Tài liệu Những Giải Pháp Chủ Yếu Nhằm Phát Triển Ngành Công Nghiệp Xi Măng Việt Nam_removed

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN QUỐC AN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2001 1 LÔØI NOÙI ÑAÀU MUÏC LUÏC Chöông 1: Toång quan veà ngaønh xi maêng vaø vò trí, vai troø kinh teá cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam (CNXMVN) 1.1. Toång quan veà ngaønh xi maêng coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam 1.1.1 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån 1.1.1.1 Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam (VNCC) 1.1.1.2 Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi lieân doanh vôùi (VNCC) 1.1.1.3 Caùc nhaø maùy xi maêng ñòa phöông 1.1.2 Ñaëc ñieåm chung veà coâng ngheä xi maêng vaø saûn phaåm xi maêng 1.1.2.1 Coâng ngheä xi maêng vaø saûn phaåm 1.1.2.2 Ñaëc ñieåm cuûa coâng ngheä xi maêng vaø saûn phaåm xi maêng 1.2 Vò trí vai troø vaø yù nghóa kinh teá cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng Keát luaän chöông moät Chöông 2: Thöïc traïng cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam vaø quy hoaïch phaùt trieån ñeán naêm 2010 2.1 Ñaùnh giaù chung veà moâi tröôøng kinh doanh cuûa ngaønh xi maêng 2.1.1 Moâi tröôøng beân ngoaøi 2.1.2 Moâi tröôøng beân trong 2.1.3 Moâi tröôøng noäi boä 2.2 Thöïc traïng veà khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam 2.2.1 Moät soá neùt veà thöïc traïng phaùt trieån coâng nghieäp 2.2.2 Thöïc traïng veà khaû naêng caïnh tranh 2.2.2.1 Sô löôïc veà lyù luaän 2.2.2.2 Ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá moâi tröôøng beân ngoaøi (Ma traän EFE) 2.2.2.3 Ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá moâi tröôøng beân trong (Ma traän IFE) 2.2.2.4 Ma traän ñaùnh giaù caùc Ñieåm maïnh – Ñieåm yeáu – Cô hoäi – Ñe doïa (Ma traän SWOT) 2.3 Thöïc traïng saûn xuaát kinh doanh cuûa ngaønh CNXMVN 2.3.1 Saûn xuaát vaø tieâu thuï xi maêng thôøi kyø 1991 – 2000 2.3.2 Tình hình xuaát nhaäp khaåu xi maêng vaø clinker 2.3.3 Hieän traïng veà coâng ngheä saûn xuaát xi maêng 2.3.4 Tình hình thöïc hieän ñaàu tö vaø phaân tích ñaùnh giaù hieäu quaû 2.3.4.1 Tình hình thöïc hieän ñaàu tö 2.3.4.2 Phaân tích ñaùnh giaù hieäu quaû ñaàu tö 1 2 2.3.5 Thöông hieäu saûn phaåm Keát luaän chöông 2 Chöông 3: Nhöõng giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam ñeán naêm 2010 3.1 Quan ñieåm hoäi nhaäp vaø ñònh höôùng phaùt trieån 3.1.1 Moät soá döï baùoveà thò tröôøng xi maêng Vieät Nam 3.1.1.1 Söï hình thaønh cô caáu thò tröôøng xi maêng vaø cô caáu quaûn lyù 3.1.1.2 Döï baùo nhu caàu xi maêng cho thò tröôøng noäi ñòa vaø xuaát khaåu thôøi kyø 2001 – 2010 3.1.1.3 Toác ñoä phaùt trieån xi maêng cuûa moät soá nöôùc trong khu vöïc vaø Chaâu AÙ (Baûng bò thieáu) 3.1.2 Quan ñieåm caïnh tranh hoäi nhaäp 3.1.3 Ñònh höôùng phaùt trieån 3.2 Nhöõng giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam ñeán naêm 2010. 3.2.1 Chieán löôïc giaù phí thaáp 3.2.2 Chính saùch taøi chính 3.2.3 Chính saùch thöông maïi – hoã trôï xuaát khaåu 3.2.4 Hoaït ñoäng marketing – dòch vuï sau baùn haøng 3.2.5 Xaây döïng vaø phaùt trieån thöông hieäu 3.2.6 Chính saùch ñaàu tö coâng ngheä 3.2.7 Ña daïng hoaù saûn phaåm 3.2.8 Chính saùch nguoàn nhaân löïc 3.2.9 Chính saùch “Ngöôøi Vieät Nam – Haøng Vieät Nam” 3.2.10 Hôïp taùc noäi boä ngaønh Keát luaän chöông 3 KEÁT LUAÄN PHUÏ LUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 2 3 MÔÛ ÑAÀU Naêm 2000 ñaõ qua ñi vaø naêm 2001 laø naêm baûn leà cuûa Thieân Nieân kyõ môùi. Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX cuûa Ñaûng ñaõ hoïp vaøo thôøi ñieåm coù yù nghóa heát söùc troïng ñaïi – naêm ñaàu tieân cuûa Theá kyõ vaø laø naêm thöù nhaát cuûa keá hoaïch 5 naêm 20012005 trong Chieán löôïc 10 naêm phaùt trieån Kinh teá Xaõ hoäi (2001-2010). Ñöôøng loái Kinh teá cuûa Ñaûng ta raát cuï theå, roõ raøng. Ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, xaây döïng kinh teá ñoäc laäp töï chuû vaø ñöa nöôùc ta trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp, chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñeå phaùt trieån nhanh coù hieäu quaû vaø beàn vöõng. Cô cheá thò tröôøng ñaõ ñem laïi cho neàn kinh teá Vieät Nam moät söï khôûi saéc thöïc söï. Töø choã chuùng ta phaûi döïa vaøo vieän trôï beân ngoaøi ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån, naêng suaát lao ñoäng thaáp, trình ñoä laïc haäu, sau möôøi naêm ñoåi môùi ta ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu khieán theá giôùi phaûi ñeå yù ñeán chuùng ta nhö GDP ñaõ lieân tuïc taêng qua caùc naêm vaø laïm phaùt laïi giaûm vaø baét ñaàu coù tích luõy noäi töø boä neàn kinh teá. Vieäc chuû tröông chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng cuõng ñoàng nghóa vôùi chuùng ta chaáp nhaän söï caïnh tranh thò tröôøng. Ñoù chính laø söï caïnh tranh giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá, giöõa caùc doanh nghieäp vôùi nhau vaø xa hôn nöõa laø caïnh tranh trong khu vöïc khi thôøi ñieåm cuûa vieäc gia nhaäp AFTA ñang tôùi gaàn. Chaáp nhaän caïnh tranh ñeå phaùt trieån laø moät söï löïa choïn ñuùng ñaén vaø mang tính baét buoäc. Tuy nhieân haàu heát caùc doanh nghieäp Vieät Nam hieän nay ñeàu chöa ñuû maïnh vaø cuõng chöa saün saøng ñeå coù theå chaáp nhaän moät söï caïnh tranh nhö vaäy. Do ñoù, ñaõ ñeán luùc moãi doanh nghieäp chuùng ta phaûi coù moät chieán löôïc caïnh tranh trong moâi tröôøng môùi luoân luoân thay ñoåi nhö hieän nay. Ñoàng thôøi Nhaø nöôùc vôùi vai troø chuû ñaïo quaûn lyù neàn kinh teá vó moâ cuõng caàn phaûi coù nhöõng chieán löôïc ñeå giuùp caùc doanh nghieäp trong nöôùc coù ñuû khaû naêng caïnh tranh vaø ñöùng vöõng treân thò tröôøng tröôùc heát laø thò tröôøng trong nöôùc vaø sau ñoù môùi coù theå nghó ñeán vieäc caïnh tranh vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Trong caùc ngaønh saûn xuaát coâng nghieäp cuûa nöôùc ta hieän nay, ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam laø moät trong nhöõng ngaønh ñöôïc xem laø coù taàm quan troïng ñaëc bieät vì xi maêng laø vaät lieäu cô baûn khoâng theå thieáu ñöôïc trong ngaønh xaây döïng. Beân caïnh ñoù, giaù caû cuûa xi maêng cuõng aûnh höôûng ñeán giaù thaønh xaây döïng cô baûn vì noù chieám töø 17- 20% toaøn boä coâng trình xaây döïng. Tuy nhieân cuõng nhö nhöõng ngaønh kinh teá khaùc cuûa chuùng ta, ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam ñang gaëp nhieàu khoù khaên trong vieäc caïnh tranh noäi boä vaø trong xu höôùng hoäi nhaäp saép tôùi. 3 4 Tröôùc tình hình thöïc teá ñoù, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi sôùm xaây döïng ñöôïc moät chieán löôïc, tìm ra nhöõng bieän phaùp nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh , khaéc phuïc nhöõng toàn taïi yeáu keùm cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam trong xu theá cuûa söï hoäi nhaäp vaø phaùt trieån hieän nay. Ñoù chính laø lyù do maø chuùng toâi ñaõ choïn ñeà taøi naøy ñeå nghieân cöùu nhaèm hoaøn thaønh luaän aùn thaïc syõ cuûa mình. Luaän aùn goàm nhöõng noäi dung cô baûn sau: 1. Trình baøy nhöõng vaán ñeà cô baûn, nhöõng neùt chung nhaát veà ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam, quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån, quy trình coâng ngheä vaø ñaùnh giaù chung veà moâi tröôøng kinh doanh cuûa ngaønh xi maêng. 2. Thöïc traïng cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam cuøng vôùi vieäc quy hoaïch phaùt trieån cuûa ngaønh ñeán naêm 2010. 3. Ñöa ra nhöõng bieän phaùp chuû yeáu nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaønh ñeán naêm 2010 treân cô sôû phaân tích nhöõng ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, cô hoäi vaø ñe doaï cuûa ngaønh trong moâi tröôøng hoäi nhaäp khu vöïc vôùi nhöõng chính saùch, chieán löôïc lieân quan ñeán chi phí giaù caû, nhöõng chính saùch taøi chaùnh vaø marketing cuøng vôùi nhöõng chính saùch veà nguoàn nhaân löïc vaø hôïp taùc cuûa noäi boä ngaønh. Phöông phaùp nghieân cöùu vaø boá cuïc cuûa luaän aùn: 1. Cô sôû lyù luaän ñöôïc trình baøy trong luaän aùn laø nhöõng quan ñieåm khoa hoïc cuûa caùc nhaø kinh teá, töø ñöôøng loái ñoåi môùi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta nhaát laø töø Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù VII, VIII vaø IX. Ngoaøi ra, chuùng toâi coøn tieáp thu nhöõng tính quy luaät, nhöõng tö töôûng phuø hôïp töø caùc coâng trình nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû khaùc trong vaø ngoaøi nöôùc. 2. Phöông phaùp luaän Phöông phaùp luaän chung ñöôïc aùp duïng trong quaù trình nghieân cöùu ñeà taøi laø phöông phaùp luaän duy vaät bieän chöùng vaø duy vaät lòch söû cuûa Chuû nghóa Maùc Leânin, keát hôïp vôùi vieäc vaän duïng caùc phöông phaùp thoáng keâ ñoái chieáu, so saùnh, heä thoáng hoaù vaø phaân tích toång hôïp ñeå ruùt ra baûn chaát töøng vaán ñeà dieãn ra trong thöïc teá sinh ñoäng cuûa thò tröôøng ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam trong xu theá hoäi nhaäp quoác teá vaø khu vöïc. 3. Boá cuïc cuûa luaän aùn 4 5 Luaän aùn goàm caùc phaàm cô baûn sau : • Phaàn môû ñaàu • Chöông 1: Toång quan veà ngaønh xi maêng Vieät Nam vaø nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam • Chöông 2: Thöïc traïng cuûa ngaønh xi maêng Vieät Nam vaø quy hoaïch phaùt trieån ñeán naêm 2010 • Chöông 3: Nhöõng giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam ñeán naêm 2010 • Phaàn keát luaän • Taøi lieäu tham khaûo • Phuï luïc 5 6 CHÖÔNG 1 : TOÅNG QUAN VEÀ NGAØNH XI MAÊNG VIEÄT NAM VAØ NHÖÕNG NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN NGAØNH COÂNG NGHIEÄP XI MAÊNG VIEÄT NAM 1.1 Toång quan veà ngaønh xi maêng coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam (CNXMVN) 1.1.1 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån Ngaønh CNXMVN ñöôïc caáu thaønh bôûi 3 thaønh phaàn : Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam (VNCC) , caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi – lieân doanh vôùi VNCC, vaø phaàn coøn laïi caùc nhaø maùy xi maêng ñòa phöông. 1.1.1.1 Toång coâng ty xi maêng Vieät Nam: Xi maêng laø moät trong nhöõng ngaønh coâng nghieäp ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån sôùm nhaát ôû Vieät Nam. Caùi noâi ñaàu tieân cuûa ngaønh coâng nghieäp naøy laø Nhaø maùy xi maêng Haûi Phoøng, ñöôïc khôûi coâng xaây döïng ngaøy 25/12/1899, töùc caùch nay ñaõ hôn 100 naêm – moät beà daøy thôøi gian ñaùng ñeå chuùng ta töï haøo veà noù. Xi maêng Haûi Phoøng vôùi caùc loïai nhaõn hieäu Con Roàng Xanh, Roàng Ñoû ñaõ noåi tieáng treân thò tröôøng vaøo thôøi ñoù khoâng nhöõng trong nöôùc maø coøn ôû nhöõng vuøng quoác gia laân caän nhö Vieãn Ñoâng, Java (Indonesia), Hoa Nam (Trung Quoác), Singapore maø baèng chöùng huøng hoàn nhaát laø noù ñaõ ñöôïc ñöa ñi trieån laõm taïi Liege (Phaùp) vaøo naêm 1904. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc theo doøng thôøi gian, heát chieán tranh roài hoøa bình ñeán, ngaønh coâng nghieäp xi maêng non treû cuõng ñaõ phaùt trieån khoâng ngöøng ñeå phuïc vuï coâng cuoäc baûo veä, xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc. Ñeå nhö khaúng ñònh veà söï phaùt trieån ñoù, ngaøy 07/09/1979 Hoäi ñoàng Chính phuû ñaõ ban haønh quyeát ñònh soá 308/CP thaønh laäp Lieân Hieäp caùc xí nghieäp xi maêng Vieät Nam. Söï kieän naøy ñaõ trôû thaønh moät moác thôøi gian quan troïng trong lòch söû gaàn moät theá kyû xaây döïng vaø phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp xi maêng keå töø khi Nhaø maùy xi maêng Haûi Phoøng ñöôïc thaønh laäp. Thaéng lôïi ñoù khoâng chæ rieâng, khoâng chæ laø nieàm vinh döï töï haøo cuûa taäp theå nhöõng ngöôøi saûn xuaát xi maêng maø coøn goùp phaàn khaúng ñònh söï laõnh ñaïo ñuùng ñaén cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc trong coâng cuoäc xaây döïng vaø ñoåi môùi. Vaø keát quûa cuûa thaéng lôïi ñoù laø Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam ñaõ ñöôïc thaønh laäp theo quyeát ñònh soá 670/TTG ngaøy 14/11/1994 cuûa Thuû Töôùng Chính phuû. Töø khi khôûi nghieäp chæ vôùi hai nhaø maùy saûn xuaát xi maêng theo coâng ngheä öôùt laø Haûi Phoøng ôû Mieàn Baéc vaø Haø Tieân ôû Mieàn Nam coù toång coâng suaát laø 0,67 trieäu taán/ naêm, Lieân Hieäp caùc xí nghieäp xi maêng Vieät Nam ñaõ mang taàm voùc môùi cuûa moät ngöôøi khoång loà vôùi hôn saùu coâng ty thaønh vieân tröïc tieáp saûn xuaát vaø tieâu thuï xi maêng coù toång coâng suaát thieát keá hôn 7 6 7 trieäu taán xi maêng moät naêm vaø ñaït saûn löôïng hôn 6 trieäu taán xi maêng moãi naêm Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam thöïc söï laø moät ñaïi dieän cho söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam. Baûng sau ñaây lieät keâ nhöõng ñôn vò thaønh vieân tröïc thuoäc Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam (VNCC) Baûng <> : Caùc ñôn vò thaønh vieân saûn xuaát vaø tieâu thuï xi maêng chuû yeáu cuûa VNCC STT Teân thaønh vieân Coâng suaát Saûn phaåm (trieäu taán/naêm) 1 Coâng ty xi maêng Haûi Phoøng 0,35 PCB30, PC40, xi maêng beàn sulfat vaø XM traéng Nhaõn hieäu : Con Roàng Xanh 2 Coâng ty xi maêng Bæm Sôn 1,2 PCB30, PC40 Nhaõn hieäu : Con Voi 3 Coâng ty xi maêng Hoaøng Thaïch 2,3 PCB30, PC40, BS12-78, XM beàn sulfat, XM duøng cho khoan saâu Nhaõn hieäu : Sö Töû 4 Coâng ty xi maêng Haø Tieân 1 1,1 PCB30, PC40, XM ít toûa nhieät, XM beàn sulfat... Nhaõn hieäu : con Kyø Laân 5 Coâng ty xi maêng Haø Tieân 2 0,8 (xi maêng) PCB30, PC40 1,2 (clinker) Nhaõn hieäu : con Kyø Laân 6 Coâng ty xi maêng Buùt Sôn 1,4 PCB30, PC40 Nhaõn hieäu : Quûa Ñòa Caàu Toång coâng suaát thieát keá 7,15 Nguoàn : ToångCoâng ty xi maêng Vieät Nam Töø baûng <<>> treân chuùng ta thaáy Coâng ty xi maêng Hoaøng Thaïch vôùi coâng suaát 2,3 trieäu taán xi maêng moät naêm coù theå cung caáp moät phaàn khaù lôùn cho nhu caàu xi maêng cuûa caùc tænh mieàn Baéc vaø ôû mieàn Nam ñoù laø Coâng ty xi maêng Haø Tieân I vaø Haø Tieân II 1.1.1.2 Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi – lieân doanh vôùi VNCC Ngoaøi caùc nhaø maùy do Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam töï ñaàu tö, Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam ñaõ chuû ñoäng tìm kieám caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi coù ñuû tieàm löïc veà voán vaø kyõ thuaät ñeå thaønh laäp caùc lieân doanh saûn xuaát xi maêng. Hieän nay, Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam ñaõ tham gia ba lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng trong lónh 7 8 vöïc saûn xuaát vaø tieâu thuï xi maêng nhaèm goùp phaàn ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ñang ngaøy caøng taêng leân trong xaõ hoäi vaø goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng. Ñoù laø: - Coâng ty Lieân doanh xi maêng Chinfon – Haûi Phoøng ñöôïc thaønh laäp naêm 1993 vaø ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng naêm 1996. Coâng suaát thieát keá cuûa lieân doanh xi maêng naøy laø 1,4 trieäu taán/naêm vôùi toång voán ñaàu tö ñöôïc duyeät laø 263,4 trieäu USD, trong ñoù voán phaùp ñònh laø 90 trieäu USD. Toång coâng ty xi maêng Vieät Nam goùp 14,5% voán phaùp ñònh baèng 13 trieäu USD. - Coâng ty Lieân doanh xi maêng Sao Mai ñöôïc thaønh laäp theo Luaät Ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam, giaáy pheùp ñaàu tö do Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö caáp ngaøy 25 thaùng 2 naêm 1994, laø moät lieân doanh giöõa Taäp ñoaøn Holcim vaø Coâng ty Xi maêng Haø Tieân 1 (Toång Coâng ty Xi maêng Vieät Nam) vôùi soá voán leân ñeán hôn 388 trieäu USD; trong ñoù Coâng ty Xi maêng Haø Tieân 1 ñoùng goùp 35% voán vaø thôøi gian hoaït ñoäng cuûa lieân doanh laø 50 naêm. Nhaø maùy saûn xuaát chính taïi Hoøn Choâng, tænh Kieân Giang. Coâng suaát thieát keá cuûa nhaø maùy laø 1,4 trieäu taán xi maêng Portland moãi naêm - Coâng ty lieân doanh xi maêng Nghi Sôn coù coâng suaát thieát keá laø 2,15 trieäu taán moãi naêm ñöôïc thaønh laäp naêm 1995 vaø ñaõ ñi chaïy thöû vaøo thaùng 4 naêm 2000. Toång voán ñaàu tö ñöôïc duyeät laø 347 trieäu USD, ñieàu chænh leân 373 trieäu USD, voán phaùp ñònh laø 104,1 trieäu USD, trong ñoù Toång coâng ty xi maêng Vieät Nam goùp 35% toång soá voán phaùp ñònh baèng 36,435 trieäu USD. Ñaây laø lieân doanh lôùn nhaát cuûa Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam trong ba lieân doanh vôùi Taäp ñoaøn Mitsubishi Materials vaø Coâng ty Nihon Cement cuûa Nhaät baûn, ñöôïc söû duïng coâng ngheä khaù hieän ñaïi neân khaû naêng caïnh tranh cuûa lieân doanh naøy raát cao khi noù böôùc vaøo hoaït ñoäng. 1.1.1.3 Caùc nhaø maùy xi maêng ñòa phöông : Theo chöông trình ñaàu tö phaùt trieån 3 trieäu taán xi maêng loø ñöùng ñaõ ñöôïc Boä Xaây döïng cho pheùp thöïc hieän ñaàu tö . Danh saùch caùc nhaø maùy xí nghieäp xi maêng ñöôïc lieät keâ chi tieát trong Phuï luïc <<< No.>>>.Caùc nhaø maùy xi maêng loø ñöùng naøy traõi khaép caùc tænh töø Baéc ñeán Nam vaø cung caáp moät phaàn nhu caàu xi maêng cuûa caùc tænh vôùi giaù raát thaáp. Caùc nhaø maùy xi maêng loaïi naøy do haïn cheá veà coâng ngheä neân chæ saûn xuaát caùc loaïi xi maêng coù maùc khoâng cao vaø vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng caàn phaûi ñöôïc quan taâm ñoái vôùi caùc nhaø maùy xi maêng loaïi naøy. 8 9 1.1.2 Ñaëc ñieåm chung veà coâng ngheä xi maêng vaø saûn phaåm xi maêng 1.1.2.1 Coâng ngheä xi maêng vaø saûn phaåm + Coâng ngheä : Trong nhöõng naêm 1991 – 1996 vaø cho ñeán nhöõng naêm gaàn ñaây, ngaønh coâng ngheä xi maêng Vieät Nam laø moät trong nhöõng ngaønh coù suaát ñaàu tö lôùn vaø coâng ngheä mang tính tieân tieán nhaát, trong ñoù ñang toàn taïi nhöõng phöông phaùp coâng ngheä saûn xuaát nhö sau : phöông phaùp öôùt , phöông phaùp khoâ vaø phöông phaùp baùn khoâ. Ñaïi dieän cho phöông phaùp öôùt laø Coâng ty xi maêng Haûi Phoøng, Coâng ty xi maêng Haø Tieân II vaø Coâng ty xi maêng Bæm Sôn. Ñaïi dieän cho phöông phaùp khoâ laø moät daây chuyeàn taïi Coâng ty xi maêng Haø Tieân II, vaø Coâng ty xi maêng Hoaøng Thaïch. Vaø hieän coù 55 nhaø maùy xi maêng loø ñöùng vôùi toång coâng suaát 3,027 trieäu taán xi maêng / naêm ñöôïc phaân boå ôû 28 tænh vaø 6 Boä ngaønh, trong ñoù coù 12 tænh mieàn nuùi trung du vaø Taây Nguyeân vôùi 23 nhaø maùy, 10 tænh mieàn Trung vaø mieàn Nam vôùi 17 nhaø maùy , phaàn coøn laïi 15 nhaø maùy ñoùng ôû 6 tænh Ñoàng baèng Baéc boä. Taát caû nhöõng nhaø maùy söû duïng phöông phaùp baùn khoâ trong coâng ngheä saûn xuaát xi maêng cuûa hoï. * Coâng ngheä saûn xuaát xi maêng : Heä thoáng saûn xuaát Hieän nay taát caû caùc heä loø saûn xuaát clinker ñang ñöôïc söû duïng trong ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát xi maêng chuû yeáu döïa treân cô sôû nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa loø quay. Ñeå phaân loaïi sô boä caùc loaïi loø, chuùng ta coù theå döïa vaøo haøm löôïng aåm cuûa nguyeân lieäu caáp vaøo loø (boät lieäu) vaø phaân chia 4 heä thoáng loø cô baûn nhö sau: + Heä loø khoâ, boät lieäu khoâ caáp vaøo loø coù ñoä aåm W <1% . + Heä loø baùn khoâ, boät lieäu ñöôïc veâ vieân tröôùc khi ñöa vaøo loø, coù ñoä aåm W< 10-12% + Heä loø baùn öôùt, buøn nhaõo ñöôïc loïc vaø veâ vieân tröôùc khi caáp vaøo loø, coù ñoä aåm 1721% + Heä loø öôùt, buøn nhaõo ñöôïc caáp vaøo loø baèng bôn, coù ñoä aåm 25-40% Heä thoáng loø khoâ: Loø coù heä thoáng trao ñoåi nhieät 4 taàng: - Caùc taàng cyclone ñeå saáy tröôùc boät lieäu. - Ñöôïc söû duïng roäng raõi trong caùc nhaø maùy xi maêng hieän ñaïi - Naêng suaát coù theå leân ñeán 4500 taán/ngaøy (hoaëc 8000taán/ngaøy neáu coù söû duïng theâm heä thoáng precalciner) - Tieâu toán nhieät töø 3150 – 3350 kJ/kg clinker 9 10 Raát nhaïy vôùi toång haøm löôïng caùc nguyeân toá bay hôi cao (sylfua, kieàm, clo) trong boät lieäu. Vì vaäy yeâu caàu moät heä thoáng “chuyeån tieáp” trong tröôøng hôïp noàng ñoä caùc nguyeân toá naøy cao. Loø coù heä thoáng trao ñoåi nhieät 2 taàng: - Ít nhaïy hôn vôùi caùc nguyeân toá bay hôi. - Tieâu toán nhieät cao hôn heä thoáng trao ñoåi nhieät 4 taàng. Loø coù heä thoáng trao ñoåi nhieät kieåu truï ñöùng: - Trao ñoåi nhieät ngöôïc chieàu giöõa khí noùng vaø boät lieäu. - Öu ñieåm :caùc thaùp töï töïa leân nhau, vì vaäy giaù thaønh xaây döïng giaûm. Heä thoáng loø khoâ loaïi daøi: - Thieát bò ñôn giaûn - Noàng ñoä buïi cao taïi loái ra cuûa cöûa loø. - Tieâu toán nhieät löôïng coù theå cao neáu khoâng laép ñaët thieát bò trao ñoåi nhieät beân trong. Heä thoáng loø baùn khoâ (Loø coù boä phaän trao ñoåi nhieät daïng ghi) - Boät lieäu phaûi ñöôïc taïo vieân vôùi moät ít nöôùc . - Vieân boät lieäu ñöôïc caáp vaøo moät ghi chuyeån ñoäng - Tieâu toán nhieät thaáp nhöng haàu nhö khoâng taän duïng ñöôïc khí thaûi ñeå saáy boät lieäu. Heä thoáng loø öôùt (loø öôùt daøi): - Boät lieäu caáp vaøo loø laø loaïi buøn nhaõo - Quaù trình trao ñoåi nhieät beân trong loø ñöôïc caûi tieán nhôø caùc xích laép ñaët beân trong - Tieâu toán nhieät cao. Neáu söû duïng caùc thieát bò ñaùnh tôi buøn thì nhieät löôïng tieâu toán coù theå giaûm. Caùc thieát bò naøy coù theå laøm giaûm kích thöôùc cuûa loø vaø caûi tieán quùa trình trao ñoåi nhieät. Tieâu toán nhieät rieâng tieâu chuaån ñöôïc xem laø hieäu suaát nhieät cuûa quaù trình nung chòu aûnh höôûng raát lôùn bôûi haøm löôïng aåm trong boät lieäu. Tieâu toán nhieân lieäu cuûa caùc loø öôùt cao hôn caùc loø khoâ coù thaùp trao ñoåi nhieät ñeán gaáp laàn hai laàn. So saùnh hieäu quûa kinh teá veà nhieät trong moãi nhoùm heä loø (khoâ hoaëc öôùt) cho chuùng ta thaáy raèng quaù trình trao ñoåi nhieät trong quaù trình saáy (heä loø öôùt) hoaëc trong quaù trình nung tröôùc (heä loø khoâ) caøng maïnh thì tieâu toán nhieät caøng thaáp. - Vieäc löïa choïn quaù trình nung coù theå chòu aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá sau: - Boät lieäu: ñoä aåm, thaønh phaàn hoùa, khaû naêng nghieàn, ñaëc tính loïc cuûa buøn... - Giaù thaønh laép ñaët vaø vaän haønh nhaø maùy - Caùc yeâu caàu ñaëc bieät veà chaát löôïng clinker (nhö clinker kieàm thaáp) - Vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng 10 11 - Tieâu chuaån kyõ thuaät cuûa nöôùc sôû taïi.. Caùc yeáu toá treân ñaây khoâng chæ ñöôïc xeùt trong hieän taïi maø coøn phaûi xem xeùt kyõ cho keá hoaïch phaùt trieån laâu daøi trong töông lai. Nhö ñaõ trình baøy ôû treân, caùc heä loø öôùt raát ít khi ñöôïc choïn löïa ñeå xaây döïng moät nhaø maùy môùi. Giaù thaønh laép ñaët cuõng nhö vaän haønh cuûa caùc heä loø öôùt cao hôn caùc heä loø khoâ raát nhieàu. Caùc heä loø öôùt chæ ñöôïc xem xeùt nhö laø moät phöông aùn phuï trong raát ít tröôøng hôïp. Moät nguyeân nhaân khaùc ñeå löïa choïn heä loø öôùt ñoù laø khi saûn xuaát xi maêng coù löôïng kieàm thaáp (haøm löôïng kieàm <0,6%). Nhöõng vaán ñeà khoù khaên veà caùc chu kyø tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá bay hôi cuõng deã ñöôïc kieåm soaùt trong caùc heä loø öôùt. Tuy nhieân ngaøy nay, vôùi caùc kyõ thuaät môùi nhö ñoát phuï, laép ñaët heä thoáng “chuyeån tieáp”, heä thoáng gioù... nhöõng vaán ñeà treân cuõng ñaõ ñöôïc giaûi quyeát trong caùc heä loø khoâ vôùi thaùp trao ñoåi nhieät. + Saûn phaåm: Saûn phaåm cuoái cuøng trong ngaønh coâng nghieäp xi maêng cho nhu caàu xaây döïng ñoù laø: - Xi maêng portland thoâng duïng (OPC) - Xi maêng portland pha phuï gia pozolana, xi maêng hoãn hôïp (PBC) - Xi maêng ñaëc bieät caùc loïai (SPC) bao goàm xi maêng maùc raát cao, xi maêng beàn sulfat söû duïng cho caùc coâng trình coù tính chòu maën, pheøn; xi maêng ñoâng raát nhanh; xi maêng alumin; xi maêng ít toûa nhieät… - Xi maêng traéng (WPC) vaø xi maêng maøu (CPC). Treân thò tröôøng hieän nay, phoå thoâng laø loaïi xi maêng PCB vaø loaïi xi maêng OPC. Cuõng coù moät vaøi coâng ty saûn xuaát xi maêng beàn sulfat nhöng saûn xuaát theo ñôn ñaët haøng vaø xi maêng traéng. ÔÛ ñaây chuùng ta chæ nghieân cöùu loaïi xi maêng phoå bieán treân thò tröôøng ñoù laø xi maêng OPC hay PC vaø xi maêng PCB. Trong töøng loaïi PC hay PCB, tuøy theo maùc cuûa chuùng maø nhaø saûn xuaát chia ra laøm PC30, PC40… hay PCB30. PCB40… <<>> 1.1.2.2 Ñaëc ñieåm cuûa coâng ngheä xi maêng vaø saûn phaåm xi maêng: Xi maêng laø loaïi saûn phaåm thuoäc tö lieäu saûn xuaát coù ñaëc ñieåm raát ñaëc bieät vaø hieän nay gaàn nhö chöa theå thay theá ñöôïc. Vieäc thaáy roõ nhöõng ñaëc ñieåm ñoù seõ cho pheùp chuùng ta ñònh roõ hôn vò theá caïnh tranh vaø chieán löôïc phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp naøy. 11 12 + Xi maêng laø moät saûn phaåm ñöôïc söû duïng nhö laø moät chaát keát dính, lieân keát caùc loaïi vaät lieäu khaùc raát quan troïng vaø khoâng theå thay theá ñöôïc trong ngaønh xaây döïng. Nhu caàu cuûa xi maêng lieân tuïc taêng trong nhöõng naêm qua gaén lieàn vôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá, toác ñoä phaùt trieån cuûa ngaønh xaây döïng + Saûn xuaát xi maêng ñöôïc taäp trung theo khu vöïc cuûa caùc moû seùt vaø ñaù voâi nhöng tieâu duøng laïi ñöôïc phaân taùn tuøy thuoäc vaøo khu daân cö, khu coâng nghieäp vaø nhöõng coâng trình xaây döïng. + Coâng ngheä saûn xuaát xi maêng hieän ñaïi, suaát ñaàu tö lôùn vaø thôøi gian hoaøn voán daøi laø ñaëc ñieåm raát quan troïng cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng. Coù söï khaùc bieät töông ñoái lôùn trong giaù thaønh saûn xuaát xi maêng, suaát ñaàu tö, thôøi gian xaây döïng theo töøng loaïi hình coâng ngheä, coâng ngheä loø ñöùng hay loø quay maø baûng <<>> sau ñaây seõ cho chuùng ta thaáy ñöôïc ñieàu ñoù: Baûng<<>: So saùnh moät vaøi chæ tieâu giöõa xi maêng saûn xuaát theo coâng ngheä loø quay (Phöông phaùp khoâ) vaø coâng ngheä loø ñöùng (phöông phaùp öôùt) Chæ tieâu Coâng ngheä loø quay Coâng ngheä loø ñöùng 1. Suaát ñaàu tö 160 – 180 USD 50 – 60 USD (Chi phí ñaàu tö/taán coâng suaát) 2. Thôøi gian xaây döïng nhaø maùy 3- 5 naêm 1 – 1,5 naêm 3. Giaù thaønh saûn phaåm Coù theå cao hôn Coù theå thaáp hôn 4. Chaát löôïng saûn phaåm Cao, oån ñònh Thaáp, khoâng oån ñònh Nguoàn: Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam 1.1.3 Ñaùnh giaù chung veà moâi tröôøng kinh doanh cuûa ngaønh xi maêng Nghieân cöùu veà moâi tröôøng kinh doanh laø moät noäi dung quan troïng cuûa quaûn trò chieán löôïc. Caùc yeáu toá moâi tröôøng coù aûnh höôûng raát quan troïng trong toaøn boä quaù trình cuûa vieäc quaûn trò ñeå coù theå töø ñoù chuùng ta coù theå hoaïch ñònh nhöõng chieán löôïc ñuùng ñaén vaø nhöõng bieän phaùp khaû dó ñeå töø ñoù coù theå taêng tính caïnh tranh cho ngaønh coâng nghieäp xi maêng. ÔÛ ñaây chuùng ta seõ nghieân cöùu moâi tröôøng beân ngoaøi, moâi tröôøng beân trong vaø moâi tröôøng noäi boä ngaønh coâng nghieäp naøy. +Moâi tröôøng beân ngoaøi: Chuùng ta coù moâi tröôøng toång quaùt, moâi tröôøng caïnh tranh vaø moâi tröôøng kinh doanh quoác teá. Trong ñoù, moâi tröôøng kinh teá vó moâ, nguy cô xaâm nhaäp cuûa caùc ñoái thuû caïnh tranh vaø caùc aùp löïc töø phía khaùch haøng laø ngöôøi tieâu duøng, vaø xu theá hoäi nhaäp Khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN laø nhöõng yeáu toá cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi maø chuùng ta phaûi nghieân cöùu. 12 13 + Moâi tröôøng beân trong: seõ ñöôïc chuù yù ñeán caùc yeáu toá veà daân soá töï nhieân, coâng ngeä, taøi nguyeân thieân nhieân vaø khoaùng saûn phuïc vuï cho vieäc saûn xuaát trong ngaønh coâng nghieäp xi maêng. + Moâi tröôøng noäi boä: Phaân tích caùc yeáu toá trong moâi tröôøng beân trong lieân quan ñeán caùc lónh vöïc taøi chaùnh, toå chöùc laõnh ñaïo vaø ñaëc bieät laø thöông hieäu cuûa saûn phaåm 1.1.3.1 Moâi tröôøng beân ngoaøi a) Moâi tröôøng vó moâ Tröôùc naêm 1995, saûn löôïng tieâu thuï xi maêng cuûa Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam chieám khoaûng 85% thò phaàn trong caû nöôùc vaø theo quy ñònh cuûa Chính phuû, chæ coù Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam ñöôïc ñaàu tö vaøo caùc nhaø maùy saûn xuaát xi maêng theo coâng ngheä loø quay. Trong khi ñoù, Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam phaûi ñaûm nhaän vieäc cung caáp toaøn boä nhu caàu xaõ hoäi vaø oån ñònh thò tröôøng xi maêng theo nhö tinh thaàn cuûa Nghò ñònh 15/TTg ngaøy 27/1/1995 cuûa Thuû Töôùng Chính Phuû. Vieäc naøy döôøng nhö quaù khaû naêng ñoái vôùi Toång Coâng ty xi maêng Vieät Nam vaø chính söï ñoäc quyeàn ñoù ñaõ aûnh höôûng ñeán thò tröôøng vaø taïo ra côn soát giaù xi maêng vaøo giöõa naêm 1995. Keát quaû cuûa noù laø chính saùch vó moâ ñaõ coù söï ñieàu chænh vaø caùc lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi ñeå saûn xuaát xi maêng ñaõ ra ñôøi. Caùc lieân doanh naøy ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng Vieät Nam, ñaùp öùng ñöôïc moät phaàn cuûa nhu caàu veà xi maêng ngaøy moät taêng cao trong nöôùc vaø cuõng goùp phaàn ñieàu chænh theo xu höôùng giaûm cuûa giaù caû xi maêng. Tuy nhieân hieän nay giaù baùn leû xi maêng ôû Vieät Nam haõy coøn raát cao maëc duø noù ñang coù xu höôùng giaûm daàn. Baûng <> sau ñaây chæ roõ ñieàu chuùng ta ñang ñeà caäp Baûng <<>> SAÛN LÖÔÏNG VAØ GIAÙ XI MAÊNG 1997 1998 1999 Giaù caû (1000 ñ /taán) 860 849 810 Saûn löôïng (trieäu taán) 8,019 9,738 10,385 Ghi chuù : Giaù ximaêng PCB30 taïi Haø Noäi Nguoàn: Thôøi Baùo Kinh Teá Vieät Nam “Kinh teá 2000-2001 Vieät Nam & Theá giôùi” Töø baûng <<>> ta thaáy, giaù xi maêng lieân tuïc giaûm töø naêm 1997 ñeán naêm 1999. Tuy nhieân theo Quyeát ñònh soá 104/1999 QÑ-BVGCP ngaøy 03 thaùng 11 naêm 1999 cuûa Ban Vaät giaù Chính phuû noùi raèng giôùi haïn giaù toái ña saûn phaåm xi maêng thoâng duïng PCB30 theo tieâu chuaån TCVN6210-1997 taïi Haø Noäi laø 800.000ñ/taán. Nhö vaäy, giaù 13 14 xi maêng ñöôïc baùn ra vaãn coøn khaù cao. Maëc duø vaäy vôùi khuynh höôùng naøy, giaù seõ tieáp tuïc giaûm vaø ngöôøi tieâu duøng seõ ñöôïc höôûng lôïi nhieàu nhaát. Beân caïnh giaù, thueá suaát ñaùnh vaøo vieäc saûn xuaát vaø kinh doanh xi maêng vaãn coøn khaù cao. Hieän nay, thueá suaát trò giaù gia taêng (VAT) cuûa ngaønh xi maêng ôû möùc 10% töông ñöông vôùi thueá suaát cuûa caùc ngaønh dòch vuï. Möùc thueá khaù cao naøy cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân laøm cho giaù baùn cuûa xi maêng leân cao. b) Moâi tröôøng chính trò vaø luaät phaùp: Hieän nay Nhaø nöôùc chuùng ta ñang xaây döïng moät heä thoáng phaùp luaät hoã trôï cho caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia thò tröôøng vaø moät neàn chính trò oån ñònh vaø vöõng chaéc phuïc vuï nhaân daân döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam. Ñoù chính laø moät moâi tröôøng heát söùc thuaän lôïi taïo söï tin töôûng cho caùc doanh nghieäp tham gia hoaït ñoäng trong thò tröôøng naøy. c) Moâi tröôøng vaên hoùa xaõ hoäi: Moät xaõ hoäi phaùt trieån trong neàn kinh teá taêng tröôûng oån ñònh vaø vöõng chaéc seõ laø moät hoã trôï raát toát cho söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp xi maêng. d) Nguy cô xaâm nhaäp cuûa caùc ngaønh caïnh tranh tieàm naêng vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh hieän taïi cuûa ngaønh CNXMVN: Chuùng ta ñeàu bieát raèng cho tôùi thôøi ñieåm hieän nay chöa coù chaát gì coù theå thay theá ñöôïc xi maêng trong vieäc laøm chaát keát dính vöøa reõ vöøa tieän lôïi trong ngaønh coâng nghieäp xaây döïng . Vì vaäy nguy cô xaâm nhaäp cuûa caùc ngaønh caïnh tranh tieàm naêng gaàn nhö chöa theå coù trong giai ñoaïn hieän nay. e) Caùc aùp löïc + Aùp löïc töø phía saûn phaåm thay theá: Do tính ñaëc thuø cuûa xi maêng laø chaát laøm keát dính trong xaây döïng raát reõ tieàn vaø deã tìm kieám vaø hieän nay ngaøh coâng ngeä vaät lieäu xaây döïng vaø vaät lieäu môùi vaãn chöa tìm ra ñöôïc chaát laøm coù theå thay theá ñöôïc xi maêng. Do ñoù aùp löïc töø phía saûm phaåm thay theá thöïc söï chöa xaûy ra cho ngaønh coâng nghieäp xi maêng. + Aùp löïc töø phía khaùch haøng: Ñaây laø moät aùp löïc heát söùc naëng neà aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hieäu quaû cuûa suaát ñaàu tö thoâng qua giaù caû. Ngöôøi mua chuû yeáu coù hai aùp löïc laø ñoøi hoûi giaûm giaù vaø ñoøi hoûi phaûi coù chaát löôïng phuïc vuï toát hôn. 14 15 + Aùp löïc töø ngöôøi cung caáp nguyeân lieäu: Trong quy trình saûn xuaát xi maêng chuùng ta thaáy thaønh phaàn quan troïng ñeå taïo ra clinker laø thaïch cao. Hieän nay chuùng ta nhaäp thaïch cao chuû yeáu töø Thailand. Beân caïnh ñoù, nhieân lieäu ñeå ñoát loø quay nhö treân ñaõ noùi laø ta coù theå söû duïng nguoàn than ñaù saün coù trong nöôùc hoaëc ñoát baèng daàu naëng. Giaù cuûa nhöõng nguyeân nhieân lieäu naøy thöôøng raát hay bieán ñoäng laøm aûnh höôûng ñeán giaù thaønh saûn xuaát xi maêng. f) Xu theá hoäi nhaäp Khu vöïc maäu dòch töï do + Khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN Naêm 1977, caùc thaønh vieân cuûa khoái ASEAN ñaõ ñöa ra ñöôïc nhöõng maët haøng ñöôïc höôûng söï öu ñaõi coù giôùi haïn. Ban ñaàu nhöõng loïai haøng hoùa naøy raát ít. Vaøo naêm 1980, nhöõng haøng hoùa ñöôïc höôûng söï öu ñaõi naøy chæ chieám khoaûng 2 phaàn traêm cuûa toång löôïng maäu dòch beân trong khoái ASEAN vaø khoaûng 5 phaàn traên vaøo naêm 1985. Naêm 1991, yù töôûng moät khu vöïc maäu dòch töï do Ñoâng Nam AÙ ñaõ ñöôïc ñeà nghò bôûi Thuû töôùng Thaùi Lan vaø ñaõ ñöôïc taùn thaønh vaøo thaùng Gieâng naêm 1992 trong Hoäi nghò ASEAN laàn thöù tö toå chöùc taïi Singapore. Taïi hoäi nghò naøy, caùc thaønh vieân ASEAN ñaõ kyù vaøo hieäp ñònh khung môû roäng söï hôïp taùc kinh teá Ñoâng Nam AÙ vôùi teân goïi laø Khu vöïc maäu dòch töï do Ñoâng Nam AÙ (AFTA). Muïc tieâu chieán löôïc cuûa AFTA laø taêng tính caïnh tranh cuûa khu vöïc ASEAN. Söï thaùo gôõ nhöõng haøng raøo thueá quan giöõa caùc quoác gia thaønh vieân ñöôïc mong ñôïi nhö laø söï taêng hieäu quaû cuûa neàn kinh teá, naêng suaát saûn phaåm vaø tính caïnh tranh (Hoäi nghò ASEAN 1999). Tính caïnh tranh ñöôïc taêng leân vaø thoâng qua moät thò tröôøng lôùn seõ khuyeán khích ñaàu tö ñaàu tö trong nöôùc vaø ñaàu tö tröïc tieáp töø nöôùc ngoaøi seõ kích thích taêng tröôûng kinh teá vaø coâng ngheä. Muïc ñích ban ñaàu cuûa AFTA laø giaûm möùc thueá quan trong maäu dòch noäi boä cuûa khoái ASEAN ñeán döôùi 5 phaàn traêm trong voøng 15 naêm, baét ñaàu töø thaùng Gieâng naêm 1993 thoâng qua Möùc thueá quan öu ñaõi hieäu quaû chung (CEPT). Moãi thaønh vieân phaûi cung caáp moät lòch trình caét giaûm thueá töï nguyeän trong möùc thueá quan ñaõ chæ ñònh. Thoûa thuaän AFTA khoâng bao goàm taát caû caùc maët haøng vaø moãi thaønh vieân coù theå khoâng ñeà nghò möùc giaûm thueá cho nhöõng maëc haøng nhaïy caûm cuûa thaønh vieân ñoù trong lòch trình caét giaûm möùc thueá quan. Hoäi nghò khoâng chính thöùc ASEAN vaøo thaùng 11 naêm 2000 ñaõ xaùc nhaän laïi raèng ñeå khoái ASEAN coù theå naâng cao tính caïnh tranh, caùc quoác gia thaønh vieân phaûi phaùt trieån cho kòp vôùi thôøi ñaïi vaø phaûi xem toaøn boä khu vöïc nhö laø moät neàn kinh teá thoáng nhaát, khoâng ñôn leû. Caùc nhaø laõnh ñaïo cuõng nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc thuùc ñaåy nhöõng lónh vöïc ñaàu ngaønh cuûa caû khu vöïc ñeå taïo ñieàu kieän phaùt trieån 15 16 chung nhö Khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN, Khu vöïc ñaàu tö ASEAN. Vieäc giôùi thieäu uûy ban ASEAN gia nhaäp vaøo heä thoáng xa loä thoâng tin toaøn caàu, caùc nhaø laõnh ñaïo ñaõ kyù vaøo Hieäp öôùc khung e-ASEAN. Hoï cuõng ñaõ ñoàng yù raèng caùc nöôùc trong khoái ASEAN neân xaùc ñònh nhöõng loã hoûng trong möùc ñoä hôïp taùc hieän taïi, ñaëc bieät laø nhöõng lónh vöïc gaëp phaûi söï caïnh tranh gay gaét trong neàn kinh teá môùi. Nhöõng lónh vöïc naøy bao goàm heä thoáng vieãn thoâng, vaø heä thoáng vaän taûi baèng ñöôøng bieån, ñöôøng soâng, ñöôøng saét , ñöôøng boä vaø ñöôøng haøng khoâng. Vôùi quan ñieåm haïn cheá loã hoûng cuûa söï phaùt trieån trong nhöõng quoác gia ASEAN, caùc nhaø laõnh ñaïo ñaõ cuøng nhau baét ñaàu moät giai ñoaïn môùi cuûa söï hôïp taùc Chöông trình Böôùc khôûi ñaàu cho söï lieân keát ASEAN ASEAN vaãn tieáp tuïc thöïc thi lòch trình thuùc ñaåy Khu vöïc Maäu dòch töï do ASEAN nhö ñaõ ñöôïc thoûa thuaän ôû Hoäi nghò ASEAN laàn thöù 6. Naêm 2000, caùc quoác gia trong 6 quoác gia ban ñaàu kyù vaøo Hieäp Öôùc Möùc thueá quan öu ñaõi hieäu quaû chung (CEPT) ñaõ coù ít nhaát 85% nhöõng danh muïc haøng hoùa trong Danh saùch nhöõng maët haøng giaûm thueá (IL) vôùi möùc thueá suaát töø 0 ñeán 5%. Tyû leä cuûa nhöõng saûn phaåm trong Danh saùch nhöõng maët haøng giaûm thueá vôùi möùc thueá suaát töø 0 ñeán 5% seõ ñöôïc taêng leân 90% vaøo naêm 2001 vaø seõ ñaït ñöôïc toaøn boä vaøo naêm 2002. Nhö laø moät heä quaû tieáp theo, tyû leä chòu thueá cuûa Möùc thueá quan öu ñaõi hieäu quaû chung CEPT seõ ñöôïc giaûm xuoáng 3,96% vaøo naêm 2001 vaø cuoái cuøng laø 3,57% vaøo naêm 2002. Vaøo ngaøy 01 thaùng Gieâng naêm 2001, möùc 92,69% (töùc laø 40.841 haïng muïc trong toång soá 44.060 nhöõng maët haøng trong Danh saùch nhöõng maët haøng giaûm thueá (IL)) cuûa 6 quoác gia ban ñaàu tham gia Hieäp Öôùc CEPT ñaõ chòu möùc thueá quan töø 0 ñeán 5%. Baûng <<>> chæ ra soá nhöõng soá löôïng nhöõng loïai haøng coù thueá suaát töø 0 ñeán 5% trong naêm 2001 cuûa 6 quoác gia ban ñaàu tham gia thoûa thuaän Baûng<<>> Löôïng maët haøng coù thueá suaát töø 0 ñeán 5% Löôïng maët haøng giaûm thueá 2001 Tyû leä phaàn traêm Quoác gia 0-5% >5% Khaùc Total 0-5% >5% Khaùc Total Brunei 6.107 157 12 6.276 97,31 2,50 0,19 100,00 Indonesia 6.451 739 0 7.190 89,72 10,28 0 100,00 Malaysia 9.189 823 0 10.021 91,70 8,30 0 100,00 Philippines 5.040 530 40 5.610 89,84 9,45 0,71 100,00 Singapore 5.859 0 0 5.859 100,00 0 0 100,00 Thailand 8.195 908 1 9.104 90,03 9,97 0 100,00 TOTAL 40.841 3.166 53 44.060 92,69 7,19 0,12 100,00 Nguoàn : ASEAN Secretariat 16 17 Theo baûng <<>> ta thaáy raèng Singapore laø nöôùc duy nhaát coù caùc maët haøng coù tyû leä thueá suaát 0 ñeán 5% ñaït ñeán 100% Nhöõng thaønh vieân môùi cuûa ASEAN seõ coá gaéng toái ña hoùa nhöõng maët haøng coù thueá suaát giöõa khoûang 0 vaø 5% vaøo naêm 2003 ñoái vôùi Vieät Nam vaø vaøo naêm 2005 ñoái vôùi Laøo vaø Myanmar. Caên cöù vaøo nhöõng ñaïo luaät coù lieân quan thì vaøo naêm 2000, Vieät Nam ñaõ coù khoaûng 70% nhöõng maët haøng caét giaûm thueá trong Danh saùch nhöõng maët haøng giaûm thueá (IL) vôùi möùc thueá suaát 0-5% vaøo naêm 2001. Ñoái vôùi Laøo vaø Myanmar, hoï seõ coù khoaûng 86,54% vaø 78,18% nhöõng maët haøng caét giaûm thueá trong Danh saùch nhöõng maët haøng giaûm thueá (IL) cuõng ôû möùc thueá suaát 0-5% vaøo naêm 2005. Cambodia laø vaøo khoaûng 91.94% vaøo naêm 2007. ÔÛ hoäi nghò khoâng chính thöùc ASEAN laàn thöù 3 vaøo thaùng 11 naêm 1999, caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa caùc quoác gia ASEAN ñaõ ñoàng yù khoâng xeùt ñeán taát caû caùc thueá nhaäp khaåu vaøo naêm 2010 cho saùu thaønh vieân ban ñaàu cuûa ASEAN vaø töø 2018 ñeán 2015 ñoái vôùi nhöõng thaønh vieân môùi nhö Vieät Nam, Cambodia, Laøo vaø Myanmar nhöng coù theå ñoàng yù moät vaøi loaïi saûn phaåm nhaïy caûm seõ theo tieán trình ban ñaàu laø naêm 2018. Tuy nhieân ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu cao nhaát cuûa vieäc töï do hoùa maäu dòch trong khoái AFTA, saùu quoác gia ban ñaàu tham gia kyù keát Hieäp Öôùc CEPT seõ khoâng xeùt ñeán nhöõng khoaûn thueá ít nhaát laø 60% cuûa Danh saùch nhöõng maët haøng giaûm thueá (IL) vaøo naêm 2003. Theo soá lieäu gaàn ñaây nhaát, Brunei seõ ñaït 80,80%, Indonesia 54,63%, Malaysia 60,38%, Philippines 0,07%, Singapore 100% vaø Thailand ñaõ laø 1,87%. Trong toång soá khoaûng 47,83% trong Danh saùch nhöõng maët haøng giaûm thueá (IL) cuûa saùu quoác gia ban ñaàu seõ coù möùc thueá suaát laø 0% vaøo naêm 2003. Baûng <<>> Soá maët haøng coù thueá suaát 0% vaøo naêm 2003 cuûa ASEAN-6 Löôïng maët haøng giaûm thueá 2001 Tyû leä phaàn traêm Quoác gia 0-5% >5% Other Total 0-5% >5% Other Total Brunei 5.071 1.202 3 6.276 80,80 19,15 0,05 100 Indonesia 3.917 3.273 0 7.190 54,47 45,52 0 100 Malaysia 6.051 3.970 0 10.021 60,38 39,61 0 100 Philippines 4 5.566 40 5.610 0,07 99,22 0,71 100 Singapore 5.859 0 0 5.859 100 0 0 100 Thailand 171 8.932 1 9.104 1,87 98,11 0 100 TOTAL 21.073 22.943 44 44.060 47,83 52,07 0,10 100 Nguoàn : ASEAN Secretariat 17 18 ÔÛ ñaây chuùng ta cuõng thaáy raèng Singapore laø nöôùc coù tyû leä cao nhaát 100% vaø Philippines ôû möùc thaáp nhaát trong saùu nöôùc 0,07%. Caùc thaønh vieân môùi cuõng ñang treân ñöôøng hoøa nhaäp. Caên cöù vaøo nhöõng döõ kieän hieän nay, Vieät Nam seõ ñaït 39,92% trong Danh saùch nhöõng maët haøng giaûm thueá khoâng coù thueá suaát vaøo naêm 2006 trong khi ñoù, Laøo vaø Myanmar seõ huõy boû thueá nhaäp khaåu ôû möùc 72,76% vaø 3,95% moät caùch tuaàn töï theo Danh saùch nhöõng maët haøng giaûm thueá (IL) vaøo naêm 2008. Cambodia seõ laø 7,64% vaøo naêm 2010. +Nghò ñònh thö lieân quan ñeán vaán ñeà thöïc hieän Danh saùch nhöõng maët haøng khoâng giaûm thueá taïm thôøi (TEL) trong lòch trình CEPT Caùc nöôùc ASEAN cuõng ñaõ ñoàng yù treân moät Nghò ñònh thö lieân quan ñeán vaán ñeà thöïc hieän Danh saùch nhöõng maët haøng khoâng giaûm thueá taïm thôøi (TEL) trong lòch trình CEPT tuøy thuoäc vaøo tình hình thöïc teá cuûa caùc quoác gia. + Khuynh höôùng giao dòch cuûa khoái ASEAN Giao thöông trong khoái ASEAN ñaõ taêng leân ñoät ngoät trong naêm 2000, theå hieän söï buøng noå quan troïng cuûa neàn kinh teá caùc quoác gia thaønh vieân. Toång coäng giao thöông trong khoái ASEAN ñaõ taêng leân 23,07% töø 282,74 tyû USD nöûa ñaàu naêm 1999 leân ñeán 348,02 tyû USD trong nöûa ñaàu naêm 2000. Caû xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu trong khoái ñeàu taêng leân raát ñaùng keå. Xuaát khaåu taêng 22,3% töø 154,9 tyû USD nöûa ñaàu naêm 1999 leân ñeán 189,4 tyû USD trong nöûa ñaàu naêm 2000. Baûng <<>> Toång giao dòch thöông maïi ASEAN (nöûa ñaàu naêm 1999 vaø nöûa ñaàu naêm 2000) (ÑVT: trieäu USD) EXPORT IMPORT Quoác gia 6thaùng 6thaùng Thay ñoåi 6thaùng 6thaùng Thay ñoåi 1999 2000 1999 2000 Giaù trò // % Giaù trò // % Indonesia 21.688 29.355 7.667 35,4 11.535 13.751 2.216 19.2 Malaysia 38.484 46.177 7.693 20,0 28.336 38.325 9.989 35.3 Philippines 15.803 17.616 1.813 11.5 15.107 15.336 229 1.5 Singapore 52.982 63.386 10.404 19.6 50.872 62.388 11.516 22.6 Thailand 25.945 32.852 6.907 26.6 21.993 28.838 6.845 31.1 TOTAL 154.902 189.387 34.485 22.3 127.842 158638 30.795 24.1 Nguoàn : ASEAN Secretariat. Tính ñeán ngaøy 15/3/2001 18 19 Theo soá lieäu cuûa baûng <>>, Singapore vaãn laø nöôùc coù löôïng xuaát khaåu daãn ñaàu trong saùu nöôùc – moät neàn kinh teá khaù maïnh trong khu vöïc. Vieäc giao thöông noäi boä ASEAN cuõng taêng ñaùng keå. Xuaát khaåu noäi boä ASEAN ñaõ taêng leân 40,8% (töø 31,48 tyû USD saùu thaùng ñaàu naêm 1999 taêng leân 44,32 tyû USD saùu thaùng ñaàu naêm 2000) trong khi nhaäp khaåu noäi boä ASEAN cuõng taêng leân 27,8% (töø 25,66 tyû USD leân 32,8 tyû USD) Baûng <<>> Giao dòch noäi boä ASEAN (Nöûa ñaàu naêm 1999 vaø nöûa ñaàu naêm 2000) (ÑVT: trieäu USD) EXPORT IMPORT Quoác gia 6thaùng 6thaùng Thay ñoåi 6thaùng 6thaùng Thay ñoåi 1999 2000 1999 2000 Giaù trò // % Giaù trò // % Indonesia 3.784 5.192 1.408 37,2 2.147 2.969 823 38,3 Malaysia 7.836 12.462 4.626 59,0 5.385 7.486 2.101 39,0 Philippines 2.283 2.629 346 15,1 2.246 2.415 168 7,5 Singapore 13.228 17.345 4.118 31,1 12.202 15.182 2.980 24,4 Thailand 4.356 6.697 2.342 53,8 3.681 4.747 1.067 29,0 TOTAL 31.487 44.325 12.839 40,8 25.660 32.799 7.139 27,8 Nguoàn : ASEAN Secretariat. Tính ñeán ngaøy 15/3/2001 Theo baûng <>>, löôïng giao dòch trong noäi boä ASEAN, Singapore chieám khaù cao nhöng tyû leä thay ñoåi cuûa nöûa ñaàu naêm 2000 so vôùi 1999 cuûa Malaysia cho xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu laïi cao nhaát, laàn löôït laø 59% vaø 39%. Toång löôïng giao dòch noäi boä cuûa khoái ASEAN nhìn chung khaù cao taêng ñeán 27,8% cuûa nöûa naêm ñaàu 2000 so vôùi 1999 Giao thöông giöõa khoái ASEAN vôùi caùc ñoái taùc chuû choát trong khu vöïc ñang taêng leân, ngoaïi tröø Myõ, bò giaûm 3%. Ngoaïi tröø Canada, Nga vaø Myõ xuaát khaåu ASEAN bò giaûm tuaàn töï laø 1,5%, 11,8% vaø 7,0%, xuaát khaåu cuûa ASEAN ñoái vôùi caùc ñoái taùc thöông maïi chuû yeáu khaùc ñaõ taêng leân raát ñaùng keå, ñaëc bieät laø caùc quoác gia Ñoâng baéc AÙ nhö Nhaät (49,7%), Korea (49,3%), Trung Quoác (39,4%). Töông töï nhaäp khaåu cuõng taêng leân töø caùc ñoái taùc ñoái thoaïi quan troïng nhö Nhaät (41,2%), Korea (40,2%) vaø Trung Quoác (29,4%), ngoaïi tröø Myõ. 19