Tài liệu Nợ công việt nam và một số vấn đề đặt ra

N q céng luén la van de cé tinh chat thubng trijc d6i v6'i céc Nhé nL©c, do nhu cau chi tiéu ldn vuqt qué nguon thu trr nén kinh te héng nan. No c6nq sé khérig phai lé van a4 lén ngu nht céc Nha nuéc kl in soét tot céc l‹hoén chi tléu c0a minh. Nhung co thé no sé lé van dé Ién, th)m chf lé nghiém trpng neu nho rac Chinh phu vung tay chi tiéu vupt qué stic chiu dvog cua nen kinh té, Bél diet néy sé t§p trung de c§p den nh6ng rul ro trt tlnh trgng no cong hi§n nay cua Vi9‹ Nam. 1. Khél qa£t tliih hinh n$ c6ng c9a T”‹/ n3m 2001 din nay, np c8ng cua Vi$t Nam dang ngdy cdng t4ng cao. Ty l$ nq c6ng/GDP t”u' m’ifc 32,28% nérri 200 I d3 tang Ién 42,9% n4m 2009, dqt dtnh d m’i/c 56,3% n0m 2”01 0, sau do giém nhq xu&ng mLtc 54,9% nam 2011 vb t3ng trct lai lén 55,7% vao mm 2012 (IMF vd b3n tin np c6ng SP 2)³ . Ty l$ nq c8ng/GDP lien tVc t1ng lén tdt d6 tang cua nq c6rtg dang nhanh hdn so vdi t6c d0 tang trt/bng kinh ID. (Bi4u d6 7 ) Céc s8 li$u th6ng ké cho thay Vi$t Nam van n”dm trong nhbm nu'dc cé mU“c nq c6ng trung binh c0a thé gidi. Theo bang xbp hij.ng c0a CIA Factbook c$p nh$t din cuoi Céc st li§u thong ké cho th#y Vi$t Nam v8n mm trong nhdm nu’8c co miJ“c np cbng trung binh céa thé gidi. Theo b1ng xep hjng cua CIA Factbook c$p nh$t gia dUqc x4p hgng, vd dU“ ng thu'“ 9 trong khu viJc chdu A³. Theo D6ng h6 nq corig th4 gi¿ii tGlobal Debt Clock - GDC)J trén trang Economist.com’, tinh dén 24/10/201 3, t8ng sd nq cbng cua Vi t Ham da l én tdi 76, 706 ty USD, trung bTnh mbi ngr”ai d6n Viét Nam dang génh hon 851,48 USD nq cbng tMinh Phi/ong, 2013). Tuy v¿ay, cu”ng theo th6ng ké tiJ GDC th\ cht tfnh t”cf théng 1 /2013 din thing 3/2014, n§ c‹›ng Vi6t Nam da t5ng th6m toi 9,887 ty USD, tu'ong di/dng trung bTnh gin 700 triéu USD/ thang, t3ng thém g$n 1 00 USO/ ngu'di (Ngo Trang, 2014). Diéu nay cdng co nghTa ID np cong cua Vi$t Nam dang gia tang rat nhanh trong m8t s8 mm gan d8y’, d8t ra v8n d6 phai kiém soat np cong hi9« q«é, nh#t la trong th‹›i gian gin dJy Vi$t Nam dang tiép tuc phJi d6i mat voi rat nhi6u thsch thu“ C tfJ b“en trong ten bén ngoai doi hoi ph§i ti6p tut tdng ci/dng chi tiéu ngan séch \NS). Z. KhMg r8i ra cIi5 y6s titEyc ti6n ga£n ¿ng c6ag 9 VI§t Ka»i Nghién c“Uu cua Reinhart va Rogof f201 0) cho r\ng 6nh hudng ng‹rcit chiéu nhdt cua nq cbng lén t2ng trudng kinh ID la génh n$ng ve thue trong tUong lai v'd s‹/ bit in do génh nang néy g2y ra. Reinhart vd Rogof da thgc hi[en khdo sit s6 li‹eu céa 20 quoc gia trong giai doqn 1 946 - 2009 voi 4 nhom s6 li$u: (i) qudc gia c¿› ty l$ nq c6ng/GDP trong nam drroi 30% (443 quan sat); (ii) qu6c gia co ty IQ net cong/GDP trong ndm tr/ 30 dén 60% (442 quan sét); (i ii) qu6c gia co“ t” l§§ nq cong/GDP trong ném tu” ’ 60 den 90% (199 quan s6t); i '9uoc gia co ty lé' net cong/GDP trong ndm trén 90% (96 quan sétJ. TLf nhtlng quan sit my, 2 téc gié da chl ra trung vi vJ trung binh c¿ia ty IO tang trr/dng GDP d 3 nhom quan sét dau khdng co st kh6c bi Iton, nhi ng déi véi nhbm quan sat cudi cung, trung vj vé trung binh cua din cu6i nam 2012, Vipt Nam ID nu'cic co ty l$ nq c6ng/COP cao t!u 70 trong t6ng so 155 qu6c 6ietcombank 7AP l;IJl NG£fJ HM£ |Sb 12 |TtJANG 6/20J4 nhom chl tiéu bao gom: nhom chT ti6u phdn énh rui ro vé khé n8ng thanh toan, nhbm chl tiéu phdn énh rui ro than h khoan, vd nhém N$udn.' IiVIF Data, Bin tin n¶ c6np ty l$ tang tracing GDP th8p hon déng ké so v‹Ji 3 nhom con l4i. Nhom qu8c gia cb ty l0 nq cdng/ GDP cao, trung vj t6c d8 t8ng 2 - B§ Téi c,hi“nh. thin giam ltJ‹Jng cung von ct khu vi/c tU nh6n, nguy cd tain ting lai suft (LS) ding n$i t$. Khi LS n6i th t3ng sé thu hut ddng von qu6c tr‹/dng GDP th6p hon I diém • té chay vdo, dan t‹/i ap li/c tang vd trung bJnh t8c d§ t3ng troang gif n$i t$. Tuy v$y, khé n3ng d8ng GDP thap hon 4 di§m % so voi »ci t$ cd lén gif hay khong phtj cfc nhom khac. Cac kit lu8n tº” thu§c vao hi$u u“ ng tac d ng cua luon d\ kém vcii nhi7ng 'i ro kh6n li/dng, nhat la doi vcii nh0ng n/‹Jc c6 ty l6 np n‹/dc ngodi (NNN) cao. Thu” nh6“t, sQ gia tang chi tiéu cong va th3m hqt NS thi/dng thin tdng chi tiéu trong ni/crc l‹/n hon vdn qu6c th l6n chdy vdo trong ncf‹ c, nhi/ng VND van khong lén gié, do no khbng d0 b0 dap md’c so v“oi s3n li/qng trong nUéc. Khi vi$c t2ng s3n lUqng trong ncidc khong t2ng k p vdi m‹Jc t3ng cua tong chi tiéu th1 sé phai tang csu NK. Khi do sé tqo ra in t si/ dich chuydn ngu’pc cua d o’ n$ tai san ra nu'cic ngoai /khi NK > XK), nghTa la ni/‹Jc nay ph6i trd ngogi t$ cho ngt/di nuac ngo2i. LUpng ngoai t$ my co thd dcfqc ngi/di n‹/éc ngo6i st' dgng mua cht?ng kho§n, hay bit d0ng sin (BDS). NghTa la, khi m§t nUdc b| th2m hi/t NS sé tr8 thdnh nt/oc NK rbng hdng hda, djch vq vd XK rbng tdi sin, kéf qus lé li/qng tbi sén trong nUac dtfpc ngi/di nudc ngodi mm gid’ sé ngJy cdng nhiéu hon. gi3m gi6 do th6m hvt thuong mai Tht hai, khi them hqt NS sé R‹ i ro v4 /‹/›d nJng thanh to4n dUpc ph4n anh qua céc ch”f s6 bao gem ty l$ NNN/GDP, s0 init cdn d6i v6 téi khba vd them hqt cén c8n v2ng lai (CAT. V6i ty l$ NNN/GDP vdo cuéi n8m 201 I chi6m kho3ng 41,5% cho thfy NNN cua Vi$t Nam van nam trong ng‹/dng an to6n c/›ung theo khuyén ”o ct\a IMF va WB. Tuy nhién, Vi$t Nam lgi cO 5/ init cm ddi nghiém trgng vé tai khoa khi th&in hVt NS dim ra I ién tuc, th$m chi la co xu hrfctng gia tang trong nhi3'ng n3m gin d3y. Bén cgnh d6, th1m hut CA cdng ID in t moi quan nggi khéc d6i vbi khé n8ng thanh toén NNN trong tuong lai cua Vi$t Nam. Trong giai dogn 2007-201 J , m$c du diJpc téi trq ph6n l6n bdi dong kiéu h6i², nhr/ng mi’/c them hgt thiJdng m§i cao da khien CA ”a Vi t Nam ldn vd kéo dai). Cac con st thing ké ve nq cdng cda Vi$t Nam cho din nay v2n cho th/fy mdt ty IQ nq tUdng d6i an toan, th8m chf rt6u so véi cfc so tin nhiem BB, chi s6 no céa Vi$t Nam c0ng chl mm o muc trung bTnh. KG hoqch trd ng héng ndm kho3ng 14 - 1 69«/tdng thu NS, th£p hdn gi‹›i hgn cdnh béo la 30%, bbng khoéng 4,5% t8ng kim ngach XK, c9ng th#p hdn mu'”c cénh bao ID 15%³. D5y du‹jc coi ID cdc chl tiéu an todn, vé ch”l st nq cdng c0a Vi$t Nam, do v$y, d‹fpc x4p loai b nhdm bin vi3ng so vdi céc nrfcic dang ph§t trim co cdng m‹J”c dq tin nhi$m. Ddi véi NNN, mr”rc d§ an t•an n§ co the di/gc xem xét qua 3 th3m h‹jt trung bTnh m6i mm v3o kho3ng 7,2% GDP. Ting gié tr| thorn hqt CA trong giai dogn my ldc tfnh vao kho3ng 32 ty USO, tu'dng di/ong v‹ i tdng np cdng nu'dc ngoai vd gdp khodng 2,5 fin dt/ trtl ngogi h6l cua Vi0t Nam vao thdi didm cu6i nam 2011. DII vbi rui ro thanh kho6n, rfii ro my diJpc déc tru'ng bdi quy m& n‹/ ngan hen so vdi d$ trtl rigoai héi. Theo cfcic tinh cfia B§ T§i chfnh, t6ng NNN ng4n hen cua Viét Nam tai thcii di6m 31 /1 2/20 11 la kho”6ng 6,8 ty USO, ti/ong du’ong kho4ng 53,5% dt/ trfi' ngoai h6i vao th/:/i ditfm do v2 chr/a diy 34,0% dV tr0 ngo0i h6i vbo thdi diém cuBi qu'y I!/201 2. Oi8u nay Id nho phdn ldn cJc kholn NNN cua Chfnh phu Vi$t Nam co ki h4n déi Vdi LS ULi dai. Ngadi ra, ‹» ai tr«“ang chfnh tr vd d3u tel en Biéu 2: Dlén bién tang Wdag GDP c0a Vlrt Nam giai doan 2006-6/2013 (6) te³. D6'i va’ i nhbm ch”T tiéu ph5”n /›nh r6i ro vT m6, rui ro nay Id s / két hqp cua t2ng trUdng th@ vd ty gié c6 dinh. Trong nhBng mm gJn d2y, Vi t Nam da dtiy tri diJ c mfi'c t2ng trr/dng kha trong khu vt/c vb trén thé gioi, xsp xf 6,5%/ n4m (B i6u 2). Tuy t6c d$ t2ng tr‹rdng cé chiéu h‹jdng gi3m sut trong nh0ng n0m gin day, nhr/ng db v5n ID m$t thanh ti/u déng k6 trong b8i cénh kinh ID todn céu g5p khb kh6n. Xét vé hJnh thU“ c thi NNN cua Vi§t” Nam tuy guy md khd l‹ n, nhLrng nho duqc hudng LS thap v4 ky' hgn dbi, nén génh n4ng tr3 nd hbng n2m la tiJong d6i th6p, It nhat l2 cho din hi$n nay. chl dr/qc dém b2o néu nhu' Vi$t Nam en d|nh droc t gig› h6i doli. quy6t dinh bdi ’c li$u chGng NPY/X 55,08 5J,D3! 50,91 ! NPV/DBR 116,42 92,48 89,96 ,NPV/G0P 32,32 31,28 33,07’ i N "tronqnubc/GDP t0,3J 1 4 j2,66 45,96 BJ,29 30,27 T 9,J4 35,44 51,4] 40,49 67,56 ]37,74 101,28 24,14 30,79 28,43 21,09 19,67 25,67 47,19 98,10 30,10 17,30 J0096° 200'X›* 30'›‹›* 20 -2S96°* Nqtronq nudc/DBR 37,1 2 37,07 34,44 S0”,65 59,071 88,01 ”9J ,47 56,82 9296 - 16796** X/GDP DBR/GDP 58,69 61,28 64,95 .66,84 68,06 5968 7O,Z3 64,28, 27,77” 33J32 96,7”6 37,79 35,71 22.35 28,08 31,75 3,096 T596° HlPCs• Céc nd6c nqh£o cé mu’c NNN rao; X: XK‹ DBR:Thu NSNN; NPV: NHN; GDP: Tdnq sén ph4m qudc n i " Nq”u0nq tdi thl£u theo D1nh.qlé sc’ft m4nh thé ché ve chfnh sdch dmLfC yéU CPI, <$ •• Ngudng tdi da Vi6t Ham d6u d m“fc kém hieu quJ vd dang ti in c$n v6i gioi h4n cUa XK/GDP cua Vi§t Nam ludn 6 mtc cao, trung bTnh Ib 64,28%, trong 17,3% cCng tiem c n ngu'dng mat an toan vd bst d§u vUgt ngr/dng an toan vdo mm 201 0 (25, 679«). Ty Ie no trong nrfoc/thu NS trung bTnh trong giai doan 2004 - 2010 ID 56,62% - trong ngrfdng an toan, khi ty I$ thu NS/GDP trung bTnh d khi dd, Vi t diéu kiln nhUng din nam 201 0, ty IB nay la 91 ,42% tiém c$n ngi/dng mat an todn 92º/». Céc chf s8 d trén, cung vcii nhi3ng ph3n tich ve rdi ro doi hay kh&ng. Ap dgng phr/ong phd trén 15%, Ty l8 NPV/X lu6n dcdi dénh gié tTnh trqng quln ly net v 60%, nho hon ngrr0ng ”150% vd céc nu'dc nghéo c6 ty l¿e no cao Cua WB (2005) (Bdng 1 ) thT they: trong giai dogn 2004 - 2010, ba chl béo v8 tfnh en d|nh NNN cua ºhi trung b\ nh ID d‹/oi hon ngr/dng an todn Id IO nc› trong nuoc/GOP trong giai doan 2004 100%, nho 250%³ . Ty trung binh - 2010 la vdi khé n8ng thanh to6n NNN da cho th6y quy md nq cua Vi$t Nam hién van n8m trong ngi/6ng an toén, nhung céc chi sd ph1n anh kha n2ng thanh to6n trong trfong lai lai mm ‹I ngU6ng rui ro ho3c roi vao dctdi vung an todn. NfIlJ5IS VAJt 0E KItlH TE VI NO — hien nay, b6n canh so dcl np thi/c té dcfqc th6ng ké, khbng th4 b6 qua cac kholn nq tiém an, céc nghTa vu ng co th6 hinh thbnh trong tu'ong lai, co khd n6ng de dqa tirth bin vt/ng nq cdng. Mot trong nhfi'ng kho3n nq tiém in nhiéu rui ro nhat ID net c0a cac DNNN khong du0c Chinh ph« b6o lanh. Theo béo cao Sd 490/BC-CP” c0a Chinh phfi g0'i Qu6c h$i ngdy 25/ J I/2013, tdng dU np cua cac DN do Nha nu'dc mm gill 1 00% v6n tinh den cu8i »zm zo› z Is ‹ .sso.ooo ty vNo Do v y, co th théy, ng c6ng cua Vi t Nam hi n tai cb the danh gif la an to2n, nhung co tiem in y8u té r0 i ro trong trung h§n, Rui ro cbn dUpc th hi‹én d vi$c chu'a cb sij gan ket gii7a huy d$ng von cua Chfnh phé trong c8ng, xéc d nh mct“c vay ng trén co sd xéc d nh n3ng lrfc trd nq, md chu yéu chf dija vao dé xu6t danh mqc cdc chewong trTnh, dU an cua céc B§/nganh/d |a phUong v6 doanh nghi$p, Nhu cau béo xu h /6ng tang \éa tTDog bdi cdnh kho tiep c$n vdi th tru'dng v¿fri trong nifdc va qu6c t8 da va dang nq c6ng tdo lai suat huy d$ng von vay trong nU‹Jc va qu6c IDgia t2ng) va r0i ro d6i vdi nghTa vq nq d phbng cua NS, Hdn nCa, qué trtnh ph4n bd vd su”' dijng v6n vay cua Chlnh phu d§n trai, hi$u qua stf dqng v6n thtlp va chu'a mang l4i nhilng thay ddi can b2n trong chuy4n dich eel cau kinh té, ky !u]t trong ph8n bd v2 su dqng v6ri ’n c6ngty (TCT) ho Idong kém h/8u qua trong m$t mbi tru'dng d8c quyen thiéu tinh canh tranh da vb dang tiep tuc tain xbi mon, gia t3ng nghia vq nq dV phdng cua NS. Trong s6 cfc chu'cng trinh, d4 in vay l4i ngu8n von vay nrfcic ngodi cua Chfnh phu" voi tr[ gié khodng 1 3,7 ty USD, cdc rui ro tfn dung ti0m in rft cao, t$p trung vdo cac khoan phat hénh tr§i phi4u qu8c t6 Chinh phé cho (tu'ong drfong vcti kho§ng 52,5% GDPS n#u loai tr ”r pha”n Chinh ph0 bao lanh \baD yc›m 5,7º/o GDP lé NnN va s,s% GDP la nq trong niJdc) thi van cdn tdi 40,9% GDP ID ncJ khdng du' c Chfnh phu bao lanh ³. Du kh6ng thuéc dim bao lanh, nh‹/ng Chfnh phu v8n thcfcing phai du“ ng ra ho trg hnhngTDTTyn thua hi n n), k g ndnghnhaydngt n y c dia can. s6 ii d dhdchhcDN nycnhaNh niJdc trong théi gian gJn d§y nhtr NS thudng xuy6n b[ vi pham trong tit c4 céc khéu c0a guy tr/nh xét duy$t, ph6n bd vé su' dung v6n. T4PCH|N¶A¶ HAN¶| USO. C/\c khodn vay ODA, Uu usD cfia” TD Vir›ashin, khodn vay cung kh8ng tra ‹1Ugc nci din han nhd va db thi HUO³³, cua TD Dbu do rigu8n thu phi trén céc tuyen kht Vi$t Nam PVN, c0a VD”B... du©ng cao tic khong dd d4 thanh toén cho c6c nghTa vu n‹›. M8! B6 lTnh vi/c bhéc cb li6n quan dén von vay qudc t6 d4trién khai cac Theo so li$u cua Uy ban Giam sit ( i clink 9 uéc gia, tfnh den cu6i yyyy , Nq KDU cua DNNN chiem j j ,s2% tdng rip x6u cua he thong va 5,05% dU np ddi véli tfn dung thdi gian téi do téc d$ng DNNN. Ty l$ no xau my chu'a ti6u ci/c céa suy thoai kinh te, chi bao gem nq xau c0a Vinashin phi din b0 gili phong met b?ing... tgi c6c TCTD trong niJcJc [U6c gia ting. tfnh khodng 19.800 t VND mm D4 co th4 danh gia diy d0 vé 20J of v6 np da di/qc co c8u lqi mrtc d$ rfii ro IO khu vgc np c6ng theo Quyét d|nh 780 cua NHNN !i/éc chi6m khoang J 0% long did nq mm 2012)³². Néu tinh tong s6 di/ n‹ x6u nay thJ t‹/ang du'dng vdi kho§ng J GDP céa Vi t Nam n2m 2012. Trong trcfbng hop cac DNNN khong trd d/qc n‹J, s6 nq my cd nguy cd trd thbnh nci xau cua Chinh ph6, bao gom ca cfc khoan np d Jqc Chinh phd bao lénh vd céc kho2n khong diJ‹jc Trong boi cJnh hi$n nay, in t s6 quan diem cho ring khoan np thu hai cdng co th$ h\nh thanh nhilng Inch nhibm n‹ trong tUong lai cho NSNN xust phét IO' hi6u qu5 hoqt d0ng cua C6ng ty mua ban nq x8u VAMC. Bdi thLfc té ID st nq x”8u cua etc NHTM Viet Ham kha lcin (Thdnh HiJng, 201 2\ va vi v3y, néu VAMC khong xt ly hi$u qué cfc khoan nq x6u c0a céc NHTM thi co nguy co tain tdng th§m hut NS vd nq c6ng do khi dd Chinh phu buéc phai ra tay gi§i cCu nguy co sqp do h$ thfng NH. D8y ID bai hqc nhan ti8n tu’" lreland'³ n3m 2009, 2.2• Rfll ro tif tinh trgm thftzn hyt kép kéa dli’ Moi quan h§ giiJa thém hqt tai khda vb th1m hqt CA Nhieu nha nghién cu’tJ kinh t4 da chi ra spi d8y n6i giCa khung ho§ng np cdng v5 khung hoJng tien t$ th6ng qua m6i quan h¿e gi‹Ia cén cm tai kh6a vd cén cén v6ng lai. Vi c phdt sinh thBm hut t#i khba khien CA th2m hqt, kéo tl›eo tTnh trang NNN cua quoc gia d6 t2ng lén, l3m gia t3ng kh6 n1ng khung ho ng ti$n t$. N4u cén c8n NS ph5n énh hogt d$ng cua Nh2 nt/dc thi CA IB m$t trong nhilng chT tiéu dUqc qu8c gia. Nd phJn énh k8t qua c§c giao dich tdi chfnh ngan h4n v‹fii bén ngo6i, Khi CA init c8n doi nghiém trpng va kéo ddi thi thi/bng cb nguy co khung hoang kinh tb. Dibu nay cung gi8ng nh J vay net ngan hqn qué nhieu, den tdi khong thé tra dU‹Jc nq. Moi quan h$ gifi'a CA vbi d3u tu' va tiét ki$m cfia m6t qu6c gia dcf0c biéu dim thdrig qua du$ thi”/ c sau: s - i = cx ri› Trong db: S. Ti&t ki[rn quQc gia, I. Déu ID. Nh‹/ v$y, CA du’gc tinh bang chénh léch gitla tilt ki$m va dJu trf qu6c gia. Tach riéng cac thdnh phJn dau tU, tilt ki$m c0a khu viyc nhd n‹rcic fg /tiét ki$m Chinh phu - had cbn dUqc gqi ID thdnh ph$n can d6i cua NSNN, cd gié tr |bang st d”6i cua tham hpt NS Chfnh phu) Va Msg + spJ - (Ig + IpJ = CA Néu nhom céc yéu t6theo cdng m$t khu vi/c: (Sq - lg) + (Sp - ip) = CA (2) DJng thtJ’c (2) th/dng du'pc su'' dqng nhr/ nén ting co bd”n cho "Ly thuyé“t thém hqt ké(", hay chfnh la m6i tUong quan cung chieu gii/a GA vbi tiét ki9rn Chfnh ph0 (hoéc c9ng co th4 hieu ID m6i tUong quan dtJong gifi'a them hut CA va thar›i hqt NSJ. Theo d6, khi cfc yéu ID kh6c ID khbng ddi, thJ tiet ki$m Chfnh phu vd CA sé di chuydn cdng chi8u, nghTa Id: sj/ so khuyén khich t2ng cau vé NK, khi6n tang them hqt thu'dng mai, qua db t3ng th3m hqt CA. Nghién ciJtJ cua Mohammadi (2”004) st/ dgng msu cua 20 nudc ph6t trien dang rang, tiéu vé 43 niI‹Jc mcti noi, phat trim dé ChT ra init su dia tank chi dUa trén v/$c tJng //›oé o‹› thé khi#n C”/\ th9m hut t’if 0, I b-0,29 › GDP (0,23-0,32% CiDP c/›o cas nv‹ic danh phbt tri ! , vé ID-0,26ºA dé”i véii etc niréic phbt trim), l•I#u khodn chi NS duqc téi trq bank trdi phi u thi sé tdng fhdm f›gr CA khodn() 0,450,72º7» CiOP (0,550,8 I º/o CiDP cho cfc nuéc dan$ p›hét tri!n, vé 0,22-0,Sº/» cho cfc nudc phat friénJ. KPI qua tinh todn my co the ép dVng cho c§ trUdng hqp m¿i r$ng hoac thJt ch t tdi khoa. Céc nghién c“Uu quan trong khdc cua l/vlF t2008/, ap dung ky thu3t ining d0' li u cho cJ nén kinh t8 da va dang phét trim; phat hi$n ra rang 1 º» GDP gia tang trong chi tiéu Chfnh phLi tdc d ng den ky vpng tdng ty gia hoi doai tht/c hi8u dgng trr 2,5 den 3%; tfJ d6, tic d ng lén CA. M0'c d6 téc d$ng thgc t4 lén CA tuy thu c vao kha n3ng dieu chfnh linh hoqt ty gif h6i doai thi/c t4 doi v“oi di in c3n bang, th3m hut CA co the gia tdng neu ty gif héi doai thi/c cao hon mi?c c3n b3ng c0a thj trUdng (vrr0t quid. TiJdng tq, nhdm nghién cL’fu Romer&Romer (2007) dieu tra tic d ng ngoai sinh dén in“u’c d§ danh thud cfc hoat d$ng kinh ID d My³³. Lfcic tTnh cua ho chl ra ring: dinh thud cao énh hU8ng ldn va ti6u ci/c din hogt d0ng dJu to trong khi chi dsu tri' phét trim lv ‹»8t nh3n té quan trgng dnh ht/¿rng den GA). Kit qua thi/c nghiém chi ra m6i lién hé, thu8n chiéu gii3a that ch$t tdi khoa va c4i thi$n CA. Dbng nh6t quan diém do, du'a vao st dqng dfi' lie”u Romer&Romer, Feyrer vé Shambaugh 12009) tTnh todn r3ng 1 USO cét gi3m thud b6t ngdd My khi6n them hut CA c6a M)/ t8ng 47 cent. Tuy v$y, doi khi dim ra mii 9uan h$ nghjch chiéu gi0a thém hut NS vd th3m hqt CA. Cq the: M0t si/ tang lén c0a them hut NS tht/dng kéo theo met si/ giam d0u tu tiJ nh1n, i N a nctd” c huy d$ng v6n cua khu vi/c trr nh8n dd bd dJp tham h¿r NS Chfnh phu tang lén. M$t khéc, néu nhrJ khu v0c kinh th tiJ nh8n di/ hut NS sé kéo ddi, tréch nhi$m trd no ngay cbng cao, thl ty lé thud sé tang; khi do hp sé phéi t3ng tilt ki$m, gi6m d4u th. Ddy /d hi$u “»‹ g c4 63ng Ricardo, trong dé, khJng dinh si/ c8n béng gifi’a chi tiéu cua nhb nr/oc v‹Ji thue vé di vay, vi mqi kho6n nhd niJdc vay, suy cho c9ng, sé deu ph6i dcf‹jc bu dJp b§ng thud trong thdi ky sau. N4u hi$n tai Nhd nctdc chi ti6u nhieu, thT t‹rang lai gdnh néng thud sé t8ng. Do do, d nhiéu trilling hqp, si/ md r$ng chfnh s/ +ch t1i khda, l3m t1ng them hvr NS, nhu'ng d8ng thbi tdng chénh l$ch tilt ki$m va d£u th cua khu vi/c tU nh6n, Neu sq gia ‹ang chénh l$ch tilt ki9m vd d4u tiJ' cua khu vQc th nh1n cao hon si/ gia t2ng chénh l$ch cua tilt ki$m vd dbu tr/ khu vi/c c6ng (si/ gia tang c0a thdm hqt NS), thT d8i lLic th1m hut t2i kh6a Jgi g¿›p phsn tain gidm th4m hqt CA. Du v\ay, nh0’ng nghién ctJu th‹jc nghi9m ph4n ton déu chCng minh duqc r3ng th6m hqt NS va th1m hvt CA “ in i quan h du'ong B)ng Z:Th8mhptNS v)lD8mh¶ GA o(aVitNam 9iai do4n 2005- 201 3 Ty VND 96GDP -4,83 Tr. USD -574 40700485005650066200 115900 11720.0 1200.00 -5,00 -5,70 -4,‹5 6,90 -±J,S -4,4 J64 •7092 -t 0.787 -7.440” -3a1 j * 58“ Ii ciJa Ernst& Youn[ lién tqc ting cao tror›g nhi4u mm trci lai diy. Dén cuoi n8m 2009, bQi chi NS la 6,9% GDP vh giJm xu6ng cbn 5,8%GDP tr”ong nzm 201 0. Trong thi/c th thJ tlnh h]nh b§i chi NS th0c cf›n nghiém trpng hon nhiéu so vdi nhiJng con so du’pc cdng bo, vi cdn nhiéu kho5n chi Ibn d8 ngodi NS. Bén cgnh db, ngu6n thu NS phq thu0c qué nhieu vdo ngubn thu tt”/ d8u th8, khién cho tinh trang NS. cdng tr8 nén kém bén v0ng. Thu'c trang b$i chi lién tvc trong nhiéu n8m vd m0‹: b8i chi tdng l9n (c§ v6 tuy$t d6i) vd t‹rdng d6i (B1ng 2) cho thay d2y Id m§t c8n b$nh ngu.y hi4m va khong the xem th‹/dng, Vé nguyén ly, d4 giai quy6t van dé them hijt NS, Nhd nu’dc sé ph6i tang thud ho$c ph6i vay nq th6ng qua phat hdnh trdi phi6u. C2 hai h§nh d$ng my déu t/\c d n¶ ti “eu cQc din ting trudng kinh tf . Trong boi c$nh hi$n nay, khi Vi$t Nam cm c2i thié,n m6i tru'8ng kinh doanh vd cqnh tranh vcii céc nUcic trong khu vtjc d8 t4o in&i trU?Jng kinh doanh hap d4n, thi kh6 n8ng t2ng thud thu nh8p DN lJ khdng nhiéu. VT ly do trén, Chfnh phu sé bu0c phdi tdi trg th”8m hVt NS trong thdi gian tdi chu y6u th6ng qua vay n‹/. Co hai nguon vay nq: (i) ne na 6,7 n.a 6,6 -s137,3 -6346j3• Thu /-fubng, 20 / 41 v3 tlnh tnan Partc g/a h”o trp DN phqc h8i kinh t4. Thtfc th la da co hi$n ti/png chén lan gii3a LS thj trU”dng vd LS tr6i phi6u ChTnh ph0 (”TPCP) trong thbi gian v”iJa qua. D8i vdi ngu6n thtf’ hai, vi$c vay ng thanh cdng tu nrrdc ngoai d6ng thdi c6 th4 tdi trq cho them hgt CA. Tuy nhi8n, vi$c vay NNN thu'ctng xuyén v§ quy md ngdy cdng tang, co the dJn tdi nhfi'ng rui ro vo nq rft cao (nhu ting x6y ra vdi cac ni/cic My Latin nhrfng nsm trudc d2y). Song song vdi t\nh trgng tht\in hqt NS, thl CA cua Vi0t Nam dé chuyen th n tU” 1 ,2 USD ndm 2000 sang thBm hut khd Ion: J 1 USD n6m 2007, J 0,7 ty USD n6m 2008²³ , vdi th3m hvt CA nam 2007 x8p xl 7 ty USD, tubng diJong voi 11 º7» COP, trong khi khuyén céo c6a IMF thT ngcidng tham hut CA ± 5% GDP. N8m 2010, nguon v8n t‘uf céc kho6n vay ng [vay np ng4ri han vd dai h;jn, d4u ti/ vdo gify td cd gilt da chi6m toi hon 43% trong tdng dbng ti8n vao. Dbng ti8n thu4n co dctqc IO hoat d$ng vay np (bdng vay nq mdi tri di nq g8c din hgn trd) chi4m tdi tr6n 70% tai khodn v6n vd tai chfnh, trong do, nq ngdn hqn da t2ng lén g4n gdp d8i n‹J dai hqn. oi4u my cho th6y m0t trgng théi (c0ng chiéu), moi quan h$ tréi chiéu chT x1y ra trong trLrdng hqp T$P 6IIl kaklilIkE0 |Sd 12 |TFl#fIG 62014 vay nq trong niJdc, (ii) vay NNN. Vi$c vay n‹J trong nudC 9Uy md Ibn cb th4 khi6n cho m$t bbng lai suit \LSJ lén cao, ho?ac f nh6t la kl6ng duy tr1 du'qc m’iJc thfp dé kém bén v0ng trén CCTT c6a Vi6t Nam vb Vi$t Nam ho6n toan cd thd ph1i d6i m$t vdi nhi3ng c2ng th3ng vé nghTa vq trd np trong tu'ong lai, (B1ng 2) Nhu v¿ay co the th6y Vi¿et Nam dang roi vbo tinh trqng thBm hqt kép kéo ddi, rh0m hL/t NS song song vdi them hqt CA. TTnh trqng néy cé th8 g8y ra nh cho Vi t Nam d ct khu v‹jc NS va cm c3n thanh toén. D§c biét ID hai y6u Id na’y \4i co th§ tic d$ng lsn nhau dd cLing trd n6n trim trong hon. 2.3. Vbag ×'³²7 •e - ³¿m phét M6i quan h giiJ’a gia t3ng no c8ng va khung ho6ng lgm phét ch6 y6u di/pc hinh thdnh do ChTnh ph0 céc n‹toc sé dqng bi¿en ph6p in tien dé tbi trci tham hqt, tain gia t4ng luvng tién co sd vd thdc day gié ca leo thang. Hi$n tUpng my cb th4 thby d r#t nhiéu cu$c khung ho5ng l4m phét, tiéu bi8u nhrf ID cfc giai doqn l4m ph6t phi ma tgi c6c nu'd“ c My' Latin trong nhfi'ng n4m trudc dsy. M$c dd hi$n nay, héu h6t céc nr/dc d8u kh6ng cho phép su' dung bi$n ph6p in tién d4 tai trp them hit tdi kh6a, nht/ng thi/c th, v'§n c6 nhfi'ng hJnh th’i/c téi trq tcfong t/ nhu Id NHTW mua TPCP hay bu$c céc NHTM mua TPCP vd sau do chi6t kh8u lai b NHTW-. Trong th ky XX, chung ta da ch”ting kiln tdng c$ng 5 cu$c khung ho4ng lam ph4t, trong do cd 5 trr/bng hqp x6y ra d khu vi/c M¶ Latin: Khung ho2ng tgi Bg|iVia tbét d8u vao n6m 1 984 vd kéo d”ai trong vbng 14 th1ngJ; Nicaragua (t”i/ ri0m 1987 ’VG kéO d”di trong 48 thing), Peru (t”tJ nam i9sg v0” kéo dbi trong 8 thdr›g/; Argentina (ti né”m 1989 v6 kéo dbi trong 1 th6ng\ , B”razil (t”if nfim I 9B9 vh k6o déi ttong 4 thangJ. TriJ'6c khi khong ho2ng ng nd ra, cfc chJong trTnh d8u tel cong v5 céc chfnh sach dtn sinh 9ºº tham vqng da dsn tcti th2m dbng thue nhi4u t/ théng 5 din théng 8/1985, vb b6n kia ID t3ng ldp nghéo khd, l4m phét t8i Bolivia dé lén tdi nh?ng ngvdi c6 nh/M nhu cdu v4 60.000%. Trong nh0'ng mm L4m ph8t céc djch vij c6ng. Trong b6i c§»h g50s vd J 960s, l$ l4m ph/ t Npcdng/GOP dé, kho cb thd tdng thud d4 bu c0a Argentina khoang 30%/n2m, lqi kholn them hut NS. D8y dUqc nhi/ng den nhi3ng n0m 1970s, 50 coi ID diém kh6c bi$t quan trqng l6m ph6t lén tr6”n 100%/mm vd 1O v6i khu vgc Deng A, noi md ph8n déc bi$t tdng cao vdo nhfihg n4m 0 00 00 ”00 20”D 200 200 200 20D'200 201 201 201 cbng 201 201b5ng 201 201hon. ph6i thu nh§p cu6i th4p ky my. Kh8ng d”Ung 1234567B90123456 lai Di4u ndy cfing cd th6 du’pc xem c‹ dd, nhfi’ng n4m cudi th$p ky g.g 4.I 3.1 9.B 8.8 6.7 12. 19. 6.5 11. 19 8.1 6 5,5 55 Lgm pha\ Id 42. m6t51.trong nhfi'ng 1980s, l§m ph6t ti6p tqc phi md 52. 50. 48. 47. ly 46.giai 45. tqi 44. sao N§J' C6NB/GDP 31. 22. 37. •42. 41. 41. , 44. céc nu'dc khu v$c Dc›ng é lai it vd lén tdi 600%‹›/n6m, d¿c bi8t bj tdn theang hon do h$u qu3 cua n2m 1989, ty l$ lgm phét da l6n khung ho1ng ncJ. tcli 12.000%. Cho tbi nam J 991, Th‹›i ky tri/dc khi nd ra cu$c fern ph/zt tqi nU'dc nay chua bao khong ho1ng nq, vi$c vay ng dugc gid th6p hon 100% do céc chinh nhi4u va qu$ d8 déng tiJ' nUdc sfich tij do hoa giai doan 1977 ngodi da cho phép Chinh phu eéc 1 980 dé ldm t4ng g6nh n$ng n‹ ntJoc My Latin trénh duqc nguy co n4n v1 tJnh trgng tho6i vbn. h2n ph8i t›u nh p kh6ng diem, l4 ]3hat c0a Bolivia Ibn tcii c8ng bhng giifa mqt bén lfi tJng I B2,8%/thang va kéo d Ji trong Ii/c chfnh J 8 thang. Trong vong 3 théng, tr| dd tr6nh ph1i gi6m lién tqc cua c6t d"iéu kién c6ng cua Vi$t Nam bién d$ng khé thi/0ng mgi vb LS tr6n th trudng tUong d8ng va ciJng co xu hu6ng thé giéi ngdy c2ng t2ng thin cho t8ng lén, déc bi$t trong giai doan chi phf cua céc khodn no cung t”iJ 2007 trd lai 8§y, do sQ téc d6ng tdng lén ding ke trong khi d6ng cua khuog hodng t§i chinh va suy vBn vdo cling b| ngUng tr0. Trong gilm kinh t6toan céu, c5 l4m ph6t di8u kién nhut v8y, sau khi b[ rdt va ng c8ng cua Vi$r Nam deo cc› thcii han ngan hdn. Nhilng diém sq' gia tang manh mé. Trong tinh canh kinh té ni/dc thJ no cr›ng cua Viet Nam cdng con 2 van Jé khac can d3c hi t quan tain. Thu nhét, NNN chiem ty trong lctn trong tdng nq cong va dang tang nhanh trong khi hieu qué déu tct cua cac dfi an sU dung vén t”i/ cac khoan nc/ nay lai kha thap. ThLi hai', cac nguon vay vén ‹/u dai v‹ i LS thap nhL/ ODA sé dan dan b| giam di khi Vi INum trd than la nUétc co thu nhap trung binh, thay vdo db sé la cac khoan vay th‹/ong mai v‹ i LS cao hon v# nguyén nhan dan dén in t cu c khdng hoang nci cdng trong tUong lai néu nhu Viét Nam khong nhanh chong cai thien chit tracing nd cong cdng nhi/ hieu qud trong quJn IQ nci cong. Trong bang xép hang rui ro cua to ch "fc Ernst&Young nam 20 J 3, Viet Nam dUng tht/ 4 trong so 25 qu6c gia du’qc dann giJ xép hang (Bang 3J. Vi c xep hang mt“Jc do rui ro vé net cong cua to chuc E rnst&Young nam 201 3 tuy chi thin tham khdo, song doi chiéu vcii cac phan t fch Bang 3 Xép baoj mJcdoru o nd oénqoJamétsé nUJc nam 20)J Heatm9p " TAPtHl NMNHAN0|50 Z | RANG 0ZO)4 bitu hién phan chu l‹y, vé chi tieu thinti pttiJ 9 thU Ilh Fitch Rating thi lam Viét Namgéy mmlam 2012 (II\JF, AOB, 2013), Hdnput ma,cua m6i trJdng £hLfa dt/tJC klelTl S0fJt hleL qlJé. ltll fTIL/C tiéJ dJfl§ C fJfl§ §ialTl, |§fjj giaf mvt phan8,46; t6ng c4u. ”in 2006, chuygn sang trjng théi th§ng dtf nh6, linh, nq bJng tréi phiéu trong node l‹hdng diJdc ChifllT §hu 0é0 l £lflh khttG Cud DNNN thl IT$ C6Tlg cua Vi$t Nam cd thJ Itn isi khoJ08 956 6DP (PV, 2013), 4, Minh DJc (2013): 5 nam sau cdn lu khung h0§ng: tj/0C h Viét N2lTi ftjt Ch$m hdrl. WWW. vnecomomy,Yn, 5, PhalTl Th6i Ha (2014). Kil3m S0dt tdt T2lTl 2,9 c0ng trinh giao ttbrg rén h4u hét bi kéo d0i tién 0o Mai Thu Hién, Nguyén Thi Nh6 kguy$t (2011), Ti0h tiinh ng cdng vé quan !y no cong tai Vi t Nam, Tap chi ngén héng so 14/2011, 7, Thu Hddng (2014), EmstBYoung: ”Vi t Nam sé dat t5ng trvdng 76 véo mm 2016”, www, cafef. g. a00ng Loar - Song Ha (2013). k0 cdng - Rui ’K‹éu hoi cua Vi‹›t Nam cfc Ham nh‹J sau: 2008, 6,81 USD, 2009, 6,02 t/ LISD, 2010, 8,26 USD, 2011: 8,6 ty USD (vi.wil‹ipedia.org/wiki/ kiéu ht›i): 2012: 10,5 ty USO, 2013: 1 ty USD (Yitt Ham thu hot dJdc 1 USD kiéu hd/. www, V6-fl0-£0-C6J-l6T-CJ8-C6C-0Il§-J0Il-I lh6-IlU0C-tI9Il- 73000-ty—dong-806114,htm ” ³Bai hoc kinh nghigm t6 Ireland tho th4y r\ng khi cfc khoén n$ xau cua hé th6ng NHTM qua ton thl buoc Chinh phu phéi ra tay c0u tr$ dé trdnh m$t cu§c dd v0 mang #nh he thong va khi do cac khoan ng tJ nhan l ji trd th6nh nd cbng. Cu thJ. NLm 2009, Ohlnh phu Ireland da ptui so d4ng to ty EUR d4 edu 6 NHTM ton cua nJdc nay trénh khoi b| do v0 thong qua vi$c thénh l$p NAMA - m$t 10. Nguyén Anti Thd (2014): Ting tin dJng, 13. Di5p VO (2014): Fitct cong bo loat dinh gia tiCh C ¶C V/ Vi#t N2fTi, WWW, Vfl9C0fl0lTly',VIl. N§6¶ nhan vJ bi0n chung tr0 thanh iisan C0Il . OlélJ ll2/ 14, R9ifi2lt - R0§0ff (2010) - lf0y\r[h ig th tllh95 khl§n th1fTi hit NS Chillh phd Chg V0t left mile 326 of debt, AlTleriCan EC0g0lTliCS ReyieW. EDP (W9fl Yºº8. Liang Hai Lei, 201Z) "Nh0lTl Tl§hiélT CtfJ fléy' tiCfl héflh tflU th$|J VG SLl dqng cfc bdi t0dng thu3t, b1i ph#t biJu cua Tong béo c4o Qu6c hbi dJ x1c dinh guy md. th0i gian, va dong lJc chirih cho 15, Web Yang. Liang Hai Lei (20J 2), A C0ITl§F9h£:llSlV£ A|3|3f06Ch 10 thd bJ/0§92lT Sov9re‹gen Debt Crisis - Its roots, process and intlightenment on Ohina. Adv6nces in AsiaTl S0Gi6l Science (AASS) Vol. 2, to.4).