TUYỂN TẬP NHỮNG BÀI THUỐC GIA TRUYỀN
VŨ VĂN KÍNH
Hiệu Lão Mai Nguyễn Trung Hòa
Phó chủ tịch Hội Y học cổ truyền Việt Nam
NĂM 2014
Những bài thuốc gia truyền
MỤC LỤC
ĐÔI LỜI CÙNG ĐỘC GIẢ..................................................................................1
NHỮNG PHƯƠNG THUỐC BÍ TRUYỀN.........................................................3
BÀI THUỐC BỔ, TRỊ KHÍ HUYẾT, TÌ VỊ YẾU...............................................4
BỆNH VỀ TAI......................................................................................................5
TRỊ BỆNH VỀ LƯỠI............................................................................................6
BỆNH VỀ RĂNG...............................................................................................10
TRỊ BỆNH VỀ HỌNG (YẾT HẦU)...................................................................12
TRỊ BỆNH VỀ MŨI............................................................................................13
TRỊ BỆNH VỀ MẮT..........................................................................................14
TRỊ BỆNH THỔ HUYẾT...................................................................................15
BỆNH DO ĐỜM, ĐỜM XUYỄN.......................................................................17
BỆNH VỀ ĐẦU..................................................................................................18
TRỊ BỆNH MẮT QUÁNG GÀ...........................................................................19
TRỊ TRÚNG PHONG.........................................................................................19
TRỊ CHỨNG TRÀO ĐỜM.................................................................................22
TRỊ CHỨNG HO................................................................................................22
TRỊ BỆNH SUYỄN............................................................................................25
TRỊ CHỨNG ĐAU BỤNG.................................................................................26
BỆNH LỴ............................................................................................................31
BỆNH TẢ (ỉa chảy).............................................................................................37
ÓI , MỬA............................................................................................................40
TRỊ CHỨNG HOẮC LOẠN...............................................................................41
TRỊ SỐT RÉT.....................................................................................................43
TRỊ CẢM NẮNG................................................................................................46
TRỊ TRÚNG HÀN (CẢM LẠNH).....................................................................47
THƯƠNG HÀN..................................................................................................48
TỨ THỜI CẢM MẠO........................................................................................49
PHÙ THŨNG......................................................................................................50
TRỊ UNG THƯ...................................................................................................54
TRỊ CHỨNG LÊN ĐINH, LÊN CÁI..................................................................55
TRỊ NỔI HẠCH VÀ TRÀNG NHẠC................................................................57
BỆNH SÂU QUẢNG(Ghẻ huyết, ghẻ hờm)......................................................59
BỆNH ĐÀN BÀ..................................................................................................60
TRỊ Ứ HUYẾT....................................................................................................68
Nục huyết............................................................................................................68
TRỊ XUẤT HUYẾT............................................................................................68
TRỊ LOẠN HUYẾT............................................................................................68
TRỊ BĂNG HUYẾT............................................................................................69
BỆNH BẠCH ĐÁI, BẠCH TRỌC.....................................................................70
Đàn bà thì Bạch Đái, đàn ông thì Bạch Trọc.......................................................70
Những bài thuốc gia truyền
CHỨNG LẬU TINH VÀ LẬU ĐAU BUỐT.....................................................71
TRỊ BỊ THƯƠNG TÍCH.....................................................................................73
BỆNH ĐAU LƯNG............................................................................................75
TRỊ ĐAU THẦN KINH LIÊN SƯỜN.(Chứng Hiếp Thống).............................76
BỆNH VỀ VÚ.....................................................................................................77
TRỊ ĐAU TIM VÀ ĐAU DẠ DÀY....................................................................79
TRỊ ĐAU DẠ DÀY.(Bao Tử).............................................................................79
BỆNH HÒN (BỈ KHỐI) TRONG BỤNG...........................................................80
TRỊ CHỨNG KINH GIẢN.................................................................................81
TRỊ MỘNG MỊ...................................................................................................81
TRỊ BỆNH ĐÀN BÀ CON GÁI BỊ BỆNH QUÁI TẬT....................................83
TRỊ ĐÀN ÔNG CON TRAI BỊ QUÁI TẬT.......................................................85
TRỊ BỆNH Ở HẠ NANG.(Bệnh ở bìu đái)........................................................85
BỆNH ĐAU TỨC...............................................................................................87
TRỊ CHỨNG HÓC XƯƠNG (Mắc xương)........................................................88
TRỊ BỆNH TRĨ...................................................................................................89
BỆNH THOÁT GIANG (LÒI ROM) (Tràng phong hạ huyết)..........................91
BỆNH CUỒNG ĐIÊN........................................................................................92
TRỊ BỎNG (Bỏng nước sôi hoặc bỏng lửa)........................................................93
TRỊ ĐẠI TIỂU TIỆN BÍ.....................................................................................94
TRỊ NHỨC XƯƠNG..........................................................................................95
TRỊ BỆNH PHONG CÙI....................................................................................95
TRỊ NGƯỜI ĂN PHẢI THỨ ĐỘC....................................................................96
TRỊ BỆNH DI TINH, MỘNG TINH..................................................................96
TRỊ TRẺ CON MỚI SINH KHÔNG BÚ, KHÔNG KHÓC...............................96
THUỐC CAO LÊN DA (Cao Sinh Cơ)..............................................................97
TRỊ TRẺ CON CHẬM MỌC TÓC....................................................................97
TRỊ BỆNH HẮC LÀO (Lác)..............................................................................97
THUỐC CAO HÚT MŨ.....................................................................................97
TRỊ BỆNH RA MỒ HÔI NHIỀU.......................................................................97
TRỊ CHÂN BỊ ĐƠN SƯNG...............................................................................98
TRỊ BỊ CHẾT ĐUỐI...........................................................................................98
RĂNG CẮN LẠI GẦN CHẾT...........................................................................98
CHỮA CHÂN RĂNG BỊ SƯNG ĐAU..............................................................98
BÀI TƯỚNG QUÂN TÁN.................................................................................98
TRỊ TIỂU NHI BỊ RĨ MÁU Ở RỐN, CHÂY NƯỚC.........................................99
TRỊ CẢ NGƯỜI VÀ SÚC VẬT, BẠO XUẤT HUYẾT....................................99
TRỊ RẮN CẮN....................................................................................................99
CÁCH LÀM ĐÁ ĐỂ CHỮA RẮN CẮN.........................................................100
TRỊ CHÓ CẮN..................................................................................................101
TRỊ CHÓ DẠI CẮN..........................................................................................101
Những bài thuốc gia truyền
PHẦN I: BỆNH TRẺ CON............................................................................103
CAM TÍCH......................................................................................................103
Bài 1: Trẻ em suy nhược, còi xương yếu ớt......................................................103
Bài 2:.................................................................................................................104
Bài 3:.................................................................................................................104
Bài 4:.................................................................................................................105
Bài 5: Cam tích có nhiều giun sán.....................................................................105
Bài 6: Trẻ em cam tích mắt có màng, có mộng, có ghèn..................................106
Bài 7: Trẻ em gầy yếu, kém ăn đổ mồ hôi trộm trong bụng có giun sán, bụng to,
da vàng..............................................................................................................106
Bài 8: Trẻ em cam tích, bụng to, đại tiện ra nước hôi tanh, chua, thân thể gầy
còm....................................................................................................................107
Bài 9: Trẻ em mặt bủng, da vàng, ăn uống kém, đại tiện thất thường..............108
Bài 10: Trẻ em ho và nóng................................................................................108
Bài 11: Trẻ em ho (thuốc dán)...........................................................................109
Bài 12: Trẻ em ho (thuốc ngậm).......................................................................109
Bài 13: Trẻ em ho (thuốc xông)........................................................................110
Bài 14: Trẻ em ho (thuốc uống)........................................................................110
Bài 15: Trẻ em ho và nóng................................................................................110
Bài 16: Trẻ em ho gà.........................................................................................111
Bài 17: Suyễn trẻ em.........................................................................................111
Bài 18: Trẻ em khóc đêm..................................................................................112
Bài 23: Ban chẩn không kể mùa – phạm vào phổi. bụng đầy trướng, cổ khò khè,
ho, phát cuồng, nói nhảm, tay chân co giật.......................................................112
Bài 24: Trẻ em mọc sởi không đều hoặc ít mọc (lạm), mê mạn, nóng sốt, đi
ngoài, ho, …......................................................................................................113
Bài 25: Bệnh nhẹ dùng......................................................................................113
Bài 26: Sởi lạm vào phổi gây viêm phổi đồng thời lở loét lợi răng..................114
Bài 27: Sau khi sởi sinh ho khan tiếng..............................................................115
Bài 28: Trẻ em đau răng (do chất ăn béo ngọt) sinh nóng, răng sưng đau, chảy
máu....................................................................................................................115
Bài 29: Trẻ em thoát giang................................................................................116
Bài 30: Huyết vựng (trẻ em nổi một đám đỏ thường di chuyển)......................116
Bài 31: Trẻ em kiết lỵ........................................................................................116
Bài 32: Trẻ em giun nhiều.................................................................................117
Bài 33: Trẻ em đi lỵ ra máu...............................................................................117
Bài 34: Trẻ em đau bụng ỉa mửa.......................................................................118
Bài 35: Trẻ em ỉa chảy......................................................................................118
Bài 36: Trẻ em sài lở, ghẻ ruồi..........................................................................119
Bài 37: Trẻ em quáng gà...................................................................................119
Bài 38: Trẻ em chân yếu (túc suy)....................................................................120
Những bài thuốc gia truyền
PHẦN II – BỆNH PHỤ NỮ............................................................................120
KINH NGUYỆT KHÔNG ĐỀU....................................................................120
Bài 40: Kinh nguyệt không đều.........................................................................122
Bài 41: Kinh không đều, thiếu máu...................................................................122
Bài 42: Kinh không đều, hành kinh đau bụng...................................................122
Bài 43: Kinh ra trước kỳ do huyết nhiệt vọng hành, mạch hồng sác................124
Bài 44: Chưa đến kỳ hạn mà đã hành kinh (âm hư huyết nhiệt).......................124
Bài 45: Kinh nguyệt bế......................................................................................125
Bài 46: Kinh nguyệt quá kỳ do hỏa khí kém, hàn ngưng, uất đàm...................125
Bài 47: Kinh nguyệt không đều do khí huyết đều suy nhược...........................126
Bài 48: Kinh nguyệt không đều tháng có tháng không khi trước khi sau.........126
KINH NGUYỆT BẾ TẮC..............................................................................127
Bài 49:...............................................................................................................127
Bài 50:...............................................................................................................128
THỐNG KINH................................................................................................128
Bài 51:...............................................................................................................129
Bài 52: Thể khí trệ, mạch huyền sáp.................................................................129
Bài 53: Thể ứ nhiệt, mạch sáp...........................................................................130
Bài 54: Thể phong lạnh hàn ngưng, mạch trầm khẩn.......................................130
Bài 55: Thể khí huyết đều hư, mạch hư tế hoặc trầm tế....................................130
Bài 56: Lạm kinh sinh điên...............................................................................131
Bài 57: Hành kinh kéo dài (rong kinh)..............................................................131
Bài 58: Phụ nữ hay đau bụng, da vàng..............................................................132
Bài 59: Băng huyết............................................................................................132
Bài 60: Kinh nguyệt 2 tháng 1 lần.....................................................................134
Bài 61: Đau bụng, kinh không đều, phù thũng..................................................134
Bài 62: Kinh nguyệt không đều.........................................................................135
Bài 65: Rong huyết............................................................................................136
Bài 64: Hành kinh đau bụng..............................................................................136
BẠCH ĐỚI.......................................................................................................137
Bài 65:...............................................................................................................137
Bài 66:...............................................................................................................141
Bài 67:...............................................................................................................141
Bài 68: Xích bạch đới hạ...................................................................................142
Bài 69: Khí hư, đái hạ, hay đau thắt lưng, đau các khớp, xương đau nhức, kém
ăn, người choáng váng......................................................................................142
Bài 70: Bạch trọc, bạch đới...............................................................................143
Bài 70: Đới hạ...................................................................................................143
Bài 72: Đới hạ do thất tình, uất giận sinh ra......................................................144
Bài 73: Đới hạ do thấp nhiệt nhập thận và bàng quang.....................................144
Bài 74: Bạch trọc...............................................................................................145
Những bài thuốc gia truyền
Bài 75: Có thai nôn mửa, không ăn uống được (do thai khí bất hòa)...............145
ĐỘNG THAI....................................................................................................146
Bài 76: Thai trệ xuống đi đau bụng, do lao động gánh nặng làm thai thụt xuống
đau bụng nặng nề, tiểu khó................................................................................146
Bài 77: Có thai đau bụng, nôn ọe, mệt nhọc, ăn ngủ kém, xây xẩm, nóng ruột,
đau lưng, thai trệ................................................................................................147
Bài 78: Phụ nữ có thai thường bị sẩy................................................................147
Bài 79: Phụ nữ có thai mà đái dắt nôn mửa......................................................148
Bài 80: Có thai đau bụng...................................................................................148
Bài 81: Thai khí xung lên tức ngực, có thai 7 – 8 tháng tự nhiên đau xóc tức khó
thở......................................................................................................................148
Bài 82: Khi gần sinh thấy con đã áp cử (gần ra) mà tử cung không mở...........149
Bài 83: Phụ nữ sinh, đau bụng, nhào lộn tức ngực............................................149
Bài 84: Phụ nữ ho khi sinh được 7 ngày đến một tháng...................................150
Bài 85: Sau khi sinh đau bụng, đau đầu không ăn............................................151
Bài 86: Thiếu sữa do khí huyết hư....................................................................151
Bài 87: Thiếu sữa..............................................................................................152
Bài 88: Sau khi sinh tức ngực............................................................................152
Bài 89: Sinh đẻ phát mụn, ghẻ lở......................................................................152
Bài 90: Khi sinh con chết trong bụng hoặc nhau không ra được......................153
Bài 91: Phụ nữ căng sữa....................................................................................153
Bài 92: Phụ nữ ứ huyết......................................................................................154
Bài 93: Sản hậu ứ huyết không xuống (máu xấu không ra)..............................154
Bài 94: Khi sinh mà bàn trường rút ra (lòi ruột)...............................................154
Bài 95: Sản hậu ứ huyết, hoặc huyết hôi không ra hết, hoặc huyền vựng (xâm
xoàng) do huyết hàn (lạnh). Cùng các chứng thai chết trong bụng, nhau không
ra........................................................................................................................154
Bài 96: Sa dạ con...............................................................................................155
Bài 97: Sa tử cung.............................................................................................155
Bài 98: Đau bụng dạ con (nhi chẩm).................................................................156
BĂNG LẬU......................................................................................................158
Bài 99: Băng huyết do huyết hư........................................................................158
Bài 100: Băng huyết do khí hư..........................................................................159
Bài 101: Rong huyết và bệnh băng huyết..........................................................159
Bài 102: Băng huyết dài ngày...........................................................................160
Bài 103: Rong kinh............................................................................................161
Bài 104:.............................................................................................................161
Bài 105: Đau vú (nhũ ung)................................................................................162
Bài 106: Nứt núm vú.........................................................................................162
Bài 107: Đau vú (nhũ nham).............................................................................163
PHẦN III - TẠP BỆNH....................................................................................163
Những bài thuốc gia truyền
ỈA CHẢY..........................................................................................................163
Bài 108: Ỉa chảy.................................................................................................164
Bài 100: Ỉa chảy do ăn, uống đồ sống lạnh.......................................................164
Bài 110: Ỉa chảy lâu ngày không khỏi, do tỳ vị, suy yếu, chức năng tiêu hóa
kém....................................................................................................................165
Bài 111: Tỳ vị suy yếu, gầy gò, ỉa chảy kéo dài................................................166
Bài 112: Ỉa mửa.................................................................................................166
Bài 113: Đầy bụng, ỉa chảy, sôi bụng................................................................166
Bài 114: Ỉa chảy.................................................................................................167
ĐAU BỤNG......................................................................................................167
Bài 115: Đau bụng giống như kim châm..........................................................167
Bài 116: Đau bụng ăn uống khó tiêu tích tụ......................................................168
Bài 117: Đau bụng do hàn trệ, mạch trầm khẩn................................................168
Bài 118: Đau bụng do khí trệ, huyết ứ, mạch huyền.........................................169
Bài 119: Đau bụng do thực tích, mạch hoạt......................................................169
Bài 120: Bụng đau xoắn sắc mặt tái nhợt, môi ướt hay đi tiểu nhiều lần, mình
mát lạnh là thuộc loại hàn..................................................................................170
Bài 122: Đau bụng cắn hoặc tả..........................................................................171
Bài 123: Đau bụng, đại tiện ra nước tanh chua, thân thể gầy còm....................171
KIẾT LỴ..........................................................................................................171
Bài 124: Kiết lỵ.................................................................................................172
Bài 125: Kiết lỵ có ra máu.................................................................................172
Bài 126: Kiết đàm có máu.................................................................................172
Bài 127: Kiết ra máu nhiều ngày.......................................................................173
Bài 128: Kiết lỵ ra máu, mũi.............................................................................173
Bài 129: Hồng lỵ mót rặn đau bụng ỉa ra máu nhiều hơn mũi và bạch lỵ mót rặn
đau bụng ỉa ra đàm mũi trắng............................................................................174
TÁO BÓN.........................................................................................................175
Bài 130: Táo bón do hàn, mạch trầm trì............................................................175
Bài 131: Táo bón do nhiệt, mạch hoạt thiệt......................................................175
Bàu 132: Táo bón do khí, mạch huyền..............................................................176
Bài 133: Táo bón do huyết, mạch tế sáp...........................................................176
Bài 134: Nhiệt bí người nóng mặt đỏ, miệng khô, rêu lưỡi vàng, tiểu đỏ, thích
lạnh, sợ nóng.....................................................................................................176
Bài 135: Hàn bí do khí lạnh tụ ở trường vị, môi nhợt rêu lưỡi trắng, tiểu tiện
trong thích nóng sợ lạnh....................................................................................177
Bài 136: Hư bí tuổi già, tinh huyết bất túc, phụ nữ mới sinh dậy, nguyên khí
chưa hồi phục....................................................................................................177
Bài 137: Người gầy, huyết khô sinh hỏa bí.......................................................178
Bài 138: Khí bí do khí trệ bên trong không lưu hành được, mạch trầm hay ợ, tức
vùng thượng vị..................................................................................................178
Những bài thuốc gia truyền
Bài 139: Bón do khí hư.....................................................................................178
Bài 140: Phong bí mạch huyền không muốn ăn................................................179
Bài 141: Táo bón...............................................................................................179
Bài 142: Ỉa chảy do cảm lạnh............................................................................180
Bài 143: Tạng tỳ hư kém, đau bụng ỉa chảy......................................................180
Bài 144: Kiết lỵ.................................................................................................180
NÔN MỬA.......................................................................................................182
Bài 145: Nôn mửa:............................................................................................182
Bài 146: Nôn mửa do hàn mạch phù.................................................................183
Bài 147: Nôn mửa do nhiệt mạch sác dại..........................................................183
Bài 148: Nôn mửa do thực tích mạch hoạt thiệt................................................184
Bài 149: Nôn mửa do vị hư, mạch nhu nhược..................................................184
Bài 150: Nôn mửa do đàm ẩm, mạch hoạt........................................................184
Bài 151: Đàm do hư hỏa....................................................................................185
TÊ THẤP..........................................................................................................185
Bài 152: Nhức nhối da thịt khi đau chỗ này, chạy chỗ khác, không nhất định một
chỗ, qua hoạt động khó khăn, mạch huyền.......................................................186
Bài 153: Đau nhức các khớp đau nặng về đêm hoặc mùa lạnh, mạch tế nhược
...........................................................................................................................186
Bài 154: Đâu tê mỏi, nặng nề, mạch nhu khẩn..................................................187
Bài 155: Khớp sưng nóng, nhức, đỏ, đau, khát nước, đái vàng, mạch sác.......187
Bài 156: Cơ thể suy nhược khí huyết không đầy đủ về vinh nhuận khớp, ăn ngủ
kém, người gầy gò, mạch trì võ lực hoặc vi tế..................................................188
Bài 157: Đau cánh tay do kinh lục huyết hư cảm, phong thấp, cảm hàn, đàm
nhiều..................................................................................................................189
Bài 158: Hai chân sưng đau nhức mỏi..............................................................190
Bài 159: Gối sưng to ngay đơ như chân con hạc (hạc cốt phong)....................190
Bài 160:.............................................................................................................191
Bài 161: Khớp sưng nóng đỏ đau mạch hoạt sác hoặc huyền sác.....................192
Bài 162:.............................................................................................................193
Bài 163: Đau khớp xương, nhức mỏi, sưng các khớp toàn thân.......................194
Bài 164: Cánh tay đau nhức..............................................................................194
Bài 165: Cánh tay run rẩy khi cầm một vật gì...................................................195
Bài 166: Hai chân đau nhức..............................................................................195
Bài 167: Thấp khớp...........................................................................................196
Bài 168 : Đau chân do phong thấp....................................................................198
ĐAU THẮT LƯNG.........................................................................................198
Bài 169: Đau lưng do phong thấp.....................................................................199
Bài 170:.............................................................................................................199
Bài 171:.............................................................................................................200
Bài 172: Đau lưng, đau nhức mình...................................................................200
Những bài thuốc gia truyền
Bài 173:.............................................................................................................201
Bài 174: Đau gối, eo duỗi khó khăn, lạnh tê yếu ớt do phong thấp..................202
Bài 175: Đau lưng, môi xương, nhức gối..........................................................202
Bài 176: Hen suyễn...........................................................................................203
Bài 177: Ty cam (các chứng cam ăn sập mũi)..................................................203
HO.....................................................................................................................204
Bài 178: Ho khan, mắt sụp, mặt nặng, ăn kém..................................................204
Bài 179: Ho ra máu, mạch hoạt sác...................................................................205
Bài 180:.............................................................................................................205
Bài 181: Người lớn cũng như trẻ con ho khò khè, suyễn ho.............................206
Bài 182: Ho do phong hàn, mạch phù khẩn hoặc phù hoãn, nên phát tán phong
hàn, kết hợp với thuốc tuyên thông phế khí......................................................206
Bài 183: Ho do phong nhiệt, mạch phù sác.......................................................207
Bài 184: Ho do táo nhiệt, mạch sác đại, nên thanh nhiệt nhuận táo..................207
Bài 185: Ho do hư lao.......................................................................................207
Bài 186: Ho do đàm thấp, mạch nhu hoạt.........................................................208
Bài 187: Ho khan lâu ngày, ho lai rai................................................................208
Bài 188: Ho khạc đờm lẫn máu.........................................................................209
Bài 189: Ho ra máu...........................................................................................209
Bài 190: Ho ngoại cảm hoặc ho liên tục:..........................................................210
Bài 191: Ho đàm do phổi nóng.........................................................................210
Bài 192: Ho khô, ho khan..................................................................................211
Bài 193: Ho.......................................................................................................211
Bài 194: Ho ngộ phòng.....................................................................................212
HEN – SUYỄN.................................................................................................212
Bài 195: Suyễn lâu năm.....................................................................................212
Bài 196: Suyễn thổ huyết..................................................................................213
Bài 197: Suyễn..................................................................................................214
Bài 198: Hen phế quản......................................................................................214
Bài 199: Đàm suyễn..........................................................................................215
Bài 200: Suyễn kinh niên hay mới phát............................................................215
Bài 201: Ho suyễn.............................................................................................215
Bài 202: Suyễn..................................................................................................216
Bài 203: Chảy máu mũi.....................................................................................217
Bài 204: Mụn mọc trong tai, chảy mủ...............................................................217
Bài 205a: Thuốc dán mụn nhọt, hạch, rốn trẻ sơ sinh.......................................217
Bài 205b: Cảm mạo, đau đầu, nhức mỏi, ho, nóng lạnh, chảy nước mũi, chảy
máu cam, xòng mắt mất ngủ.............................................................................218
Bài 206: Phù thận..............................................................................................219
ĐAU DẠ DÀY..................................................................................................219
Bài 207: Dạ dày hơi lạnh, sinh đàm, buồn nôn mửa, hông ngực đầy, buồn bực, ợ
Những bài thuốc gia truyền
hơi......................................................................................................................220
Bài 208: Đàm ẩm, hơi nước đình súc trên cuống dạ dày, nôn mửa ợ ra nước chua
...........................................................................................................................220
Bài 209: Đau xóc đau lâm râm trong dạ dày.....................................................221
Bài 210: Đau âm ỉ ở dạ dày, ăn vào đau thêm, ợ hoặc đánh rấm được thì đỡ, có
khi đau xốc lên 2 bên sườn, dùng thuốc tây không đỡ......................................221
Bài 211: Loét dạ dày.........................................................................................222
Bài 212: Đau dạ dày..........................................................................................222
Bài 213: Ghẻ ruồi, sốt rét lâu ngày....................................................................222
Bài 214: Nhức đầu, nóng, rét, đau bụng ỉa chảy, cảm khí độc..........................223
Bài 215: Tai ù....................................................................................................224
Bài 216: Tai bị bế tắc........................................................................................224
Bài 217: Tai sưng..............................................................................................224
Bài 218: Tai điếc lâu năm:................................................................................224
Bài 219: Sỏi thận, tiểu tiện khó.........................................................................225
BỆNH TIỂU ĐƯỜNG.....................................................................................225
Bài 220: Lao tâm, cơ thể suy nhược, mệt thì phát bệnh, cơ thể khỏe thì bệnh
khỏi....................................................................................................................226
Bài 221: Thạch lâm, bệnh nhân khát nước, bụng dưới đau lâm râm thường
xuyên nặng nề khó chịu, nước tiểu ít và đi tiểu khó khăn, có khi bí tiểu, tiểu lắng
xuống có nhiều cặn cứng...................................................................................226
Bài 222: Niệu lâm..............................................................................................227
Bài 223: Khí lâm tiểu khó đi, có lúc đói bụng đầy hoặc thở khò khè, nôn mửa,
tiếng nói yếu......................................................................................................227
Bài 224: Huyết lâm............................................................................................228
Bài 225: Cao lâm, đi tiểu rít, chất tiểu dẻo đặc dính.........................................229
Bài 226: Hàn lâm, lúc đi tiểu người ớn lạnh.....................................................229
Bài 227: Lâm trọc tuổi già, khí hư không tuyên thông khí đạo kết hợp với thấp
nhiệt lưu chú bàng quang, đi tiểu khó, đầy tức bụng dưới................................229
Bài 228: Sỏi thận...............................................................................................230
Bài 229: Viêm thận viêm bàng quang tiểu vàng đi khó....................................230
Bài 230: Bí đái...................................................................................................231
Bài 231: Đái rắt, đái buốt, đau tức ở bàng quang và trong người quá nóng.....231
Bài 232: Đi tiểu ra máu.....................................................................................231
Bài 233: Sâu răng..............................................................................................232
Bài 234: Xức răng.............................................................................................232
Bài 235: Giun sán..............................................................................................232
Bài 236: Viêm tá tràng, dạ dày, đường ruột......................................................233
Bài 237: Cổ trướng trưng hà tích tụ..................................................................233
Bài 238: Sán sơ mít (Bách thốn trùng)..............................................................234
Bài 239: Sốt rét kinh niên..................................................................................235
Những bài thuốc gia truyền
NHỨC ĐẦU.....................................................................................................235
Bài 240: Cảm gió, cảm lạnh, đàm hỏa vọng động............................................236
Bài 241: Chóng mặt tối tăm hay bợn dạ, bứt rứt trong ngực, hơi thở khò khè,
nhức đầu không hé mở mắt...............................................................................236
Bài 242: Nhức đầu do huyết hư hỏa thịnh.........................................................237
Bài 243: Nhức đầu do hàn thấp ngưng tụ ở dưới làm thiệt nhiệt xông lên sinh
đau đầu..............................................................................................................238
Bài 244: Nhức đầu ở vùng mặt, trán, mũi, phía trước đầu, sờ vào thấy nóng đau
nhức nhiều những ngày trời nắng gắt đau tăng thêm, mũi chảy nước vàng hôi.
Mạch tả quan huyền sác, tả xích trầm vi...........................................................238
Bài 245: Đau đầu do âm hư: chứng đau kinh niên khi đau khi không, do thận
thủy kém hỏa tà xông lên, phải tư âm giáng hỏa...............................................239
Bài 246: Đau đầu do khí hư. Hay đau về bên phải thỉnh thoảng tai hay lùng bùng
...........................................................................................................................239
Bài 247: Đau đầu do khí huyết đều hư: đau cả đầu, chóng mặt, yếu................240
Bài 248: Đau đầu xây xẩm: chóng mặt, ù tai, lả đảo muốn nhào......................240
Bài 249: Nhức đầu, cảm sốt..............................................................................242
Bài 250: Đau đầu nhức đầu (thiên đầu thống)...................................................242
Bài 251: Đầu xây xẩm, choáng mắt (huyễn vựng)............................................242
Bài 252: Cơ thể gầy còm, suy nhược nặng........................................................243
Bài 253: Cảm mạo, hơi thở nóng, da nóng, tay chân mỏi, khát nước, tiểu tiện đi
ra vàng đỏ..........................................................................................................243
Bài 254: Tâm thần hao tổn, phế thận suy nhược, khó ngủ, táo bón, khát nước,
miệng răng sưng nóng lở mủ.............................................................................244
Bài 255: Thương hàn, đau đầu, lạnh, ho đàm, thổ tả........................................245
Bài 256: Ăn không tiêu, đầy bụng, ói chua.......................................................245
Bài 257: Lỗ mũi, lỗ hậu môn ngứa như kim châm chảy nước vàng.................245
Bài 258: Thoát giang (lòi hậu môn)..................................................................246
Bài 259: Hạch mọc trong họng..........................................................................246
Bài 260: Hạch mọc ở bên tai, sau cổ, dưới hàm, trong nách, dưới bẹn, phát sốt
nhưng không sưng.............................................................................................246
Bài 261: Đau thận..............................................................................................247
Bài 262: Suy nhược...........................................................................................247
Bài 263: Rửa dái (hạ nang)................................................................................248
Bài 264: Cổ trướng, tay chân nhỏ, bụng căng to...............................................248
Bài 265: Thủng cả người...................................................................................248
Bài 266: Bổ máu................................................................................................249
Bài 267: Đau bụng, đại tiện ra nước tanh chua, thân thể gầy còm....................249
Bài 268: Áp huyết cao: Đầu xoàn, mặt đỏ, tim hồi hộp, mất ngủ, không nóng sốt
...........................................................................................................................250
Bài 269: Cảm nắng, trong ngoài đều nóng, miệng khô khát nước, tiểu tiện khó,
Những bài thuốc gia truyền
ỉa chảy, hoặc có chứng đái sa sỏi (thạch lâm)...................................................250
Bài 270: Nóng toàn thân, mê cuồng, bứt rứt, miệng khô, cổ ráo, không ngủ, nói
xàm....................................................................................................................251
Bài 271: Cảm mạo thời khí, không ra mồ hôi...................................................251
DI MỘNG TINH.............................................................................................251
Bài 272: Tâm thận bất giao. Thường di tinh trong giấc mộng, sáng dậy xâm
xoàng, chóng mặt, hồi hộp, tinh thần rũ rượi, mỏi mệt, nước tiểu vàng có cảm
giác nóng, rêu lưỡi đỏ, mạch tế sác...................................................................252
Bài 273: Thận hư không bế tàng: Thường di tinh, xoàng đầu, ù tai, đau thắt lưng,
người mệt, gầy gò, sức yếu, rêu lưỡi đỏ, mạch huyền, tế, sác..........................253
Bài 274: Thận khí không bền: Hay hoạt tinh, sắc mặt trắng nhợt, tinh thần rũ
rượi, rêu lưỡi nhợt trắng, Mạch trầm tế.............................................................253
Bài 275: Do thấp nhiệt mà di tinh kèm theo đắng miệng, khát nước, tiểu tiện
vàng, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch phù sác............................................................254
Bài 276: Mộng tinh............................................................................................255
Bài 277: Di tinh – Di tinh do sắc dục quá độ, tâm thận khí hư.........................255
Bài 278: Di tinh do thấp nhiệt...........................................................................256
Bài 279: Di tinh sau khi bệnh nặng...................................................................257
Bài 280: Di tinh.................................................................................................257
BỆNH NGOÀI DA..........................................................................................258
Bài 282: Tiêu độc, trị các chứng đinh, sang, mụt nhọt......................................259
Bài 283: Lác, hắc lào.........................................................................................259
Bài 284: Phong mày đay...................................................................................260
Bài 285: Nấm ngoài da, hắc lào........................................................................260
Bài 286: Mụt nhọt, lở ngứa...............................................................................261
Bài 287: Lở ngứa khắp người (đã dùng nhiều thuốc không khỏi)....................261
Bài 288: Phong mề đay cấp, mãn tính...............................................................261
Bài 289: Ghẻ ngứa.............................................................................................262
Bài 290: Ghẻ bội nhiễm có mụn mủ..................................................................262
Bài 291: Phong mề đai......................................................................................262
Bài 292: Bệnh ngoài da, ghẻ lở (bôi ngoài).......................................................263
Bài 293: Bạch điến (hắc lào).............................................................................263
Bài 294: Bí đại tiện............................................................................................263
Bài 295: Vàng da do can kinh thấp nhiệt..........................................................263
Bài 296: Tay, chân, vai, khắp mình đau nhức, nổi lên những u tròn như quả cam
...........................................................................................................................264
PHẦN IV – CẤP CỨU....................................................................................265
Bài 297: Chó dại, rắn, rết cắn............................................................................265
Bài 298: Chấn thương nội tạng do bị té ngã, đánh đập bị ứa máu....................265
Bài 299: Cứu đao thương..................................................................................265
Bài 300: Bỏng....................................................................................................265
Những bài thuốc gia truyền
Bài 301: Chết rét................................................................................................266
Bài 302: Ngất.....................................................................................................266
Bài 304: Trúng phong, mắt, miệng méo............................................................267
Những bài thuốc gia truyền
ĐÔI LỜI CÙNG ĐỘC GIẢ
Gia đình tôi vốn làm thuốc Bắc và Nam đã lầu đời, Khi tôi vào Nam không
có hoàn cảnh và điều kiện thuận tiện đề hành nghề của ông cha đề lại. Một số
sách. Gia truyền và Bí truyền đành đề đó. Đến năm 1975, tôi mượn đuợc một số
sách của những gia đình bạn bè có người làm thuốc đã qua đời mà con cháu
không biết sử dụng. Tôi chép lại những bài thuốc nào mà ghi là Gia truyền hay
Bí truyền và nhất là những bài có những vị dễ kiếm. Tôi chép cả bài bằng chữ
Hán, Nôm, và dịch ra Quốc ngữ. Mỗi khi mở ra xem thật thú vị và coi như Gia
Bảo. Nay tuy tôi không hành nghề Đông Y nữa, nhưng bạn bè, thân thuộc ai cần
và đã tin ở tôi, vẫn nhờ tôi viết đơn cho để mua thuốc uống. Nhất là những bài
thuốc ngâm rượu, và thuốc bổ thì đã có khá nhiều người dùng, ai cũng cho là rất
hiệu nghiệm. Bởi đó, bạn bè tôi khuyên tôi nên đem in ra để cho đồng bào cùng
dùng. Tôi thấy nhũng lời khuyên ấy thật hữu lý, mang đầy tính xã hội và vị tha..
Nhất là anh bạn học cũ của tôi ở Trường Đại Học Văn Khoa trước ngày Giải
phóng là anh Đinh Tấn Dung. Tôi đồng ý đem ra in đề cho độc giả cùng dùng.
Tôi thiết tưởng với quyển sách nhỏ này coi như quyển sách gối đầu giường của
mỗi gia đình nhất là những bà con ở xa nhà Thương, xa Bác sĩ, Lươg Y, có thể
xem quyển này mà tự chữa được khá nhiều bệnh thông thường. Và cũng có thể
chữa được rnột số bệnh hiểm nghèo nữa là khác.
Trong mỗi loại bệnh có nhiều bài khác nhau, mục đích để mỗi người ở địa
phương của mình xem những bài nào có những vị dễ kiếm ở địa phương thì
dùng bài ấy. Chỉ những bài nào có những vị không có tại các vườn trại của mình
hay ở địa phương mới phải mua ở các tiệm dược liệu.
Xin thành thực cám ơn tất cả các gia đình đã cho tôi mượn sách để tôi chép
lại, và tôi cũng xin cám ơn tất cả bạn bè đã khuyên tôi để ấn hành quyển này.
Xin quý vị nhận lời cảm tạ nồng nhiệt nhất của tôi.
VŨ VĂN KÍNH
Hiệu Lão Mai Nguyễn Trung Hòa
Phó chủ tịch Hội Y học cổ truyền Việt Nam
Ghi chú: Mỗi loạỉ bệnh có nhiều bài thuốc và cách trị, nên xem kỹ bài nào
hợp với bệnh và dễ kỉếm ở địa phương thì dùng. Nếu không khỏi thì sẽ dùng bài
khác. Khi sử dụng bài nào mà khỏi bệnh rồi, nên thông báo rộng rãi cho người
khác cùng làm cho khỏi mất công dùng thử bài khác.
- Nhớ theo đúng cách sử dụng ghi trong phương thuốc.
1
Những bài thuốc gia truyền
Vì là những bài thuốc cổ nên số cân, lạng ở trong quyển sách này cũng đều
dùng loại cân cổ, tức là mỗi cân có 16 lạng, mỗi lạng có 10 đồng cân (người ta
quen gọi là chỉ). Mỗi đồng cân hay chỉ có 10 phân. Nếu muốn tính ra cân Tây thì
mỗi lạng ta (lạng trong cân cổ) chỉ có 37,5g, cứ thế mà tính.
2
Những bài thuốc gia truyền
NHỮNG PHƯƠNG THUỐC BÍ TRUYỀN
1.Thuốc ngâm rượu.
Thuốc dùng cho người bị chứng phong thấp chân tay nhức, mỏi, đau lưng,
người uể oải. Ngâm với 3 lít rượu ngon, sau 1 tuần lễ dùng được, nhưng càng để
lâu càng tốt.
- Xuyên khung : 2 đồng cân.
- Thục Địa : 6 đồng cân.
- Xuyên Tục Đoạn : 2 đồng cân.
- Xuyên Độc Hoạt : 2 đồng cân.
- Xuyên Đỗ Trọng (Sao đứt tơ) : 3 đồng cân.
- Phòng phong: 2 đồng cân.
- Bắc Kỷ Tử: 4 đồng cân.
- Nhục Thung Dung : 3 đồng cân.
- Phá cố chỉ (Sao đến khi hết nổ): 2 đồng cân
- Bạch truật sao : 3 đồng cân.
- Xuyên Quy đầu: 6 đồng cân.
- Bạch Thược sao: 3 đồng cân.
- Xuyên Khương Hoạt : 2 đồng cân.
- Tân Giao: 2 đồng cân.
- Ngưu Tất: 2 đồng cân.
- Thương Truật sao: 2 đồng cân.
- Hồ Đào Nhục: 2 đồng cân
- Đại Táo: 6 đồng cân.
2. Thuốc ngâm rượu hoặc uống.
Bài “Lão Bạng Sinh Châu”, nghĩa là Trai già nhả ngọc. Dùng cho người
hiếm con vì vợ hay chồng suy tinh, khí. Ngâm với 3 lít rượu ngon, nếu sắc thì
chia làm hai thang, kẻo uống một lần khó tiêu hết được chất thuốc.
- Bắc Phòng Đảng: 6 đồng cân.
- Bạch Linh: 4 đồng cân.
- Chích Cam Thảo: 4 đồng cân.
- Bạch Thược Sao: 4 đồng cân.
- Thục địa tốt: 1 lạng.
- Xuyên Tục Đoạn: 4 đồng cân.
- Long nhãn nhục: 1 lạng.
- Hoàng Tinh: 5 đồng cân.
3
Những bài thuốc gia truyền
- Đường Tảo nhân: 5 đồng cân.
- Sơn Dương: 1 lạng.
- Nhị Hồng Sâm: 1 lạng.
- Bạch Truật Sao: 4 đồng cân.
- Xuyên Quy Đầu: 6 đồng cân.
- Đỗ Trọng Sao : 5 đồng cân.
- Ngưu Tất: 3 đồng cân.
- Câu Kỷ Tử: 6 đồng cân.
- Đại Tảo: 1 lạng.
- Nhục Thung Dung: 1 lạng.
- Dâm Dương Hoắc: 1 lạng.
Lộc Giao: 1 lạng.
BÀI THUỐC BỔ, TRỊ KHÍ HUYẾT, TÌ VỊ YẾU.
(Làm cho đen râu, đen tóc, bền gân, cứng xương, thêm thọ, khiến có nhiều
con).
1. – Bài trường sinh đơn.
Hà Thủ Ô (kị sắt), tước nhỏ, lấy nước cơm tẩm phơi khô, dùng sữa nước tẩm
hai lần sấy khô, quấy đều giã nhỏ, lấy thịt (cơm) táo Tàu làm hồ viên lại. Hơ vào
lửa mà viên như hạt ngô. Mỗi lần uống 50 viên. Uống với muối và uống lúc đói.
Hoặc thang bằng rượu cũng được.
2. – Trị mọi chứng hư mất ngủ.
Người bệnh sau khi khỏi, khí huyết đều hư, mất tâm dịch, đâm ra phiền
nhiệt, mọi chứng hư mất ngủ đều dùng.
Tảo Nhân sao qua, Nhân Sâm, mỗi vị 2 đồng cân.
Mạch Môn: 3 đồng cân. Trúc Nhự: 1 đồng cân. Long Nhãn: 5 quả. Nấu lên
uống bất cứ lúc nào cũng được.
(Bài Toan Tảo Nhân Thang, trích trong bộ Cảnh Nhạc).
3. – Trị người bị bệnh khỏi rồi nhưng ăn không ngon.
Nhân Sâm: 3 đồng cân. Phục Linh (nếu hay mê thì dùng Phục Thần thay) : 2
đồng cân. Bạch Truật sao: 3 đồng cân. Cam thảo chích: 1 đồng cân. Sơn Tra
Nhục: 2 đồng cân. Thần Khúc tốt (tẩm giấy trắng sạch, ngâm nước, bóp cho
thấu nước vào ướt hết giấy, nướng lên cho cháy hết giấy): 2 đồng cân. Tảo Nhân
sao gần đen: 2 đồng cân. Táo tàu: 2 quả. Gừng: 3 miếng mỏng. Ý Dĩ sao: 2 đồng
cân. Hoài Sơn sao qua: 2 đồng cân. Tất cả sắc lên uống.
4
Những bài thuốc gia truyền
BỆNH VỀ TAI
1. – Nhức trong lỗ tai.
Lấy một nắm là Bạc hà (không phải bạc hà nấu canh chua, mà là lá giống lá
rau húng, người ta thường dùng ăn với riêu cua) và hai củ Địa liền (tên chữ là
Tam nại), giã ra, vắt lấy nước nhỏ vào lỗ tai.
2. – Tai bị thối, chảy mủ ra ngoài bị hôi, thối.
Lấy quả khế chua (quả xanh) bổ ra bỏ hết hột đi, giã ra, vắt lấy nước rồi lấy
lông gà sạch hay bông gòn thấm rồi ngoáy vào trong tai. Mỗi ngày làm hai lần.
Xong lấy thuốc sau đây rắc vào trong tai.
Bắt 5 con gián (không lấy gián đất, mà phải lấy gián có cánh màu đỏ), vặt
sạch hai cánh và chân bỏ đi, rang cho giòn, lấy Ngũ bội sao vàng tán nhỏ trộn
với bột gián, rắc vào tai, sau khi đã lau tai bằng nước khế chua.
3. – Tri chứng thận hư, tai bị ù như có tiếng kêu trong tai.
Hồ tiêu sọ, Ba đậu, Thạch xương bồ. Ba vị này cân bằng nhau, tán thật
nhuyễn (nhỏ mạt) rồi lấy nhựa Thông và Hoàng lạp. Hai thứ này cũng bằng
nhau, hòa lẫn với thuốc bột (3 vị trước) rồi viên lại như hạt đậu đen, hay hạt đậu
xanh, nhét vào lỗ tai, mỗi ngày thay một lần, đến khi khỏi thì thôi.
4. – Trị đỉa vào tai.
Lấy mật ong nhỏ vào lỗ tai, đỉa sẽ chui ra.
5. – Trị bệnh điếc.
Bắt 49 (Bốn mươi chín) con gián vặt cánh, bẻ chân. Gừng già 49 miếng (thái
mỏng) cả hai thứ này đem sao vàng, gần cháy tán thật nhỏ (thành bột) chia làm
hai lần, uống với rượu. Nửa ngày uống một lần, thấy say rượu thì ngưng lại.
Ngày hôm sau thấy trong tai, như có tiếng sênh, tiếng chuông, trống đánh là kiến
hiệu.
6. – Trị đỉa vào tai. (tiếp theo phương thuốc thứ 4 ở trên)
- Lấy nước đái mèo đổ vào lổ tai, đỉa sẽ chui ra.
- Cách lấy nước đái mèo: Bắt mèo, giữ chặt 4 chân nó, lấy chậu hứng ở dưới,
lấy Cam phao (tên vị thuốc) bột sát vào đít mèo, mèo sẽ đái vọt ra.
7. – Trị tai đau buốt.
Lấy Xương bồ tươi (cả lá và thân cây) giã ra, vắt lấy nước cốt (không cho
nước lã hay bất cứ thứ nước gì khác) nhỏ vào lỗ tai.
5
Những bài thuốc gia truyền
TRỊ BỆNH VỀ LƯỠI
1. Do táo mà thành lưỡi trắng, lưỡi vàng, lưỡi đen đều dùng được.
- Bằng sa (tức Hàn the) 5 đồng cân, bỏ vào bát sành hay sứ, hoặc bát đất
cũng được, phi lên như phi phèn chua vậy (tức là bỏ Hàn the vào trong bát,
không đổ nước gì cả, cho lên bếp lửa, đun cho chảy ra rồi kho lại).
- Châu sa: 5 đồng cân (nếu không có châu sa thì dùng Linh sa). Hai vị này
đem tán thật nhỏ mượt, lấy một nắm vỏ cây khế cạo bỏ vỏ ngoài, sao vàng. Lấy
1 bát nước sắc vỏ khế ấy lấy một nửa bát, lọc lấy nước, bỏ bã đi, để nguội hòa
với thuốc bột (hai vị trước) quấy đều, uống. Cách một ngày uống một lần.
Ngoài ra, lấy nước quả khế chua (bỏ ra bổ hết hột đi giã ra lấy nước, hòa với
một đồng cân thuốc bột (tức bột viên của hai vị trước), quấy lẫn cho sền sệt (gần
đặc) lấy lông cánh vịt tẩm vào rồi bôi vào lưỡi.
Chú ý: Châu sa phải mua thứ thật.
2. – Trị lưỡi trắng, vàng, đen.
- Lấy độ nửa chén nước mía.
- Đường cát: 5 đồng cân. Hòa với nước mía nấu lên ăn, độ 7, 8 miếng, thấy
lưỡi rụng phần trắng, hay vàng, đen đi là khỏi.
Khi dùng phương thuốc này phải kiêng ăn mặn và cháo trắng.
3. – Trị lưỡi vì bị thương hàn mà sinh ra trắng, vàng, đen.
- Lấy mề gà (Kê nội kim), bóc lấy vỏ vàng ở trong (bóc khô, không được
nhúng nước, phải bóc khô, cạo cho thật sạch phân), sao vàng: 1 phân.
- Vỏ xạ hương (tức là xạ hương bì):1 phân.
- Mật rắn Bạch hoa: nửa phân.
Cả 3 vị tán thật nhỏ, lấy nước cơm đặc hòa với thuốc bột này, viên lại như
hạt ngô. Lấy nửa chén rượu ngon (độ 45 độ) đốt hỏa thang tức là đổ rượu vào
cái đĩa nhỏ, hơ lửa ở dưới đĩa, trên cũng hơ lửa cho rượu cháy, bốc hết hơi rượu
đi, hòa với thuốc bột (3 vị trên), hòa cho sền sệt, gần đặc, bôi vào lưỡi, độ 3,4
lần sẽ khỏi.
4. – Trị lưỡi trắng, vàng, đen vì bị thương hàn mà sinh ra.
- Dùng Hoa ké vàng: 4 đồng cân (sao vàng).
- Rễ cỏ tranh: 3 đồng cân (sao vàng).
- Cam thảo: 1 phân
Cả 3 vị nấu lên lấy nước đặc hòa với thuốc bột của phương thức thứ nhất
trong mục bệnh về lưỡi tức là Bằng sa và Châu sa, Bôi vào lưỡi.
5. – Trị bệnh cấp cứu vì lưỡi trắng, vàng, đen.
Bệnh nhân khi mới phát nóng , bị cắn răng, cấm khẩu, rồi sinh ra lưỡi trắng,
6
Những bài thuốc gia truyền
vàng hay đen thì dùng:
- Lấy một cái mật con vịt, rót vào miệng hết thì miệng sẽ mở ra. Khi mở
được miệng rồi thì lấy máu vịt hòa với nước nóng trong (hai thứ bằng nhau), cho
bệnh nhân uống sẽ tỉnh.
- Hoặc lấy lông vịt trải xuống giường, trên chiếu, đặt bệnh nhân nằm lên. Khi
tỉnh rồi sẽ tùy bệnh cho uống thuốc.
6. – Trị lưỡi trắng, hoặc lưỡi bị lở như tổ ong, hoặc miệng bị lở loét
Dùng : Bằng sa (tức Hàn the). Bạch phàn (tức phèn chua), hai vị bằng nhau,
cùng phi khô, lấy ra để vào cái chén nhỏ, lấy Cam thảo sống mài với nước trong,
khi thấy nước ngọt thì hòa thuốc bột (2 vị trên) quấy đều, bôi vào lưỡi. Người
lớn và trẻ con đều dùng được.
7. – Trị bệnh lưỡi bị sưng cứng như gỗ.
Lấy một nắm là Khô mộc tươi, giã nát, hòa với dấm, lọc lấy nước, bỏ bã và
cặn, từ từ uống sẽ khỏi.
8. – Lưỡi bi lở, loét.
Dùng Đại hoàng (phải lấy thứ chính), tẩm rượu rồi mài với nước lã, trát lên
lưỡi, chỗ có mụn lở loét.
9. – Trị lưỡi trắng, vàng, đen.
- Lấy máu (tiết vịt) mới cắt ra, còn nóng bôi ngay vào lưỡi.
- Lấy gừng già giã ra, vắt lấy nước tự nhiên của gừng (tức là không cho nước
gì cả) hòa với một chút vôi bôi vào lưỡi.
10. – Trị lưỡi chảy từng giọt máu.
Lấy hoa Hòe sao đen, tán thật mượt, bôi vào lưỡi.
11. – Lưỡi bị sưng cứng như gỗ. (phương thứ 7 ở trên).
Nếu không có là Khô mộc tươi thì lấy phèn chua, và Quế tâm (tức là quế có
dầu, quế tốt) hai vị bằng nhau tán thật nhỏ mượt, bôi vào phần dưới lưỡi.
12. – Trị lưỡi trắng (bệnh nhân thật nhiệt)
Người hàn tức lạnh cấm dùng bài này.
Lấy con cua đồng (con rốc) giã thật nhỏ, lọc lấy nước hòa với một chút muối
mà uống.
13. – Trị lưỡi trắng.
Lấy rễ cây ráy dại (môn ngứa), mầm non cây mía. Cả hai vị thái mỏng sao
vàng, nấu lên cho uống. Ngoài thì lấy lòng đỏ trứng gà đánh tan, hòa với một
chút phèn chua phi (tức phèn chua cho vào cái bát sành, sứ hay đất, không cho
nước, đun cho chảy ra đến khi khô lại), bôi vào lưỡi.
7
- Xem thêm -