Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Môc lôc
Lêi nãi ®Çu.
ch¬ng I: c¬ së lý luËn chung vÒ kinh tÕ trang tr¹i.
1.Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i.
2.C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i.
3.§Æc trng cña kinh tÕ trang tr¹i.
4.§iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i.
5.C¸c lo¹i h×nh kinh tÕ trang tr¹i.
6.Kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè níc vµ ë níc ta.
7.C¸c chØ tiªu ph©n tÝch.
Ch¬ng II: thùc trang ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh
s¬n la.
I. §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi cã ¶nh hëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ
trang tr¹i cña tØnh.
1. §Æc ®iÓm tù nhiªn.
2. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi.
II. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë tØnh S¬n la.
1. Vµi nÐt vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë tØnh.
2. T×nh h×nh vÒ chñ trang tr¹i.
3. C¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
III. KÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
1. KÕt qu¶ s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
2. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
IV. KÕt luËn chung vÒ thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh.
Ch¬ng III: ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ
trang tr¹i cña tØnh trong thêi gian tíi.
I. Ph¬ng híng ph¸t triÓn.
1. Ph¬ng híng chung ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i n«ng nghiÖp níc ta.
2. Ph¬ng híng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh S¬n la.
II. C¸c gi¶i ph¸p tiÕp tôc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë S¬n la trong
thêi gian tíi.
1. Gi¶i ph¸p vÒ ®Êt ®ai.
2. Gi¶i ph¸p vÒ lao ®éng.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
3. Gi¶i ph¸p vÒ ®Çu t tÝn dông.
4. Gi¶i ph¸p vÒ khoa häc c«ng nghÖ.
5. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ trêng vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn.
6. Gi¶i ph¸p vÒ thuÕ.
7. Gi¶i ph¸p vÒ b¶o hé tµi s¶n ®· ®Çu t cña trang tr¹i.
8. Gi¶i ph¸p vÒ ®Çu t x©y dùng, hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n.
9. N©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cho c¸c chñ trang tr¹i.
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ.
Tµi liÖu tham kh¶o
Lêi nãi ®Çu
Tr¶i qua c¸c thêi kú c¸ch m¹ng §¶ng ta lu«n kh¼ng ®Þnh vai trß to lín vµ vÞ
trÝ quan träng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ngth«n. Cong cuéc
®æi míi cña §¶ng ta trong nh÷ng n¨m qua còng lÊy n«ng nghiÖp - n«ng th«n lµm
®Þa bµn träng ®iÓm, lµ kh©u ®ét ph¸ vµ ®· dµnh ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín.
Kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®îc ph¸t triÓn víi nhiÒu h×nh thøc phong phó, ®a
d¹ng kh¬i dËy nhiÒu nguån lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn n¨ng
®éng h¬n. Bé mÆt n«ng th«n vµ ®êi sèng n«ng d©n cã nhiÒu thay ®æi theo híng
tÝch cùc. Kinh t+Õ trang tr¹i ®îc kh¼ng ®Þnh lµ c¬ së kinh doanh n«n- l©m - ng
nghiÖp, lµ h×nh thøc kinh doanh nhá trùc tiÕp s¶n xuÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸ cho
x· héi, lµ ®èi tîng ®Ó tæ chøc l¹i nÒn n«ng nghiÖp - n«ng th«n theo híng s¶n
xuÊt hµng ho¸.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Kinh tÕ trang tr¹i ®îc coi lµ mét kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc thï
kinh tÕ n«ng th«n miÒn nói lµ mét híng ®i míi ®óng ®¾n cña qu¸ tr×nh ®æi míi
c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n S¬n la hiÖn nay.
Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®· ®a l¹i nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ vÒ kinh
tÕ x· héi, ®· ®a bé mÆt n«ng th«n S¬n la lªn mét bíc ph¸t triÓn míi. Song kinh
tÕ trang tr¹i vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ, cÇn ®îc nghiªn cøu, tæng kÕt
nh»m cung cÊp thªm nh÷ng t liÖu cÇn thiÕt ®Ó tõ ®ã cã thÓ t×m ra ®îc mét híng
®i ®óng ®¾n h¬n trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë S¬n la hiÖn nay.
Môc ®Ých nghiªn cøu:
TËp cho m×nh mét ph¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng
vÊn ®Ò thùc tiÔn b»ng lý luËn mµ nhµ trêng ®· trang bÞ.
§¸nh gi¸ ®îc thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i ë S¬n la hiÖn nay ®Ó
tõ ®ã ®a ra ®îc nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy kinh tÕ trang tr¹i tiÕp tôc ph¸t
triÓn.
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
- Ph¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng.
- Ph¬ng ph¸p thèng kª.
- Ph¬ng ph¸p chuyªn kh¶o.
- Ph¬ng ph¸p chuyªn gia.
§èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
- Nghiªn cøu thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña S¬n la vÒ quy m«, sè
lîng, lo¹i h×nh s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
- Ph¹m vi ®Ò tµi nghiªn cøu kinh tÕ trang tr¹i trªn 10 HuyÖn thÞ cña S¬n la.
KÕt cÊu cña ®Ò tµi: §Ò tµi bao gåm 3 ch¬ng
Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ kinh tÕ trang tr¹i.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë S¬n la.
Ch¬ng III: Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh ph¸t triÓn kinh tÕ trang
tr¹i cña tØnh thêi gian tíi.
§Ò tµi nµy ®îc hoµn thµnh víi sù gióp ®ì cña c¸c thÇy, c¸c b¹n trong khoa,
®îc chØ dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o híng dÉn - ThÇy Hoµng V¨n §Þnh, ®î sù
gióp ®ì cña c¸c phßng ban së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n S¬n la. Do
thêi gian cã h¹n, tr×nh ®é nghiªn cøu cßn h¹n chÕ nªn néi dung cña luËn v¨n nµy
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. VËy kÝnh mong c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n
®ãng gãp ý kiÕn ®Ó luËn v¨n nµy ®îc hoµn chØnh h¬n.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng I.
c¬ së lý luËn chung vÒ kinh tÕ trang
tr¹i
1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i.
Trªn thÕ giíi, trang tr¹i ®· cã qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn 200 n¨m.
NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cho r»ng trang tr¹i lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt chuyÓn tõ tù
cÊp tù tóc khÐp kÝn cña hé tiÓu n«ng v¬n lªn s¶n xuÊt hµng ho¸, tiÕp cËn víi thÞ trêng, tõng bíc thÝch nghi víi kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh. Sù h×nh thµnh kinh tÕ
trang tr¹i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng
nghiÖp. M« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ®îc coi lµ phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao
tronh s¶n xuÊt n«ng nghiÖ. ChÝnh C M¸c ®· kÕt luËn ë t¸c phÈm cuèi cïng cña
m×nh " Ngay ë níc Anh cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp cã thuËn lîi kh«ng ph¶i lµ c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp quy m« lín mµ lµ
c¸c trang tr¹i gia ®×nh kh«ng dïng lao ®éng lµm thuª"...
Kinh tÕ trang tr¹i lµ vÊn ®Ò kh«ng cßn míi mÎ víi c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn vµ
®ang ph¸t triÓn. Song ®èi víi níc ta ®©y vÉn cßn lµ vÊn ®Ò rÊt míi, do níc ta míi
chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng nªn viÖc nhËn thøc cha ®Çy ®ñ vÒ kinh tÕ trang
tr¹i lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái.
Cho tíi nay ë mçi quèc gia, mçi vïng, mçi ®Þa ph¬ng hay ®øng trªn c¸c ph¬ng diÖn kh¸c nhau c¸c nhµ khoa häc ®a ra c¸c kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ kinh tÕ
trang tr¹i.
Trong thêi gian qua nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ kinh tÕ thÞ trêng ®· ®îc c¸c nhµ
khoa häc vµ c¸c nhµ ho¹t ®éng thùc tiÔn nghiªn cøu trao ®æi trªn c¸c diÔn ®µn
vµ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Cho ®Õn nay mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÉn
tiÕp tôc ®îc nghiªn cøu, trao ®æi vµ hoµn thiÖn. ë ®©y c¸c nhµ nghiªn cøu ®· ®Ò
cËp ®Õn c¸c quan ®iÓn sau:
Quan ®iÓm 1: "kinh tÕ trang tr¹i ( hay kinh tÕ n«ng tr¹i, l©m tr¹i, ng tr¹i... )
lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, dùa trªn c¬ së hiÖp
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi bao gåm mét sè ngêi lao ®éng nhÊt ®Þnh, ®îc
chñ trang tr¹i tæ chøc trang bÞ nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh ho¹t
®éng kinh doanh phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ ®îc nhµ níc
b¶o hé ".
Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®Þnh trang tr¹i lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ cho
nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ vai trß cña ngêi chñ n«ng tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh nhng cha thÊy ®îc vai trß cña c¸c hé gia ®×nh trong c¸c ho¹t ®éng
kinh tÕ vµ sù ph©n biÖt gi÷a ngêi chñ víi ngêi lao ®énh kh¸c.
Quan ®iÓm 2 Cho r»ng: " kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé n«ng d©n s¶n xuÊt
hµng ho¸ ë møc ®é cao". Quan ®iÓm nµy cho thÊy ®Æc trng c¬ b¶n quyÕt ®Þnh
cña kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhng cha thÊy ddîc vÞ trÝ, vai trß quan
träng cña kinh tÕ trang tr¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ cha thÊy ®îc vai trß
cña ngêi chñ trang tr¹i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinmh doanh.
Quan ®iÓm 3 cho r»ng: " kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt hµng
ho¸ trong n«ng l©m, ng nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ë n«ng th«n, cã
søc ®Çu t lín, cã n¨ng lùc qu¶n lý trùc tiÕp qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh
doanh, cã ph¬ng thøc t¹o ra tû xuÊt sinh lêi cao trªn ®«ng vèn bá ra,cã trinh ®é
®a thµnh tùu khoa häc cong nghÖ míi kÕt tinh trong hµng ho¸ t¹o ra søc c¹nh
tranh trªn thÞ trêng ,mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao ".
Quan ®iÓm trªn kh¼ng ®inh nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ tiÒn ®Ò chñ yÕu cho viÖc
ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §ång thêi kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ vai trß cña chñ trang tr¹i
trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kinh doanh cña trang tr¹i .
Trong Nghi quyÕt TW sè 06/NQ -TW 10/11/1998 còng ®· kh¼ng ®Þnh "trang
tr¹i gia ®×nh, thùc chÊt lµ kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ víi quy m« lín h¬n, sö
dông lao ®éng, tiÒn vèn cña gia ®×nh chñ yÕu lµ ®Ó s¶u suÊt kinh doanh cã hiÖu
qu¶. Qua c¸c quan ®iÓm trªn cã thÓ rót ra nhËn xÐt vÒ kinh tÕ trang tr¹i nh sau:
-B¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i lµ kinh tÕ hé s¶n xuÊt kinh doanh n«ng
nghiÖp (kÓ c¶ l©m nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n ).Hµnh ho¸, trang tr¹i cã quy
m« (vÒ ®Êt ®ai ,vèn,lao ®éng,thu nhËp ...)T¬ng ®èi lín so víi møc trung b×nh
cña kinh tÕ hé t¹i ®Þa ph¬ng ,t¬ng øng víi tõng nghµnh s¶n xuÊt cô thÓ.
H×nh thøc huy ®éng c¸c nguån lùc (®Êt ®ai,lao ®éng,vèn,..) Kh«ng nªn ®Ò
cËp trong khi ®a ra kh¸i niÖm trang tr¹i nhng viÖc huy ®éng vµ sö dông c¸c
nguån lùc ®ã ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p,®¬c nhµ níc b¶o hé vµ chñ trang tr¹i
ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm huy ®éng vµ sö dung c¸c nguån lùc ®ã.
Ngoµi ho¹t ®éng n«ng nghiÖp,c¸c ho¹t ®éng nghµng nghÒ dÞch vô còng cÇn
®îc ph¶i tÝnh vµo lÜnh vùc vµ ph¹m vi hoat ®éng cña trang tr¹i ®Ó ®¶m b¶o tÝnh
hÖ thèng cña m« h×nh kinh tÕ nµy.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan ®iÓm trªn, theo kh¸i niÖm chung nhÊt vÒ kinh tÕ
trang tr¹i lµ : kinh tÕ trang tr¹i lµ mét h×nh thøc s¶n xuÊt tæ chøc s¶n xuÊt n«ng l©m - ng nghiÖp cã môc ®Ých chÝnh lµ s¶n xuÊt hµnh ho¸, cã t liÖu s¶n xuÊt
thuéc quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông cña mét chñ trang tr¹i ®éc lËp, s¶n xuÊt
®îc tiÕn hµnh trªn quy m« ruéng ®Êt vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c tËp chung ®ñ
lín víi ph¬ng thøc tæ chøc qñan lý s¶n xuÊt tiÕn bé vµ tr×nh ®é kü thuËt cao, kÕ
ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh tù chñ lu«n g¾n víi thÞ trêng.
2. C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh trang tr¹i.
Cho ®Õn nay tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ méi trang tr¹i vÉn lµ vÊn ®Ò
cßn nhiÒu tranh c·i, thiÕu thèng nhÊt. Thùc tÕ cho thÊy, gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng cßn
cã sù kh¸c biÖt rÊt lín trong viÖc x¸c ®Þnh tiªu chuÈn trang tr¹i Theo kÕt qu¶
tæng hîp sè liÖu cña c¸c ®Þa ph¬ng tÝnh ®Õn ngµy01/7/1999 c¶ níc ta cã 90.160
trang tr¹i (theo kh¸i niÖm trang tr¹i cña c¸c ®Þa ph¬ng), nhng theo quy ®Þnh cña
tæng côc thèng kª c¶ níc cã 45.372 trang tr¹i.
Theo quy ®Þnh cña tæng côc thèng kª th× mét trang tr¹i ph¶i héi tô ®ñ 4
yÕu tè sau:
- DiÖn tÝch trang tr¹i ph¶i trªn 2ha (®èi víi khu vùc B¾c trung bé );3ha (®èi víi
khu vùc Nam bé ), ®èi víi trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶, ®èi víi trang tr¹i l©m nghiÖp
diÖn tÝch tõ 10ha trë lªn, ®èi víi trang tr¹i thuû s¶n diÖn tÝch tõ 2 ha trë lªn.
- Cã sö dông lao ®éng lµm thuª tõ hai lao ®éng/n¨m trë lªn.
- Chñ trang tr¹i cã kiÕn thøc n«ng l©m ng nghiÖp.
- LÊy s¶n suÊt hµng ho¸ lµm híng chÝnh vµ cã thu nhËp vît tréi h¼n so víi
møc trung b×nh.
Theo ban kinh tÕ TW th× kinh tÕ trang tr¹i kh«ng thÓ c¨n cø vaß diÖn tÝch mµ
nªn c¨n cø vµo.
- Gi¸ trÞ tµi s¶n mµ chñ trang tr¹i dùa vaß qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (thêng lín h¬n 100 triÖu ®ång ViÖt nam ).
- Sè lîng c«ng nh©n mµ chñ trang tr¹i thuª mín thêng xuyªn (lín h¬n 10 ngêi).
- Gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ xuÊt sinh lêido trang tr¹i t¹o ra trong mét thêi gian
nhÊt ®Þnh, trong mét n¨m cao h¬n 30% so víi møc b×nh qu©n cña hé n«ng d©n
trong vïng.
- Chñ trang tr¹i lµ ngêi qu¶n lý ,®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña trang tr¹i, ë tØnh S¬n la hiÖn nay cha cã tiªu chÝ thèng nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh kinh
tÕ trang tr¹i, mçi c¬ quan, mçi®Þa ph¬ng dùa trªn tiªu chÝ x¸c ®Þnh trang tr¹i
kh¸c nhau, theo Héi n«ng d©n, héi lµm vên, ngêi ta x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i
theo c¸c tiªu chÝ sau:
- Lµ héi viªn héi n«ng d©n tØnh
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Thu nhËp b×nh qu©n 10triÖu/n¨m (®· trõ chi phÝ).
GÇn ®©y nhÊt (th¸ng3/1999)theo thèng kª cña së n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn
n«ng th«n th× cø hé n«ng d©n nµo cã ®ñ 2 ®iÒu kiÖn sau th× ®îc coi lµ trang tr¹i .
- DiÖn tÝch canh t¸c lín h¬n 1ha.
- Thu nhËp b×nh qu©n lín h¬n 10triÖu ®ång/trang tr¹i (sau khi ®· trõ chi
phÝ), theo tiªu thøc trªn, S¬nla hiÖn nay cã 4.705 trang tr¹i
Tõ nh÷ng tiªu chÝ x¸c ®Þnh trang tr¹i cña c¸c t¸c gi¶, c¸c c¬ quan ban
nghµnh, c¸c ®Þa ph¬ng ë trªn, quan ®iÓm cña em vÌ vÊn ®Ò nµy lµ viÖc sím h×nh
thµnh mét hÖ thèng tiªu thøc ®¶m b¶o tÝnh khoa häc trong viÖc x¸c ®Þnh m«
h×nh kinh tÕ trang tr¹i lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch, nhng hÖ thèng ®ã ph¶i
phï hîp víi tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng, tõng lo¹i nghµnh nghÒ, bëi lÏ kinh tÕ
trang tr¹i thêng bcã tÝnh mÒm rÎo, cã kh¶ n¨ng dung nÆp c¸c quy m« kh¸c nhau
(t nhá ®Õn võa vµ lín), c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau (tõ c¸ ®Õn tËp thÓ quèc
doanh ), c¸c tr×nh ®é khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕ ®Õn lµ tiªu chÝ vÒ quy m« n¨ng
lùc s¶n xuÊt (®Êt ®ai,lao ®éng ,vèn) vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt (gi¸ trÞ s¶n xuÊt, thu
nhËp ..), tuy nhiªn vÒ quy m« n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña trang
tr¹i kh«ng nªn ¸p dông cøng nh¾c mµ ph¶i phï hîp víi tõng vïng sinh th¸i, lo¹i
h×nh s¶n xuÊt cña trang tr¹i, tõng ®Þa ph¬ng mµ cÇn ph¶i ®¸p øng sù phï hîp víi
yÕu tè thêi gian. Bëi cïng víi thêi gian khoa häc ph¸ttriÓn kh«ng ngõng th×
tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i ®îc n©ng lªn. Do vËy, theo thêi gian
tiªu chÝ x¸c ®Þnh trang tr¹i còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp tõ nh÷ng quan ®iÓm
kh¸c nhau nªu trªn, ®ång thêi xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña kinh tÕ trang tr¹i n«ng
nghiÖp mang tÝnh chÊt lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng, v× vËy
tiªu chÝ trùc tiÕp nhÊt ®Ó nhËn d¹ng trang tr¹i lµ: gi¸ trÞ s¶n lîng vµ gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ tÝnh chung vµ tÝnh trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch.
Bªn c¹nh tiªu chÝ trùc tiÕp cßn cã c¸c tiªu chÝ gi¸n tiÕp ®Ó nhËn d¹ng trang
tr¹i sau:
- Quy m« diÖn tÝch cña trang tr¹i.
- Quy m« vèn cña trang tr¹i.
- Quy m« vÒ ®µn gia sóc
- Sè lîng lao ®éng.
C¸c tiªu chÝ trªn cã thÓ xÐt trªn ph¹m vi c¶ níc hoÆc tõng vïng cô thÓ cho
phï hîp.
3. §Æc trng cña kinh tÕ trang tr¹i.
Kinh tÕ trang tr¹i thùc chÊt lµ mét cÊp ®é trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kinh
tÕ hé tõ s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸. Tuy vËy gi÷a chóng cã
nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n sau ®©y:
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
B¶ng 1: So s¸nh sù kh¸c nhau vÒ mét sè ®Æc trng c¬ b¶n gi÷a kinh tÕ
trang tr¹i vµ kinh tÕ hé tiÓu n«ng tù cÊp, tù tóc.
stt
Tiªu thøc
Kinh tÕ trang tr¹i
Kinh tÕ tiÓu n«ng
1 Môc ®Ých s¶n xuÊt. Chñ yÕu s¶n xuÊt ®Ó Chñ yÕu tho¶ m·n nhu
b¸n.
cÇu tiªu dïng.
2 Quy m« diÖn tÝch. Trªn diÖn tÝch tËp trung Manh món, ph©n t¸n.
®ñ lín.
3 Quy m« vèn.
Yªu cÇu tÝch luü vèn yªu cÇu vèn Ýt.
lín.
4 Tr×nh ®é s¶n xuÊt. Cao, cã kh¶ n¨ng ¸p ThÊp, mang nÆng tÝnh
dông ph¬ng tiÖn m¸y thñ c«ng.
mãc, kü thuËt c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i.
5 Kh¶ n¨ng tÝch luü NhiÒu.
Ýt.
s¶n xuÊt.
6
Lao ®éng.
Võa sö dông lao ®éng Chñ yÕu sö dông lao
võa sö dông lao ®éng ®éng gia ®×nh.
thuª ngoµi
C.M¸c ®· ph©n biÖt chñ trang tr¹i víi tiÓu n«ng : 'Ngêi chñ trang tr¹i b¸n ra
thÞ trêng hÇu hÕt s¸n phÈm lµm ra, cßn ngêi chñ hé gia ®×nh tiªu dïng ®¹i bé
phËn s¶n phÈm lµm ra vµ mua b¸n cµng Ýt cµng tèt'.
Quy m« s¶n xuÊt hµng ho¸ ®îc thÓ hiÖn qua tû xuÊt hµng ho¸ lµ ®Æc trng c¬
b¶n nhÊt cña kinh tÕ trang tr¹i.
§©y lµ tiªu chuÈn hµng ®Çu vµ quan träng nhÊt ®Ó ph©n biÖt hé n«ng d©n s¶n
xuÊt tiÓu n«ng víi hÖ n«ng d©n s¶n xuÊt theo kinh tÕ trang tr¹i.
Tõ sù ph©n tÝch trªn, ta thÊy kinh tÕ trang tr¹i cã nh÷ng ®Æc trng sau:
- Môc ®ich s¶n xuÊt lµ t¹o ra c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cung cÊp cho thÞ trêng nh»m thu lîi nhuËn cao.
- Cã sù tËp chung tÝch tô cao h¬n dâ rÖt so víi møc b×nh qu©n cña c¸c hé
kinh tÕ gia ®×nh trong vïng vÒ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nh ®Êt ®ai ,vèn ,lao ®éng.
- Ngêi chñ trong trang tr¹i còng lµ ngêi trùc tiÕp lao ®éng s¶n xuÊt.
- S¶n xuÊt ®i vaß chuyªn m«n ho¸ cao h¬n,¸p dung nhiÒu tiÕn bé khoa
häc kü thuËt nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm thu nhËp vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ ngµy
cµng t¨ng.
Mét sè t¸c gi¶ cho r»ng :së h÷u tµi s¶n gia ®×nh vµ qu¶n lý ®iÒu hµnh trùc
tiÕp cña chñ trang tr¹i cònh lµ ®Æc ®iÓm chung cña kinh tÕ trang tr¹i.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy cã thÓ phÇn nµo phï hîp víi c¸c m« h×nh kinh tÕ trang
tr¹i ë ViÖt nam hiÖn nay. Nhng qua nghiªn cøu cho thÊy vÉn cã nh÷ng chñ trang
tr¹i hoµn toµn kh«ng cã t liÖu s¶n xuÊt mµ ®i thuª toµn bé c¸c c¬ së cña mét
trang tr¹i kh¸c ®Ó s¶n xuÊt, tõ ®Êt ®ai, mÆt níc rõng c©y, kho tµng,bÕn b·i, m¸y
mãc, thiÕt bÞ... (ë Mü, n¨m 1998 gi¸ thuª hµng n¨m toµn bé trang tr¹i b»ng 0,50,8% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña trang tr¹i theo gi¸ thÞ trêng).
4. ®iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i.
Chóng ta ®· biÕt trong lÞch sö cña chñ nghÜa t b¶n, Anh lµ níc tiÕn hµnh
c«ng nghiÖp ho¸ sím nhÊt. Lóc bÊy giê ngêi ta quan niÖm mét c¸ch ®¬n gi¶n
r»ng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, n«ng nghiÖp còng ph¶i x©y dùng nh c«ng
nghiÖp theo híng tËp trung quy m« lín. v× vËy, ruéng ®Êt ®îc tÝch tô tËp trung,
xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp t b¶n ®îc x©y dùng, nhiÒu trang tr¹i gia ®×nh bÞ ph¸ s¶n
hoÆc ph©n t¸n vµ ngêi ta hy väng víi m« h×nh nµy, sè lîng n«ng s¶n t¹o ra nhiÒu
h¬n víi gi¸ rÎ h¬n so víi gia ®×nh ph©n t¸n. Nhng ngêi ta quªn mÊt mét ®Æc
®iÓm c¬ b¶n cña n«ng nghiÖp kh¸c víi c«ng nghiÖp lµ nã t¸c ®éng vµo sinh vËt,
vµo c©y trång còng nh vËt nu«i, ®iÒu ®ã kh«ng phï hîp víi s¶n xuÊt tËp trung
quy m« lín vµ viÖc sö dông lao ®éng lµm thuª tËp trung chØ ®ªm l¹i hiÖu qu¶
kinh tÕ thÊp.
ChÝnh C.M¸c lóc ®Çu còng nghÜ r»ng trong c«ng tr×nh t b¶n chñ nghÜa, x©y
dùng c¸c xÝ nghiÖp chøa níc theo híng quy m« lín tËp trung lµ tÊt yÕu. Nhng vÒ
cuèi ®êi chÝnh C. M¸c chø kh«ng ph¶i ai kh¸c ®· nhËn ®Þnh l¹i: "ngay ë níc
Anh víi nghµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, h×nh thøc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã lîi
nhÊt kh«ng ph¶i lµ c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp quy m« lín mµ lµ c¸c trang tr¹i
gia ®×nh kh«ng dïng lao ®éng lµm thuª".
Cho ®Õn cuèi thÕ kû XIX, trang tr¹i gia ®×nh trë thµnh m« h×nh s¶n xuÊt phæ
biÕn nhÊt trong nÒn n«ng nghiÖp thÕ giíi. Lo¹i h×nh kinh doanh nµy gåmb cã
ngêi chñ cïng víi gia ®×nh hoÆc cã khi cã mét vµi c«ng lµm thuª Ýt nhiÒu cã
tham gia sinh hoat víi gia ®×nh. Lo¹i h×nh kinh doanh nay cã sø chèng ®ì lín
trong c¸c cuéc khñng ho¶ng.
Trang tr¹i gia ®×nh ®îc h×nh thµnh, ph¸t triÓn tõ c¸c hé tiÓu n«ng.
Mét khi ®· héi tô ®îc c¸c ®iÒu kiÖn nh vèn, kü thuËt, thÞ trêng th× tiÓu n«ng
tù ph¸ vì c¸i vá èc tù cÊp, tù tóc cña m×nh ®Ó dÇn dÇn ®i vµo quü ®¹o cña s¶n
xuÊt hµng ho¸. S¶n xuÊt chÝnh lµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ®¸nh d¾u sù kh¸c biÖt gi÷a
trang tr¹i víi tiÓu n«ng: trong khi ngêi chñ trang tr¹i b¸n toµn bé hay phÇn lín
s¶n phÈm cña m×nh lµm ra th× ngêi tiÓu n«ng tiªu dïng ®¹i bé phËn n«ng s¶n do
m×nh s¶n xuÊt vµ ®èi v¬Ý anh ta mua b¸n cµng Ýt cµng tèt.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Sau gÇn hai thÕ kû tån t¹i vµ ph¸t triÓn,vÞ trÝ cña kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh
víi quy m« nhá bÐ, ph©n t¸n sÏ kh«nh phï hîp víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n vµ
sím muén còng bÞ c¸c xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp t b¶n ®µo th¶i díi søc Ðp cña quy
luËt thÞ trêng. Song trªn thùc tÕ, kh«ng nh÷ng kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh trô l¹i
®îc mµ nã cßn trë thµnh lùc lîng n«ng nghiÖp chñ yÕu ngay ë c¸c níc n«ng
nghiÖp ph¸t triÓn.
ë níc ta nh÷ng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh gièng nh trang tr¹i gia ®×nh
hiÖn nay ®· ®îc ra ®êi tõ rÊt sím. Ngay tõ thÕ kû XIII nhµ TrÇn ®· khuyÕn khÝch
ph¸t triÓn nh÷ng th¸i Êp, ®iÒn trang cña c¸c v¬ng t«n quý téc. N¨m 1266, nhµ
trÇn quyÕt ®Þnh: " Cho c¸c v¬ng hÇu, c«ng chóa, phß m·, cung tÇn triÖu tËp
nh÷ng ngêi tiªu t¸n kh«ng cã s¶n nghiÖp lµm n« tú ®Ó khai khÈn ruéng hoang
lËp ®iÒn trang" - §¹i viÖt sö ký toµn th, Hµ néi 1967 tËp II trang 33.
Nh vËy viÖc tæ chøc ®ån ®iÒn cã tõ thêi nhµ trÇn, nhng ®Õn triÒu Lª Th¸nh
T«ng míi chÝnh thøc më réng quy m«, thµnh lËp c¸c së ®ån ®iÒn nh»m môc
®Ých ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ t¨ng cêng viÖc cung cÊp l¬ng thùc. Theo
s¸ch c¬ng môc, tõ n¨m 1481, 43 ®ån ®iÒn ®· ®îc x©y dùng díi thêi nhµ Lª. C¸c
së ®ån ®iÒn ®Òu cã ch¸nh phã ®ån ®iÒn sø tr«ng coi, cã thÓ mé d©n hay dïng lùc
lîng tï binh, ngêi bÞ téi ®Ó khai khÈn ®Êt hoang thµnh ruéng ®Êt vµ thµnh lËp
lµng xãm. Ruéng ®Êt ë c¸c së ®ån ®iÒn thuéc së h÷u vµ qu¶n lý trùc tiÕp cña
Nhµ níc trung ¬ng, kh«ng ban cÊp ®ån ®iÒn cho quan l¹i.
§Õn khi thùc d©n Ph¸p chiÕm song níc ta, chóng l¹i cho phÐp t b¶n thùc d©n
ph¸t triÓn ®ån ®iÒn. C¸c c«ng ty tµi chÝnh vµ bän thùc d©n cã quyÒn thÕ ®ua
nhau lËp ®ån ®iÒn. N¨m 1927, chØ riªng ë B¾c kú ®· cã 155 ®ån ®iÒn réng tõ
200 ha ®Õn 8500 ha. ë Nam kú vµ cao nguyªn Trung kú nhiÒu tªn thùc d©n ®·
cã ®ån ®iÒn réng hµng v¹n ha. §Õn n¨m 1930, sè ruéng ®Êt do thùc d©n chiÕm
®o¹t ®Ó lËp ®ån lµ 1,2 triÖu ha b»ng 1/4 tæng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c níc ta lóc
bÊy giê.
§ån ®iÒn ®îc ph©n chia lµm 2 lo¹i: lo¹i trång lóa vµ lo¹i trång c©y c«ng nghiÖp.
§Õn sau NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (1988 ),n«ng th«n níc ta ®· cã sù
ph¸t triÓn míi. Mçi hé n«ng d©n trë thµnh mét ®¬n vÞ tù chñ trong s¶n xuÊt kinh
doanh. C¸i lång bao cÊp ®îc th¸o gì tõng phÇn, s¶n xýt hµng ho¸ dÇn dÇn chiÕm
lÜnh trËn ®Þa tù cÊp, tù tóc mµ tõ bao ®êi nay ngêi n«ng d©n ®· dÉm ch©n t¹i chç.
TiÕp sau NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ lµ LuËt ®Êt ®ai (1993 ), luËt nµy giao
quyÒn sö dông æn ®Þnh l©u dµi cho ngêi n«ng d©n víi c¸c quyÒn chuyÓn ®æi,
chuyÓn nhîng, cho thuª thõa kÕ vµ thÕ chÊp. Cïng víi NghÞ quyÕt 10 vµ LuËt
®Êt ®ai, c¸c chÝnh s¸ch thuÕ kho¸, tÝn dông, khuyÕn n«ng ®· lµ chç dùa v÷ng
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ch¾c ®Ó c¸c hé tiÓu n«ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ h×nh thµnh c¸c trang tr¹i
kh«ng chØ ë nh÷ng vïng ®· quen s¶n xuÊt hµng ho¸, mµ ë c¶ nh÷ng vïng chØ
quanh quÈn sau hµng rµo tù cÊp,tù tóc,tû xuÊt ha ngf ho¸ ®îc n©ng lªn kh«ng chØ
ë nh÷ng n¬i cã b×nh qu©n ruéng ®Êt caomµ c¶ nhng n¬i ®Êt chËt, ngêi ®«ng.sù
t¨ng trëng kinh tÕ næi bËt trong n«ng nghiÖp níc ta nh÷ng n¨m qua kh«ng chØ lµ
hÖ qu¶ cña sù gia t¨ng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mµ phÇn lín lµ do sù thay ®æi thÓ chÕ
trong c¸c hîp t¸c x·.
5. C¸c lo¹i h×nh kinh tÕ trang tr¹i.
a. Ph©n lo¹i theo h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy cã trang tr¹i gia ®×nh, trang tr¹i liªn doanh vµ trang
tr¹i hîp doanh kiÓu cæ phÇn:
Trang tr¹i gia ®×nh lµ lo¹i h×nh cã tÝnh phæ biÕn nhÊt trong c¶ níc. §ã lµ
kiÓu trang tr¹i ®éc lËp s¶n xuÊt kinh doanh do ngêi chñ hé hay mét ngêi thay
mÆt gia ®×nh ®øng ra qu¶n lý.
Th«ng thêng mçi trang tr¹i lµ cña mét hé gia ®×nh,nhng cã nh÷ng n¬i quan
hÖ huyÕt thèng cßn ®Ëm nÐt th× cã khi mÊy gia ®×nh cïng tham gia qu¶n lý kinh
doanh mét c¬ së.
Trang tr¹i liªn doanh do 2-3 trang tr¹i gia ®×nh hîp thµnh mét trang tr¹i lín
víi n¨ng lùc s¶n xuÊt lín h¬n, ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c trang tr¹i lín, tuy nhiªn
mçi trang tr¹i thµnh viªn vÉn cã søc tù chñ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt. ®èi tîng liªn
doanh ®Òu lµ anh em, hä hµng hay b¹n bÌ th©n thiÕt, ë c¸c níc ch¨u ¸ do quy m«
trang tr¹i nhá nªn lo¹i trang tr¹i liªn doanh rÊt cã Ýt, ë Mü trang tr¹i liªn doanh
cã nhiÒu h¬n, nhng chØ chiÕm 10% tæng sè trang tr¹i vµ 16% ®Êt ®ai.
Trang tr¹i hîp doanh tæ chøc theo nguyªn t¾c mét c«ng ty cæ phÇn ho¹t®éng
trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn ,tiªu thô n«ng s¶n. Lo¹i trang tr¹i nµy thêng cã
quy m« lín, thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, sö dông lao ®éng lµm thuªl µ
chñ yÕu, ë Mü n¨m 1982, b×nh qu©n mét hîp doanh n«ng nghiÖp cã 1 triÖu 52
ngµn USD gi¸ trÞ ®Êt ®ai vµ c«ng tr×nh, 144 ngµn USD m¸y mãc vµ thiÕt bÞ, 4
«t« vËn t¶i ,1,3 m¸y gÆt ®Ëp liªn hîp, 9 c«ng nh©n thêng xuyªn vµ 18 c«ng nh©n
thêi vô .
Trong trang tr¹i hîp doanh n«ng nghiÖp ®îc chia lµm 2 lo¹i : Hîp doanh gia
®×nh vµ hîp doanh phi gia ®×nh.
b. Ph©n lo¹i theo c¬ cÊu s¶n xuÊt.
C¬ cÊu nµy ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo ®iÒu kiiÖn tù nhiªn, tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ
®Æc ®iÓm thÞ trêng cña tõng vïng. NhiÒu trang tr¹i kinh doanh tæng hîp kÕt hîp
n«ng nghiÖp víi tiÓu thñ c«ng nghiÖp nh c¸c níc Ch¨u ¸, kÕt hîp n«ng nghiÖp
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
víi l©m nghiÖp nh c¸c níc B¾c ¨u, kÕt hîp trång trät víi ch¨n nu«i ë nhiÒu níc
kh¸c.
ë nh÷ng níc mµ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh mü, Cana®a, T©y ¨u th× c¬ cÊu
s¶n xuÊt theo híng chuyªn m«n ho¸ nh nu«i gµ, vç bÐo lîn, nu«i bß thÞt hoÆc bß
s÷a, chuyªn trång c©y ¨n qu¶ hay trång rau, trång hoa vµ c©y c¶nh..., l¹i cã
nh÷ng trang tr¹i chuyªn s¶n xuÊt n«ng s¶n hay l©m s¶n lµm nguyªn liÖu cho
c«ng nghiÖp chÕ biÕn, cã khi kÕt hîp s¶n xuÊt víi chÕ biÕn n«ng, l©m s¶n ë tr×nh
®é s¬ chÕ hoÆc tiÕn lªn tinh chÕ.
c. Ph©n lo¹i theo c¬ cÊu thu nhËp.
L©u nay, ph©n lo¹i theo c¬ c¾u thu nhËp lµ h×nh thøc phæ biÕn, ë nh÷ng níc
n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn, nguån sèng chÝnh dùa vµo n«ng nghiÖp th× ®¬ng
nhiªn c¬ cÊu thu nhËp cña trang tr¹i lµ dùa vµo hoµn toµn hay phÇn lín lµ n«ng
nghiÖp. Ngêi ta gäi ®ã lµ nh÷ng "trang tr¹i thuÇn n«ng". Theo ®µ ph¸t triÓn cña
c«ng nghiÖp, sè trang tr¹i thuÇn n«ng ngµy mét gi¶m (ë §µi loan n¨m 1960
49,3% sè trang tr¹i lµ thuÇn n«ng, ®Õn n¨m 1980 tû lÖ nµy cßn 9%, ë NhËt b¶n
n¨m 1950, sè trang tr¹i thuÇn n«ng chiÕm 50%, ®Õn 1985 tû lÖ nµy cßn gi¶m
xuèng 15%).
Ngîc l¹i sè trang tr¹i cã thu nhËp chñ yÕu ngoµi n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng.
Nh÷ng trang tr¹i cã nguån thu nhËp chÝnh tõ n«ng nghiÖp thêng lµ c¬ së s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp quy m« võa vµ lín,thu nhËp tõ n«ng nghiÖp ®ñ søc trang tr¶i
nhu c»u sinh ho¹t vµ t¸i s¶n xuÊt. C¸c trang tr¹i cã tõ thu nhËp n«ng nghiÖp vµ
ngoµi n«ng nghiÖp thêng cã quy m« nhá, thu nhËp tõ n«ng nghiÖp kh«ng ®ñ ®¸p
øng c¸c nhu cÇu nªn ph¶i ®i lµm thªm ngoµi trang tr¹i trªn ®Þa bµn noong th«n,
cã khi c¶ ë thµnh phè ®Ó t¨ng thªm thu thËp, kh«ng Ýt c¸c trang tr¹i lo¹i nµy bÞ
lç, nhng kh«ng bÞ xo¸ sæ, v× ®· cã thu nhËp ngoµi n«ng nghiÖp bï ®¾p.
d. Ph©n lo¹i theo h×nh thøc së h÷u t liÖu s¶n xuÊt.
Trêng hîp phæ biÕn lµ ngêi chñ trang tr¹i cã së h÷u toµn bé t liÖu s¶n xuÊt tõ
®Êt ®ai,c«ng cô m¸y moc ®Ðn chuång tr¹i , kho b·i. Riªng vÒ së h÷u ruéng ®Ê, ë
nhiÒu níc 70-80% sè chñ trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, ë Mü n¨m 1982, sè chñ
trang tr¹i cã sì h÷u hoµn toµn vÒ ®Êt ®ai chiÕm 59%, së h÷u mét phÇn lµ 29,3%
vµ thuª hoµn toµn ruéng ®Êt lµ 11,7%.
Chñ trang tr¹i chØ cã së h÷u mét phÇn t liÖu s¶n xuÊt,cßn mét phÇn ®i thuª
ngêi kh¸c. Trêng hîp kh«ng ph¶i lµ c¸ biÖt tuy trang tr¹i cã ®Êt ®ai nhng ph¶i ®i
thuª m¸y mãc, chuång tr¹i, kho b·i.
Chñ trang tr¹i hoµn toµn kh«ng cã t liÖu s¶n xuÊt mµ ®i thuª toµn bé c¬ së
cña mét trang tr¹i hoÆc cña nhµ níc ®Ó s¶n xuÊt, kh«ng chØ m¸y mãc, thiÕt bÞ,
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kho tµng, chuång tr¹i mµ c¶ ®Êt ®ai, mÆt níc, rõng c¨y, ë Mü n¨m1988, gi¸ thuª
hµng n¨m toµn bé mét trang tr¹i b»ng 1-8,8% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña trang tr¹i
Êy. Theo gi¸ thÞ trêng tuú tõng vïng vµ lo¹i h×nh trang tr¹i .
Thùc tÕ c¸c níc ph¸t triÓn cho thÊy së h÷u t liÖu s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lµ yÕu
tè quyÕt ®Þnh thµnh b¹i cña trang tr¹i, ë mü, kh«ng Ýt nhìng chñ trang tr¹i ®i
thuª t liÖu s¶n xuÊt ®Ó kinh doanh cã lîi nhuËn cao kh«ng kÐm c¸c chñ trang tr¹i
cã quyªn së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt.
6. Kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè níc vµ ë níc ta.
6.1 Sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë mét sè níc trªn thÕ giíi.
Tr¶i qua h¬n hai thÕ kû tån t¹i vµ ph¸t triÓn, kinh tÕ trang tr¹i ®îc kh¼ng
®Þnh lµ m« h×nh kinh tÕ phï hîp ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao trong s¶n xuÊt n«ng
l©m nghiÖp ë mçi khu vùc, mçi quèc gia cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, x· héi kh¸c nhau
cho nªn c¸c m« h×nh trang tr¹i kh¸c nhau. Cã nh÷ng chñ trang tr¹i s¶n xuÊt kinh
doanh tæng hîp nh: KÕt hîp trång trät víi ch¨n nu«i, n«ng nghiÖp víi l©m
nghiÖp (ë c¸c níc B¾c ¨u), kÕt hîp n«ng nghiÖp víi c¸c nghµnh nghÒ kh¸c ë
n«ng th«n (ë c¸c níc ch©u ¸), còng cã nh÷ng trang tr¹i s¶n xuÊt cao nh trang tr¹i
chuyªn s¶n xuÊt ngò cèc ë Mü hay T©y ¨u .
VÒ quy m« trang tr¹i còng cã sù thay ®æi tuú theo tõng níc. Cao nhÊt lµ c¸c
trang tr¹i ë B¾c mü vµ Mü, quy m« b×nh qu©n mét trang tr¹i kho¶ng 180 ha,
thÊp nhÊt lµ c¸c níc Ch¨u ¸, quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n tõ 0,9-4,5 ha. Quy m«
vÒ sè lîng trang tr¹i còng cã sù thay ®æi qua tõng thêi kú, tõng giai ®o¹n g¾n
liÒn víi qóa tr×nh hiÖn ®¹i ho¸. ë ph¸p, 1802 cã 5.6720.000 trang tr¹i, ®Õn n¨m
1892 cã 5703.000 trang tr¹i, t¨ng 31000 trang tr¹i, nhng tõ ®ã sè lîng c¸c trang
tr¹i liªn tôc gi¶m.®Õn 1987 chØ cßn 893000 trang tr¹i. Trongkhi ®ã quy m« diÖn
tÝch liªn tôc t¨ng, n¨m 1802 quy m« trung b×nh mét trang tr¹i chØ cã 5,9 ha ®Õn
n¨m 1929 lµ 11,6 vµ ®Õn n¨m 1987 t¨ng lªn 29ha/1 trang tr¹i. (xem biÓu 3)
ë T©y ®øc còng vËy, n¨m cã 5.276.000 trang tr¹i ®Õn n¨m 1907 lµ 5.736.000
trang tr¹i, t¨ng 46.000 trang tr¹i, nhng tõ n¨m 1907 ®Õn 1985 sè lîng c¸c trang
tr¹i l¹i liªn tôc gi¶m, ®Õn n¨m 1985 chØ cßn 83.000 trang tr¹i, ngîc l¹i, quy m«
diÖn tÝch cña mét trang tr¹i l¹i cã xu híng t¨ng lªn. N¨m 1882 lµ 6ha/1 trang
tr¹i ®Õn n¨m 1949 lµ 11ha vµ n¨m 1985 lµ 15ha/1 trang tr¹i (xem biÓu 2)
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
BiÓu 2: sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë T©y ®øc.
1882 1895 1907 1949 1960 1971 1985
1.Sè lîng trang tr¹i 5276 5558 5736 2051 1709 1075 938
(1000.trang tr¹i )
2.DiÖn tÝch b×nh qu©n 6,0
5,8
5,7
11
13
14
15
(ha/trang tr¹i )
Nguån:-NguyÔn §iÒn ,TrÇn §øc- Kinh tÕ trang tr¹i gia ®×nh trªn thÕ giíi vµ
ch¨u ¸, Hµ Néi 1993.
- §µo ThÕ TuÊn- Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trang tr¹i gia ®×nh- T¹p chÝ
th«ng tin lý luËn 6/1992.
1.Sè lîng TT
(1000 TT)
2.DiÖn tÝch BQ
(Ha/TT)
BiÓu 3 : Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë Ph¸p
1802 1892 1908 1928 1950 1960
5672 5703 5505 3966 2285 1588
5,9
5,8
6,0
11,6
14,0
19,0
1970
1263
1987
982
23,0
29,0
Nguån: Nh biÓu 2.
ë Mü t×nh h×nh ph¸t triÓn trang tr¹i còng theo xu thÕ c¸c níc Ch¨u ¨u nhng
chËm h¬n 3-4 thËp kû (xem biÓu 4).
BiÓu 4: sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë Mü
1.Sè lîng TT
( 1000 TT )
2.diÖn tÝch BQ
( Ha/TT)
1900
5737
1910
6404
1930
6546
1940
6350
1950
5530
1960
3960
1970
2630
1980
2300
1985
2220
1990
2140
24,0
39,0
61,0
72,0
86,0
120,0
151,1
173,0
182,0
190,0
Nguån: Nh biÓu sè 2.
§èi víi mét sè níc c«ng nghiÖp míi nh §µi loan vµ Hµn quèc, t×nh h×nh
ph¸t triÓn trang tr¹i còng theo quy luËt chung: khi bíc vµo c«ng nghiÖp ho¸ th×
trang tr¹i ph¸t triÓn m¹nh, khi c«ng nghiÖp ho¸ ®· ph¸t triÓn th× trang tr¹i gi¶m
vÒ sè lîng (xem biÓu 5 ,6 ).
BiÓu sè 5: Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë §µi loan
1. Sè lîng trang tr¹i
(1000 trang tr¹i )
1955
714
1960
808
14
1970
916
1988
730
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
2. DiÖn tÝch b×nh qu©n
(ha/trang tr¹i )
1,1
0,91
0,83
1,2
BiÓu sè 6: Sù ph¸t triÓn trang tr¹i ë Hµn Quèc
1953
2249
0,86
1. Sè lîng trang tr¹i (1000 TT )
2. diÖn tÝch b×nh qu©n (ha/TT)
1965
2507
0,9
1975
2379
0,95
1980
1772
1,2
Nh vËy lóc ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn s¶n xuÊt n«ng - l©m
nghiÖp cho nªn sè lîng trang tr¹i t¨ng nhanh. khi c«ng nghiÖp ho¸ ®¹t ®Õn møc
®é cao th× mét mÆt c«ng nghiÖp thu hót lao ®éng tõ n«ng nghiÖp, mÆt kh¸c nã
l¹i t¸c ®éng lµm t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i b»ng viÖc trang bÞ m¸y
mãc thay thÕ lao ®éng thñ c«ng. Do vËy sè lîng c¸c trang tr¹i gi¶m nhng quy
m« diÖn tÝch vµ gi¸ trÞ tæng s¶n lîng ®îc cung cÊp tõ trang tr¹i l¹i t¨ng lªn.
* C¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i:
- Ruéng ®Êt: phÇn lín trang tr¹i s¶n xuÊt trªn ruéng ®Êt thuéc së h÷u cña gia
®×nh. Nhng còng cã trang tr¹i ph¶i ®i thuª mét phÇn hoÆc toµn bé ruéng ®Êt tuú
vµo tõng níc. ë Anh, N¨m 1985 cã 60% trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, 22% thuª
mét phÇn vµ 18% thuª toµn bé. N¨m 1990 cã 70% trang tr¹i gia ®×nh cã ruéng
®Êt riªng, 30% trang tr¹i ph¶i ®i thuª mét phÇn hay toµn bé ruéng ®Êt. ë §µi
Loan, N¨m 1981 cã 84% trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng, 9% ®i thuª mét phÇn vµ
7% thuª toµn bé ruéng ®Êt ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh.
- Vèn s¶n xuÊt: Nh×n chung, ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh c¸c trang tr¹i
ngµy cµng cã xu híng sö dông nhiÒu vèn vay tõ bªn ngoµi. ë MÜ, n¨m 1960 tæng
sè vèn vay cña trang tr¹i lµ 10 tû USD, n¨m 1970 lµ 54,5 tû USD, n¨m 1985 lµ
88,5 tû USD. ë NhËt B¶n n¨m 1970 lµ níc cã kho¶n ®Çu t lín nhÊt cho n«ng
nghiÖp, quü tµi trî s¶n xuÊt lóa g¹o chiÕm 44% ng©n s¸ch cho ®Çu t n«ng
nghiÖp.
- M¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt: ë c¸c trang tr¹i c«ng cô s¶n xuÊt bao
gåm sóc vËt cµy kÐo, m¸y mãc ®éng lùc c¬ ®iÖn, c«ng cô m¸y n«ng nghiÖp vµ
c¸c chuång tr¹i nhµ kho. §Õn nay ë c¸c níc ph¸t triÓn ®· t¨ng cêng sö dông
m¸y mãc hiÖn ®¹i víi møc ®é c¬ giíi ho¸ ngµy cµng cao, tõng bíc tù ®éng ho¸
tin häc ho¸ trong s¶n xuÊt. H×nh thøc sö dông m¸y mãc do mét hiÖp héi ®øng ra
qu¶n lý ®ang ngµy cµng phæ biÕn. ë NhËt B¶n n¨m 1985, 67% trang tr¹i cã m¸y
kÐo nhá, 20% trang tr¹i cã m¸y kÐo lín.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- Sö dông lao ®éng trong c¸c trang tr¹i: Sè lîng lao ®éng trong c¸c trang tr¹i
ë mçi níc kh«ng cßn phô thuéc vµo quy m« s¶n xuÊt mµ chñ yÕu phô thuéc vµo
tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Mét trang tr¹i cã quy m« 25- 30 ha
chØ sö dông 1- 2 lao ®éng gia ®×nh vµ tõ 1- 2 lao ®éng lµm thuª thêi vô. ThËm
trÝ ë MÜ trang tr¹i lín h¬n 100 ha chØ sö dông 2 lao ®éng chÝnh. ë mét sè níc
Ch©u ¸ nh NhËt B¶n n¨m 1990 mçi trang tr¹i cã kho¶ng 3 lao ®éng, nhng chØ cã
1,3 lao ®éng lµm n«ng nghiÖp.
Tõ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trªn thÕ giíi nªn ta cã
thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt sau:
- Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ thÝch hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
- Quy m« trang tr¹i ë mçi níc lµ kh¸c nhau, nhng cã xu híng ngµy cµng
t¨ng lªn.
- §Êt ®ai cña trang tr¹i thuéc nhiÒu lo¹i së h÷u kh¸c nhau, trong ®ã chñ yÕu lµ
®Êt thuéc së h÷u cña hé gia ®×nh. Ngêi chñ trang tr¹i cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh
ph¬ng híng s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i sao cho ®¹t hiÖu qña cao nhÊt.
- C¬ cÊu thu nhËp cña trang tr¹i thay ®æi theo chiÒu híng gi¶m thu tõ n«ng
nghiÖp, trong khi ®ã thu tõ c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng.
- C¸c chñ trang tr¹i ngµy cµng chó träng h¬n vµo viÖc ®Çu t øng dông c¸c
thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ tæ chøc qu¶n
lý cña trang tr¹i nh»m ®¸p øng tèt h¬n môc tiªu s¶n xuÊt hµng ho¸ cña lo¹i h×nh
tæ chøc s¶n xuÊt hµng ho¸ nµy.
- Trong chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ c¸c níc ®Òu cã xu híng thèng nhÊt lµ kÝch
thÝch, t¹o ®iÒu kiÖn, m«i trêng thuËn lîi ®Ó kinh tÕ trang tr¹i thùc sù ph¸t huy ®îc néi lùc vµ u thÕ cña nã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn híng tíi mét nÒn n«ng
nghiÖp v¨n minh.
6.2. T×nh h×nh chung vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt nam.
MÆc dï ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt l©u, nhng kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt nam chØ ph¸t
triÓn m¹nh mÏ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cã thÓ xem thùc hiÖn chØ thÞ 100 Ban
bÝ th TW kho¸ IV, NQ10 cña Bé chÝnh trÞ vÒ ph¸t huy vai trß tù chñ cña kinh tÕ
hé n«ng d©n vµ ®Æc biÖt sau khi luËt ®Êt ®ai ra ®êi n¨m 1993 th× kinh tÕ trang
tr¹i thùc sù cã bíc ph¸t triÓn kh¸ nhanh vµ ®a d¹ng.
NÕu theo quy ®Þnh cña tæng côc thèng kª vÒ tiªu chuÈn trang tr¹i ( QuyÕt
®Þnh sè 359/1998/Q§ - TCTK ngµy 01/07/1998 ) th× c¶ níc cã 45.372 trang tr¹i.
Trong ®ã chia theo híng s¶n xuÊt cã 37.949 trang tr¹i trång c©y c«ng nghiÖp l©u
n¨m vµ c©y hµng n¨m, chiÕm 83,6%; 1306 trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n, chiÕm
3,8%; 2559 trang tr¹i kinh doanh tæng hîp ®a nghµnh, chiÕm 5,6%.
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Chia theo vïng kinh tÕ: Vïng §«ng B¾c cã 3.491 trang tr¹i, chiÕm 7,7%;
Vïng T©y B¾c cã 238 trang tr¹i chiÕm 0,5%; Vïng §ång B»ng S«ng Hång cã
1394 trang tr¹i chiÕm 9,2%; Vïng Duyªn H¶i MiÒn Trung cã 2.706 trang tr¹i,
chiÕm 4,6%; Vïng T©y Nguyªn cã 6.333 t, chiÕm 4,6%; Vïng T©y Nguyªn cã
6.333 trang tr¹i, chiÕm 13,6%; Vïng §«ng Nam Bé cã 8402 trang tr¹i, chiÕm
18,5%; Vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long cã 19259 trang tr¹i, chiÕm 42,4%.
Sè L§ b×nh qu©n/ trang tr¹i lµ 2,8 ngêi, lao ®éng thuª ngoµi theo thêi vô
11,5 ngêi. B×nh qu©n 1 trang tr¹i trång trät cã 5,3 ha ®Êt n«ng nghiÖp, l©m
nghiÖp cã 26,8ha nu«i trång thuû s¶n cã 10,7ha. ch¨n nu«i cã 528 con tr©u,bß;
530 con gia cÇm. Vèn s¶n xuÊt b×nh qu©n cña 1 trang tr¹i lµ 60,2 triÖu ®ång; thu
nhËp b×nh qu©n 1 trang tr¹i lµ 22,6 triÖu ®ång (thu nhËp ®· trõ chi phÝ ).
VÒ quy m« diÖn tÝch cña mçi trang tr¹i ë níc ta theo ®iÒu tra cña côc thèng
kª cho thÊy: trang tr¹i < 1ha chiÕm 15%; tõ 1 - 5 ha chiÕm 28%; tõ 5- 10 ha
chiÕm 34%; tõ 10- 20 ha chiÕm 16%; tõ 20 - 50 ha chiÕm 4% vµ trªn 50 ha
chiÕm 3%.
Ngoµi viÖc gãp phÇn lµm giµu cho c¸c chñ trang tr¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ trang
tr¹i ë ViÖt nam trong nh÷ng n¨m qua ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm t¹i chç cho h¬n
50.000 lao ®éng lµm thuª thêng xuyªn vµ 520.000 lao ®éng lµm thuª theo thêi
vô t¹m thêi ë n«ng th«n. Tæng sè vèn huy ®éng ®©u t ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i
íc tÝnh lµ 2.730,8 tû ®ång, thu nhËp hµng n¨m tõ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña trang
tr¹i lµ 1.023,6tû ®ång. Ngoµi ra c¸c trang tr¹i cßn ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc
b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, n©ng cao ®é che phñ cña rõng tõ 22% lªn 28%. kinh
tÕ trang tr¹i ®· tù kh¼ng ®Þnh vai trß cña m×nh trªn hÇu kh¾p c¸c vïng kinh tÕ:
®åi nói, ®ång b»ng, ven biÓn.
Vïng ®åi nói níc ta tõ B¾c Bé ®Õn Trung Bé, T©y nguyªn vµ §«ng Nam Bé
cã lîi thÕ vÒ quü ®Êt ph¸t triÓn n«ng - l©m nghiÖp víi 9,3 triÖu ha ®Êt rõng vµ 9,6
triÖu ha ®Êt trèng ®åi nói träc, cã thêi tiÕta khÝ hËu thuËn lîi cho ph¸t triÓn trång
rõng, trång c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, ch¨n nu«i ®¹i gia sóc theo m« h×nh
kinh tÕ trang tr¹i. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· xuÊt hiªn ngµy cµng nhiÒu c¸c
m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i cña c¸c hé gia ®×nh tõ miÒn xu«i lªn trång rõng, trång
c©y c«ng nghiÖp, c©y cµ phª, chÌ, h¹t tiªu, ®iÒu,cao su...., ch¨n nu«i tr©u bßvíi
quy m« nhá, võa vµ lín.
Vïng ven biÓn: níc ta cã triÒu dµi bê biÓn trªn 2000km víi c¸c eo biÓn, b·i
biÓn, ®Çm phµ, rõng ngËp mÆn. DiÖn tÝch cña vung ®Þa lý nµy íc tÝnh vµo kho¶ng
400.000ha lµ vïng l·nh h¶i réng lín cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nu«i
trång, khai th¸c thuû h¶i s¶n. ë c¸c vïng ven biÓn tõ B¾c ®Õn Nam ®· xuÊt hiÖn
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
c¸c m« h×nh trang tr¹i nu«i t«m, cua, c¸, ngao..... víi ®ñ mäi quy m«. §Õn n¨m
1997, vïng ven biÓn cã15.666 trang tr¹i cã quy m« tõ 5 - 20 ha.
Vïng §ång B»ng: §ång b»ng lµ n¬i s¶n xuÊt ra 70 - 80% s¶n lîng l¬ng
thùc, thùc phÈm cña c¶ níc vµ lµ n¬i xuÊt khÈu toan bé lóa g¹o. §ång b»ng lµ
n¬i ®¸t trËt, ngêi ®«ng, lao ®éng dåi dµo, c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn, gÇn thÞ trêng,
cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸. §ång B»ng S«ng
Cöu Long cã quü ®Êt t¬ng ®èi dåi dµonªn nhiÒu hé n«ng d©n ®· thùc hiÖn s¶n
xuÊt theo m« h×nh trang tr¹i víi ®ñ m«Þ quy m«tõ 1 - 30 ha. Cã trªn 50% tæng
sè 1,8 triÖu hé n«ng d©n §ång B»ng S«ng Cöu Long s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng
ho¸, trong ®ã kho¶ng 400.000 hé n«ng d©n lµ trang tr¹i gia ®×nh víi nhiÒu d¹ng
kh¸c nhau th«ng qua ®Êu thÇu ®Êt ®ai, mÆt níc hoang ho¸, nhËn kho¸n th©m
canh, ph¸t triÓn ch¨n nu«i, kinh doanh tæng hîp, nu«i trång c¸c lo¹i c©y con ®Æc
s¶n nh: hoa, c©y c¶nh, ba ba, rïa.
ë vïng §ång B»ng S«ng Hång hiÖn nay cã Ýt nhÊt 10 - 12% sè hé n«ng d©n
s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸.
* NhËn xÐt vÒ t×nh h×nh vµ xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt nam
hiÖn nay:
- M« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ngµy nay ph¸t triÓn réng kh¾p trªn mäi vïng
kinh tÕ cña ®Êt níc vµ ngµy cµng chøng tá lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh míi
cã hiÖu qu¶ trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
- kinh tÕ trang tr¹i kh¸ ®a d¹ng vÒ quy m«, lo¹i h×nh s¶n xuÊt,c¬ cÊu nghµnh
nghÒ, thµnh phÇn cña chñ thÓ ... Nhng ®Òu ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, m«i
trêng sinh th¸i râ rÖt nhê ph¸t huy tèt néi lùc, khai th¸cmäi nguån tiÒm n¨n, c¬
héi cña m×nh.
- KÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi - m«i trêng lín nhÊt lµ kinh tÕ trang tr¹i
®· gãp phÇn biÕn nh÷ng vïng ®Êt hoang ho¸, kh« c»n hoÆc ngËp níc quanh n¨m
thµnh nh÷ng vïng kinh tÕ trï phó, to¹ thªm viÖc lµm, t¨ng cña c¶i vËt chÊt cho
céng ®ång vµ x· héi.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc, thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt
nam trong nh÷ng n¨m qua ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò ®ßi hái Nhµ níc, c¸c cÊp, c¸c
nghµnh vµ tríc hÕt lµ c¸c chñ trang tr¹i quan tam nh»m:
Mét mÆt ph¸t huy tèt néi lùc cña trang tr¹i, mÆt kh¸c h¹n chÕ nh÷ng mÆt tr¸i
cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i g©y ra nh vÊn ®Ò c«ng ¨n viÖc lµm ë
n«ng th«n do tÝch tô ruéng ®Êt, tranh chÊp ®Êt ®ai, ph¸ rõng nguyªn sinh, rõng
ngËp mÆn..,lµm ¶nh hëng tíi lîi Ých cña ngêi n«ng d©n, cña céng ®ång, cña x·
héi tríc m¾t còng nh trong t¬ng lai.
7. C¸c chØ tiªu ph©n tÝch.
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cô thÓ cña kinh tÕ trang tr¹i tØnh S¬n La, em x¸c ®Þnh
hÖ thèng chØ tiªu sau ®Ó ph¶n ¸nh vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng kinh tÕ trang tr¹i cña
tØnh trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu.
a. c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh c¸c yªó tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i.
- §Êt ®ai b×nh qu©n 1 trang tr¹i .
- Vèn s¶n xuÊt b×nh qu©n mét trang tr¹i .
- Lao ®éng b×nh qu©n mét trang tr¹i.
C¬ cÊu lao ®éng theo lao ®éng( lao ®éng gia ®×nh, lao ®éng thuª ngoµi ).
b. c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ , chi phÝ hiÖu qu¶ vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt
hµng ho¸ cña trang tr¹i.
*c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña trang tr¹i.
Tæng doanh thu cña trang tr¹i lµ tæng lµ tæng trang tr¹i tÝnh b»ng tiÒn cña
c¸c lo¹i s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra ë trang tr¹i bao gåm phÇn gi¸ trÞ ®Ó l¹i tiªu
dïng (tiªu dïng cho sinh ho¹t vµ cho t¸i s¶n xuÊt) vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm b¸n ra
trªn thÞ trêng.
- Tæng chi phÝ: Lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ vËt chÊt bao gåm c¸c kho¶n chi
phÝnguyªn vËt liÖu: gièng, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, lao ®éng vµ c¸c kho¶n chi
phÝ dÞch vô bªn ngoµi:B¶o vÖ thùc vËt, dÞch vô thuû lîi.
- Lîi nhuén : Lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô do c¸c nghµnh s¶n xuÊt
t¹o ra trong mét n¨m hay mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh.
Lîi nhuén ®îc tÝnh theo c«ng thøc : TN=TR-CT
Trong ®ã: TN: Lîi nhuËn.
TR: Tæng doanh thu .
TC: Tæng chi phÝ.
* C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ kinh tÕ.
Doanh thu / Chi phÝ = Tæng doanh thu / Tæng chi phÝ.
ChØ tiªu nµy cho biÕt cø mét ®ång chÝ bá ra cho s¶n xuÊt kinh doanh th×
trang tr¹i thu ®îc bao nhiªu ®ång thu.
Lîi nhuËn / Chi phÝ = Tæng lîi nhuËn / Tæng chi phÝ.
chØ tiªu nµy cho biÕt cø mét ®ång chi bá ra cho s¶n xuÊt kinh doanh th×
trang tr¹i thu ®îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn.
Doanh thu / lao ®éng = Tæng doanh thu / Tæng sè lao ®éng .
Trong ®ã: Tæng ssè lao ®éng bao gåm c¶ lao ®éng gia ®×nh vµ lao ®éng thuª ngoµi.
ChØ tiªu nµy cho biÕt cø mét lao ®éng tham gia vµo s¶n xuÊt kinh doanh th×
trang tr¹i thu ®îc bao nhiªu ®ång doanh thu .
Thu nhËp / Lao ®éng = Tæng doanh thu / Tæng sè lao ®éng.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
ChØ tiªu nµy cho biÕt cø mét lao ®éng tham gia vµo s¶n xuÊt kinh doanh th×
®a l¹i cho trang tr¹i bao nhiªu ®ång thu nhËp .
Doanh thu / Diªn tÝch = Tæng doanh thu /Tæng diÖn tÝch .
ChØ tiªu nµy cho biÕt cø mét ®¬n vÞ diªn tÝch (Ha) canh t¸c th× trang tr¹i thu
®îc bao nhiªu ®ång thu nhËp
ChØ tiªu nµy cho biÕt cø mét ®¬n vÞ diªn tÝch (Ha) canh t¸c th× trang tr¹i thu
®îc bao nhiªu ®ång doanh thu.
Thu nhËp / DiÖn tÝch = Tæng thu nhËp / Tæng diªn tÝch.
ChØ tiªu nµy cho biÕt cø mét ®¬n vÞ diÖn tÝch (ha)canh t¸c th× trang tr¹i thu
®îc bao nhiªu ®ång thu nhËp.
CH¦¥NG II
Thùc tr¹ng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ
trang tr¹i cña S¬n La
I. §Æc ®iÓm t nhiªn, kinh tÕ- x· héi cã ¶nh hëng ®Õn
ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh
1. §Æc ®iÓm tù nhiªn.
a. vÞ trÝ ®Þa lý.
S¬n La lµ mét tØnh miÒn nói n»m ë phÝa t©y cña tæ quèc,®îc chÝnh phñ c«ng
nhËn lµ tØnh vïng cao, ë vµo vÞ trÝ ®Þa lý kho¶ng 20 039'- 22002' vÜ ®é B¾c vµ
103011' kinh ®é §«ng. Nh×n chung ®Þa h×nh mang tÝnh ®åi nói thÊp, ®é cao trung
b×nh vµo kho¶ng 600-700m, c¸c hÖ thèng nói trong tØnh ®Òu ch¹y theo híng T©y
b¾c -§«ng nam vµ cïng víi d¶i Hoµng liªn s¬n. ë phÝa B¾c cã d¶i cao nguyªn
®¸ v«i ë gi÷a, chóng chia l·nh thæ S¬n La thµnh hai khu vùc s«ng lín lµ s«ng m·
S«ng §µ, tõ mçi d·y nói línl¹i cã nhiÒu nh¸nh nói nhá ®©m ra theo c¸c híng
kh¸c nhau. Do ®ã ®Æc ®iÓn næi bËt cña ®Þa h×nh ë ®©y lµ ®é dèc lín, møc ®é chia
ngang vµ chia c¾t s¨u m¹nh cho nªn ®ai bé phËn ®ång ruéng cña TØnh rÊt nhá
hÑp, manh món, chñ yÐu lµ ruéng bËc thang, trªn 80% diÖn tÝch cã ®é dèc trªn
35®é vµ kho¶ng 5% diÖn tÝch cã ®é dèc díi 15®é.
20
.DOC 
63 
84 
147 
