Tài liệu Ôn thi kế toán tài chính nâng cao

KHÓA ÔN THI KẾ TOÁN - KIỂM TOÁN VIÊN HÀNH NGHỀ NĂM 2016 KẾ TOÁN TÀI CHÍNH NÂNG CAO PGS,TS. MAI NGỌC ANH [email protected] 1 2 Cách tiếp cận nội dung ôn thi  Sử dụng tài liệu do Bộ Tài chính phát hành năm 2016  Khái quát các vấn đề lý thuyết theo chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán liên quan  Lựa chọn, trình bày các vấn đề cơ bản, trọng tâm  Học viên kết hợp nghiên cứu CMKT, Chế độ kế toán  Các dạng câu hỏi và phương án trả lời  Bài tập tình huống và gợi ý trả lời  Những lưu ý khi làm bài ở từng nội dung Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 1 3 Tài liệu ôn thi  Sử dụng tài liệu ôn thi do Bộ Tài chính phát hành 2016  Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam  Chế độ kế toán doanh nghiệp ban hành theo TT200/2014 và TT 202/2014.  Các văn bản sửa đổi, bổ sung chế độ kế toán  Thông tư 20, 21, ngày 20/3/2006  Thông tư 161 ngày 31/12/2007  Thông tư 53 ngày 21/3/2016 Học viên có thể tham khảo thêm giáo trình kế toán tài chính, kế toán quản trị các trường Đại học viết từ năm 2015 sau khi đã cập nhật chế độ kế toán mới.  4 Dự kiến chương trình STT 1 2 3 4 5 6 Nội dung Ghi chú • Giới thiệu tổng quan • Luật kế toán • Các khái niệm, nguyên tắc kế toán • Lập và trình bày BCTC • Kế toán tiền, nợ phải thu và các nghiệp vụ gốc ngoại tệ • Kế toán hàng tồn kho •Kế toán tài sản cố định, BĐS đầu tư •Kế toán tài sản cố định, BĐS đầu tư • Kế toán bán hàng, thuế TNDN Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 2 5 Dự kiến chương trình STT Nội dung 7 • Kế toán nợ phải trả, dự phòng phải trả, trái phiếu phát hành, chi phí đi vay, vốn chủ sở hữu. • Kế toán đầu tư tài chính • Kế toán hợp nhất kinh doanh và BCTC hợp nhất • Kế toán các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kì kế toán năm • Sai sót, thay đổi chính sách kế toán 8 9 Ghi chú 6 Dự kiến chương trình STT 10 11 12 13 14 Nội dung • Các vấn đề khác về KTTC • Kế toán quản trị chi phí • Kế toán quản trị chi phí • Kế toán quản trị chi phí • Thông tin thích hợp Ghi chú Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 3 KHÓA ÔN THI KẾ TOÁN - KIỂM TOÁN VIÊN HÀNH NGHỀ NĂM 2016 KHUNG PHÁP LÝ VÀ LUẬT KẾ TOÁN VIỆT NAM VẤN ĐỀ 1 7 8 Tổng quan về khung pháp lý kế toán Sự hình thành khung pháp lý kế toán  Mô hình các nước Anglo – saxong  Mô hình các nước Châu Âu lục địa Các yếu tố cấu thành khung pháp lý kế toán Việt Nam hiện hành  Luật kế toán Chuẩn mực kế toán  Chế độ kế toán Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 4 9 Tổng quan về khung pháp lý kế toán Các mô hình thiết lập khung pháp lý kế toán Các nước theo luật La Mã (Roman Law)  Các nước theo luật chung (Common Law)  Các nhân tố ảnh hưởng  Tính chất sở hữu  Thị trường chứng khoán  Thuế  Văn hóa, chính trị Vấn đề 1 – Khung pháp lý kế toán và Luật kế toán Loại VB Nội dung Thời gian Luật Kế toán 2003/Luật kế toán 2015 Nghị định 129 Hướng dẫn kế toán trong lĩnh vực kinh 31/05/2004 doanh Nghị định 51 Quy định về hóa đơn bán hàng… Nghị định 185 Xử phạt hành chính trong lĩnh vực kế toán 4/11/2004 14/05/2010 (Sửa đổi theo NĐ 39 ngày 26/5/2011…) Quyết định… Ban hành chuẩn mực kế toán Việt Nam 26 chuẩn mực kế toán Từ năm 2001 – 2005 Thông tư 200 Ban hành chế độ kế toán doanh nghiệp 22/12/2014 Quyết định 48 Ban hành chế độ kế toán DNNVV 14/09/2006 Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 5 Vấn đề 1 – Khung pháp lý kế toán và Luật kế toán Loại VB Nội dung Thời gian Thông tư 161 Hướng dẫn các chuẩn mực KT đợt 1,2,3 31/12/2007 Thông tư 20 Hướng dẫn các chuẩn mực kế toán đợt 4 20/03/2006 Thông tư 21 Hướng dẫn các chuẩn mực kế toán đợt 5 20/03/2006 Thông tư 96 Hướng dẫn xử lý, phục hồi tài liệu kế toán 05/07/2010 Thông tư 53 Sửa đổi bổ sung một số điều của TT 200 …. Các quy định về chính sách tài chính ảnh hưởng đến kế toán 21/3/2016 12 Vấn đề 1. Luật kế toán Việt Nam Nội dung cơ bản của Luật kế toán 2015 o Các định nghĩa liên quan o Các nhiệm vụ, yêu cầu và nguyên tắc cơ bản của kế toán o Đối tượng của kế toán o Các quy định về đơn vị tính, chữ viết, chữ số; kì kế toán o Các hành vi bị nghiêm cấm trong kế toán Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 6 13 Vấn đề 1. Nội dung cơ bản của luật kế toán VN  Các quy định về chứng từ o Nội dung của chứng từ kế toán o Chứng từ điện tử o Lập chứng từ kế toán o Kí chứng từ kế toán o Hóa đơn bán hàng o Quản lý, sử dụng chứng từ kế toán 14 Vấn đề 1. Nội dung cơ bản của luật kế toán VN  Các quy định về tài khoản và sổ kế toán o Quy định chung về tài khoản, hệ thống TK o Quy định về mở sổ, ghi sổ, khóa sổ kế toán Chữa sổ kế toán: Các phương pháp sữa sổ kế toán: Điều kiện áp dụng và nội dung phương pháp chữa sổ kế toán o Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 7 15 Vấn đề 1. Nội dung cơ bản của luật kế toán VN  Quy o định về Báo cáo tài chính Các quy định chung o Lập báo cáo tài chính o Nội dung và hình thức công khai BCTC o Báo cáo tài chính Nhà Nước 16 Vấn đề 1. Nội dung cơ bản của luật kế toán VN  Một số vấn đề khác o Công tác kiểm tra kế toán o Kiểm kê tài sản, bảo quản, lưu trữ tài liệu kế toán o Công tác kế toán trong trường hợp tài liệu kế toán bị mất hoặc bị hủy hoại.. o Công việc kế toán trong các trường hợp: o Chia tách o Hợp nhất; chuyển đổi hình thức sở hữu o Giải thể, phá sản.. Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 8 17 Vấn đề 1. Nội dung cơ bản của luật kế toán VN  Các quy định về tổ chức công tác kế toán o Quy định về tổ chức công tác kế toán o Quy định về người làm kế toán, kế toán trưởng Trách nhiệm của người đại diện theo pháp luật, kế toán trưởng và người làm kế toán o o o Quy định về hành nghề kế toán Thuê làm kế toán, thuê làm kế toán trưởng 18 Vấn đề 1. Nội dung cơ bản của luật kế toán VN  Quy định về hoạt động nghề nghiệp kế toán o Quy định về hành nghề kế toán o Chứng chỉ kế toán viên o Thuê làm kế toán, thuê làm kế toán trưởng Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 9 19 Phụ lục vấn đề 1  Quan điểm xây dựng chế độ kế toán doanh nghiệp theo TT 200/2014  Kế thừa các quy định của luật kế toán và hệ thống chuẩn mực kế toán đã ban hành.  Tôn trọng bản chất hơn hình thức của nghiệp vụ Linh hoạt, mở hướng đến các đơn vị  Phù hợp với thông lệ quốc tế Xử lý kế toán tách biệt với xử lý thuế Đề cao trách nhiệm của người hành nghề 20 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Đối tượng áp dụng Thông tư này hướng dẫn kế toán áp dụng đối với các doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi thành phần kinh tế. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang thực hiện kế toán theo Chế độ kế toán áp dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ được vận dụng quy định của Thông tư này để kế toán phù hợp với đặc điểm kinh doanh và yêu cầu quản lý của mình. Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 10 21 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Phạm vi điều chỉnh Thông tư này hướng dẫn việc ghi sổ kế toán, lập và trình bày Báo cáo tài chính, không áp dụng cho việc xác định nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp đối với ngân sách Nhà nước. 22 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Đơn vị tiền tệ trong kế toán “Đơn vị tiền tệ trong kế toán” là Đồng Việt Nam (ký hiệu quốc gia là “đ”; ký hiệu quốc tế là “VND”) được dùng để ghi sổ kế toán, lập và trình bày Báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Trường hợp đơn vị kế toán chủ yếu thu, chi bằng ngoại tệ, đáp ứng được các tiêu chuẩn quy định tại Điều 4 Thông tư này thì được chọn một loại ngoại tệ làm đơn vị tiền tệ để ghi sổ kế toán. Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 11 23 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 • Đơn vị tiền tệ trong kế toán là đơn vị tiền tệ: • a) Được sử dụng chủ yếu trong các giao dịch bán hàng, cung cấp dịch vụ của đơn vị, có ảnh hưởng lớn đến giá bán HH và cung cấp dịch vụ và thường chính là đơn vị tiền tệ dùng để niêm yết giá bán và được thanh toán; và • b) Được sử dụng chủ yếu trong việc mua hàng hóa, dịch vụ, có ảnh hưởng lớn đến chi phí NC, NVL và các chi phí sxkd khác, thông thường chính là đơn vị tiền tệ dùng để thanh toán cho các chi phí đó. 24 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Tổ chức kế toán tại các đơn vị trực thuộc không có tư cách pháp nhân hạch toán phụ thuộc (gọi tắt là đơn vị hạch toán phụ thuộc) Doanh nghiệp có trách nhiệm tổ chức bộ máy kế toán và phân cấp hạch toán ở các đơn vị hạch toán phụ thuộc phù hợp với đặc điểm hoạt động, yêu cầu quản lý của mình và không trái với quy định của pháp luật. Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 12 25 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 2. Doanh nghiệp quyết định việc kế toán tại đơn vị hạch toán phụ thuộc có tổ chức bộ máy kế toán riêng đối với: a) Việc ghi nhận khoản vốn kinh doanh được doanh nghiệp cấp: Ghi nhận là nợ phải trả hoặc VCSH; b) Đối với các giao dịch mua, bán, điều chuyển sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ nội bộ: Doanh thu, giá vốn chỉ được ghi nhận riêng tại từng đơn vị hạch toán phụ thuộc nếu sự luân chuyển sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ giữa các khâu trong nội bộ về bản chất tạo ra GTGT trong sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ. 26 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Việc phân cấp kế toán tại đơn vị hạch toán phụ thuộc: Tùy thuộc mô hình tổ chức kế toán tập trung hay phân tán, doanh nghiệp có thể giao đơn vị hạch toán phụ thuộc phản ánh đến lợi nhuận sau thuế chưa phân phối hoặc chỉ phản ánh đến doanh thu, chi phí. Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 13 27 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Hệ thống chứng từ kế toán  Đảm bảo các yêu cầu chung về chứng từ kế toán theo luật kế toán: các yếu tố, lập, kí chứng từ…  Tăng cường sự chủ động cho doanh nghiệp - Chứng từ hướng dẫn - Sử dụng chứng từ của lĩnh vực khác quy định - Chứng từ điện tử 28 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Hệ thống tài khoản kế toán  Thiết kế hệ thống tài khoản theo hướng gọn hơn, giảm số lượng tài khoản  Căn cứ vào bản chất kinh tế của đối tượng kế toán để thiết kế tài khoản  Không phân biệt các tài khoản kế toán gắn với việc phân loại ngắn hạn, dài hạn (Tài sản, nợ phải trả).  Vận dụng, mở tài khoản chi tiết theo yêu cầu quản trị của doanh nghiệp. Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 14 29 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Hệ thống sổ kế toán  Hướng dẫn các hình thức sổ kế toán  Đảm bảo các yếu tố cơ bản của sổ kế toán và yêu cầu mở sổ, ghi sổ, chữa sổ và khóa sổ theo luật  Không bắt buộc về mẫu biểu, kể cả sổ tổng hợp  DN tự quyết định dùng loại sổ, số lượng sổ kế toán  Tôn trọng các loại sổ được kết xuất từ các phần mềm kế toán. 30 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Hệ thống báo cáo tài chính  Dựa trên cơ sở các quy định của VAS 21 và kế thừa các quy định của QĐ 15 về khuôn mẫu, trình bày và phương pháp lập 4 BCTC.  Phân loại tài sản, nợ phải trả ngắn hạn và dài hạn triệt để hơn theo VAS 21.  Nhiều chỉ tiêu được bổ sung để đảm bảo triệt để phân loại.  Tổng hợp các chỉ tiêu theo đúng nội dung kinh tế Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 15 31 Phụ lục vấn đề 1 về TT 200/2014 Hệ thống báo cáo tài chính  Các chỉ tiêu không có số liệu được miễn trình bày; DN không được phép đánh số lại các chỉ tiêu.  Cho phép trình bày theo tính thanh khoản giảm dần của tài sản và nợ phải trả.  Quy định về nguyên tắc lập BCTC trong một số trường hợp đặc thù như: Chia, tách, sáp nhập doanh nghiệp; doanh nghiệp không đảm bảo giả định hoạt động liên tục. 32 Vấn đề 1. Nội dung cơ bản của luật kế toán VN  Lưu ý:  Các câu hỏi thường là trình bày các quy định Xác định đúng phạm vi câu hỏi (Theo từng điều của luật hoặc bao quát một số điều có liên hệ với nhau)  Phân bổ thời gian hợp lý cho các câu hỏi lý thuyết này  Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 16 KHÓA ÔN THI KẾ TOÁN - KIỂM TOÁN VIÊN HÀNH NGHỀ NĂM 2016 NGUYÊN TẮC KẾ TOÁN & TRÌNH BÀY BCTC VẤN ĐỀ 2 33 34 2.1. Các nguyên tắc kế toán cơ bản (Chuẩn mực chung – VAS 01)  Chuẩn mực chung – VAS 01  Đưa ra khuôn khổ chung hình thành chuẩn mực kế toán (Các nước gọi đây là khuôn mẫu chung/khuôn mẫu lý thuyết kế toán)  Đề cập những vấn đề cơ bản  Áp dụng khi chuẩn mực cụ thể không có quy định Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 17 35 2.1. Các nguyên tắc kế toán cơ bản (Chuẩn mực chung – VAS 01)  Các yêu cầu đối với kế toán. o Tính trung thực o Tính khách quan o Tính đầy đủ o Tính kịp thời o Tính dễ hiểu o Tính có thể so sánh Lưu ý: IFRS gọi đây là các đặc tính chất lượng của thông tin kế toán. FW 2010 phân chia các thuộc tính cơ bản và các thuộc tính nâng cao. 36 2.1. Các nguyên tắc kế toán cơ bản (Chuẩn mực chung – VAS 01)  Các nguyên tắc kế toán cơ bản quy định trong VAS 01 là cơ sở cho việc đánh giá, ghi nhận và trình bày trên BCTC. o Nguyên tắc cơ sở dồn tích o Nguyên tắc hoạt động liên tục o Nguyên tắc giá gốc o Nguyên tắc thận trọng o Nguyên tắc nhất quán o Nguyên tắc Phù hợp o Nguyên tắc Trọng yếu. Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 18 37 2.1. Các nguyên tắc kế toán cơ bản (Chuẩn mực chung – VAS 01)  Theo luật kế toán  Các nguyên tắc kế toán cơ bản quy định trong luật kế toán 2015 có khác biệt so với VAS 01  Luật kế toán bao hàm cả kế toán kinh doanh và KTNN  Cách tiếp cận của Luật và chuẩn mực kế toán có khác nhau (vấn đề chuyên môn/quản lý Nhà nước)  Lưu ý:  Nguyên tắc tính theo giá trị hợp lý  Nguyên tắc ưu tiên phản ánh theo bản chất 38 2.1. Các nguyên tắc kế toán cơ bản (Chuẩn mực chung – VAS 01)  Dạng câu hỏi lý thuyết: o Trình bày nội dung nguyên tắc? o Vận dụng nguyên tắc trong kế toán …… như thế nào? o Cho ví dụ minh họa? Ví dụ 1: Trình bày nội dung nguyên tắc giá gốc? Nguyên tắc này được vận dụng trong đánh giá TSCĐ HH như thế nào? Cho ví dụ minh họa xác định nguyên giá TSCĐ hình thành do mua trả góp? Ví dụ 2: Nội dung nguyên tắc trọng yếu? Cho ví dụ minh họa việc vận dụng nguyên tắc trọng yếu? Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 19 39 2.2. Các yếu tố của Báo cáo Tài chính VAS 01 – Chuẩn mực chung  Tình hình tài chính, gồm các yếu tố: o Tài sản o Nợ phải trả o Vốn chủ sở hữu  Tình hình kinh doanh, gồm các yếu tố: o Doanh thu và thu nhập khác o Chi phí Lưu ý: (Học viên đọc VAS 01 để nắm được định nghĩa, điều kiện ghi nhận các yếu tố của BCTC) 40 2.2. Các yếu tố của Báo cáo Tài chính VAS 01 – Chuẩn mực chung  Khi nghiên cứu các yếu tố của BCTC, lưu ý:  Cách tiếp cận “rủi ro và kiểm soát”  Phản ảnh quá khứ, hiện tại và tương lai  Lợi ích kinh tế hiện tại và tương lai  Bản chất được ưu tiên hơn hình thức. Tài liệu hướng dẫn ôn thi KTV 2016 20