Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nội dung của hình thái kinh tế - xã hội...

Tài liệu Nội dung của hình thái kinh tế - xã hội

.PDF
23
80
80

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu Lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ lý luËn c¬ b¶n vµ gi÷ mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö do K.Marx x©y dùng nªn. Lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®· ®-îc thõa nhËn lµ lý luËn khoa häc vµ lµ ph-¬ng ph¸p luËn c¬ b¶n trong viÖc nghiªn cøu lÜnh vùc häc. Nhê cã lý luËn hÝnh thaÝ kinh tÕ – x· héi, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö x· héi häc K. Marx ®· chØ râ nguån gèc, ®éng lùc bªn trong, néi t¹i cña sù ph¸t triÓn x· héi, chØ râ ®-îc b¶n chÊt cña tõng chÕ ®é x· héi. Nh- vËy qua lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi gióp chóng ta nghiªn cøu mét c¸ch ®óng ®¾n vµ khoa häc vËn hµnh cña x· héi trong mçi giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Nh-ng ngµy nay, ®øng tr-íc nh÷ng sù kiÖn lín nh- sù sôp ®æ cña c¸c n-íc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u, ®Æc biÖt lµ Liªn X« - ngän cê ®Çu cña chñ nghÜa x· héi, lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi bÞ phª ph¸n tõ rÊt nhiÒu phÝa sù phª ph¸n kh«ng chØ tõ phÝa ®èi lËp cña chñ nghÜa Marx- Lªnin mµ cßn c¶ mét sè ng-êi ®· tõng ®i theo con ®-êng cña chñ nghÜa Marx – Lªnin. Nãi chung hä cho r»ng: lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®· lçi thêi, l¹c hËu kh«ng thÓ ¸p dông vµo ®iÒu kiÖn hiÖn nay mµ ph¶i thay thÕ b»ng mét lý luËn kh¸c. Tr-íc t×nh h×nh ®ã buéc chóng ta lµm râ thùc chÊt cña lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµ gi¸ trÞ vÒ mÆt khoa häc, tÝnh thêi ®¹i cña nã lµ rÊt cÇn thiÕt ; vÒ thùc tiÔn n-íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. Trong qu¸ tr×nh ®ã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò khã kh¨n ®-îc ®Æt ra ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt. §Ó gãp phÇn lµm râ h¬n vÒ lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi víi nh÷ng gi¸ trÞ khoa häc cña nã, em xin cã mét vµi ph©n tÝch vÒ vÊn ®Ò trªn nh»m hiÓu thªm vÒ tÝnh ®óng ®¾n cña nã. PhÇn I Néi dung cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi 1) Kh¸i niÖm. H×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh, víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña nã thÝch øng víi lùc l-îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ víi mét kiÕn tróc th-îng tÇng ®-îc x©y dùng lªn trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ã. KÕt cÊu vµ chøc n¨ng cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. X· héi kh«ng ph¶i lµ tæng sè nh÷ng hiÖn t-îng, sù kiÖn rêi r¹c nh÷ng c¸ nh©n riªng lÎ. X· héi lµ mét chØnh thÓ toµn vÑn cã c¬ cÊu phøc t¹p. Trong ®ã cã nh÷ng mÆt c¬ b¶n nhÊt lµ lùc l-îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc th-îng tÇng. Mçi mÆt cã vai trß nhÊt ®Þnh vµ t¸c ®éng ®Õn mÆt kh¸c t¹o nªn sù vËn ®éng cña c¬ thÓ x· héi. ChÝnh tÝnh toµn vÑn cña nã ®-îc ph¶n ¸nh b»ng kh¸i niÖm h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ nÒn t¶ng vËt chÊt kü thuËt cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi xÐt ®Õn cïng lµ do lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nèi tiÕp nhau tõ thÊp lªn cao thÓ hiÖn tÝnh liªn tôc trong sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi. Quan hÖ s¶n xuÊt – quan hÖ gi÷a ng-êi vµ ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt – lµ nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n, ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh tÊt c¶ mèi quan hÖ x· héi kh¸c, kh«ng cã mèi quan hÖ ®ã th× kh«ng thµnh x· héi vµ quy luËt x· héi. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi l¹i cã mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt cña nã t-¬ng øng víi tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt, ®ã lµ tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ph©n biÖt x· héi cô thÓ nµy víi x· héi cô thÓ kh¸c, ®ång thêi tiªu biÓu cho mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lÞch sö. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lµ bé x-¬ng cña ¬ thÓ x· héi hîp thµnh c¬ së h¹ tÇng. Trªn c¬ së nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ã h×nh thµnh nªn nh÷ng quan ®iÓm 2 vÒ chÝnh trÞ, ph¸p lý, ®¹o ®øc, triÕt häc v.v...vµ nh÷ng thiÕt chÕ t-¬ng øng hîp thµnh kiÕn tróc th-îng tÇng x· héi mµ chøc n¨ng x· héi cña nã lµ b¶o vÖ, duy tr× vµ ph¸t triÓn c¬ s¬ h¹ tÇng sinh ra nã. Ngoµi nh÷ng mÆt c¬ b¶n cña x· héi ®· ®Ò cËp ë trªn – lùc l-îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc th-îng tÇng – th× cßn cã nh÷ng quan hÖ d©n téc quan hÖ gia ®×nh vµ c¸c sinh ho¹t x· héi kh¸c. 2. Sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n nèi tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao. T-¬ng øng víi mçi giai ®o¹n lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. Sù vËn ®éng thay thÕ nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi trong lÞch sö ®Òu do t¸c ®éng cña quy luËt kh¸ch quan, ®ã lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn cña x± héi. Marx viÕt : “T«i coi sù ph²t triÓn cða nh÷ng h×nh th²i kinh tÕ – x· héi l¯ mét qu² tr×nh lÞch sö tù nhiªn ”. C¸c mÆt c¬ b¶n hîp thµnh mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi: lùc l-îng s¶n xuÊt quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc th-îng tÇng kh«ng t¸ch rêi nhau, mµ liªn hÖ biÖn chøng víi nhau h×nh thµnh nªn nh÷ng quy luËt phæ biÕn cña x· héi. §ã lµ quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt, quy luËt c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th-îng tÇng vµ c¸c quy luËt x· héi kh¸c. ChÝnh do t¸c ®éng cña quy luËt kh¸ch quan ®ã, mµ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi vËn ®éng vµ ph¸t triÓn thay thÕ nhau tõ thÊp lªn cao trong lÞch sö nh- mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn kh«ng phô thuéc vµo ý trÝ, nguyÖn väng chñ quan cña con ng-êi. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö tù nhiªn cña x· héi cã nguån gèc s©u xa ë sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt ®-îc t¹o ra b»ng n¨ng thùc tiÔn cña con ng-êi xong kh«ng ph¶i con ng-êi lµm ra theo ý muèn chñ quan. B¶n th©n n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng-êi còng bÞ quy ®Þnh bëi nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nhÊt ®Þnh. Ng-¬× ta lµm ra lùc l-îng s¶n xuÊt cña m×nh dùa trªn nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt ®· ®¹t ®-îc trong mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi ®· cã s½n do thÕ hÖ tr-íc 3 t¹o ra. ChÝnh tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®· quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é quan hÖ s¶n xuÊt, do ®ã, xÐt ®Õn cïng lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nh- mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. Trong c¸c quy luËt kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi th× quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt, mét mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, lµ yÕu tè b¶o ®¶m tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn lªn cña x· héi quy ®Þnh khuynh h-íng ph¸t triÓn tõ thÊp. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mÆt thø hai cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu hiÖn tÝnh gi¸n ®o¹n trong sù ph¸t triÓn cñ lÞch sö. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi ®-îc xo¸ bá vµ ®-îc thay thÕ b»ng nh÷ng kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi míi cao h¬n ra ®êi. Nh- vËy, sù xuÊt hiÖn, sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi, sù chuyÓn biÕn tõ h×nh th¸i ®ã lªn h×nh th¸i cao h¬n ®-îc gi¶i thÝch tr-íc hÕt b»ng sù t¸c ®éng cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quy luËt ®ã lµ khuynh h-íng tù t×m ®-êng cho m×nh trong sù ph¸t triÓn thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. Nghiªn cøu con ®-êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö ®-îc quy ®Þnh bëi quy luËt chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt chóng ta nh×n thÊy logic cña lÞch sö thÕ giíi. ®· cã s½n do thÕ hÖ tr-íc t¹o ra. ChÝnh tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt ®· quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é quan hÖ s¶n xuÊt, do ®ã, xÐt ®Õn cïng lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nh- mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. Trong c¸c quy luËt kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi th× quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt, mét mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, lµ yÕu tè b¶o ®¶m tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn lªn cña x· héi quy ®Þnh khuynh h-íng ph¸t triÓn tõ thÊp. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mÆt thø hai cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu hiÖn tÝnh gi¸n ®o¹n trong sù ph¸t triÓn cñ lÞch sö. Nh÷ng 4 quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi ®-îc xo¸ bá vµ ®-îc thay thÕ b»ng nh÷ng kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi míi cao h¬n ra ®êi. Nh- vËy, sù xuÊt hiÖn, sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi, sù chuyÓn biÕn tõ h×nh th¸i ®ã lªn h×nh th¸i cao h¬n ®-îc gi¶i thÝch tr-íc hÕt b»ng sù t¸c ®éng cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quy luËt ®ã lµ khuynh h-íng tù t×m ®-êng cho m×nh trong sù ph¸t triÓn thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. Nghiªn cøu con ®-êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö ®-îc quy ®Þnh bëi quy luËt chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt chóng ta nh×n thÊy logic cña lÞch sö thÕ giíi. × quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt. Lùc l-îng s¶n xuÊt, mét mÆt cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt, lµ yÕu tè b¶o ®¶m tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn lªn cña x· héi quy ®Þnh khuynh h-íng ph¸t triÓn tõ thÊp. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mÆt thø hai cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu hiÖn tÝnh gi¸n ®o¹n trong sù ph¸t triÓn cñ lÞch sö. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi ®-îc xo¸ bá vµ ®-îc thay thÕ b»ng nh÷ng kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi míi cao h¬n ra ®êi. Nh- vËy, sù xuÊt hiÖn, sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi, sù chuyÓn biÕn tõ h×nh th¸i ®ã lªn h×nh th¸i cao h¬n ®-îc gi¶i thÝch tr-íc hÕt b»ng sù t¸c ®éng cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Quy luËt ®ã lµ khuynh h-íng tù t×m ®-êng cho m×nh trong sù ph¸t triÓn thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. Nghiªn cøu con ®-êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö ®-îc quy ®Þnh bëi quy luËt chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt chóng ta nh×n thÊy logic cña lÞch sö thÕ giíi. V¹ch ra con ®-êng tæng qu¸t cña lÞch sö, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ gi¶i thÝch ®-îc râ rµng sù ph¸t triÓn x· héi trong mçi thêi ®iÓm cña qu¸ tr×nh lÞch sö. LÞch sö cô thÓ v« cïng phong phó, cã hµng lo¹t nh÷ng yÕu tè lµm cho qu¸ tr×nh lÞch sö ®a d¹ng vµ th-êng xuyªn biÕn ®æi, kh«ng thÓ xem xÐt qu¸ tr×nh lÞch sö nh- mét ®-êng th¼ng. 5 Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, nh©n tè quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh lÞch sö, xÐt ®Õn cïng lµ nÒn s¶n xuÊt ®êi sèng hiÖn thùc. Nh-ng nh©n tè kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ nh©n tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh c¸c nh©n tè kh¸c nhau cña kiÕn tróc th-îng tÇng ®Òu cã ¶nh h-ëng ®Õn qu¸ tr×nh lÞch sö. NÕu kh«ng tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c nh©n tè ®ã th× kh«ng thÊy hµng lo¹t nh÷ng sù ngÉu nhiªn mµ tÝnh tÊt yÕu kinh tÕ xuyªn qua ®Ó tù v¹ch ra ®-êng ®i cho m×nh. V× vËy ®Ó hiÓu lÞch sö cô thÓ th× cÇn thiÕt ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ c¸c nh©n tè b¶n chÊt cã tham gia trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng lÉn nhau ®ã. Cã nhiÒu ngyuªn nh©n lµm cho qu¸ tr×nh chung cña lÞch thÕ giíi cã tÝnh ®a d¹ng: ®iÒu kiÖn cña m«i tr-êng ®Þa lý cã ¶nh h-ëng nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi. §Æc biÖt ë buæi ban ®Çu cña sù ph¸t triÓn x· héi, thh× ®iÒu kiÖn cu¶ m«i tr-êng ®Þa lý lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quy ®Þnh qu¸ tr×nh kh«ng ®ång ®Òu cña lÞch sö thÕ giíi, cã d©n téc ®i lªn, cã d©n téc tr× trÖ l¹c hËu. Còng kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè nh- nhµ n-íc, tÝnh ®éc ®¸o cña nÒn v¨n ho¸ cña truyÒn thèng cña hÖ t- t-ëng vµ t©m lý x· héi v.v...®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö. §iÒu quan träng trong lÞch sö lµ sù ¶nh h-ëng lÉn nhau gi÷a c¸c d©n téc. Sù ¶nh h-ëng ®ã cã thÓ diÔn ra d-íi nh÷ng h×nh thøc rÊt kh¸c nhau tö chiÕn tranh vµ c-íp ®o¹t ®Õn viÖc trao ®æi hµng ho¸ vµ giao l-u v¨n ho¸. Nã cã thÓ ®-îc thùc hiÖn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi tõ kinh tÕ, khoa häc – kü thuËt ®Õn hÖ t- t-ëng. Trong ®iÒu kiÖn cña thêi ®¹i ngµy nay, cã nh÷ng n-íc ph¸t triÓn kü thuËt r¸t nhanh chãng, nhê n¾m v÷ng vµ sö dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc- kü thuËt cña c¸c n-íc kh¸c. ¶nh h-ëng cña ý thøc hÖ ®· cã mét ý nghÜa l¬n lao trong lÞch sö. Kh«ng thÓ hiÓu ®-îc tÝnh ®éc ®¸o cña c¸c n-íc riªng biÖt nÕu kh«ng tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu cña sù ph¸t triÓn lÞch sö thÕ giíi mét d©n téc nµy tiÕn lªn phÝa tr-íc, mét sè d©n téc kh¸c l¹i ngõng trÖ, mét sè n-íc do hµng lo¹t nh÷ng nguyªn nh©n cô thÓ l¹i bá qua mét h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nµo ®ã. §iÒu ®ã chøng tá lµ sù kÕ tôc thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi kh«ng gièng nhau ë tÊt c¶ c¸c d©n téc. 6 Tuy nhiªn, trong toµn bé tÝnh ®a d¹ng cña lÞch sö cña c¸c d©n téc kh¸c nhau th× trong mçi thêi kú lÞch sö cô thÓ vÉn cã khuynh h-íng chñ ®¹o nhÊt ®Þnh cña sù ph¸t triÓn x· héi. §Ó x¸c ®Þnh ®Æc tr-ng cña giai ®o¹n nµy hay giai ®o¹n kh¸c cña lÞch sö thÕ giíi phï hîp víi khuynh h-íng lÞch sö chñ ®¹o, ®ã lµ kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö. Kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö cã thÓ g¾n liÒn víi thêi gian mµ mét h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nhÊt ®Þnh thèng trÞ. ThÝ dô, khi chóng ta nãi vÒ thêi ®¹i x· héi chiÕm h÷u n« lÖ hay thêi ®¹i phong kiÕn lµ g¾n chóng vµo thêi gian mµ nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi ®ã thèng trÞ. Kh¸i niÖm thêi ®¹i còng cã thÓ g¾n víi nh÷ng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh. §Ó v¹ch râ ®-îc xu h-íng cña thêi ®¹i, theo Lªnin, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh xem giai cÊp nµo lµ trung t©m cña thêi ®¹i, quy ®Þnh néi dung chñ yÕu cña thêi ®¹i ®ã. Kh¸c víi kh¸i niÖm h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi x¸c ®Þnh ®Æc tr-ng cña mét b-íc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña x· héi, kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö thÓ hiÖn tÝnh nhiÒu vÎ cña c¸c qu¸ tr×nh ®ang diÔn ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ë mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Trong cïng mét thêi ®¹i, ë cïng mét bé phËn kh¸c nhau cña nh©n lo¹i cïng tån t¹i nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi kh¸c nhau. Trong cïng mét thêi ®¹i cã nh÷ng bé phËn, nh÷ng phong trµo hoÆc tiÕn lªn phÝa tr-íc, hoÆc tho¸i l-u, hoÆc ®i lÖch theo mét h-íng nµo ®ã. Cuèi cïng, kh¸i niÖm thêi ®¹i g¾n liÒn víi sù qu¸ ®é tõ mét h×nh th¸i kinh tÕ, x· héi nµy sang mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c. ThÝ dô, qu¸ ®é tõ chñ nghÜa phong kiÕn sang chñ nghÜa t- b¶n ®-îc gäi lµ thêi ®¹i phôc h-ng, thêi ®¹i c¸ch m¹ng t- s¶n. Gi¸ n¨m 1996 t-¬ng ®-¬ng víi 80% tæng gi¸ trÞ c¸c kho¶n ®Çu t- nµy vµo Th¸i Lan tr¸i víi nh÷ng nhËn ®Þnh th«ng th-êng vÒ chñ nghÜa t- b¶n, nhµ n-íc t- b¶n ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi mµ nhiªï khi víi sù nç lùc tíi møc quyÕt liÖt cña nã. C¸c n-íc t- b¶n ®· v-ît qua nhiÒu cuéc khñng ho¶ng d÷ déi. 7 Nh-ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ, liÖu víi tÊt c¶ sù t¨ng tr-ëng vµ vËn ®éng trªn ®©y cã trë thµnh chiÒu h-íng ph¸t triÓn v÷ng bÒn vµ cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña chñ nghÜa t- b¶n hay kh«ng? Víi môc ®Ých bÊt di bÊt dÞch lµ ch¹y theo lîi nhuËn, quy luËt tuyÖt ®èi cña chñ nghÜa t- b¶n mµ K. Marx ®· ph¸t triÓn – quy luËt s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d- - vÉn ®ang chi phèi toµn bé c¬ chÕ vËn hµnh cña nã, chñ nghÜa tb¶n, kh«ng bao giê t¹o ®-îc sù æn ®Þnh l©u dµi cho nÒn kinh tÕ. Ngay c¶ khi cã mét bÒ ngoµi phÇn vÞnh th× nguy c¬ khñng ho¶ng vÉn tiÒm tµng vµ s½n sµng bïng lªn ngay trong lßng nã. §©y lµ cuéc khñng ho¶ng cña c¶ hÖ thèng chø kh«ng ph¶i chØ mét vµi n-íc trong hÖ thèng. Dï cã vai trß khèng chÕ vÒ kinh tÕ, song c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa vÉn lu«n bÞ lÖ thuéc vµo nh÷ng yÕu tè bªn ngo¯i, th­êng xuyªn vÊp ph°i sù ph°n kh²ng cða vïng “ngo³i vi” §iÓn h×nh lµ có rèc dÇu löa sau cuéc chiÕn tranh vïng vÞnh. LiÖu chñ nghÜa t- b¶n cã thÓ tù do, mÆc søc lµm m-a lµm giã vµ liÖu cßn lµm chuyÖn nµy ®-îc bao l©u n÷a trªn c¸c ®Þa bµn h¶i ngo¹i? Ng-êi ta cßn thÊy sù c¹nh tranh tµn khèc theo quy luËt cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng tù do vµ ch¹y theo lîi nhuËn hÕt søc rèi ren vµ phøc t¹p. Ngµy cµng næi lªn trong chñ nghÜa t- ban nh÷ng ®èi s¸ch nh»m lo¹i trõ nhau, vµ do ®ã nã tiÒm tµng mét t×nh thÕ kh«ng æn ®Þnh. Ch¼ng h¹n, ngay nh÷ng n¨m 1994 vµ 1995, chóng ta chøng kiÕn sù giµnh dËt vÞ trÝ hµng ®Çu trong quan hÖ tiÒn tÖ quèc tÕ gi÷a ®ång Yªn (NhËt) vµ ®ång ®«la (Mü), cïng víi cuéc chiÕn th-¬ng m¹i gi÷a EU vµ Mü vÒ chuèi ®· thÓ hiÖn sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c c-êng quèc t- b¶n chñ nghÜa khi ngÊm ngÇm, lóc c«ng khai ®· ®Èy c¹nh tranh b¸o sù khèc liÖt míi. Tuy nhiªn nh÷ng m©u thuÉn nµy cña c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa kh«ng cßn ®-îc ®em ra gi¶i quyÕt b»ng nh÷ng cuéc chiÕn tranh ®Ém m¸u mµ b©y giê chóng ®· ®-îc gi¶i quyÕt b»ng sù nh-îng bé lÉn nhau nh-ng nh÷ng m©u thuÉn cña c¸c n-íc nµy vÉn kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®-îc. Dï kh«ng phñ nhËn c¶i vÖ bÒ ngoµi phÇn vÞnh cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ cïng nh÷ng mãn lîi nhuËn khæng lå cña chñ nghÜa t- b¶n nh- ng kh«ng ai kh«ng thÊy mét cuéc khñng ho¶ng v¨n ho¸ s©u s¾c, kh«ng lèi tho¸t trong x· 8 héi t- b¶n hiÖn ®¹i. Næi bËt lªn ®©y c¸i l« gÝc sinh lîi tµi chÝnh lÊn ¸n c¶ phóc lîi con ng-êi. B¶n th©n con ng-êi kh«ng cßn lµ ®èi t-îng phôc vô s¶n xuÊt mµ d-êng nh- bÞ quy vÒ mét bé phËn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ chØ nh- vËy (quy luËt Taylor. Tõ ®ã, v¨n ho¸ bÞ th-¬ng m¹i lÊn ¸t c«ng viÖc ®µo t¹o gi¸o dôc con ng-êi trë nªn quÌ quÆt, vô lîi nh- kiÓu chÕ t¹o ra ng-êi m¸y chø kh«gn ph¶i nh»m môc ®Ých h×nh thµnh nh÷ng con ng-êi víi tÊt c¶ sù ph¸t triÓn phong phó cña nã. Ngay c¶ nh÷ng sinh ho¹t cao cÊp cña con ng-êi (s¸ng t¹o nghÖ thuËt, v¨n ho¸) còng bÞ chi phèi tíi møc ®ång nhÊt víi c«ng nghÖ, víi th-¬ng m¹i, ®i tíi huû diÖt cã tÝnh con ng-êi còng v× c¸i l«gÝc sinh lîi cña chñ nghÜa t- b¶n mµ m«i tr-êng sinh th¸i bÞ x©m ph¹m tµn tÖ vµ ë c¸i vïng “ngo³i vi” m«i tr­êng cñng bÞ t­íc ®o³t v¯ bÞ bâc lét tíi møc khâ t­ëng t­îng næi. MÆt kh¸c, chñ nghÜa t- b¶n vÉn kh«ng gi¶i quyÕt ®-îc c¸c tÖ n¹n cè h÷u cña nã, nhÊt lµ n¹n thÊt nghiÖp vµ nÕu tÖ ph©n biÖt chñng téc vèn lµ ung nhät cña x· héi hiÖn ®¹i, chñ nghÜa t- b¶n kh«ng t×m c¸ch tiªu diÖt nã, mµ t¸i l¹i trong nhiÒu lóc nhiÒu n¬i nã vÉn dïng ®Ó phôc vô cho quyÒn lîi vÞ kû cña giai cÊp t- s¶n. Ngay c¶ quyÒn b×nh ®¼ng cña phô n÷ vÉn ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng tåi tÖ nhÊt, ®Æc biÖt lµ ë c¸c lÜnh vùc tiÒn c«ng, viÖc lµm vµ c¸c quan hÖ x· héi vµ c¸c ®iÒu kiÖn sinh ho¹t. Mét t×nh tr¹ng n÷a lµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt nhÊt lµ c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng hiÖn ®¹i vèn lµ s¶n phÈm cña v¨n minh- v¨n ho¸ th× kh«ng hiÕm n¬i ®· ®-îc sö dông ®Ó chèng l¹i v¨n ho¸, v¨n minh v× môc ®Ých th-¬ng m¹i. Ng-êi ta còng lÇm t-ëng vÒ lßng tõ thiÖn cña c¸c chÝnh quyÒn t- s¶n vµ giíi chñ khi thÊy ®©u ®ã ë hä cã nh÷ng c¶i c¸ch vÒ mÆt phóc lîi, nh-ng kú thùc ®ã lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng cuéc ®Êu tranh ngµy cµng cã ý thøc cña giai cÊp c«ng nh©n, th-êng lµ do c¸c chÝnh ®¶ng c¸nh t¶ lµm nßng cèt vµ h¬n n÷a ®ã chÝnh lµ ®iÒu mµ giai cÊp t- s¶n b¾t buéc ph¶i lµm ®Ó b¶o vÖ lîi Ých l©u dµi cña hä. NÕu trªn c¸c lÜnh vùc kinh tÕ – x· héi, chñ nghÜa t- b¶n hiÖn ®¹i lu«n t×m ®ñ c¸ch ®Ó ®iÒu chØnh vµ thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi nh»m v-ît qua nh÷ng cuéc khñng ho¶ng, t×m con ®-êng ph¸t triÓn, th× trong lÜnh vùc 9 chÝnh trÞ còng vËy. Bµi häc lÞch sö cho thÊy, vÊn ®Ò lín nhÊt ®èi víi c¸c nhµ n-íc t- s¶n lµ ng¨n chÆn ®-îc c¸c c¬n b·o t¸p c¸ch m¹ng th-êng ph¸t sinh do sù bÊt m·n cao ®é cña giai cÊp c«ng nh©n, hoÆc tiÕp theo nh÷ng thêi kú hçn lo¹n cña x· héi, mµ trong ®ã giai cÊp t- s¶n x©u xÐ lÉn nhau ®Ó bßn rót x-¬ng tuû cña nh©n d©n lao ®éng. Giai cÊp t- s¶n ®· vµ ®ang cè g¾ng xoa dÞu m©u thuÉn c¬ b¶n nµy b»ng mäi thñ ®o¹n. mét khi quyÒn lîi vÞ kû cña giai cÊp t- s¶n bÞ ®ông ch¹m th× kÓ c¶ chñ nghÜa t- b¶n nhµ n-íc hay c¸c mÆt trËn liªn minh d-íi c¸c tªn gäi kh¸c nhau, cuèi cïng ®Òu tan vì. Râ rµng vÊn ®Ò kh«ng thÓ ®-îc gi¶i quyÕt nÕu nh- m©u thuÉn c¬ b¶n Êy kh«ng ®-îc gi¶i quyÕt. Trong t×nh h×nh ®ã chñ nghÜa t- b¶n c¶i l-¬ng l¹i xuÊt ®Çu lé diÖn. NhiÒu chÝnh trÞ gia, häc gi¶ t- s¶n th-êng nªu ra chiªu bµi x· héi sÏ biÕn ®æi vÒ c¬ b¶n kh«ng ph¶i b»ng ®Êu tranh c¸ch m¹ng mµ b»ng sù chuyÓn biÕn dÇn nhËn thøc vµ lßng ch¾c Èn cña giai cÊp t- s¶n, sè kh¸c th× rªu rao vÒ c¸c kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn gi÷a t- b¶n vµ lao ®éng n»m ngay trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô s¶n xuÊt. NghÜa lµ, theo hä cÇn ph¶i tiÕn hµnh “cuéc c°i c²ch trÝ tuÖ v¯ ®³o ®øc” ngay tr­íc khi gi¯nh ®­îc chÝnh quyÒn tõ giai cÊp t- s¶n. tÊt c¶ chØ lµ mÞ d©n bëi trong t×nh h×nh hiÖn nay mµ giai cÊp ts¶n ®ang lµm ra søc cñng cè lùc l-îng vµ s½n sµng tiªu diÖt bÊt cø mét sù ph¶n kh¸ng nµo hay mét ý ®å nµo ®ông tíi sù tån vong cña chÝnh quyÒn ts¶n. Ng-êi ta còng ®ang cè chÕ ®é tam quyÒn ph©n lËp vµ coi ®©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn d©n chñ chÝnh trÞ thËm chÝ ®Ó ®¶m b¶o cho chÝnh quyÒn t- s¶n biÕn dÇn thµnh chÝnh quyÒn nh©n d©n trªn c¬ së nh÷ng yÕu tè c«ng lý cña ph¸p luËt vµ nh÷ng yÕu tè tù do d©n chñ cña nghÞ tr-êng. Ng-êi ta còng ®ang khuyÕch tr-¬ng vÒ chÕ ®é tam quyÒn ph©n lËp g¾n víi chÕ ®é ®a ®¶ng vèn lµ s¶n phÈm cña giai cÊp t- s¶n cã t¸c dông ng¨n ngõa nã trë thµnh ph¸t xÝt ®éc tµi. Nh-ng thËt lµ v« lý nÕu chÝnh quyÒn t- s¶n vµ chÕ ®é ®a ®¶ng mµ nã cho phÐp tån t¹i ®i ng-îc quyÒn lîi cña giai cÊp t- s¶n. Thùc ra, Phi- ®en Cax- t¬ro nãi, c¸i ®a cùc vµ c¸i ph©n cùc mµ hä cæ vò khuyÕch tr-¬ng trªn kia, 10 cuèi cïng còng chØ quy vÒ c¸i ®¬n cùc vµ ®éc t«n lµ quyÒn lîi cña giai cÊp ts¶n mµ th«i. Mü lµ mét vÝ dô ®iÎn h×nh. GÇn ®©y, ng-êi ta còng lu«n bµn luËn nhiÒu vÒ mét yÕu tè trong nÒn chÝnh trÞ cña c¸c n-íc chñ nghÜa t- b¶n ph¸t triÓn lµ chÕ ®é x· héi d©n chñ ë mét sè n-íc tõng ®-îc coi lµ kiÓu mÉu chÝnh trÞ cho c¸c t- b¶n. §óng lµ kh«ng ai phñ nhËn ®-îc mét sè thµnh tùu quan träng vÒ kinh tÕ – x· héi mµ c¸c n-íc nµy ®¹t ®-îc vµ mét thêi t¹o ra c¸i ¶o t-ëng vÒ mét lèi tho¸t cho chñ nghÜa t- b¶n lµ cã thÓ thay ®æi ®-îc hoµn toµn thùc tr¹ng mµ kh«ng thay ®æi thùc chÊt nh-ng hiÖn nay t×nh h×nh ®· kh«ng nh- ng-êi ta mong muèn. Nh÷ng vÊn ®Ò cè h÷u cña chñ nghÜa t- b¶n mét thêi ®-îc kho¶ lÊp nay l¹i næi lªn. Cuèi cïng nÕu quan s¸t mét c¸ch kh¸ch quan trªn b×nh diÖn c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ, ng-êi ta kh«ng thÓ kh«ng thÊy râ sè phËn cña c¸c n-íc tb¶n ch- nghÜa ph¸t triÓn nãi riªng vµ vËn mÖnh cña chñ nghÜa t- b¶n nãi chung. Chñ nghÜa t- b¶n kh«ng thÓ sö dông m·i nh÷ng biÖn ph¸p ®µn ¸p, khai th¸c hay lîi dông nh- tr-íc ®©y ®èi víi c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba. VÞ trÝ vµ quyÒn lîi cña hä ë c¸c n-íc thø ba lu«n bÞ th¸ch thøc vµ ®e do¹. Nh÷ng mãn nî cò liÖu cã m·i lµ xÝch xiÒng ®èi víi c¸c n-íc thÕ giíi thø ba, khi ngµy cµng cã nhiÒu n-íc ®ßi xo¸ nî gi¶m nî hoÆc ho·n tr¶ nî v« thêi h¹n? vµ c¸c nhµ n-íc thÕ giíi thø ba liÖu cã cam chÞu m·i nh÷ng cuéc trao ®æi bÊt b×nh ®¼ng víi c¸c n-íc t- b¶n trong khi hä kh«ng thiÕu c¬ héi cã lîi trong trao ®æi víi c¸c n-íc kh¸c vµ gi÷a hä v¬i nhau ? ®iÒu nµy ®· trùc tiÕp lµm lung lay ®Þa vÞ vµ chi phèi sè phËn cña chñ nghi· t- b¶n. ThËm chÝ, ngay sau sù sôp ®æ cña nhñ nghÜa x· héi ë Liªn X« vµ §«ng ¢u, liÖu sù æn ®Þnh cña chñ nghÜa t- b¶n cã ®ñ søc chøng tá chñ nghÜa t- b¶n lµ con ®-êng ph¸t triÓn tèi -u cña nh©n lo¹i ? kh«ng bëi v× chñ nghÜa t- b¶n vÉn kh«ng tho²t khài nh÷ng c¨n bÖnh “th©m c¨n cè ®Õ” cða nâ, dï “mèi ®e do³ céng s°n” t­ëng nh­ nhÑ ®i. Chð nghÜa t- b¶n vÉn kh«ng kh¸t väng x©m ph¹m nÒn ®éc lËp cña c¸c quèc gia, trµ ®¹p quyÒn lîi tù do cña c¸c d©n téc b»ng ®ñ h×nh thøc can thiÖp vò trang th« b¹o cuéc chiÕn ë K«s«v« - hay ©m m-u diÔn biÕn hoµ b×nh víi nh÷ng cuéc chiÕn tranh nhung lôa kÝch ®éng vµ 11 x« ®Èy c¸c n-íc vµo cuéc chÐm giÕt ®Ém m¸u ë kh¾p c¸c ch©u lôc.Vµ ng-êi ta còng ®ang chøng thùc khèi m©u thuÉn ngµy cµng lín vµ c¨ng th¼ng gi÷a c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn trong cuéc x©u xÐ giµnh vÞ trÝ hµng ®Çu trong trËt tù thÕ giíi hiÖn nay, m©u thuÉn ®ã ®ang trë thµnh nguy c¬ ®e do¹ kh«ng nh÷ng chÝnh sè phËn hä mµ cßn c¶ nh©n lo¹i. §ã lµ b»ng chøng kh«ng g× chèi bá ®-îc. 2, L«gÝc tÊt yÕu “Sù vÜ ®³i v¯ tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cða b°n th©n chÕ ®é t­ s°n” ®Õn chð nghÜa x± héi. Râ rµng, chñ nghÜa t- b¶n kh«ng ph¶i ®îi ®Õn ngµy nay, mµ c¸ch ®©y h¬n 200 n¨m, “trong qu² tr×nh thèng trÞ giai cÊp ch­a ®Çy mét thÕ kû, ®± t³o ra nh÷ng lùc l-îng s¶n xuÊt nhiÒu h¬n vµ ®å sé h¬n, lùc l-îng s¶n xuÊt cña tÊt c° c²c thÕ hÖ tr­íc hîp l³i”, nh­ C.M²c viÕt trong tuyªn ng«n cða §¶ng céng s°n , v¯ “giai cÊp t­ s°n ®± ®âng mét vai trß hÕt søc c²ch m³ng trong lÞch sö”. Ngµy nay, chñ nghÜa t- b¶n ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ tin häc, tù ®éng ho¸, c«ng nghÖ sinh häc, vËt liÖu míi...Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc qu¶n lý cã thÓ nãi nh÷ng thµnh tùu Êy®· lµm thay ®æi lín n¨ng lùc ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña con ng-êi, ®em l¹i n¨ng suÊt lao ®éng vµ thu nhËp quèc d©n rÊt cao ë c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn vµ n-íc c«ng nghiÖp míi. Nâi nh­ C.M²c “sù vÜ ®³i” ®â l¯ mét sù thËt. Chòng ta ghi nhËn mét c¸ch kh¸ch quan, tÊt c¶ nh÷ng b-íc ph¸t triÓn míi cña nã víi t- c¸ch lµ nh÷ng thµnh tùu cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i ®ång thêi nh- lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn còng thÕ quèc tÕ ®èi víi ho¹t ®éng cu¶ chóng ta. Nh-ng còng kh«ng v× thÕ. Mµ chóng ta l¹i r¬i vµo ¶o väng nh- mét sè ng­êi ®ang ra søc cè ®Õn møc “t« son tr²t phÊn” cho chð nghÜa t­ b°n. MÆc dï chñ nghÜa t- b¶n cã kh«ng Ýt -u ®iÓm ®¹t trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi, nh-ng nã nhÊt ®Þnh kh«ng ph¶i lµ chÕ ®é cuèi cïng tèt ®Ñp mµ loµi ng-êi h»ng m¬ -íc. Dï cho cã sù ®iÒu chØnh, thay h×nh ®æi d¹ng chñ nghÜa tb¶n vÉn kh«ng hÒ thay ®æi b¶n chÊt, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®-îc m©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña lùc l-îng s¶n xuÊt ngµy cµng cao víi viÖc chiÕn h÷u t- b¶n chñ nghÜa vÒ t- liÖu s¶n xuÊt, vÉn kh«ng ®-îc gi¶i quyÕt m©u 12 thuÉn gi÷a t- b¶n vµ lao ®éng. Chñ nghÜa t- b¶n vÉm t×m mäi thñ ®o¹n bãc lét ng-êi lao ®éng lµm thuª vµ kiÕm lîi nhuËn b»ng c¸ch bßn rót gÝa trÞ thÆng dngµy cµng khñng khiÕp: tõ 211% (n¨m 1950) t¨ng vät lªn 300% (n¨m 1990). ThÕ t-¬ng ®èi æn ®Þnh cña nã vÉn kh«ng ®ñ che lÊp vµ xo¸ ®i nguy c¬ bÞ thay thÕ vÒ vËn mÖnh lÞch sö bÞ thay thÕ cña nãm, cho dï, nã cßn tiÒm tµng ph¸t triÓn song ®ã kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p ®óng ®¾n cho sù ph¸t triÓn cña lÞch sö loµi ng-êi vµ cho dï nh- ai ®ã nãi r»ng, ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa t- b¶n lµ sèng b»ng th¸ch thøc cña chÝnh m×nh vµ b¶n chÊt cña nã lµ thÝch nghi vµ chuyÓn ho¸ ®Ó kh«ng ngõng ph¸t triÓn, th× luËn ®iÓm Êy vÉn kh«ng lµm thay ®æi thùc tÕ lµ: chñ nghÜa t- b¶n kh«ng bao giê vµ ch-a bao giê gi¶i quyÕt ®-îc tËn gèc nh÷ng m©u thuÉn vµ nh÷ng cuéc khñng ho¶ng cña chÝnh nã. Chòng ta ®ang sèng trong thêi kú “lÞch sö ng¾n l³i”. Ng­êi ta ®ang nâi nhiÒu ®Õn viÖc häc tËp chñ nghÜa t- b¶n, thËm chÝ sau nh÷ng kinh nghiÖm ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t cña c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, ng-êi ta l¹i cã lóc tin r»ng cã thÓ t×m thÊy ë chñ nghÜa t- b¶n nh÷ng lêi gi¶i ®¸p ®Çy ®ñ cho mäi vÊn ®Ò ch¼ng h¹n: m« h×nh Thôy §iÓn, ph-¬ng ph¸p qu¶n lý NhËt B¶n, nÒn d©n chñ Mü...th-êng ®-îc coi nh- nh÷ng kiÓu mÉu. Nh÷ng kinh nghiÖm lÞch sö ®· sím chØ ra sai lÇm cña nhËn thøc lÖch l¹c mét chiÒu ®ã. §óng lµ c¸ch qu¶n lý kinh tÕ còng nh- viÖc qu¶n lý x· héi cña chñ nghÜa t- b¶n cã nh÷ng ®iÒu ®¸ng ®Ó häc tËp ®ã kh«ng ®-îc quªn nh÷ng d÷ kiÖn c¨n b¶n lµ môc tiªu mµ mçi x· héi ®Æt ra: c¬ së vËt chÊt vµ tinh thÇn nh÷ng c¬ cÊu truyÒn thèng cña tõng x· héi: ®iÒu kiÖn mäi mÆt ®-îc x¸c ®Þnh trong tõng giai ®o¹n lÞch sö. Bµn vÒ vÊn ®Ò nµy, nhµ kinh tÕ häc NhËt B¶n N«- ru – si –ma ®· viÕt trong t¸c phÈm nåi tiÕng “ v× sao NhËt B°n th¯nh c«ng” r´ng “ Th¯nh c«ng cða NhËt B°n ®em sang Anh sÏ kh«ng ®¹t thµnh c«ng nh- vËy, v× mét lý do ®¬n gi¶n ng-êi NhËt kh²c ng­êi Anh”. Hµn l¯ kh«ng hiÓu ®­îc ®iÒu ®¬n gi°n Êy m¯ gÇn ®©y câ ng­êi nh÷ng toan b¯n tíi c²i gãi l¯ “ Kh° n¨ng tiÕn tíi chð nghÜa x· héi cña b°n th©n chð nghÜa t­ b°n” hay “ Nh÷ng m¬ ­íc cða chð nghÜa x± héi th× chÝnh chð nghÜa T­ b°n sÏ thùc hiÖn”. Hã cÇn l­u ý r´ng, nh÷ng nguy c¬ cða chñ nghÜa t- b¶n kh«ng nh÷ng vÉn cßn ®ã, mµ ngµy mét tiÒm tµng vµ nÆng nÒ 13 h¬n n´m “ ngo¯i vßng kiÓm so¸t cña chÝnh nã, trùc tiÕp ph-¬ng h¹i ®Õn ®êi sèng nh©n lo³i. Nâi nh­ cè tång thèng Ph²p, «ng Ph. Mit t¬ r¨ng: “ Chð nghÜa t- b¶n thuÇn nhÊt gièng nh- c¸nh rõng rËm, hÖ thèng x· héi nµy lu«n lµm n¶y sinh nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng míi. TÊt c¶ ®iÒu ®ã sÏ dÉn tíi c²i g×?” Cuèi cïng ®iÒu ®ã sÏ dÉn tíi mét c©u hái: Víi b¶n chÊt vµ tiÒn ®å cña tb¶n nh- vËy th× chÝnh nã sÏ ®i vÒ ®©u? c©u tr¶ lêi kh«ng thÓ kh¸c ®-îc lµ chñ nghÜa x± héi. §iÒu Êy cñng tÊt yÕu l¯ “ Sù vÜ ®³i v¯ tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cða b¶n th©n chÕ ®é t­ s°n” n´m trong dßng vËn ®éng cða x± héi lo¯i ng­êi. Nh­ C Mac ®a nâi m¯ CMac l³i kh«ng câ ý ®Þnh “nghÜ ra” ®iÒu ®â. V× “trong t¯i liÖu cña CMac, ng-êi ta kh«ng thÊy m¶y may mét ý ®Þnh nµo nh»m ®-a nh÷ng ¶o t-ëng nh»m ®Æt ra nh÷ng ®iÒu vu v¬ nh÷ng ®iÒu mµ ng-êi ta kh«ng thÓ nµo biÕt ®-îc. Mac ®Æt vÊn ®Ò chñ nghÜa céng s¶n gièng nh- mét nhµ tù nhiªn häc ®Æt ra, ch¼ng h¹n, vÊn ®Ò tiÕn ho¸ cña mét gièng sinh vËt míi, mét khi ®± biÕt nguän gèc cða nâ v¯ ®Þnh ®­îc h­íng rá rÖt biÕn ®åi cða nâ” Chñ nghÜa t- b¶n hiÖn ®¹i, trªn thùc tÕ, ®· ®¹t ®-îc sù vÜ ®¹i nhÊt ®Þnh nµo ®ã nh-ng nã l¹i kh«ng ®ñ søc v-ît qua ®-îc nh÷ng m©u thuÉn co- b¶n tron qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, l¹i bÞ giíi h¹n bái ng-ìng kh«ng thÓ tr·nh ®-îc cña sù khñng ho¶ng, nªn tÊt yÕu nã ph¶i bÞ thay thÕ v× thuéc tÝnh nhÊt thêi cña chÝnh nã. Dï thÕ nµo ®i n÷a, xÐt d-íi gãc ®é cña v¨n ho¸ v¨n minh, nghÜa lµ gãc ®é cña chñ nghÜa nh©n ®¹o ch©n chÝnh, chñ nghÜa t- b¶n, ngay trong sù phån vinh vÒ kinh tÕ cña nã, ®ang ®Æt loµi ng-êi tr-íc mét cuéc khñng ho¶ng s©u s¾c, ngay trong sù ®iÒu chØnh vÒ chÝnh trÞ, x· héi, nã ®ang ®i ng-îc l¹i ®ßi hái cña thêi ®¹i chóng ta, ®ã lµ hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi ®ã lµ t¹o ra sù ph¸t triÓn toµn diÖn con ng-êi chø kh«ng ph¶i lµ t¸i ra s¶n xuÊt t- b¶n-®iÒu mµ chñ nghÜa t- b¶n ®ang cè søc lµm. V× vËy vËn mÖnh lÞch sö cña chñ nghÜa t- b¶n kÕt thóc sÏ ph¶i tíi håi ®Þnh ®o¹t víi sù më ra mét kû nguyªn lÞch sö míi cña loµi ng-êi-®ã lµ chñ nghÜa x· héi l« gÝc tÊt yÕu trªn c¬ së b¶n chÊt vµ tiÒn ®å cña chÝnh chñ nghÜa t- b¶n hiÖn nay. 14 HiÖn cã? §ã lµ mét nÒn kinh tÕ häc vÒ c¬ b¶n kh¸c h¼n quan ®iÓm cò. KiÓu kinh tÕ nµy ®-îc Boulding gäi lµ kiÓu kinh tÕ häc kiÓu con tµu vò trô. §ã lµ quan ®iÓm vÒ mét con tµu vò trô lao vµo kh«ng gian víi m«tk ®éi bay vµ mét l-îng tµi nguyªn quý gi¸ cã h¹n. Trõ nguån n¨ng l-îng mÆt trêi sù sèng cßn cña ®éi bay vµ vËn hµnh c¸c hÖ thèng hç trî ®êi sèng cña hä phô thuéc vµo b¶o tån kho tµi nguyªn trªn con tµu. Thùc tÕ nµy buéc ph¶i ®Ò ra nh÷ng nguyªn t¾c c¨n b¶n cho nÒn kinh tÕ kiÓu con tµu vò trô. Theo m« t¶ cña Boulding, ®êi sèng cña nh÷ng ng-êi trªn con tµu vó trô t¨ng lªn phô thuéc vµo viÖc hä cã sö dông vµ t¸i sinh mét c¸ch h÷u hiÖu hay kh«ng c¸c tµi nguyªn hiÖn cã ®Ó tr-íc tiªn ®¸p øng c¸c nhu cÇu thiÕt th©n, råi tuú theo l-îng thÆng d- cã ®-îc, míi tho¶ m·n nhu cÇu cao h¬n cña hä . Bëi lÏ, bÊt cø tµi nguyªn nµo bÞ lo¹i ra, nghÜa lµ ®èi víi nh÷ng ng-êi trªn tµu lµ mÊt m¸t h¼n, th× ®ã lµ dÊu hiÖu trôc trÆc nghiªm träng cña hÖ thèng. Môc tiªu lµ kÐo dµi tuæi thä cña s¶n phÈm, h¬n lµ t¨ng tèc ®é phÕ th¶i chung; vµ lµ thay thÕ c¸c vËt liÖu b»ng c«ng nghÖ th«ng tin trong viÖc thiÕt kÕ c¸c hÖ thèng hç trî ®êi sèng cña c¸c s¶n phÈm. ChØ cã thÓ duy tr× ®êi sèng trªn con tµu b»ng sù hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trªn con tµu. Mçi ng-êi ®Òu ph¶i c¶m thÊy cã phÇn tr¸ch nhiÖm duy tÌi hÖ thèng vµ s½n sµng chÊp nhËn nguån tµi nguyªn ph©n phèi vµ c«ng b»ng. Do ®ã, chóng ta cã thÓ kÕt luËn r»ng kh«ng thÓ coi gia t¨ng s¶n l-îng kinh tÕ trªn con tµu lµ tiÕn bé, nÕu nã kh«ng dùa trªn tiÕn tr×nh s¶n xuÊt bÒn v÷ng vµ ®-îc ph©n phèi c«ng b»ng gi÷a c¸c thµnh viªn. Ngµy nay, thiªn nhiªn ®ang l-u ý víi chóng ta ®ang bÞ chi phèi bëi quan ®iÓm tr¸i ng-îc víi thùc tÕ còng nh- quan ®iÓm tiÒn C«picnic cho r»ng mÆt trêi quay quanh tr¸i ®Êt. TÊt c¶ chóng ta cïng sèng trªn mét con tµu, chø kh«ng ph¶i trªn ®ång cá bao la kh«ng biªn giíi. Ngµy nay, do d©n sè chóng ta qu¸ ®«ng, lßng ham muèn cña chóng ta qu¸ lín vµ c«ng nghÖ chóng ta qu¸ 15 m¹nh mÏ nªn kh«ng thÓ sèng b»ng huyÒn tho¹i cò. Nay chóng ta ph¶i häc c¸ch nh×n vµ t- duy hîp víi thùc tÕ cña chóng ta. Chóng ta ph¶i häc g¾n hÖ thèng vµ c«ng nghÖ cña con ng-êi víi hÖ thèng m«i sinh sao cho cã thÓ t¨ng n¨ng suÊt cña hÖ sinh th¸i v× lîi Ých l©u dµi cña nh©n lo¹i. Sù trçi dËy cña c¸c n-íc thø ba: Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, mét b-íc tiÕn quan träng cña c¸c n-íc chñ nghÜa t- b¶n ®ã lµ giai ®o¹n tÝch luü c¬ b¶n. Sau thÕ chiÕn II, cã rÊt nhiÒu n-íc dµnh ®-îc ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, tuy nhiªn nÒn kinh tÕ cña hä vÉn cßn phô thuéc mét c¸ch nÆng nÒ víi c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn, hä lµ n¬i cung cÊp nguyªn liÖu, nh©n c«ng rÎ m¹t vµ lµ thÞ tr-êng tiªu thô hµng hãa cña c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn. Mét c«ng cô cña c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn ®Ó g¾n chÆt c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba ®ã lµ c¸c kho¶n nî mµ c¸c n-íc nµy nî c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba ®· biÕt liªn kÕt víi nhau ®Êu tranh ®ßi c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn xo¸ vµ gi¶m nî. Tr-íc xu thÕ nµy c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn ®· ph¶i nh-îng bé vµ ®· ph¶i tuyªn bè xo¸ vµ gi¶m nî cho c¸c n-íc thuéc diÖn nghÌo nhÊt. Xu thÕ nµy ®· lµm thay ®æi chÝnh s¸ch cña c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn víi c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba, ®ã lµ chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng cïng cã lîi th«ng qua c¸c h×nh thøc c«ng cô kinh tÕ, nh- th-¬ng m¹i quèc tÕ, ®Çu t- vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Ngoµi nh÷ng quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn th× c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba còng ®Èy m¹nh quan hÖ bu«n b¸n song ph-¬ng, ®a ph-¬ng víi nhau ngµy cµng m¹nh mÏ. Vai trß cña c¸c tæ chøc quèc tÕ : Ngµy nay, trong c¸c quan hÖ quèc tÕ gi÷a c¸c n-íc víi nhau th× c¸c tæ chøc quèc tÕ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng. C¸c tæ chøc qu«c tÕ kh«ng nh÷ng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ c¸c n-íc víi nhau mµ cßn lµ lùc l-îng chñ yÕu ®Êu tranh, gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cho c¸c n-íc thuéc thÕ giíi thø ba. 16 Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña loµi ng-êi nh- « nhiÔm m«i tr-êng, liªn kÕt kinh tÕ qu«c tÕ, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt bëi mét n-íc riªng rÏ mµ cÇn ph¶i cã sù liªn kÕt gi÷a c¸c quèc gia víi nhau th«ng qua tæ chøc quèc tÕ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã mét c¸ch ®ång bé nhÊt qu¸n. Víi tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ nh- hiÖn nay, c¸c tæ chøc quèc tÕ l¹i cµng ®ãng vai trß quan träng, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ, sù di chuyÓn vèn, quan hÖ mËu dÞch cÇn th«ng qua c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó ®iÒu chØnh. C¬ cÊu giai cÊp: Do tèc ®ä ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt vµ lùc l-îng s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng ®-îc n©ng cao, c¬ cÊu giai cÊp x· héi ë n-íc t- b¶n ph¸t triÓn cã sù thay ®æi râ rÖt, ®Æc biÖt lµ sù t¨ng nhanh vÒ sè l-îng cña tÇng líp trug gian. Do nh÷ng ngµnh nghÒ truyÒn thèng bÞ thu hÑp, c¸c ngµnh dÞch vô vµ c«ng nghiÖp míi ra ®êi v¯ ph²t triÓn dÉn tíi tÇng líp “c«ng nh©n ²o tr¾ng”, nh©n viªn khoa häc kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý, tÇng líp trÝ tuÖ ...ngµy mét ®«ng ®¶o. Hä ®ang trë thµnh tÇng líp x· héi chñ yÕu cña c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn. TÇng líp nµy cã ®êi sèng vËt chÊt kh¸ cao, cã tr×nh ®é d©n trÝ cao. Hä còng chÝnh lµ lùc l-îng lao ®éng cho mét nÒn kinh tÕ míi, nÒn kinh tÕ tri thøc. 17 PhÇn II. VËn dông lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo ®iÒu kiÖn ViÖt nam hiÖn nay. 1. TÊt yÕu kh¸ch quan cña con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi. ViÖc vËn dông lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña chñ nghÜa Mac-Lªnin vµo viÖc ®Ò ra chiÕn l-îc cho c¸ch m¹ng ViÖt nam tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. §-êng lèi c¸ch m¹ng do chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta nªu ra lµ sù vËn dông s¸ng t¹o h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi vµo ®iÒu kiÖn ViÖt nam. §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh r»ng sau khi ViÖt nam tiÕn hµnh c«ng viÖc c¸ch m¹ng d©n chñ nh©n d©n sÏ tiÕn lªn lµm cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa. §©y lµ sù lùa chän ®óng h-íng ®i vµ x¸c ®Þnh môc tiªu cña sù ph¸t triÓn. CHóng ta ®Òu biÕt, ®èi víi §¶ng ta, viÖc lùa chän vµ x¸c ®Þnh nµy ®Æt ra ngay tõ n¨m 1930 vµ lu«n lu«n ®óng víi mäi sù biÕn ®éng trong thùc tiÔn ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng ViÖt nam, trong lÞch sö ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ cña d©n téc chÝnh c-¬ng, s¸ch l-îc v¾n t¾t do NguyÔn ¸i Quèc khëi th¶o vµ luËn v¨n chÝnh trÞ cña §¶ng n¨m 1930 ®· ghi râ C¸ch m¹ng ViÖt nam sÏ ®i theo con ®­êng “l¯ t­ s°n d©n quyÒn c²ch m³ng ®Ó ®i tíi x± héi céng s°n” bà qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t- b¶n chñ nghÜa. Sù lùa chän nµy lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp n¶y sinh tõ sù gi¸c ngé chñ nghÜa M¸c-Lªnin, chñ nghÜa x· héi khoa häc ë l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc sau mét thËp niªn (1911-1920) ®i t×m ®-êng cøu n-íc vµ ®· t×m thÊy chñ nghÜa Lªnin, ®· nhËn thøc râ c¸ch m¹ng ViÖt nam sÏ ®i theo con ®­êng C²ch m³ng th²ng M­êi “§­êng c²ch mÖnh” (1927) l¯ t²c phÈm lý luËn macxÝt ®Çu tiªn ®-îc x©y dùng trªn nÒn mãng cña t- t-ëng ®ã. Trong t¸c phÈm quan träng nµy NguyÔn ¸i Quèc ®· chØ râ: “Trong thÕ giíi b©y giê chØ câ c²ch mÖnh Nga l¯ ®± th¯nh c«ng v¯ th¯nh c«ng ®Õn n¬i, nghÜa lµ d©n chóng ®-îc h-ëng c¸i tù do h¹nh phóc, b×nh ®¼ng thËt, chø kh«ng ph¶i tù do vµ b×nh ®¼ng gi¶ dèi nh- ®Õ quèc Ph¸p khoe khoang bªn Nam An” Ng­êi khµng ®Þnh, chØ câ chð nghÜa Lªnin l¯ ch©n chÝnh nhÊt, ch¾c ch¾n nhÊt vµ c¸ch mÖnh nhÊt mµ chóng ta sÏ ®i theo. Tõ b-íc ngoÆt n¨m 1920, khi NguyÔn ¸i Quèc trë thµnh ng-êi cégn s¶n vµ cho ®Õn 18 nh÷ng n¨m sau nµy. NG-êi ®Òu nhÊt qu¸n kh¼ng ®Þnh, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng d©n téc chØ cã thÓ thùc hiÖn ®-îc b»ng con ®-êng c¸ch m¹ng v« s¶n, b»ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi míi, x· héi céng s¶n chñ nghÜa. Khi miÒn B¾c ®· ®-îc gi¶i phãng nh-ng miÒn Nam cßn ph¶i tiÕp tôc chiÕn ®Çu v× ®éc lËp tù do cña Tæ Quèc, t×nh h×nh lóc ®ã ®Æt ra c©u hái: MiÒn B¾c cã nªn b-íc ngay vµo thêi kú qu¸ ®é ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi hay kh«ng khi khi môc tiªu ®éc l¹ap d©n téc ch-a ®-îc gi¶i quyÕt xong ë miÒn Nam? §¶ng ta kh¼ng ®Þnh lµ ph¶i ®ång thêi tiÕn hµnh hai nhiÖm vô c¸ch m¹ng: tiÕp tôc cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ ë miÒn Nam vµ tiÕn hµnh x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c. Sù lùa chän nµy ®· ®-îc thùc tiÔn x¸c nhËn lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Kh«ng cã sù hËu thuÉn cña chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c, c¸ch m¹ng miÒn Nam sÏ kh«ng cã nh÷ng ®¶m b¶o vËt chÊt vµ tinh thÇn cÇn thiÕt cho th¾ng lîi. Khi miÒn Nam ®· ®-îc gi¶i phãng, ®Êt n-íc thèng nhÊt, mét vÊn ®Ò còng ®-îc ®Æt ra lµ miÒn Nam sÏ cïng miÒn B¾c tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi hay t¹m thêi dõng l¹i mét thêi gian ®Ó phôc håi sau chiÕn tranh? Cã thÓ nãi, sù lùa chän nµy lµ mét thö th¸ch kh«ng kÐm phÇn phøc t¹p. §¶ng quyÕt ®Þnh c¶ n-íc cïng ®i lªn chñ nghÜa x· héi. QuyÕt ®Þnh nµy ®· ®-îc thùc tiÔn x¸c nhËn hoµn toµn ®óng ®¾n. Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80, kinh tÕ x· héi n-íc ta l©m vµo cuéc khñng ho¶ng trÇm träng, chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ §«ng ¢u ®ang chao ®¶o. Nh-ng còng chÝnh vµo lóc Êy, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh ®-êng lèi ®æi míi, chñ tr-¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, héi nhËp vµ më cöa víi bªn ngoµi. Mét lÇn n÷a sù kh¼ng ®Þnh cña §¶ng ta vÒ con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®· ®-îc thùc tiÔn x¸c nhËn lµ ®óng ®¾n. Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80, kinh tÕ – x· héi n-íc ta l©m vµo cuéc khñng ho¶ng trÇm träng chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ §«ng ¢u ®ang chao ®¶o. Nh-ng còng chÝnh vµo lóc Êy, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh ®-êng lèi ®æi míi, 19 chñ tr-¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, héi nhËp vµ më cöa víi bªn ngoµi. Mét lÇn n÷a sù kh¼ng ®Þnh cña §¶ng ra vÒ con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®· ®-îc thùc tiÔn x¸c nhËn lµ ®óng ®¾n. Cã thÓ nãi, nh÷ng quyÕt s¸ch cña §¶ng ta ë thêi kú nµy thÓ hiÖn sù n¨ng ®éng vÒ t- duy lý luËn g¾n liÒn víi sù mÉn c¶m vÒ thùc tiÔn cïng b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng. §ã lµ sù kh¼ng ®Þnh tÝnh tÊt yÕu cña sù ®æi míi theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa: ®æi míi ®Ó ph¸t triÓn, ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, ®Ó v-ît qua nh÷ng k×m h·m cña m« h×nh cò – m« h×nh hµnh chÝnh bao cÊp, ®Ó gi¶i phãng vµ khai th¸c mäi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña x· héi nh»m thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. §æi míi kh«ng ph¶i lµ tõ bá chñ nghÜa x· héi, mµ lµ kh¼ng ®Þnh tÝnh quy luËt cña con ®-êng ph¸t triÓn ®ã lµm cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi c«ng b»ng v¨n minh. ®óng víi quy luËt kh¸ch quan h¬n phï hîp víi hoang c¶nh, ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ®Êt n-íc víi xu thÕ, ®Æc ®iÓm cña thÕ giíi hiÖn ®¹i. §æi míi lµ ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi hiÖu qu¶ h¬n lµm cho chñ nghÜa x· héi béc lé vµ kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt -u viÖt cña nã, tõng b-íc ®Þnh h×nh vµ ph¸t triÓn trong thùc tÕ, l¯m cho “®êi sèng vËt chÊt ngµy cµng t¨ng, ®êi sèng tinh thÇn ngµy c¯ng tèt, x± héi ng¯y c¯ng v¨n minh, tiÕn bé” ®Ó cho nh©n d©n ta câ cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc®-îc häc hµnh tiÕn bé vµ ph¸t triÓn mäi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cða m×nh” ®Ó cho “d©n thùc sù l¯ chð v¯ l¯m chð lÊy x± héi vµ cuéc sèng cña m×nh? Nh- Hå ChÝ Minh ®· nhÊn m¹nh. Nh- vËy, ®i lªn x· héi chñ nghÜa lµ tÊt yÕu kh¸ch quan, vµ nã ®-îc thÓ hiÖn trong c«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng ta, ®æi míi ®Ó x¸c lËp mét sù æn ®Þnh míi nh»m lµm cho ®Êt n-íc ®¹t tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §iÒu ®ã cã ngi· lµ chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh con ®-êng x©y dùng chñ nghÜa x· héi víi sù n¨ng ®éng h¬n n÷a tichs cùc h¬n n÷a, vµ phï hîp h¬n n÷a víi t×nh h×nh thÕ giíi hiÖn ®¹i. ChÕ ®é x· héi chñ nghÜa mµ chóng ta ®ang x©y dùng sÏ lµ chÕ ®é ph¸t hiÖn vµ sö dông tèt nhÊt nh÷ng nguån lùc cña chÝnh m×nh, trong ®ã søc 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan