¨n häc ®Òu cã sù biÕn ®æi, cã nhiÒu t×m tßi, m¹nh d¹n ®æi míi trong ph¬ng thøc biÓu hiÖn, trong ng«n ng÷ v¨n häc. III. MÊy ®Æc s¾c næi bËt cña v¨n häc VN: 1. Tinh thÇn yªu níc: tinh thÇn phôc hng d©n téc cña th¬ v¨n thêi LÝ, hµo khÝ §«ng A thêi TrÇn, ý thøc s©u s¾c vµ ®Çy tù hµo vÒ ®Êt níc, d©n téc ë th¬ v¨n NguyÔn Tr·i, trong tinh thÇn kh¸ng chiÕn cña th¬ v¨n chèng Ph¸p, chèng MÜ, thÓ hiÖn trong nh÷ng rung ®éng vµ niÒm yªu mÕn tù hµo vÒ quª h¬ng, thiªn nhiªn ®Êt níc, phong tôc vµ tiÕng nãi d©n téc. 2. Tinh thÇn nh©n ®¹o: trong v¨n häc d©n gian lµ kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña con ngêi vµ ®Ò cao nh÷ng íc m¬, kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña hä, tríc hÕt lµ ngêi b×nh d©n. Trong v¨n häc trung ®¹i, t tëng nh©n ®¹o thÓ hiÖn ë viÖc ph¶n ¸nh nçi thèng khæ cña con ngêi, bªnh vùc quyÒn sèng cña hä, ®Æc biÖt lµ ngêi phô n÷, ®ång thêi nãi lªn kh¸t väng h¹nh phóc, m¬ íc tù do vµ ý thøc vÒ c¸ tÝnh, nhiÒu lóc vît ra ngêi khu«n phÐp cña t tëng vµ lÔ gi¸o phong kiÕn. Khi nÒn v¨n häc bíc vµo thêi k× hiÖn ®¹i ho¸, t tëng nh©n ®¹o g¾n víi sù thøc tØnh vµ ph¸t triÓn cña ý thøc c¸ nh©n. NÒn v¨n häc míi tõ sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m ph¸t huy tinh thÇn nh©n ®¹o truyÒn thèng b»ng viÖc híng vµo kh¼ng ®Þnh nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp vµ søc m¹nh gi¶i phãng cña quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng, ngîi ca nh÷ng t×nh c¶m céng ®ång, nh t×nh ®ång chÝ, ®ång bµo. 3. V¨n häc VN tõ xa ®Õn nay ®· thÓ hiÖn søc sèng bÒn bØ, tinh thÇn l¹c quan vµ niÒm vui sèng cña nh©n d©n 4. §Æc trng t duy thÈm mÜ cña v¨n häc d©n téc lµ quý hå tinh bÊt quý hå ®a, kÕt tinh ë nh÷ng t¸c phÈm cã quy m« võa vµ nhá, chó träng c¸i ®Ñp tinh tÕ, hµi hoµ, gi¶n dÞ. I. TruyÖn trung ®¹i 1. Kh¸i qu¸t: B¶ng thèng kª 1 Tªn v¨n b¶n T¸c (®o¹n gi¶ trÝch, t¸c phÈm) TruyÖn ngêi con NguyÔn g¸i Nam X¬ng D÷ (trÝch TruyÒn k× m¹n lôc) ThÓ lo¹i Néi dung chñ yÕu §Æc s¾c nghÖ thuËt TruyÖn truyÒn k× §øc tÝnh truyÒn thèng vµ sè phËn oan tr¸i cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam díi chÕ ®é phong kiÕn nhiÒu bÊt c«ng. X©y dùng t×nh huèng truyÖn. Sö dông c¸c yÕu tè h cÊu, hoang ®êng. X©y dùng nh©n vËt qua hµnh ®éng, lêi nãi. C©u v¨n cã tÝnh chÊt biÒn ngÉu. 2 ChuyÖn cò trong Ph¹m phñ chóa TrÞnh §×nh Hæ (trÝch Vò trung tuú bót) Tuú bót Cuéc sèng xa hoa cña vua Lèi v¨n tuú bót ghi chÐp chóa vµ hÖ qu¶ lµ sù nhòng sù viÖc cô thÓ, ch©n thùc nhiÔu, hoµnh hµnh cña bän mµ sinh ®éng. quan l¹i thêi Lª – TrÞnh. 3 Hoµng Lª nhÊt Ng« gia thèng chÝ – Håi v¨n ph¸i thø mêi bèn (trÝch) TruyÖn ch¬ng håi (tiÓu thuyÕt ch¬ng håi) §o¹n trÝch thuéc ch¬ng mêi Lèi kÓ chuyÖn võa ch©n bèn, viÕt vÒ viÖc Quang thùc, kh¸ch quan võa sinh Trung ®¹i ph¸ qu©n Thanh ®éng. qua ®ã kh¾c ho¹ h×nh ¶nh ngêi anh hïng d©n téc NguyÔn HuÖ tµi trÝ, dòng lîc, sù th¶m b¹i cña bän x©m l¨ng vµ sè phËn bi ®¸t cña lò vua quan b¸n níc. 4 ChÞ em Thuý NguyÔn KiÒu (trÝch Du TruyÖn KiÒu) TruyÖn th¬ Sö dông bót ph¸p íc lÖ mµ vÉn kh¾c ho¹ ®îc vÎ ®Ñp, tÝnh c¸ch vµ sè phËn riªng cña mçi nh©n vËt. Ng«n ng÷ chuÈn mùc, uyÓn chuyÓn, tinh tÕ, tµi hoa. Bót ph¸p so s¸nh, t¬ng ®ång vµ t¬ng ph¶n. 5 C¶nh ngµy xu©n NguyÔn (trÝch TruyÖn Du KiÒu) TruyÖn th¬ Kh¾c ho¹ trong thÕ ®èi s¸nh vÎ ®Ñp vÒ ngo¹i h×nh, t©m hån, tÝnh c¸ch cña chÞ em Thuý KiÒu ®Ó qua ®ã dù c¶m vÒ sè phËn sau nµy cña hä. C¶m høng nh©n v¨n ë NguyÔn Du trong viÖc tr©n träng vÎ ®Ñp cña con ngêi. Bøc tranh thiªn nhiªn, lÔ héi mïa xu©n t¬i ®Ñp, trong s¸ng, rén rµng, n¸o nøc. 6 KiÒu ë lÇu Ngng NguyÔn BÝch (trÝch Du TruyÖn KiÒu) TruyÖn th¬ C¶nh ngé ®¸ng th¬ng; t©m tr¹ng c« ®¬n, nhí mong, buån tñi, bån chån; lßng thuû chung, hiÕu th¶o cña Thuý KiÒu khi ë lÇu Ngng BÝch. NghÖ thuËt kh¾c ho¹ néi t©m nh©n vËt: ng«n ng÷ ®éc tho¹i, bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh, ng«n ng÷ giµu tÝnh íc lÖ, hÖ thèng ®iÖp ng÷ vµ c©u hái tu tõ. 7 M· Gi¸m Sinh NguyÔn mua KiÒu (trÝch Du TruyÖn KiÒu) TruyÖn th¬ B¶n chÊt xÊu xa, ®ª tiÖn cña mét kÎ bu«n thÞt b¸n ngêi nh M· Gi¸m Sinh, qua ®ã ph¶n ¸nh mét bé mÆt x· héi víi c¸c thÕ lùc chµ ®¹p vÎ ®Ñp vµ phÈm gi¸ cña ngêi phô n÷. NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: miªu t¶ ngo¹i h×nh, cö chØ, ng«n ng÷ ®èi tho¹i ®Ó kh¾c häa tÝnh c¸ch. 8 Thuý KiÒu b¸o NguyÔn ©n, b¸o o¸n Du (trÝch TruyÖn KiÒu) TruyÖn th¬ VÎ ®Ñp cña KiÒu: Lßng nh©n nghÜa, cao thîng, ©n o¸n ph©n minh. ¦íc m¬ c«ng lÝ theo quan ®iÓm cña nh©n nh©n trong thêi ®¹i NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: miªu t¶ ngo¹i h×nh, ng«n ng÷ ®èi tho¹i, dïng nhiÒu thµnh ng÷ d©n gian. NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn, ngo¹i c¶nh: bót ph¸p gîi t¶, t¶ c¶nh ngô t×nh, ng«n ng÷ giµu chÊt t¹o h×nh (Èn dô, khoa tr¬ng, so s¸nh, dïng nhiÒu tõ l¸y). NguyÔn Du: ngêi bÞ ¸p bøc nhiÒu sÏ vïng lªn, ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o. 9 Lôc V©n Tiªn NguyÔn cøu KiÒu NguyÖt §×nh Nga (trÝch ChiÓu TruyÖn Lôc V©n Tiªn) TruyÖn th¬ Kh¾c häa phÈm chÊt tèt ®Ñp cña hai nh©n vËt: Lôc V©n Tiªn -ngêi anh hïng ch©n chÝnh, tµi ba dòng c¶m, träng nghÜa khinh tµi; KiÒu NguyÖt Nga hiÒn hËu, nÕt na, träng ©n t×nh. ThÓ hiÖn kh¸t väng hµnh ®¹o gióp ®êi cña t¸c gi¶. NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt qua hµnh ®éng vµ ng«n ng÷ ®èi tho¹i. Ng«n tõ võa íc lÖ trang träng (®iÓn tÝch, ®iÓn cè, tõ H¸n ViÖt) võa b×nh dÞ, d©n d· (ph¬ng ng÷ Nam Bé). 10 Lôc V©n Tiªn NguyÔn gÆp n¹n §×nh ChiÓu TruyÖn th¬ Sù ®èi lËp gi÷a thiÖn vµ ¸c, Ng«n ng÷ th¬ võa b×nh dÞ, gi÷a nh©n c¸ch cao c¶ vµ d©n d· võa kho¸ng ®¹t, toan tÝnh thÊp hÌn. §ång thêi giµu c¶m xóc. thÓ hiÖn th¸i ®é quÝ träng vµ niÒm tin cña t¸c gi¶ víi ngêi d©n lao ®éng. 2. KiÕn thøc cô thÓ: 1. ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng 1.T¸c gi¶: - NguyÔn D÷ sèng vµo thÕ kû 16, thêi kú triÒu ®×nh phong kiÕn nhµ Lª ®ang khñng ho¶ng trÇm träng. C¸c cuéc néi chiÕn x¶y ra liªn miªn lµm nh©n d©n v« cïng khæ së. - ¤ng lµ ngêi häc réng tµi cao nhng kh«ng ra lµm quan mµ ë Èn nh nhiÒu nho sÜ ®¬ng thêi. 2.T¸c phÈm: - TruyÒn kú m¹n lôc lµ tËp truyÖn næi tiÕng cña «ng, gåm hai m¬i truyÖn ng¾n. T¸c phÈm ghi chÐp mét c¸ch t¶n m¹n nh÷ng ®iÒu k× l¹ vÉn ®îc lu truyÒn. Nh©n vËt chÝnh cña nã lµ nh÷ng ngêi phô n÷ vµ nh÷ng trÝ thøc. - Tãm t¾t néi dung: Vò N¬ng lµ ngêi con g¸i ®Ñp c¶ ngêi lÉn nÕt, lÊy ph¶i Tr¬ng Sinh lµ mét anh chång Ýt häc, hay ghen. LÊy nhau ®îc mét thêi gian th× Tr¬ng Sinh ph¶i ra trËn, lóc Êy Vò N¬ng ®ang cã mang. Mét thêi gian sau nµng ®Î con ®Æt tªn lµ §¶n. Hµng ®ªm nµng chØ bãng m×nh trªn v¸ch vµ b¶o r»ng ®ã lµ cha §¶n ®Ó dç con. MÑ chång v× qu¸ nhí th¬ng con trai nªn èm nÆng råi chÕt. Nµng ch¨m sãc vµ lo l¾ng ma chay nh víi cha mÑ ®Î. Qua n¨m sau chiÕn tranh kÕt thóc, Tr¬ng Sinh trë vÒ. Khi nghe con trai nãi, anh ta ®· nghi vî kh«ng chung thñy vµ m¾ng nhiÕc nµng dï nµng hÕt lêi ph©n bua vµ hµng xãm ra søc khuyªn gi¶i. Vò N¬ng chØ cßn biÕt nh¶y xuèng s«ng ®Ó minh oan cho m×nh. Trong vïng cã ngêi tªn lµ Phan Lang v× cã ¬n víi Linh Phi nªn khi chÕt ®uèi ®îc Linh Phi cøu xuèng thñy cung. T¹i ®©y anh ta gÆp Vò N¬ng vµ khuyªn nµng trë vÒ. Nµng nhê Phan trao l¹i cho chång chiÕc hoa vµng vµ b¶o Sinh lËp ®µn gi¶i oan bªn s«ng. §µn lËp ba ngµy ba ®ªm th× nµng trë vÒ tõ biÖt chång con råi biÕn mÊt. 2. Vò trung tïy bót 1.T¸c gi¶: - Ph¹m §×nh Hæ sèng vµo thêi nhµ NguyÔn. Tuy cã tµi nhng v× ch¸n ghÐt c¶nh lo¹n l¹c nªn «ng kh«ng muèn ra lµm quan. - ¤ng ®· ®Ó l¹i nhiÒu c«ng tr×nh kh¶o cøu cã gi¸ trÞ vÒ v¨n häc, triÕt häc, lÞch sö, ®Þa lÝ... 2.T¸c phÈm: - Vò trung tïy bót (tïy bót viÕt trong nh÷ng ngµy ma) lµ t¸c phÈm ®Æc s¾c cña «ng. 88 truyÖn ng¾n trong ®ã ®· ghi l¹i nh÷ng sù viÖc x¶y ra trong x· héi thêi bÊy giê. - Tãm t¾t : Chóa TrÞnh thÝch ¨n ch¬i thêng x©y dùng ®×nh ®µi hoÆc ®i du ngo¹n liªn miªn. Bao nhiªu thø cæ qu¸i hoÆc quÝ gi¸ trong d©n chóng ®Òu bÞ thu vÒ khiÕn cho phñ Chóa trë thµnh mét n¬i k× dÞ nh bÕn bÓ ®Çu non, chøa ®ùng bao ®iÒu bÊt têng. Bän quan l¹i thêng nhê giã bÎ m¨ng, ra ngoµi däa dÉm. Ban ®ªm chóng thêng trÌo têng vµo nhµ d©n ®¸nh dÊu vµo ®å quÝ råi vu cho hä giÊu vËt cung phông. D©n võa mÊt cña võa ph¶i mÊt tiÒn kªu oan, lo sî ®Õn møc ph¸ bá c¶ tµi s¶n cña m×nh. 3. Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ 1.T¸c gi¶: - Ng« gia v¨n ph¸i lµ mét nhãm t¸c gi¶ thuéc dßng hä Ng« Th× ë Hµ T©y trong ®ã cã hai t¸c gi¶ chÝnh lµ Ng« Th× ChÝ vµ Ng« Th× Du. 2.T¸c phÈm: - Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ lµ tiÓu thuyÕt ch¬ng håi viÕt b»ng ch÷ H¸n. T¸c phÈm kh«ng chØ ghi chÐp l¹i viÖc thèng nhÊt cña v¬ng triÒu nhµ Lª mµ cßn t¸i hiÖn mét giai ®o¹n lÞch sö ®Çy biÕn ®éng cña x· héi phong kiÕn ViÖt Nam cuèi thÕ kØ 18 ®Çu 19. - Tãm t¾t: T«n SÜ NghÞ kÐo qu©n vµo Th¨ng Long víi th¸i ®é chñ quan. Tíng cña NguyÔn HuÖ lµ Ng« V¨n Së kh«ng ®¸nh l¹i mµ rót qu©n vÒ Tam §iÖp. NguyÔn HuÖ nghe tin liÒn lªn ng«i hoµng ®Õ, tuyÓn mé ® îc nhiÒu lÝnh míi, hiÖu triÖu hä råi kÐo qu©n ra B¾c. Khi héi qu©n víi Ng« V¨n Së, «ng kh«ng ph¹t mµ cßn khen. ¤ng lµm lÔ khao qu©n råi høa mïng 7 tÕt sÏ chiÕm ®îc Th¨ng Long. Ngay sau ®ã qu©n NguyÔn HuÖ chiÕm ®îc ngay hai ®ån H¹ Håi vµ Ngäc Håi, diÖt hµng v¹n giÆc. T«n SÜ NghÞ vµ qu©n Thanh nghe tin sî ch¹y mÊt mËt, tranh nhau trèn lµm ®øt c¶ cÇu phao. X¸c lÝnh chÕt tr«i lµm t¾c c¶ s«ng NhÞ Hµ. Vua Lª còng cuèng cuång bá ch¹y ®Õn nçi ph¶i cíp thuyÒn qua s«ng, chÞu ®ãi kh¸t mÊy ngµy. Khi gÆp l¹i T«n SÜ NghÞ, c¶ bän nh×n nhau xÊu hæ, o¸n hËn ch¶y níc m¾t. 4. TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du I.T¸c gi¶: - NguyÔn Du tªn ch÷ lµ Tè Nh, hiÖu lµ Thanh Hiªn, quª ë Hµ TÜnh. ¤ng sinh ra trong mét gia ®×nh ®¹i quý téc cã truyÒn thèng v¨n häc. - ¤ng sèng trong thêi kú chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam khñng ho¶ng trÇm träng, khëi nghÜa n«ng d©n næ ra kh¾p n¬i. - Trong hoµn c¶nh Êy «ng ph¶i sèng lu l¹c nhiÒu n¨m . Cuéc ®êi l¨n lén tõng tr¶i nhiÒu ®· gióp «ng cã vèn hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ v¨n ch¬ng d©n téc vµ Trung Quèc ®ång thêi cã vèn sèng phong phó vµ niÒm c¶m th«ng s©u s¾c víi nçi ®au khæ cña nh©n d©n. V× thÕ NguyÔn Du lµ mét thiªn tµi v¨n häc vµ lµ mét nhµ nh©n ®¹o chñ nghÜa lín. - Sù nghiÖp v¨n häc cña «ng cã nh÷ng t¸c phÈm gi¸ trÞ b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m trong ®ã xuÊt s¾c nhÊt lµ §o¹n trêng t©n thanh. II.T¸c phÈm: TruyÖn KiÒu lµ t¸c phÈm tiÓu biÓu nhÊt cña thÓ lo¹i truyÖn N«m trong v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam. Tuy dùa trªn cèt truyÖn Kim V©n KiÒu cña Thanh T©m Tµi Nh©n nhng phÇn s¸ng t¹o cña NguyÔn Du lµ rÊt lín. 1. Tãm t¾t t¸c phÈm : 3 phÇn - PhÇn thø nhÊt : GÆp gì vµ ®Ýnh íc. Thóy KiÒu lµ mét thiÕu n÷ tµi s¾c vÑn toµn, sèng trong c¶nh ªm ®Òm tríng rñ mµn che víi gia ®×nh. Trong buæi ®i du xu©n, nµng gÆp Kim Träng- mét th sinh phong t tµi m¹o tãt vêi. Gi÷a hai ngêi chím në mèi t×nh ®Ñp. Hä chñ ®éng tù do ®Ýnh íc víi nhau. - PhÇn thø hai : Gia biÕn vµ lu l¹c. Khi Kim Träng ph¶i vÒ quª hé tang chó, gia ®×nh KiÒu bÞ vu oan, nµng ph¶i nhê V©n tr¶ nghÜa cho Kim Träng cßn m×nh th× b¸n m×nh chuéc cha. Nµng r¬i vµo tay bän bu«n thÞt b¸n ngêi nh M· Gi¸m Sinh, Tó Bµ, Së Khanh. Sau ®ã nµng ®îc Thóc Sinh cøu ra nhng l¹i bÞ Ho¹n Th ®¸nh ghen. Nµng ph¶i ch¹y trèn vµo chïa cña v·i Gi¸c Duyªn nhng kh«ng may l¹i r¬i vµo tay bän bu«n ngêi B¹c H¹nh, B¹c Bµ. ë lÇu xanh lÇn hai nµng l¹i ®îc Tõ H¶i cøu ra. Tõ cßn gióp nµng b¸o ©n, b¸o o¸n. Sau ®ã do Hå T«n HiÕn lõa, Tõ H¶i bÞ chÕt ®øng, KiÒu bÞ Ðp g¶ cho viªn thæ quan. Nµng qu¸ ©n hËn nªn nh¶y xuèng s«ng TiÒn § êng tù tö nhng may l¹i ®îc Gi¸c Duyªn cøu m¹ng. - PhÇn thø ba: §oµn tô. Sau nöa n¨m vÒ hé tang chó, Kim Träng trë l¹i t×m KiÒu. BiÕt chuyÖn chµng v« cïng ®au khæ. Dï lÊy Thóy V©n nhng chµng vÉn quýªt t©m ®i t×m KiÒu. May gÆp Gi¸c Duyªn Kim Träng ®îc ®oµn tô víi KiÒu. Hai ngêi chÊp nhËn sèng víi nhau nh b¹n. 2.Gi¸ trÞ néi dung, nghÖ thuËt a.Néi dung: T¸c phÈm cã hai gi¸ trÞ lín vÒ néi dung lµ gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o. Nã lªn ¸n mét x· héi bÊt c«ng, tµn b¹o víi nh÷ng thÕ lùc xÊu xa; c¶m th¬ng víi sè phËn bi kÞch cña con ngêi bÊt h¹nh; kh¼ng ®Þnh, ca ngîi tµi n¨ng, nh©n phÈm vµ nh÷ng kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña con ngêi vÒ tù do, c«ng lÝ, t×nh yªu vµ h¹nh phóc… b.NghÖ thuËt: T¸c phÈm lµ sù kÕt tinh thµnh tùu nghÖ thuËt v¨n häc d©n téc trªn c¸c ph ¬ng diÖn ng«n ng÷ vµ thÓ lo¹i. T¸c phÈm thµnh c«ng ë nghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn, miªu t¶ kh¾c häa ngäai h×nh tÝnh c¸ch, t©m lÝ cña nh©n vËt víi bót ph¸p íc lÖ vµ t¶ c¶nh ngô t×nh. 5. ChÞ em Thóy KiÒu - VÞ trÝ ®o¹n trÝch: §o¹n trÝch n»m ë phÇn ®Çu cña t¸c phÈm - gÆp gì vµ ®Ýnh íc- giíi thiÖu gia c¶nh Thóy KiÒu. - Néi dung, nghÖ thuËt: 6. C¶nh ngµy xu©n - VÞ trÝ ®o¹n trÝch: §o¹n nµy n»m trong phÇn ®Çu cña t¸c phÈm – GÆp gì vµ ®Ýnh íc- t¶ c¶nh ngµy xu©n trong tiÕt thanh minh vµ c¶nh du xu©n cña hai chÞ em Thóy KiÒu. - Néi dung, nghÖ thuËt: 7. KiÒu ë lÇu Ngng BÝch - VÞ trÝ ®o¹n trÝch: §o¹n trÝch n»m ë phÇn thø hai – Gia biÕn vµ lu l¹c. Sau khi biÕt m×nh bÞ lõa vµo lÇu xanh, KiÒu ®· tù vÉn. Tó Bµ ho¶ng sî, vê høa hÑn víi KiÒu råi giam nµng vµo lÇu Ngng BÝch ®Ó thùc hiÖn ©m mu míi. 8. M· Gi¸m Sinh mua KiÒu - VÞ trÝ ®o¹n trÝch: §o¹n trÝch n»m ë ®Çu phÇn hai – Gia biÕn vµ lu l¹c. Sau khi gia ®×nh bÞ vu oan, KiÒu ®· ph¶i b¸n m×nh chuéc cha. §o¹n nµy nãi vÒ viÖc M· Gi¸m Sinh ®Õn mua KiÒu. 9. Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga 1.T¸c gi¶: - NguyÔn §×nh ChiÓu (1822-1888) lµ mét nhµ Nho yªu níc, tÝch cùc tham gia kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, gi÷ trän tinh thÇn bÊt khuÊt tríc kÎ thï, long trung thµnh víi Tæ quèc víi nh©n d©n cho ®Õn lóc mÊt. - ¤ng lµ nhµ th¬ lín cña d©n téc, ®Ó l¹i nhiÒu ¸ng v¨n ch¬ng cã gi¸ trÞ nh»m truyÒn b¸ ®¹o lÝ lµm ngêi nh TruyÖn Lôc V©n Tiªn hay cæ vò lßng yªu níc nh V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc. 2.T¸c phÈm: - TruyÖn Lôc V©n Tiªn lµ truyÖn th¬ N«m xuÊt s¾c cña NguyÔn §×nh ChiÓu ®îc lu truyÒn réng r·i vµ cã ¶nh hëng lan réng toµn quèc ®Æc biÖt lµ ë Nam Bé. 10.Lôc V©n Tiªn gÆp n¹n -VÞ trÝ ®o¹n trÝch: §o¹n nµy n»m ë phÇn thø hai cña truyÖn. Trong lóc V©n Tiªn vµ tiÓu ®ång ®ang b¬ v¬ th× TrÞnh H©m ®· bµy mu h¹i v× lßng ghen ghÐt, ®è kþ. H¾n lõa tiÓu ®ång vµo rõng trãi l¹i råi ®a V©n Tiªn xuèng thuyÒn ®îi ®ªm khuya v¾ng vÎ, h¾n míi thùc hiÖn ©m mu ®éc ¸c. 3. Mét sè kh¸i niÖm lÝ luËn v¨n häc liªn quan: * TiÓu thuyÕt ch¬ng håi: Nguån gèc cña nã lµ tho¹i b¶n (chuyÖn kÓ). Tho¹i b¶n lµ b¶n ®Ò c¬ng ghi chÐp ®Ó c¸c nghÖ nh©n d©n gian dùa vµo mµ kÓ chuyÖn. Do ®ã TTCH cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: Néi dung c©u chuyÖn ®îc thÓ hiÖn chñ yÕu qua hµnh ®éng vµ ng«n ng÷ nh©n vËt h¬n lµ qua sù miªu t¶ tØ mØ vÒ t©m lÝ, tÝnh c¸ch. C©u chuyÖn ®îc ph¸t triÓn qua c¸c t×nh tiÕt håi hép, c¨ng th¼ng, giÇu kÞch tÝnh. NghÖ thuËt kh¾c ho¹ nh©n vËt mang nhiÒu tÝnh íc lÖ. * TruyÖn truyÒn k×: K× cã nghÜa lµ kh«ng cã thùc, nhÊn m¹nh tÝnh chÊt h cÊu. T¸c gi¶ cã thÓ khai th¸c c¸c truyÖn cæ d©n gian vµ c¸c truyÒn thuyÕt lÞch sö, d· sö. * KÝ, tuú bót: - KÝ: Lùa chän ®èi tîng ph¶n ¸nh lµ c¸c vÊn ®Ò x· héi nãng báng. T«n träng sù thËt kh¸ch quan, kh«ng h cÊu. - Tuú bót: Lµ mét thÓ lo¹i nhá cña kÝ. NÐt næi bËt cña tb lµ qua viÖc ghi chÐp nh÷ng con ngêi, sù kiÖn cô thÓ, cã thùc, t¸c gi¶ ®Æc biÖt chó träng ®Õn viÖc béc lé c¶m xóc, suy t vµ nhËn thøc ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ con ngêi vµ cuéc sèng hiÖn t¹i. Tuy kh«ng bÞ rµng buéc bëi mét cèt truyÖn nhÊt ®Þnh song néi dung cña nã vÉn triÓn khai theo mét c¶m høng, t tëng chñ ®¹o. Ng«n ng÷ giµu h×nh ¶nh vµ chÊt th¬. * TruyÖn th¬: * V¨n biÒn ngÉu: BiÒn lµ ngùa ®i sãng ®«i, ngÉu lµ ®«i, cÆp. V× v¨n biÒn ngÉu chñ yÕu theo cÊu tróc c©u 4 ch÷ vµ 6 ch÷ nªn cã thÓ gäi lµ “v¨n tø lôc”. V¨n biÒn ngÉu cã 4 ®Æc ®iÓm: mét lµ, ng«n ng÷ ®èi ngÉu: c¸c vÕ ®èi nhau theo b»ng tr¾c, tõ lo¹i; hai lµ, cã vÇn ®iÖu, b»ng tr¾c hµi hoµ; ba lµ, sö dông ®iÓn cè; bèn lµ, sö dông tõ ng÷ bãng bÈy cã tÝnh khoa tr¬ng. * ¦íc lÖ: íc lÖ lµ mét quy íc cña céng ®ång ngêi (bao gåm tõ hai ngêi trë nªn), trong v¨n häc nã lµ quy íc cña t¸c gi¶ vµ ®éc gi¶. HÖ thèng íc lÖ trung ®¹i cã 3 tÝnh chÊt: tÝnh uyªn b¸c (sö dông nhiÒu ®iÓn tÝch, ®iÓn cè, thi v¨n liÖu) vµ c¸ch ®iÖu ho¸ cao ®é (lý tëng ho¸, v¨n ch¬ng ho¸ ®Ó t¹o ra mét thÕ giíi nghÖ thuËt kh¸c víi thÕ giíi thùc bªn ngoµi), tÝnh sïng cæ (m« pháng c¸c gi¸ trÞ bÊt hñ trong qu¸ khø), tÝnh phi ng·. * C¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm: - NghÖ thuËt sö dông ng«n tõ: vËn dông tõ H¸n ViÖt, c¸c thµnh ng÷, tôc ng÷ d©n gian, ph¬ng ng÷… - NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn, ngo¹i c¶nh: íc lÖ, gîi t¶, t¶ c¶nh ngô t×nh, Èn dô, so s¸nh. - NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: dïng ng«n ng÷ ®èi tho¹i, hµnh ®éng, miªu t¶ t©m lÝ - C¸c biÖn ph¸p tu tõ: so s¸nh, Èn dô, ho¸n dô… 4. LuyÖn ®Ò: 1. Ph©n tÝch vÎ ®Ñp vµ sè phËn ®Çy bi kÞch cña ngêi phô n÷ qua t¸c phÈm “ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng” vµ qua c¸c ®o¹n trÝch “TruyÖn KiÒu”. Suy nghÜ vÒ th©n phËn ngêi phô n÷ trong x· héi cò qua nh©n vËt Vò N¬ng ë ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷. 2. Bé mÆt xÊu xa vµ thèi n¸t cña giai cÊp thèng trÞ, cña x· héi phong kiÕn ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo qua c¸c ®o¹n trÝch “ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh” (Vò trung tuú bót), Quang Trung ®¹i ph¸ qu©n Thanh (Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ), M· Gi¸m Sinh mua KiÒu (TruyÖn KiÒu). 3. Ph©n tÝch h×nh tîng c¸c nh©n vËt: - NguyÔn HuÖ (®o¹n trÝch Quang Trung ®¹i ph¸ qu©n Thanh). - Lôc V©n Tiªn (®o¹n trÝch Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga). - Thuý KiÒu (c¸c ®o¹n trÝch ChÞ em Thuý KiÒu, KiÒu ë lÇu Ngng BÝch). 4. Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ thêi ®¹i, gia ®×nh vµ cuéc ®êi NguyÔn Du. Tãm t¾t TruyÖn KiÒu. 5. Qua c¸c ®o¹n trÝch ChÞ em Thuý KiÒu, KiÒu ë lÇu Ngng BÝch, M· Gi¸m Sinh mua KiÒu, Thuý KiÒu b¸o ©n b¸o o¸n, h·y ph©n tÝch gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña TruyÖn KiÒu. Suy nghÜ vÒ th©n phËn Thuý KiÒu trong ®o¹n trÝch M· Gi¸m Sinh mua KiÒu cña NguyÔn Du 6. Qua c¸c ®o¹n trÝch ®· häc h·y ph©n tÝch nh÷ng thµnh c«ng nghÖ thuËt cña TruyÖn KiÒu (nghÖ thuËt sö dông ng«n tõ, nghÖ thuËt t¶ c¶nh thiªn nhiªn, nghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt). 7. §äc thuéc lßng c¸c bµi th¬, tãm t¾t c¸c truyÖn ®· häc. II. Th¬ vµ truyÖn hiÖn ®¹i 1. Kh¸i qu¸t: B¶ng thèng kª 1 Tªn vb’ (®o¹n trÝch, t¸c phÈm) §ång chÝ T¸c gi¶ ChÝnh H÷u ThÓ lo¹i Néi dung chñ yÕu §Æc s¾c nghÖ thuËt Th¬ tù VÎ ®Ñp ch©n thùc, gi¶n dÞ cña ngdo êi lÝnh xuÊt th©n tõ n«ng th«n, trong nh÷ng ngµy ®Çu gian khæ cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p.: lÝ tëng yªu níc cao ®Ñp, tinh thÇn l¹c quan vµ ®Æc biÖt lµ t×nh ®ång ®éi thiªng liªng. NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt qua ng«n tõ, chi tiÕt, h×nh ¶nh gi¶n dÞ, ch©n thùc, c« ®äng, giµu søc biÓu c¶m, mang tÝnh biÓu tîng. ThÓ th¬ tù do víi c¸ch ng¾t nhÞp, ng¾t c©u tù nhiªn, linh ho¹t, l¾ng ®äng, t¹o ®iÓm nhÊn. 2 Bµi th¬ vÒ Ph¹m TiÕn Th¬ tù T¸c phÈm ®· kh¾c häa mét h×nh tiÓu ®éi xe DuËt do ¶nh ®éc ®¸o: nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh kh«ng kÝnh. Qua ®ã lµm næi bËt h×nh ¶nh ngêi lÝnh l¸i xe ë Trêng S¬n víi t thÕ ung dung, hiªn ngang, bÊt khuÊt cïng tinh thÇn l¹c quan, dòng c¶m, t×nh ®ång ®éi vµ lÝ tëng yªu níc thÓ hiÖn qua ý chÝ quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam. §a vµo th¬ chÊt liÖu hiÖn thùc sinh ®éng cña cuéc sèng ë chiÕn trêng Ng«n ng÷, giäng ®iÖu, nhÞp ®iÖu giµu tÝnh khÈu ng÷, tù nhiªn, trÎ trung, khoÎ kho¾n, kho¸ng ®¹t, tinh nghÞch. 3 §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ Huy CËn Th¬ B¶y Ch÷ 4 BÕp löa B»ng ViÖt Th¬ B¶y Ch÷ Kh¾c ho¹ sù hµi hoµ gi÷a vÎ ®Ñp tr¸ng lÖ, huy hoµng cña thiªn nhiªn vµ vÎ ®Ñp ngêi lao ®éng khoÎ kho¾n, l¹c quan. Béc lé niÒm vui, niÒm tù hµo cña nhµ th¬ tríc ®Êt níc vµ cuéc sèng. Qua håi tëng vµ suy ngÉm cña ngêi ch¸u ®· trëng thµnh, bµi th¬ gîi l¹i kØ niÖm ®Çy xóc ®éng vÒ ngêi bµ vµ t×nh c¶m bµ ch¸u, ®ång thêi thÓ hiÖn lßng kÝnh yªu tr©n träng vµ biÕt ¬n cña ngêi ch¸u víi bµ còng lµ ®èi víi gia ®×nh, quª h¬ng, ®Êt níc. Cã nhiÒu s¸ng t¹o trong viÖc x©y dùng h×nh ¶nh b»ng liªn tëng, tëng tîng phong phó, ®éc ®¸o. ¢m hëng, nhÞp ®iÖu khoÎ kho¾n, hµo hïng, l¹c quan. Bµi th¬ ®· kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a biÓu c¶m víi miªu t¶, tù sù vµ b×nh luËn. Thµnh c«ng ë sù s¸ng t¹o h×nh ¶nh bÕp löa ®ång hiÖn víi h×nh ¶nh ngêi bµ, lµm ®iÓm tùa kh¬i gîi mäi kØ niÖm, c¶m xóc vµ suy nghÜ vÒ bµ vµ t×nh c¶m bµ ch¸u. 5 Khóc h¸t ru NguyÔn nh÷ng em Khoa bÐ lín trªn §iÒm lng mÑ Th¬ T¸m Ch÷ 6 ¸nh tr¨ng Th¬ N¨m Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc gian khæ, ngêi mÑ d©n téc Tµ-«i cµng thÓ hiÖn t×nh yªu th¬ng con g¾n víi lßng yªu níc vµ íc väng vÒ mét ngµy mai tù do, t¬i s¸ng. Bµi th¬ nh mét håi øc vÒ nh÷ng n¨m th¸ng gian lao ®· qua cña Sö dông chÊt liÖu h¸t ru d©n gian víi giäng ®iÖu ngät ngµo, thiÕt tha, tr×u mÕn. Sö dông ng«n tõ, c¸ch nãi ®Æc trng cña ngêi d©n téc miÒn t©y Thõa Thiªn. Giäng ®iÖu t©m t×nh tù nhiªn, h×nh ¶nh giÇu tÝnh NguyÔn Duy Ch÷ 7 Lµng Kim L©n TruyÖn Ng¾n 8 LÆng Sapa lÏ NguyÔn Thµnh Long 9 ChiÕc ngµ lîc NguyÔn Quang S¸ng 10 Con cß 11 cuéc ®êi ngêi lÝnh g¾n bã víi thiªn biÓu c¶m, biÓu tîng. nhiªn, ®Êt níc b×nh dÞ, hiÒn hËu, nghÜa t×nh. Bµi th¬ nh¾c nhë con ngêi ®¹o lÝ uèng níc nhí nguån, ©n nghÜa thñy chung cïng qu¸ khø. Qua nh©n vËt chÝnh, ta thÊy ®îc vÎ ®Ñp cÇn cï, chÊt ph¸c cña ngêi n«ng d©n; ®Æc biÖt thÊy ®îc tinh thÇn kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta trong thêi k× chèng Ph¸p, ë ®ã t×nh yªu lµng quª thèng nhÊt víi lßng yªu níc. §Æc s¾c nghÖ thuËt cña t¸c phÈm lµ c¸ch x©y dùng t×nh huèng truyÖn, miªu t¶ sinh ®éng diÔn biÕn t©m tr¹ng vµ ng«n ng÷ nh©n vËt quÇn chóng. TruyÖn Ng¾n - T¸c phÈm kh¾c häa thµnh c«ng h×nh ¶nh ngêi lao ®éng b×nh thêng mµ tiªu biÓu lµ anh thanh niªn lµm c«ng t¸c khÝ tîng mét m×nh trªn ®Ønh nói cao. Qua ®ã truyÖn kh¼ng ®Þnh ®îc vÎ ®Ñp cña ngêi lao ®éng vµ ý nghÜa cña nh÷ng c«ng viÖc thÇm lÆng. - T¸c phÈm thµnh c«ng ë nghÖ thuËt x©y dùng t×nh huèng hîp lÝ, miªu t¶ nh©n vËt tõ nhiÒu ®iÓm nh×n, kÕt hîp tù sù víi tr÷ t×nh, b×nh luËn. TruyÖn Ng¾n - Tác phẩm khắc hoạ tình cha con sâu nặng và cao đẹp trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh. Th¬ Tù do - B»ng viÖc khai th¸c h×nh tîng con cß trong nh÷ng lêi h¸t ru, bµi th¬ cña ChÕ Lan Viªn ®· ngîi ca t×nh mÑ vµ ý nghÜa cña lêi ru ®èi víi cuéc ®êi mçi con ngêi nhÊt lµ khi th¬ bÐ. Mïa xu©n Thanh nhá nhá H¶i Th¬ 5 ch÷ Nã lµ tiÕng lßng thiÕt tha yªu mÕn, g¾n bã víi ®Êt níc, víi cuéc ®êi, thÓ hiÖn íc nguyÖn ch©n thµnh cña nhµ th¬ ®îc cèng hiÕn cho ®Êt níc, gãp mét “mïa xu©n nho nhá cña m×nh vµo mïa xu©n lín cña d©n téc. NghÖ thuËt x©y dùng t×nh huèng truyÖn bÊt ngê mµ tù nhiªn. NghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt, ®Æc biÖt lµ nh©n vËt trÎ em. - Bµi th¬ thµnh c«ng ë sù vËn dông s¸ng t¹o h×nh ¶nh ca dao vµ giäng ®iÖu ngät ngµo, ªm ¸i cña lêi ru, thÓ th¬ tù do uyÓn chuyÓn diÔn t¶ t×nh c¶m tù nhiªn, ch©n thµnh, cã c©u th¬ ®óc kÕt nh÷ng triÕt lý gi¶n dÞ mµ thÊm thÝa, s©u s¾c. Bµi th¬ viÕt theo thÓ n¨m tiÕng, cã nh¹c ®iÖu trong s¸ng tha thiÕt, gÇn gòi víi d©n ca, nhiÒu h×nh ¶nh ®Ñp, gi¶n dÞ, gîi c¶m, nh÷ng so s¸nh vµ Èn dô s¸ng t¹o. 12 ViÕng l¨ng ViÔn B¸c Ph¬ng Th¬ tù do - Bµi th¬ thÓ hiÖn niÒm xóc ®éng thiªng liªng, lßng thµnh kÝnh thiÕt tha, sù ngîi ca, biÕt ¬n cïng íc väng ch©n thµnh cña nhµ th¬ vµ mäi ngêi víi B¸c khi vµo l¨ng viÕng Ngêi. - Bµi th¬ cã giäng ®iÖu trang träng vµ tha thiÕt, nhiÒu h×nh ¶nh Èn dô ®Ñp vµ gîi c¶m, ng«n ng÷ b×nh dÞ mµ c« ®äng. 13 Sang thu H÷u ThØnh Th¬ 5 ch÷ Sö dông nh÷ng h×nh ¶nh giµu søc biÓu c¶m, ng«n tõ ch¾t läc, ®éc ®¸o. NhÞp th¬ uyÓn chuyÓn, tù nhiªn nh bíc ®i cña thêi gian. 14 Nãi víi con Y Ph¬ng Th¬ tù do B»ng nh÷ng h×nh ¶nh giÇu søc biÓu c¶m, bµi “Sang thu” thÓ hiÖn c¶m nhËn tinh tÕ cña H÷u ThØnh vÒ sù chuyÓn biÕn cña ®Êt trêi tõ cuèi h¹ sang thu. Qua ®ã béc lé t©m hån yªu thiªn nhiªn, cuéc sèng vµ nh÷ng triÕt lÝ kÝn ®¸o cña t¸c gi¶. Bµi th¬ thÓ hiÖn t×nh c¶m gia ®×nh Êm cóng, t×nh yªu víi quª h¬ng th¾m thiÕt vµ niÒm tù hµo vÒ søc sèng m¹nh mÏ, bÒn bØ cña d©n téc m×nh, tõ ®ã th«i thóc ý chÝ v¬n lªn ChÕ Lan Viªn VËn dông c¸c nãi ®Æc trng cña ngêi miÒn nói: giµu h×nh ¶nh, giµu søc gîi c¶m nhng rÊt ch©n thËt. ThÓ th¬ tù do diÔn t¶ c¶m xóc tù trong mçi ngêi. Bµi th¬ gióp ta nhiªn, méc m¹c mµ s©u hiÓu thªm vÒ vÎ ®Ñp t©m hån cña l¾ng. ngêi d©n téc miÒn nói. 15 BÕn quª NguyÔn Minh Ch©u TruyÖn Ng¾n T¸c phÈm chøa ®ùng nh÷ng suy nghÜ tr¶i nghiÖm s©u s¾c cña nhµ v¨n vÒ con ngêi vµ cuéc ®êi, thøc tØnh sù tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ cña cuéc sèng gia ®×nh vµ nh÷ng vÎ ®Ñp b×nh dÞ cña quª h¬ng còng nh cña nh÷ng ®iÒu gÇn gòi, th©n thuéc, ý nghÜa nhng dÔ bÞ bá quªn víi mçi con ngêi. T¹o t×nh huèng nghÞch lÝ, trÇn thuËt qua dßng néi t©m nh©n vËt, ng«n ng÷ vµ giäng ®iÖu giµu chÊt suy tõ, h×nh ¶nh giµu tÝnh biÓu tîng. 16 Nh÷ng ng«i Lª sao xa x«i Minh Khuª TruyÖn Ng¾n T¸c phÈm ®· t¸i hiÖn cuéc sèng chiÕn ®Êu gian khæ cña nh÷ng n÷ thanh niªn xung phong trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n thêi chèng MÜ. Tõ ®Êy, kh¾c ho¹ vÎ ®Ñp t©m hån trong s¸ng, tinh thÇn dòng c¶m, l¹c quan, t×nh ®ång ®éi g¾n bã, lßng yªu quª h¬ng, ®Êt níc cña nh÷ng con ngêi tiªu biÓu cho thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam thêi ®ã. VÎ ®Ñp cña nh÷ng ng«i sao xa x«i Êy, tuy thÇm lÆng vµ khuÊt lÊp nhng vÉn lu«n to¶ s¸ng. C¸ch kÓ chuyÖn tù nhiªn, ng«n ng÷ sinh ®éng, trÎ trung vµ ®Æc biÖt thµnh c«ng ë nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt. 17 B¾c S¬n NguyÔn (trÝch håi 4) Huy Tëng KÞch Hai c¸n bé c¸ch m¹ng lµ Th¸i vµ Cöu ®îc Th¬m cøu tho¸t khi ®ang bÞ Ngäc truy lïng. Nã cho thÊy ®îc cuéc ®èi ®Çu kh«ng khoan nhîng gi÷a lùc lîng c¸ch m¹ng vµ kÎ thï ®ång thêi thÓ hiÖn diÔn biÕn néi t©m cña nh©n vËt Th¬m- mét c« g¸i cã chång theo giÆc: tõ chç thê ¬ víi c¸ch m¹ng, sî liªn luþ ®Õn chç ®øng h¼n vÒ phÝa c¸ch m¹ng. Qua ®ã t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh søc thuyÕt phôc cña chÝnh nghÜa c¸ch m¹ng. Håi kÞch cho thÊy nghÖ thuËt viÕt kÞch cña NguyÔn Huy Tëng, thµnh c«ng næi bËt lµ c¸ch t¹o t×nh huèng, tæ chøc ®èi tho¹i vµ thÓ hiÖn t©m lÝ, tÝnh c¸ch nh©n vËt. 18 T«i vµ Lu chóng ta Quang (trÝch c¶nh Vò 3). KÞch §o¹n trÝch diÔn t¶ xung ®ét gay g¾t gi÷a nh÷ng ngêi m¹nh d¹n ®æi míi do gi¸m ®èc Hoµng ViÖt l·nh ®¹o víi nh÷ng kÎ mang t tëng b¶o thñ, l¹c hËu do phã gi¸m ®èc NguyÔn ChÝnh cÇm ®Çu. §©y lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu nhng ®Êu tranh gay g¾t, cÇn nh÷ng con ngêi trÝ tuÖ, b¶n lÜnh, d¸m nghÜ, d¸m lµm. §o¹n trÝch thµnh c«ng ë nghÖ thuËt x©y dùng t×nh huèng hÊp dÉn vµ kh¾c ho¹ rÊt râ nÐt tÝnh c¸ch nh©n vËt. 2. KiÕn thøc cô thÓ: 1.§ång chÝ 1.T¸c gi¶: - ChÝnh H÷u tõng tham gia ho¹t ®éng trong suèt hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng MÜ. 2.T¸c phÈm : - Th¬ «ng hÇu nh chØ viÕt vÒ ngêi lÝnh vµ chiÕn tranh tuy kh«ng nhiÒu nhng c¶m xóc dån nÐn, ng«n ng÷ vµ h×nh ¶nh chän läc, hµm sóc. - Bµi §ång chÝ rót tõ tËp §Çu sóng tr¨ng treo, s¸ng t¸c n¨m 1948 khi t¸c gi¶ tham gia chiÕn dÞch ViÖt B¾c lµ t¸c phÈm tiªu biÓu nhÊt vÒ ngêi lÝnh c¸ch m¹ng cña v¨n häc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. 2.Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh 1.T¸c gi¶: - Ph¹m TiÕn DuËt lµ mét g¬ng mÆt tiªu biÓu cña thÕ hÖ c¸c nhµ th¬ trÎ thêi chèng MÜ cøu níc. 2.T¸c phÈm : - Th¬ «ng tËp trung thÓ hiÖn h×nh ¶nh thÕ hÖ trÎ trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ qua h×nh ¶nh ng êi lÝnh vµ c« thanh niªn xung phong ë Trêng S¬n. Giäng th¬ s«i næi, trÎ trung, hån nhiªn, tinh nghÞch mµ s©u s¾c. - Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh n»m trong chïm th¬ ®îc gi¶i nhÊt cña b¸o V¨n nghÖ n¨m 1969. 3.§oµn thuyÒn ®¸nh c¸ 1.T¸c gi¶: - Tríc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945, Huy CËn ®· næi tiÕng tõ phong trµo Th¬ míi víi tËp Löa thiªng. Sau C¸ch m¹ng, «ng võa gi÷ nhiÒu träng tr¸ch trong chÝnh quyÒn võa lµ mét nhµ th¬ tiªu biÓu cña nÒn th¬ hiÖn ®¹i ViÖt Nam. 2.T¸c phÈm: - Gi÷a n¨m 1958, Huy CËn cã chuyÕn ®i thùc tÕ dµi ngµy ë vïng má Qu¶ng Ninh. ChuyÕn ®i ®· lµm hån th¬ Huy CËn dåi dµo c¶m høng vÒ thiªn nhiªn ®Êt níc, vÒ lao ®éng s¶n xuÊt vµ niÒm vui tríc cuéc sèng míi. Bµi “ §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ” ®ùîc s¸ng t¸c trong thêi gian Êy vµ in trong tËp “ Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng”. 4.BÕp löa 1.T¸c gi¶: B»ng ViÖt lµm th¬ t nh÷ng n¨m 1960 vµ thuéc thÕ hÖ c¸c nhµ th¬ trëng thµnh trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng MÜ. 2.T¸c phÈm: - Bµi th¬ BÕp löa ®îc s¸ng t¸c n¨m 1963, khi t¸c gi¶ ®ang häc ë níc ngoµi. 5. Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ 1.T¸c gi¶: NguyÔn Khoa §iÒm thuéc thÕ hÖ nhµ th¬ trëng thµnh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cña d©n téc. ¤ng tõng lµ tæng th kÝ Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam. 2. T¸c phÈm: Bµi th¬ Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ ®îc «ng s¸ng t¸c n¨m 1971 khi ®ang c«ng t¸c ë chiÕn khu miÒn T©y Thõa Thiªn HuÕ. 6.¸nh tr¨ng 1.T¸c gi¶: - NguyÔn Duy tõng tham gia qu©n ®éi vµ chiÕn ®Êu ë nhiÒu chiÕn trêng. ¤ng trë thµnh mét g¬ng mÆt tiªu biÓu trong líp nhµ th¬ trÎ thêi chèng MÜ cøu níc vµ tiÕp tôc bØ s¸ng t¸c. 2.T¸c phÈm : - Bµi ¸nh tr¨ng, s¸ng t¸c n¨m 1978, trÝch trong tËp th¬ cïng tªn cña NguyÔn Duy ®îc tÆng gi¶i A cña Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam. 7.Lµng 1.T¸c gi¶: - Kim L©n lµ nhµ v¨n chuyªn viÕt truyÖn ng¾n vµ s¸ng t¸c tõ tríc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945. - Vèn g¾n bã vµ am hiÓu s©u s¾c n«ng th«n nªn hÇu nh «ng chØ viÕt vÒ sinh ho¹t lµng quª vµ c¶nh ngé ngêi n«ng d©n. 2.T¸c phÈm : - TruyÖn ng¾n Lµng ®îc s¸ng t¸c n¨m 1948, trong thêi kú ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. - Tãm t¾t: Khi cßn ë lµng chî DÇu, «ng Hai ®· cïng d©n lµng tÝch cùc tham gia kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Lóc ph¶i ®i t¶n c, «ng kh«ng ngu«i nhí lµng vµ lu«n lu«n khoe víi mäi ngêi vÒ nã. Hµng ngµy vî «ng ®i chî cßn «ng vì ®Êt trång cÊy nh cßn ë quª. Dï ch¼ng biÕt ch÷ nµo nhng «ng rÊt hay ®Õn phßng th«ng tin nghe ngãng tin tøc kh¸ng chiÕn. ¤ng rÊt phÊn chÊn mçi khi nghe tin qu©n ta th¾ng trËn. Mét lÇn «ng nghe tin ®ån lµng m×nh theo T©y. Do qu¸ xÊu hæ, nhôc nh· vµ uÊt øc, «ng ®· ë l× trong nhµ. Cø nghÜ ®Õn viÖc lµng m×nh theo giÆc, níc m¾t «ng l¹i giµn ra. ¤ng chØ cßn biÕt trß chuyÖn víi ®øa con nhá ®Ó nhÑ lßng h¬n. ¤ng mong cô Hå soi xÐt cho gia ®×nh m×nh. ¤ng nghÜ lµng th× yªu thËt nhng lµng ®· theo T©y th× ph¶i thï. Råi «ng chñ tÞch lµng lªn c¶i chÝnh th«ng tin : lµng chî DÇu kh«ng ph¶n béi mµ chèng giÆc ®Õn cïng. ¤ng Hai v« cïng sung s íng vµ ch¹y ®i khoe c¸i tin nµy. ¤ng kÓ l¹i trËn ®¸nh cø nh chÝnh «ng ®îc tham gia vËy. 8.LÆng lÏ Sa Pa 1.T¸c gi¶: - NguyÔn Thµnh Long viÕt v¨n tõ thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. ¤ng lµ c©y bót chuyªn viÕt truyÖn ng¾n vµ kÝ. 2.T¸c phÈm : - TruyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa lµ kÕt qu¶ cña chuyÕn ®i thùc tÕ lªn Lao Cai cña t¸c gi¶, ra ®êi n¨m 1970. - Tãm t¾t: TruyÖn kÓ vÒ anh thanh niªn giµu nghÞ lùc, lµm c«ng t¸c khÝ tîng trªn ®Ønh Yªn S¬n cao hai ngµn s¸u tr¨m mÐt. Tuy sèng mét m×nh nhng anh vÉn cã ®ñ gi¸ s¸ch, bµn häc vµ trång c¶ mét vên hoa. Anh rÊt yªu c«ng viÖc vµ coi ®ã nh b¹n cña m×nh dï nã v« cïng khã kh¨n, vÊt v¶. C«ng viÖc anh lµm ®· kh«ng chØ phôc vô cho lao ®éng s¶n xuÊt mµ cßn gióp Ých cho cuéc chiÕn chèng MÜ cña qu©n ta. Anh quen b¸c l¸i xe trªn tuyÕn ®êng nµy qua lÇn anh dïng gç chÆn xe ®Ó ®îc gÆp mäi ngêi. Mét h«m, b¸c l¸i xe ®· dÉn hai hµnh kh¸ch lµ «ng häa sÜ vµ mét c« kü s n«ng nghiÖp trÎ lªn gÆp anh thanh niªn. Anh rÊt vui mõng h¸i hoa ë vên tÆng c« g¸i vµ kÓ chuyÖn cña m×nh cho «ng häa sÜ. ¤ng hÕt søc c¶m phôc vµ kÝ häa ngay ch©n dung anh mÆc dï anh tõ chèi vµ giíi thiÖu cho «ng nhiÒu ngêi kh¸c xøng ®¸ng ®îc vÏ h¬n nh «ng kü s tr«ng rau hay ®ång chÝ nghiªn cøu sÐt ë Sa Pa. Anh ®· lµm thay ®æi suy nghÜ cña c¶ «ng häa sÜ vµ c« kÜ s, gióp hä thÊy cu«c sèng n¬i ®©y cã ý nghÜa h¬n. Khi chia tay, «ng høa sÏ quay l¹i n¬i nµy, cßn c« kü s thÊy trong lßng m×nh chím në t×nh c¶m tèt ®Ñp víi anh. 9.ChiÕc lîc ngµ Tác giả: - Nguyễn Quang Sáng đã từng tham gia cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ và bắt đầu viết văn từ năm 1954. Tác phẩm: - Tác phẩm của ông có nhiều thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết kịch bản phim và hầu như chỉ viết về cuộc sống và con người Nam Bộ trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ cũng như sau hoà bình. - Truyện ngắn Chiếc lược ngà sáng tác năm 1966, trích từ tập truyện cùng tên. - Tãm t¾t: Anh Ba lµ ngêi chøng kiÕn vµ kÓ l¹i toµn bé c©u chuyÖn nµy. ChuyÖn kÓ vÒ anh S¸u vµ con anh- bÐ Thu. Ngµy anh ®i kh¸ng chiÕn bÐ Thu cha ®Çy mét tuæi. Trong mÊy n¨m xa c¸ch, cha con anh chØ thÊy nhau qua ¶nh. Khi anh trë vÒ, Thu ®· b¶y, t¸m tuæi vµ kh«ng thÓ nhËn ra anh v× vÕt sÑo dÔ sî ®á öng, giËt giËt trªn m¸ anh mçi khi xóc ®éng qu¸ møc. Trong ba ngµy phÐp ng¾n ngñi, anh ®· cè hÕt søc dç dµnh, vç vÒ con bÐ mong nã nhËn m×nh cha. Nhng nã toµn nãi trèng kh«ng víi anh, kh«ng chÞu gäi anh lµ ba, hÊt tung c¶ chÐn c¬m anh dµnh cho. V× qu¸ ®au khæ nªn trong mét phót nãng giËn kh«ng kÞp kiÒm chÕ, anh ®· lì tay ®¸nh con. Nã bá sang nhµ bµ ngo¹i. Khi bµ hái v× sao kh«ng nhËn cha, nã tr¶ lêi v× trong ¶nh cha kh«ng cã vÕt thÑo. Lóc Êy bµ míi vì lÏ vµ gi¶i thÝch cho bÐ Thu hiÓu vÕt sÑo ®ã lµ do téi ¸c cña th»ng T©y. Nhê lêi gi¶i thÝch cña bµ mµ bÐ Thu ®· hiÓu anh S¸u chÝnh lµ cha nã. S¸ng h«m sau, anh S¸u ph¶i lªn ®êng, bÐ Thu ®· trë vÒ vµ cÊt tiÕng gäi ba dån nÐn bao l©u nay. TiÕng kªu xÐ ruét gan mäi ngêi khiÕn ai còng c¶m thÊy tr¸i tim m×nh nh bÞ bãp nghÑt khi nh×n thÊy c¶nh Thu «m h«n cha, h«n c¶ vÕt sÑo. Nã giang c¶ hai tay, hai ch©n ®Ó gi÷ chÆt lÊy ba v× kh«ng muèn cho ba ®i. Tuy rÊt yªu con nhng v× nhiÖm vô anh vÉn ph¶i lªn ®êng víi lêi høa sÏ mang mét chiÕc lîc vÒ tÆng con. ë chiÕn trêng, anh ®· lÊy mét miÕng ngµ voi råi tØ mØ lµm lîc cho con. Anh göi vµo ®ã tÊt c¶ t×nh yªu th¬ng cña m×nh. Kh«ng may anh ®· hy sinh tríc khi mang ®îc mãn quµ vÒ cho con. Trong lóc hÊp hèi, anh S¸u ®· nhê anh Ba lµm hé m×nh íc nguyÖn ®ã. 10.Con cß 1.T¸c phÈm : ChÕ Lan Viªn lµ nhµ th¬ næi tiÕng tõ tríc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 víi tËp §iªu tµn. Víi h¬n 50 n¨m s¸ng t¸c, cã nhiÒu t×m tßi, s¸ng t¹o, «ng ®· trë thµnh mét tªn tuæi hµng ®Çu cña th¬ ca ViÖt Nam thÕ kØ 20. 2.T¸c phÈm : - Bµi th¬ Con cß ®îc s¸ng t¸c n¨m 1962, in trong tËp “Hoa ngµy thêng, chim b¸o b·o”. 11.Mïa xu©n nho nhá 1.T¸c gi¶: Thanh H¶i sinh ra ë HuÕ, ho¹t ®éng v¨n nghÖ trong c¶ kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p lÉn chèng MÜ. ¤ng lµ mét trong nh÷ng c©y bót cã c«ng x©y dùng nÒn v¨n häc c¸ch m¹ng miÒn Nam nh÷ng ngµy ®Çu. 2.T¸c phÈm : - Bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá, s¸ng t¸c 1980, ®îc viÕt kh«ng l©u tríc khi nhµ th¬ qua ®êi. 12.ViÕng l¨ng B¸c 1.T¸c gi¶: ViÔn Ph¬ng lµ mét trong nh÷ng c©y bót cã mÆt sím nhÊt cña lùc lîng v¨n nghÖ miÒn Nam thêi kú chèng MÜ cøu níc. 2.T¸c phÈm: - N¨m 1976, kh¸ng chiÕn chèng MÜ th¾ng lîi, l¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng võa x©y xong, ViÔn Ph¬ng ®îc tõ miÒn Nam ra th¨m l¨ng B¸c. Bµi th¬ ViÕng l¨ng B¸c ®îc viÕt trong dÞp nµy. 13.Sang thu 1.T¸c gi¶: H÷u ThØnh b¾t ®Çu s¸ng t¸c tõ trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ. HiÖn nay «ng lµ Tæng th kÝ Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam. 2.T¸c phÈm : in trong tËp th¬ “Tõ chiÕn hµo ra thµnh phè”, xuÊt b¶n n¨m 1991. 14.Nãi víi con 1.T¸c gi¶: - Y Ph¬ng lµ nhµ th¬ ngêi d©n téc Tµy, sinh ra ë Cao B»ng. ¤ng tõng tham gia kh¸ng chiÕn chèng MÜ. - Th¬ «ng thÓ hiÖn t©m hån ch©n thËt, m¹nh mÏ vµ trong s¸ng, cã c¸ch t duy h×nh ¶nh cña ngêi d©n téc miÒn nói. 2.T¸c phÈm: in trong tËp “Th¬ ViÖt Nam 1945 – 1985”. 15.BÕn quª 1.T¸c gi¶: - NguyÔn Minh Ch©u lµ mét trong nh÷ng c©y bót v¨n xu«i tiªu biÓu cña nÒn v¨n häc thêi kú kh¸ng chiÕn chèng MÜ. - Sau 1975, s¸ng t¸c cña «ng thÓ hiÖn nh÷ng t×m tßi quan träng vÒ t tëng vµ nghÖ thuËt, gãp phÇn ®æi míi v¨n häc níc nhµ. 2.T¸c phÈm: - TtuyÖn ng¾n BÕn quª n»m trong tËp truyÖn cïng tªn cña NguyÔn Minh Ch©u, in n¨m 1985. 16.Nh÷ng ng«i sao xa x«i 1.T¸c gi¶: - Lª Minh Khuª gia nhËp thanh niªn xung phong trong nh÷ng n¨m chèng MÜ vµ b¾t ®Çu viÕt v¨n tõ nh÷ng n¨m 70. - Lª Minh Khuª lµ c©y bót chuyªn viÕt truyÖn ng¾n. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh, truyÖn cña bµ viÕt vÒ cuéc sèng chiÕn ®Êu cña tuæi trÎ ë tuyÕn ®êng Trêng S¬n. Sau 1975, nhµ v¨n vÉn b¸m s¸t cuéc sèng trªn tinh thÇn ®æi míi. 2.T¸c phÈm: - TruyÖn Nh÷ng ng«i sao xa x«i lµ t¸c phÈm ®Çu tay cña Lª Minh Khuª, viÕt n¨m 1971- thêi ®iÓm cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ ®ang ë giai ®o¹n ¸c liÖt. 17.B¾c S¬n 1.T¸c gi¶: - NguyÔn Huy Tëng b¾t ®Çu s¸ng t¸c tõ tríc 1945 vµ lµ nhµ v¨n chñ chèt cña nÒn v¨n häc c¸ch m¹ng. - T¸c phÈm cña «ng ph¶n ¸nh hiÖn thùc c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn, ®Ò cao tinh thÇn d©n téc vµ giµu c¶m høng lÞch sö. 2. T¸c phÈm: - Vë kÞch B¾c S¬n s¸ng t¸c n¨m 1946, trong kh«ng khÝ s«i sôc cña nh÷ng n¨m ®Çu kh¸ng chiÕn, lÊy bèi c¶nh cña cuéc khëi nghÜa B¾c S¬n. ChuyÖn kÞch tËp trung vµo gia ®×nh cô Ph¬ng, mét n«ng d©n ngêi Tµy. Cô Ph¬ng vµ con trai rÊt h¨ng h¸i tham gia kh¸ng chiÕn cßn vî, con g¸i (Th¬m) vµ con rÓ (Ngäc) l¹i sî h·i lÈn tr¸nh. Phong trµo c¸ch m¹ng bÞ Ph¸p ®µn ¸p d· man. Cô Ph¬ng ®· t×nh nguyÖn vît nói b¨ng rõng ®a ®êng cho qu©n c¸ch m¹ng vµ bÞ Ngäc b¾n chÕt. §au xãt tríc c¸i chÕt cña cha vµ em trai, Th¬m nhËn ra bé mÆt ph¶n ®éng cña chång. C« ®· quyÕt t©m ®øng h¼n vÒ phÝa qu©n c¸ch m¹ng, gióp che giÊu hai ®ång chÝ Th¸i vµ Cöu ®ang bÞ Ngäc truy lïng. Cuèi cïng chÝnh Ngäc l¹i tróng ®¹n qu©n Ph¸p mµ chÕt. - B¾c S¬n lµ t¸c phÈm kÞch ®Çu tiªn thÓ hiÖn thµnh c«ng sù kiÖn c¸ch m¹ng vµ nh÷ng nh©n vËt míi cña thêi ®¹i: quÇn chóng vµ nh÷ng ngêi chiÕn sÜ. §©y lµ vë kÞch khëi ®Çu cho nÒn kÞch c¸ch m¹ng níc nhµ. 18.T«i vµ chóng ta 1.T¸c gi¶: Lu Quang Vò lµ nhµ th¬, nhµ viÕt kÞch næi tiÕng. ¤ng b¾t ®Çu s¸ng t¸c trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ. Sau ngµy hoµ b×nh, «ng chuyÓn h¼n sang viÕt kÞch víi kho¶ng 50 vë trong vßng 10 n¨m. Ngßi bót kÞch cña «ng rÊt nh¹y bÐn, s¾c s¶o, ®Ò cËp tíi hµng lo¹t vÊn ®Ò nãng hæi cña cuéc sèng ®¬ng thêi. 2.T¸c phÈm: - S¸ng t¸c kho¶ng ®Çu nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ tríc. - T«i vµ chóng ta ph¶n ¸nh cuéc ®Êu tranh gay g¾t gi÷a mét bªn lµ t tëng lçi thêi, l¹c hËu víi nh÷ng nguyªn t¸c, qui chÕ cøng nh¾c vµ b¶o thñ víi mét bªn lµ t tëng d¸m nghÜ d¸m lµm, khao kh¸t ®æi míi v× lîi Ých cña mäi ngêi. Qua ®ã t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh kh«ng thÓ cã thø chñ nghÜa tËp thÓ chung chung bá qua quyÒn lîi cña c¸ nh©n, còng kh«ng thÓ kh kh gi÷ lÒ thãi cò kÜ, b¶o thñ. Muèn cã mét tËp thÓ tèt th× ph¶i cã sù quan t©m ®Õn lîi Ých, h¹nh phóc cña tõng c¸ nh©n. 4. LuyÖn ®Ò: 1. §äc thuéc lßng c¸c bµi th¬, tãm t¾t c¸c truyÖn ®· häc (trong nöa trang giÊy thi hoÆc 10 c©u). 2. S¾p xÕp l¹i cho ®óng hoÆc ®iÒn vµo chç trèng trong b¶ng thèng kª c¸c d÷ kiÖn vÒ tõng t¸c phÈm (tªn t¸c phÈm, thÓ lo¹i, n¨m s¸ng t¸c, t¸c gi¶, néi dung chÝnh, ®Æc s¾c nghÖ thuËt). 3. Tãm t¾t cèt truyÖn, t×nh huèng chÝnh vµ nªu chñ ®Ò cña truyÖn ng¾n: Lµng (Kim L©n), LÆng lÏ Sapa (NguyÔn Thµnh Long), ChiÕc lîc ngµ (NguyÔn Quang S¸ng). 4. Ph©n tÝch nÐt næi bËt trong tÝnh c¸ch nh©n vËt «ng Hai (trong truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n). NghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt nµy cña t¸c gi¶. Quan hÖ gi÷a t×nh yªu lµng vµ t×nh yªu níc cña «ng Hai. 4.1 Ph©n tÝch diÔn biÕn cèt truyÖn trong truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n. 4.2 TruyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g× vÒ nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam thêi kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. 5. VÎ ®Ñp trong c¸ch sèng, trong t©m hån vµ suy nghÜ cña nh©n vËt anh thanh niªn mét m×nh trªn tr¹m khÝ t îng gi÷a nói cao trong truyÖn LÆng lÏ Sapa cña NguyÔn Thµnh Long. C¶m nhËn cña em vÒ t¸c phÈm LÆng lÏ Sapa cña NguyÔn Thµnh Long. 6. C¶m nghÜ cña em vÒ nh©n vËt bÐ Thu vµ t×nh cha con trong chiÕn tranh ë truyÖn “ChiÕc lîc ngµ” cña NguyÔn Quang S¸ng. 6.1 Suy nghÜ vÒ ®êi sèng t×nh c¶m gia ®×nh trong chiÕn tranh qua truyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng. 7. C¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh ngêi lÝnh trong hai bµi th¬: §ång chÝ (ChÝnh H÷u) vµ Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh (Ph¹m TiÕn DuËt). 8. T×nh yªu con vµ lßng yªu níc, g¾n bã víi c¸ch m¹ng cña ngêi mÑ Tµ-«i biÓu hiÖn trong nh÷ng lêi ru ë bµi Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ cña NguyÔn Khoa §iÒm. 9. NhËn xÐt vÒ bót ph¸p x©y dùng h×nh ¶nh th¬ trong c¸c bµi: §ång chÝ (ChÝnh H÷u), §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ (Huy CËn), ¸nh tr¨ng (NguyÔn Duy), Mïa xu©n nho nhá (Thanh H¶i), Con cß (ChÕ Lan Viªn). 10. Ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh biÓu tîng: ®Çu sóng tr¨ng treo (trong bµi §ång chÝ), tr¨ng (trong bµi ¸nh tr¨ng). 11. Chän b×nh mét ®o¹n hoÆc mét khæ th¬ ®Æc s¾c trong c¸c bµi ®· häc. 12. Ghi l¹i tªn c¸c t¸c phÈm ®· häc theo tõng giai ®o¹n díi ®©y: a. Giai ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1945 -1954). b. Giai ®o¹n hoµ b×nh ë miÒn B¾c sau cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1954 -1964). c. Giai ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng MÜ (1964-1975). d. Giai ®o¹n tõ sau 1975. 13. C¸c t¸c phÈm th¬ ViÖt Nam tõ sau 1945 ®· thÓ hiÖn nh thÕ nµo vÒ cuéc sèng cña ®Êt níc vµ t tëng, t×nh c¶m cña con ngêi. 14. NhËn xÐt vÒ nh÷ng ®iÓm chung vµ nh÷ng nÐt riªng trong néi dung vµ c¸ch biÓu hiÖn t×nh mÑ con trong c¸c bµi th¬: Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ, Con cß, M©y vµ sãng. 15. NhËn xÐt vÒ h×nh ¶nh ngêi lÝnh vµ t×nh ®ång ®éi cña hä trong c¸c bµi th¬: §ång chÝ, Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh, ¸nh tr¨ng. 16. Ph©n tÝch ®iªm næi bËt ®¸ng chó ý cña c¸c nh©n vËt chÝnh trong mçi truyÖn, vÝ dô: - H×nh ¶nh thÕ hÖ trÎ trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ qua c¸c nh©n vËt n÷ thanh niªn xung phong trong truyÖn “Nh÷ng ng«i sao xa x«i” cña Lª Minh Khuª. - C¶nh ngé vµ t©m tr¹ng cña nh©n vËt NhÜ trong truyÖn BÕn quª. Qua nh©n vËt nµy, NguyÔn Minh Ch©u muèn göi g¾m nh÷ng suy ngÉm g× vÒ con ngêi vµ cuéc ®êi. Suy nghÜ cña em vÒ truyÖn ng¾n Nh÷ng ng«i sao xa x«i cña Lª Minh Khuª. §äc truyÖn ng¾n Nh÷ng ng«i sao xa x«i cña Lª Minh Khuª, em h×nh dung vµ c¶m nghÜ nh thÕ nµo vÒ tuæi trÎ ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ. 17. Chän vµ ph©n tÝch mét ®o¹n miªu t¶ ®Æc s¾c c¶nh thiªn nhiªn trong c¸c truyÖn ®· häc. VÝ dô: c¶nh b·i s«ng Hång trong truyÖn BÕn quª… 18. Ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng (m¹ch c¶m xóc tr÷ t×nh) trong c¸c bµi th¬: Con cß (ChÕ Lan Viªn), Mïa xu©n nho nhá (Thanh H¶i), ViÕng l¨ng B¸c (ViÔn Ph¬ng). 19. Ph©n tÝch ý nghÜa biÓu tîng cña h×nh ¶nh con cß trong bµi Con cß cña ChÕ Lan Viªn, mïa xu©n trong bµi Mïa xu©n nho nhá cña Thanh H¶i. 20. Ph©n tÝch nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh thÓ hiÖn sù c¶m nhËn tinh tÕ cña H÷u ThØnh vÒ nh÷ng chuyÓn biÕn cña ®Êt trêi lóc giao mïa trong bµi Sang thu. 21. Nh÷ng ®iÒu íc nguyÖn ch©n thµnh vµ thiÕt tha cña Thanh H¶i trong bµi Mïa xu©n nho nhá. 22. Nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô (mÆt trêi, vÇng tr¨ng, trµng hoa) trong bµi th¬ ViÕng l¨ng B¸c ®· cã t¸c dông nh thÕ nµo trong viÖc biÓu hiÖn t×nh c¶m, c¶m xóc cña nhµ th¬ vµ mäi ngêi ®èi víi B¸c Hå. 23. Qua lêi trß chuyÖn víi con, ngêi cha trong bµi th¬ Nãi víi con cña Y Ph¬ng ®· thÓ hiÖn nh÷ng t×nh c¶m vµ suy nghÜ g× vÒ quª h¬ng, d©n téc? 24. C¶m nghÜ cña em vÒ t×nh yªu th¬ng, sù che chë cña lßng mÑ trong bµi Con cß cña ChÕ Lan Viªn. 25. Tr×nh bµy suy nghÜ cña em vÒ khæ th¬ kÕt thóc bµi ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy. 26. H×nh ¶nh bÕp löa trong bµi BÕp löa cña B»ng ViÖt. 27. BÕp löa sëi Êm mét ®êi – bµn vÒ bµi BÕp löa cña B»ng ViÖt. 28. H×nh ¶nh c¸c thÕ hÖ con ngêi ViÖt Nam yªu níc trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng MÜ ®îc miªu t¶ qua nh÷ng nh©n vËt nµo? H·y nªu bËt nh÷ng nÐt chung cña c¸c nh©n vËt Êy vµ nh÷ng nÐt tÝnh c¸ch næi bËt ë mçi nh©n vËt. 29. Trong sè c¸c nh©n vËt cña nh÷ng t¸c phÈm truyÖn ®· häc ë líp 9, em cã Ên tîng s©u s¾c víi nh÷ng nh©n vËt nµo? Nªu c¶m nghÜ cña em vÒ mét nh©n vËt. 30. Nh÷ng truyÖn nµo trong ch¬ng tr×nh líp 9 ®îc t¸c gi¶ s¸ng t¹o t×nh huèng truyÖn ®Æc s¾c? 31. Nªu nh÷ng biÓu hiÖn cña t tëng nh©n ®¹o trong mét t¸c phÈm tiªu biÓu cña v¨n häc trung ®¹i (vÝ dô TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du, Ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷) vµ mét t¸c phÈm v¨n häc hiÖn ®¹i (vÝ dô L·o H¹c cña Nam Cao, T¾t ®Ìn cña Ng« TÊt Tè). 32. LÊy mét sè c©u ca dao vµ vµi ®o¹n th¬ trong TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du ®Ó minh ho¹ cho kh¶ n¨ng phong phó cña thÓ th¬ lôc b¸t trong viÖc biÓu hiÖn t©m tr¹ng vµ kÓ chuyÖn, thuËt viÖc. 33. §äc l¹i mét truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i vµ mét truyÖn thêi trung ®¹i råi nhËn xÐt sù kh¸c nhau trong c¸ch trÇn thuËt, x©y dùng nh©n vËt.