Ch-¬ng I
Nh÷ng c¬ së lý luËn chung cña doanh nghiÖp
võa vµ nhá
1. Kh¸i niÖm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá
Nhiều chuyên gia kinh tế và pháp luật của Việt Nam cho rằng khái
niệm doanh nghiệp vừa và nhỏ và sau đó khái niệm doanh nghiệp nhỏ và
cực nhỏ được du nhập từ bên ngoài vào Việt Nam. Vấn đề tiêu chí doanh
nghiệp vừa, nhỏ và cực nhỏ là trung tâm của nhiều cuộc tranh luận về sự
phát triển của khu vực này trong nhiều năm qua. Định nghĩa về doanh
nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp nhỏ và cực nhỏ rõ ràng phải dựa trước tiên
vào quy mô doanh nghiệp. Thông thường đó là tiêu chí về số nhân công, vốn
đăng kí, doanh thu..., các tiêu chí này thay đổi theo từng quốc gia, từng
chương trình phát triển khác nhau.
Ở Việt Nam đã giải quyết vấn đề định nghĩa này một phần nào. Công
văn số 681 /CP-KTN ban hành ngày 20-6-1998 theo đó doanh nghiệp nhỏ
và vừa là doanh nghiệp có số công nhân dưới 200 người và số vốn kinh
doanh dưới 5 tỷ đồng (tương đương 378.000 USD - theo tỷ giá giữa VND và
USD tại thời điểm ban hành công văn). Tiêu chí này đặt ra nhằm xây dựng
một bức tranh chung về các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam phục vụ
cho việc hoạch định chính sách. Trên thực tế tiêu chí này không cho phép
phân biệt các doanh nghiệp vừa, nhỏ và cực nhỏ. Vì vậy, tiếp theo đó Nghị
định số 90/2001/NĐ-CP đưa ra chính thức định nghĩa doanh nghiệp nhỏ và
vừa như sau: “Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở sản xuất, kinh doanh
độc lập, đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành, có vốn đăng
ký không quá 10 tỷ đồng hoặc số lao động trung bình hàng năm không
quá 300 người”. Các doanh nghiệp cực nhỏ được quy định là có từ 1 đến 9
nhân công, doanh nghiệp có từ 10 đến 49 nhân công được coi là doanh
nghiệp nhỏ.
2.Tiªu chÝ ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá
Trên thế giới, định nghĩa về doanh nghiệp vừa và nhỏ được hiểu và
quy định khác nhau tuỳ theo từng nơi. Các tiêu chí để phân loại doanh
nghiệp có hai nhóm: tiêu chí định tính và tiêu chí định lượng. Nhóm tiêu chí
định tính dựa trên những đặc trưng cơ bản của doanh nghiệp như chuyên
môn hoá thấp, số đầu mối quản lý ít, mức độ phức tạp của quản lý thấp...
Các tiêu chí này có ưu thế là phản ánh đúng bản chất của vấn đề nhưng
thường khó xác định trên thực tế. Do đó chúng thường được dùng làm cơ sở
để tham khảo trong, kiểm chứng mà ít được sử dụng để phân loại trong thực
tế. Nhóm tiêu chí định lượng có thể dựa vào các tiêu chí như số lao động, giá
trị tài sản hay vốn, doanh thu, lợi nhuận. Trong đó:
Số lao động: có thể lao động trung bình trong danh sách, lao động
thường xuyên, lao động thực tế;
Tài sản hay vốn: có thể là tổng giá trị tài sản (hay vốn), tài sản (vốn)
cố định, giá trị tài sản còn lại;
Doanh thu: có thể là tổng doanh thu/năm, tổng giá trị gia tăng/năm
(hiện nay có xu hướng sử dụng chỉ số này).
Trong các nước APEC tiêu chí được sử dụng phổ biến nhất là số lao
động. Còn một số tiêu chí khác thì tuỳ thuộc vào điều kiện từng nước.
Tuy nhiên sự phân loại doanh nghiệp theo quy mô lại thường chỉ
mang tính tương đối và phụ thuộc vào nhiều yếu tố như:
Trình độ phát triển kinh tế của một nước: trình độ phát triển càng cao
thì trị số các tiêu chí càng tăng lên. Ví dụ như một doanh nghiệp có 400 lao
động ở Việt Nam không được coi là doanh nghiệp vừa và nhỏ nhưng lại
được tính là SME ở CHLB Đức. Ở một số nước có trình độ phát triển kinh
tế thấp thì các chỉ số về lao động, vốn để phân loại doanh nghiệp vừa và nhỏ
sẽ thấp hơn so với các nước phát triển.
Tính chất ngành nghề: do đặc điểm của từng ngành, có ngành sử dụng
nhiều lao động như dệt, may, có ngành sử dụng ít lao động nhưng nhiều vốn
như hoá chất, điện... Do đó cần tính đến tính chất này để có sự so sánh đối
chứng trong phân loại các SME giữa các ngành với nhau. Trong thực tế, ở
nhiều nước, người ta thường phân chia thành hai đến ba nhóm ngành với
các tiêu chí phân loại khác nhau. Ngoài ra có thể dùng khái niệm hệ số
ngành (Ib) để so sánh đối chứng giữa các ngành khác nhau.
Vùng lãnh thổ: do trình độ phát triển khác nhau nên số lượng và quy
mô doanh nghiệp cũng khác nhau. Do đó cần tính đến cả hệ số vùng (I a) để
đảm bảo tính tương thích trong việc so sánh quy mô doanh nghiệp giữa các
vùng khác nhau.
Bảng : Tham khảo về tiêu chí doanh nghiệp vừa và nhỏ ở một số nước
TÊN NƯỚC
ÚC
MỸ
NHẬT
CHLB ĐỨC
TIÊU CHÍ DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ
- Sản xuất : dưới 100 LĐ
- Phi sản xuất: dưới 20 LĐ
- Doanh nghiệp nhỏ: dưới 100 LĐ
- Doanh nghiệp vừa: 101-499 LĐ
- Sản xuất:dưới 300 LĐ hoặc dưới 100 triệu Yên
- Bán lẻ, dịch vụ: dưới 50 LĐ hoặc dưới 10 triệu Yên
- Dưới 500 LĐ
- Công nghiệp, xây dựng: vốn góp dưới 40 triệu NT$, dưới 300 LĐ
ĐÀI LOAN
- Khai khoáng: vốn góp dưới 40 triệu NT$, dưới 500 LĐ
- Thương mại, vận tải và dịch vụ khác: dưới 40 triệu NT$ doanh thu,
dưới 50 LĐ
(Nguồn : tổng hợp từ dữ liệu sưu tầm được qua các trang web trên mạng)
Tính lịch sử: một doanh nghiệp trước đây được coi là lớn, nhưng
với quy mô như vậy, hiện tại hoặc tương lai có thể được coi là vừa hoặc nhỏ.
Như vậy trong việc xác định quy mô doanh nghiệp cần tính thêm hệ số tăng
trưởng quy mô doanh nghiệp trung bình (Id) trong từng giai đoạn. Hệ số này
chỉ được sử dụng khi xác định quy mô doanh nghiệp cho các thời kì khác
nhau.
Mục đích phân loại: khái niệm doanh nghiệp vừa và nhỏ khác nhau
tuỳ theo mục đích công việc phân loại.
Như vậy có thể xác định được quy mô doanh nghiệp vừa và nhỏ thuộc
một ngành hoặc một địa bàn cụ thể theo công thức sau:
F(Sba) = Ib* Ia*Sa/ Id
Trong đó:
F(Sba): quy mô một doanh nghiệp thuộc một ngành và trên một lãnh thổ
cụ thể.
Ib,Ia,Id: tương ứng là hệ số vùng, ngành, hệ số tăng trưởng quy mô doanh
nghiệp;
Sa : quy mô vừa và nhỏ chung trong một nước.
Các doanh nghiệp vừa và nhỏ có vai trò quan trọng trong nền kinh tế một
quốc gia, khu vực và toàn cầu. Các ưu thế và nhược điểm của loại hình
doanh nghiệp này sẽ được trình bày dưới đây nhằm đem lại một cái nhìn sâu
vào bản chất của loại hình này, cho phép ta định ra hướng đi rõ ràng trong
việc xác định hướng phát triển cho loại hình này.
3.Ưu thế của doanh nghiệp vừa và nhỏ:
Doanh nghiệp vừa và nhỏ có những lợi thế rõ ràng, đó là khả năng
thoả mãn nhu cầu có hạn trong những thị trường chuyên môn hoá, khuynh
hướng sử dụng nhiều lao động với trình độ lao động kỹ thuật trung bình
thấp, đặc biệt là rất linh hoạt, có khả năng nhanh chóng thích nghi với các
nhu cầu và thay đổi của thị trường. Doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể bước
vào thị trường mới mà không thu hút sự chú ý của các doanh nghiệp lớn (do
quy mô doanh nghiệp nhỏ), sẵn sàng phục vụ ở những nơi xa xôi nhất,
những khoảng trống vừa và nhỏ trên thị trường mà các doanh nghiệp lớn
không đáp ứng vì mối quan tâm của họ đặt ở các thị trường có khối lượng
lớn. Doanh nghiệp vừa và nhỏ là loại hình sản xuất có địa điểm sản xuất
phân tán, tổ chức bộ máy chỉ đạo gọn nhẹ nên nó có nhiều điểm mạnh:
- Dễ dàng khởi sự, bộ máy chỉ đạo gọn nhẹ và năng động, nhạy bén
với thay đổi của thị trường.
Doanh nghiệp chỉ cần một số vốn hạn chế, mặt bằng không lớn, các
điều kiện sản xuất đơn giản là đã có thể bắt đầu hoạt động. Vòng quay sản
phẩm nhanh nên có thể sử dụng vốn tự có, hoặc vay bạn bè, người thân dễ
dàng. Bộ máy tổ chức gọn nhẹ linh hoạt, dễ quản lý, dễ quyết định. Đồng
thời, do tính chất linh hoạt cũng như quy mô nhỏ cảu nó, doanh nghiệp có
thể dễ dàng phát hiện thay đổi nhu cầu của thị trường, nhanh chóng chuyển
đổi hướng kinh doanh, phát huy tính năng động sáng tạo, tự chủ, nhạy bén
trong lựa chọn thay đổi mặt hàng. Từ đó doanh nghiệp sẽ tạo ra sự sống
động trong phát triển kinh tế.
- Sẵn sàng đầu tư vào các lĩnh vực mới, lĩnh vực có mức độ rủi ro
cao.
Đó là bởi vì các doanh nghiệp loại này có mức vốn đầu tư nhỏ, sử
dụng ít lao động nên có khả năng mạo hiểm sẵn sàng mạo hiểm. Trong
trường hợp thất bại thì cũng không bị thiệt hại nặng nề như các doanh
nghiệp lớn, có thể làm lại từ đầu được. Bên cạnh đó các doanh nghiệp vừa
và nhỏ có động cơ để đi vào các lĩnh vực mới này: do tính chất nhỏ bé về
quy mô nên khó cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn trong sản xuất dây
chuyền hàng loạt. Họ phải dựa vào lợi nhuận thu được từ các cuộc kinh
doanh mạo hiểm.
- Dễ dàng đổi mới trang thiết bị, đổi mới công nghệ, hoạt động hiệu
quả với chi phí cố định thấp.
Doanh nghiệp có nguồn vốn kinh doanh ít nên đầu tư vào các tài sản
cố định cũng ít, do đó dễ tiến hành đổi mới trang thiết bị khi điều kiện cho
phép. Đồng thời doanh nghiệp tận dụng được lao động dồi dào để thay thế
vốn. Với chiến lược phát triển, đầu tư đúng đắn,sử dụng hợp lý các nguồn
lực của mình, các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể đạt được hiệu quả kinh tế
- xã hội cao, cũng như có thể sản xuất được hàng hoá có chất lượng tốt và có
sức cạnh tranh trên thị trường ngay cả khi điều kiện sản xuất kinh doanh
của doanh nghiệp có nhiều hạn chế.
- Không có hoặc ít có xung đột giữa người thuê lao động với người
lao động.
Quy mô doanh nghiệp vừa và nhỏ tất nhiên là không lớn lắm. Số
lượng lao động trong một doanh nghiệp không nhiều, sự phân công lao động
trong xí nghiệp chưa quá mức rõ rệt. Mối quan hệ giữa người thuê lao động
và người lao động khá gắn bó. Nếu xảy ra xung đột, mâu thuẫn thì dễ dàn
xếp.
4. Hạn chế của doanh nghiệp vừa và nhỏ
Các hạn chế của loại hình doanh nghiệp này đến từ hai nguồn. Các
hạn chế khách quan đến từ thực tế bên ngoài, và các hạn chế đến từ chính
các lợi thế của doanh nghiệp vừa và nhỏ.
- Hạn chế đầu tiên và lớn nhất của SMEs nằm trong chính đặc điểm
của nó, đó là quy mô nhỏ, vốn ít, do đó các doanh nghiệp này thường lâm
vào tình trạng thiếu vốn trầm trọng mỗi khi muốn mở rộng thị trường, hay
tiến hành đổi mới, nâng cấp trang thiết bị.
- Các doanh nghiệp vừa và nhỏ thường phụ thuộc vào doanh nghiệp
mà nó cung cấp sản phẩm.
- Khó khăn trong nâng cấp trang thiết bị, đầu tư công nghệ mới, đặc
biệt là các công nghệ đòi hỏi vốn lớn, từ đó ảnh hưởng đến năng suất lao
động, chất lượng sản phẩm và tính cạnh tranh trên thị trường.
- Có nhiều hạn chế trong đào tạo công nhân và chủ doanh nghiệp,
thiếu bí quyết và trợ giúp kỹ thuật, không có kinh nghiệm trong thiết kế sản
phẩm, thiếu đầu tư cho nghiên cứu và phát triển,... nói cách khác là không
đủ năng lực sản xuất để đáp ứng các yêu cầu về chất lượng, khó nâng cao
được năng suất và hiệu quả kinh doanh.
- Thiếu trợ giúp về tài chính và tiếp cận thị trườngcác doanh nghiệp
vừa và nhỏ thường tỏ ra bị động trong các quan hệ thị trường.
- Do tính chất vừa và nhỏ của nó, SMEs gặp khó khăn trong thiết lập
và mở rộng quan hệ hợp tác với các đơn vị kinh tế bên ngoài địa phương
doanh nghiệp đó đang hoạt động.
- Cũng do tính chất vừa và nhỏ của nó, SMEs gặp khó khăn trong
thiết lập chỗ đứng vững chắc trong thị trường
5. Vai trò của doanh nghiệp vừa và nhỏ
a. Tạo ra nhiều việc làm với chi phí thấp
Các cơ sở doanh nghiệp vừa và nhỏ rất thích hợp với các phương
pháp tiết kiệm vốn và do đó chúng được công nhận là phương tiện giải quyết
thất nghiệp hiệu quả nhất
Thứ nhất, do đặc tính phân bố rải rác của chúng. Các doanh nghiệp
loại này thường phân tán nên chúng có thể đảm bảo cơ hội việc làm cho
nhiều vùng địa lý và nhiều đối tượng lao động, đặc biệt là với các vùng sâu,
vùng xa, vùng chưa phát triển kinh tế, với các đối tượng lao động có trình độ
tay nghề thấp. Nhờ vậy chúng vừa giải quyết thất nghiệp vừa góp phần giảm
dòng người chuyển về thành phố tìm việc làm.
Thứ hai, do tính linh hoạt, uyển chuyển dễ thích ứng với các thay đổi
của thị trường của các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong trường hợp có biến
động xảy ra, các doanh nghiệp lớn sẽ đối phó khá chậm chạp, không phải vì
cấp quản lý bất tài mà bởi vì doanh nghiệp lớn thì khó xoay trở nhanh. Họ sẽ
gặp rất nhiều khó khăn trong hoạt động, sau đó sẽ phải sa thải bớt lao động
để cắt giảm chi phí đến mức có thể tồn tại và phát triển được trong điều kiện
cung lớn hơn cầu. Trong khi đó do khả năng linh hoạt, có thể thích ứng
nhanh với thay đổi của thị trường, các doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn có thể
tồn tại được mà không phải sử dụng đến biện pháp cắt giảm lao động.
Bảng : Tỷ trọng thu hút lao động và tạo ra giá trị gia tăng của các
doanh nghiệp vừa và nhỏ ở một số nước Châu Á
TÊN NƯỚC
THU HÚT LAO ĐỘNG
GIÁ TRỊ GIA TĂNG
(%)
(%)
Singapore
35.2
26.6
Malaysia
47.8
36.4
Hàn Quốc
37.2
21.1
Nhật Bản
55.2
38.8
(Albert Bery: Các hoạt động kinh doanh vừa và nhỏ dưới tác động
của tự do hoá thương mại và tỷ giá: kinh nghiệm của Canada và Mỹ Latinh,
1996)
b. Cung cấp cho xã hội một khối lượng hàng hoá đáng kể về cả chất
lượng, số lượng và chủng loại
Các công ty, doanh nghiệp vừa và nhỏ thu hút một lượng lớn lao động
và tài nguyên của xã hội để sản xuất ra hàng hoá. Để có thêm sức cạnh
tranh trực tiếp với các công ty và tập đoàn lớn, hàng hoá của họ nói chung
thiên về sự đa dạng về chất lượng và chủng loại, tạo cho người tiêu dùng có
nhiều cơ hội được lựa chọn. Bên cạnh đó họ cũng tiến vào nhiều thị trường
nhỏ mà các công ty lớn bỏ qua vì doanh thu từ đó quá nhỏ.
c. Gieo mầm cho các tài năng quản trị kinh doanh
Một số những người có tài trong quản trị kinh doanh không muốn
làm việc trong các công ty lớn mà muốn mở công ty riêng để tiện đường
vùng vẫy. Các doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ rất thích hợp đối với họ
trong việc thử sức của mình. Bên cạnh đó các công ty tư nhân lớn nói chung
đều xuất phát từ các công ty nhỏ đi lên. Tập đoàn Microsoft của tỷ phú Bill
Gates cũng do ông ta xây dựng dần lên. Ông ta vào lúc 20 tuổi vẫn còn là
một người chưa có nhiều tài sản, bỏ học đại học để mở doanh nghiệp riêng
của mình. Chưa đầy 30 năm sau đã trở thành người giàu nhất thế giới, là một
điển hình của người làm giàu dựa vào năng lực của mình.
Các công ty nhỏ là còn là nơi huấn luyện nguồn nhân lực cho các
công ty lớn. Các nhân viên sẽ học được những kỹ năng ban đầu về quản lý
rất cần thiết, được công ty lớn đánh giá cao như là:
Điều hành kinh doanh
Quan hệ với khách hàng
Kiểm soát và quản lý nhân viên
Quy định xuất nhập khẩu
Quản lý thời gian
Công nghệ thông tin hiện đại
Điều hành văn phòng
Các quy định về thuế
Hậu cần
Hệ thống cung cấp và phân phối
Bán hàng và tiếp thị
Luật lệ công ty
Xúc tiến sản phẩm và dịch vụ
Bán hàng
Định giá và lợi nhuận
Quan hệ với quan chức chính phủ
Đây là các kỹ năng cần thiết cho công việc ở các công ty lớn và việc đào
tạo chúng cho người lao động cần thời gian. Các doanh nghiệp nhỏ sẽ thực
hiện “hộ” khâu này. Nhân viên công ty nhỏ sau một thời gian có được kinh
nghiệm rồi sẽ được các công ty lớn thu nhận.
d. Tăng nguồn tiết kiệm và đầu tư cho dân địa phương
Nhìn chung các doanh nghiệp vừa và nhỏ được mở ra ở địa phương nào
đều có công nhân và chủ doanh nghiệp là người ở địa phương đó. Khi các
doanh nghiệp loại đó được mở ra thì người dân lao động ở địa phương có
công ăn việc làm, có nguồn thu nhập. Kết cục là quỹ tiền tiết kiệm-đầu tư
của địa phương đó được bổ sung.
e. Làm cho nền kinh tế năng động và hiệu quả hơn
Các công ty lớn và các tập đoàn không có được tính năng động của
các đơn vị kinh tế nhỏ hơn chúng vì một nguyên nhân đơn giản là quy mô
của chúng quá lớn. Quy luật của vật lý là khối lượng một vật càng lớn thì
quán tính của nó càng lớn. Cũng vậy, các đơn vị kinh tế càng to lớn thì càng
thiếu tính linh hoạt, thiếu khả năng phản ứng nhanh, nói cách khác là sức ì
càng lớn.Một nền kinh tế đặt một tỷ lệ quá lớn nguồn lao động và tài nguyên
vào tay các doanh nghiệp quy mô lớn sẽ trở nên chậm chạp, không bắt kịp
và phản ứng kịp với các thay đổi trên thị trường. Ngược lại, một nền kinh tế
có một tỷ lệ thích hợp các doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ trở nên “nhanh nhẹn”
hơn, phản ứng kịp thời hơn. Tính hiệu quả của nền kinh tế sẽ được nâng cao.
f. Cải thiện mối quan hệ giữa các khu vực kinh tế khác nhau
g. Phát huy và tận dụng các nguồn lực địa phương, góp phần tăng
trưởng kinh tế
Một nền kinh tế bao giờ cũng có “vùng biên giới”, “vùng sâu”, “vùng
xa”. Đó là các khu vực địa lý hoặc các thị trường có quy mô nhỏ, kém phát
triển, hoặc là xa tuyến giao thông, thiếu tài nguyên... Các công ty lớn thường
bỏ qua các khu vực đó vì cho rằng nguồn lợi thu được từ đó không lớn bằng
nguồn lợi thu được từ nơi khác với cùng một chi phí bỏ ra, nói cách khác là
chi phí cơ hội của vùng đó cao. Nếu một nền kinh tế chỉ có các doanh nghiệp
lớn thì điều này sẽ dẫn đến một sự phát triển không đều giữa các vùng, không
tận dụng hết tài nguyên và giảm hiệu quả hoạt động của nền kinh tế cũng như
gây ra các thiệt hại tiềm tàng cho nền kinh tế. Tuy nhiên đối với các doanh
nghiệp vừa và nhỏ thì chi phí cơ hội của các vùng này là chấp nhận được,
xứng đáng với nguồn lợi thu lại. Vì vậy họ sẵn sàng hoạt động ở đây nếu có
các chính sách ưu đãi thích hợp của chính quyền địa phương.
h. Giữ gìn và phát huy các ngành nghề truyền thống, thể hiện bản
sắc dân tộc
Trong quá trình hiện đại hoá, công nghiệp hoá các ngành nghề truyền
thống đang đứng trước sự cạnh tranh khốc liệt, giữa chế tạo sản phẩm thủ
công với sản xuất dây chuyền hàng loạt. Một ví dụ như: thợ đóng giày có
thể đóng những đôi giày rất bền dùng được hàng năm không hỏng . Nhưng
trong thời hiện đại phải đối mặt với các xí nghiệp sản xuất giày có sản phẩm
không bền lắm, đổi mới theo mùa và giá rẻ hơn so với giày thủ công. Một
thợ thủ công hay vài người thì không thể đương đầu được với các doanh
nghiệp lớn đó. Muốn tồn tại được các thợ thủ công phải hợp nhau lại thành
lập doanh nghiệp, sau đó quảng cáo xa rộng để tìm đến các khách hàng tiềm
năng của các sản phẩm thủ công. Trong xã hội luôn tồn tại nhu cầu đối với
các sản phẩm truyền thống, vấn đề là phải làm cho những khách hàng đó
biết đến sản phẩm của mình.
Loại hình doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể nói là rất thích hợp cho sản
xuất thủ công. Các ngành nghề truyền thống có thể dựa vào đó để sản xuất,
kinh doanh, quảng cáo. Bên cạnh đó công nghệ tiên tiến cũng sẽ dần tiếp
cận vào các ngành nghề này. Và đó cũng là một điều cần phải xẩy ra trong
thời đại công nghiệp.
Cụ thể hơn ta hãy hình dung một cảnh như sau: một số thợ đóng giày hợp
nhau lại thành một doanh nghiệp. Trong thành phố địa phương của họ chỉ có
một số nhỏ khách hàng ưa thích loại giày đóng thủ công và sẵn sàng trả giá
(dù là cao) để đi loại giầy này cầu nhỏ. Doanh nghiệp đó đáp ứng được
nhu cầu đó. Sau đó doanh nghiệp tiến hành một chiến dịch quảng cáo trên
các phương tiện thông tin đại chúng và trên Internet. Sau một thời gian các
khách hàng có nhu cầu tương tự ở tại các thành phố khác trong cả nước liên
lạc đặt mua. Tiếp sau nữa là các khách hàng nước ngoài ưa thích kiểu dáng
giày quảng cáo trên Internet cũng liên lạc đặt mua. Bên cạnh đó các nghệ
nhân cũng sử dụng thêm một số công nghệ mới để hỗ trợ thêm cho việc chế
tạo giày như là dùng máy tính để tạo hình sản phẩm trước,... Trong quá trình
phát triển đó họ tiếp cận và làm quen với các kỹ thuật và công nghệ mới.
Tuy khách hàng địa phương của họ không nhiều nhưng khách hàng trên toàn
cầu chiếm một lượng đủ để họ tồn tại được trước thách thức của những đôi
giày hiện đại giá rẻ rất mốt được sản xuất hàng loạt kia.
6. Pháp luật chi phối doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam
Bảng : Hệ thống các nhóm văn bản luật pháp trực tiếp liên quan
doanh nghiÖp võa vµ nhá
Tên của luật và chính
Luật bị thay thế
sách
Nghị định số 90/NĐCP về chính sách trợ
giúp phát triển các
doanh nghiệp nhỏ và
vừa (2001)
Luật Doanh nghiệp Luật Công ty và
(1999)
Luật
Doanh
nghiệp tư nhân
(21-12-1990),
Nghị định số
66/HĐBT ngày 23-1992 cho các
hộ kinh doanh cá
thể
Luật Phá sản Doanh
nghiệp (1993)
Luật Thuế giá trị gia
tăng
Luật Thuế thu nhập
doanh nghiệp (1999)
Bộ luật Lao động
(1999), Nghị định
77/2000/NĐ-CP
có
hiệu lực từ ngày 1-12001
Luật khuyến khích đầu
tư trong nước (1994)
Luật Thương mại
(1997)
Sắc lệnh về hợp tác
chuyển giao công nghệ
(1998). Nghị định
45/1998/NĐ-CP
Nội dung chính
Nghị định đưa ra một chính sách đặc biệt
đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, là chính
sách hỗ trợ bổ sung cho phát triển doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam
Luật Doanh nghiệp 1999 và Nghị định số
02/2000 hướng dẫn việc thực thi Luật
Doanh nghiệp, đưa ra khuôn khổ pháp lý
hiện đại đầu tiên cho tất cả các doanh
nghiệp đăng ký kinh doanh trong nước:
Luật quy định việc thành lập các công ty
qua việc đăng ký kinh doanh tự giác, hơn
là thông qua phê chuẩn và cấp phép của
chính phủ.
Luật quy định cơ sở để đánh giá các doanh
nghiệp bị phá sản, các thủ tục yêu cầu và
tuyên bố phá sản doanh nghiệp
Luật Thuế doanh Luật này xác định mức thuế giá trị gia tăng,
thu
là mức thuế tính trên giá trị hàng hoá và
dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông
và tiêu dùng.
Luật Thuế lợi tức Các đối tượng chịu thuế thu nhập của
doanh nghiệp được quy định bởi luật này là
thu nhập của tổ chức và cá nhân có hoạt
động sản xuất và kinh doanh. Tỷ lệ thuế
thu nhập của doanh nghiệp theo quy định
của Luật là 32 % ngoại trừ một số trường
hợp đặc biệt.
Bộ luật Lao động điều chỉnh các mối quan
hệ lao động tại doanh nghiệp. Mức lương
tối thiểu trong các doanh nghiệp ở Việt
Nam là 210 000 VNĐ
Xác định những ưu đãi đầu tư trong nước
vào các vùng có khó khăn về kinh tế-xã hội
và các hoạt động kinh tế chiến lược, bao
gồm về đầu tư tạo nhiều việc làm mới.
Văn bản luật pháp quy định hoạt động
thương mại tại Việt Nam
Khuôn khổ pháp lý đầu tiên cho hoạt động
chuyển giao công nghệ, quy định những
chi tiết của việc chuyển giao công nghệ.
Ch-¬ng II
Thùc tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp
võa vµ nhá t¹i viÖt nam
I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c DNVVN t¹i ViÖt nam
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c DNVVN ë ViÖt nam diÔn ra tõ
kh¸ l©u, tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n víi nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau, m«i tr-êng
kh¸c nhau mµ nh×n chung lµ chÞu sù ¶nh h-ëng cña hai nhãm nh©n tè chÝnh
lµ cuéc tr-êng kú kh¸ng chiÕn kÐo dµi gÇn mét thÕ kû vµ nh÷ng quan ®iÓm
chÝnh trÞ thêi kú hËu chiÕn tranh.
Giai ®o¹n tr-íc n¨m 1945, khi mµ ViÖt nam cßn n»m trong ¸ch thèng
trÞ cña thùc d©n Ph¸p th× còng ®· tån t¹i mét sè l-îng ®¸ng kÓ c¸c doanh
nghiÖp mµ lóc ®ã lµ c¸c c¬ së, c¸c x-ëng s¶n xuÊt nhá chñ yÕu tËp trung vµo
c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c¸c nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng. C¸c mÆt hµng
giai ®o¹n nay phÇn lín vÉn ë d¹ng nguyªn s¬ nh-ng còng ®¸p øng ®-îc nhu
cÇu cñ nh©n d©n trong hoµn c¶nh rÊt ®Æc biÖt cña thêi kú ®« hé, thËm chÝ
nhiÒu hµng cßn ®-îc göi ®i triÓn l·m ë mét sè n-íc ph-¬ng T©y thêi bÊy
giê.
Trong giai ®o¹n tõ cuéc c¸ch m¹ng th¸ng 8/1945 thµnh c«ng vµ c¶
n-íc b-íc vµo giai ®o¹n kh¸ng chiÕn chèng ph¸p. C¸c DNVVN lóc nµy tån
t¹i c¶ ë vïng ta vµ vïng ®Þch, ®¸ng chó ý lµ c¸c DNVVN ë vïng c¨n cø ®·
®ãng gãp vai trß ®¸ng kÓ, võa phôc vô nhu cÇu thêi chiÕn cña nh©n d©n, võa
®¸p øng nhu cÇu hËu cÇn cho kh¸ng chiÕn l©u dµi.
Sau th¾ng lîi §iÖn Biªn Phñ lõng lÉy, c¶ miÒn b¾c b¾t tay vµo x©y
dùng l¹i ®Êt n-íc trªn con ®-êng x©y dùng CNXH. C¸c DNVVN ra ®êi rÊt
nhanh vµ nhiÒu trong giai ®o¹n nµy, lóc nµy chÞu sù chi phèi cña ®-êng lèi
chÝnh trÞ h×nh thøc hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c kinh doanh ®-îc khuyÕn khÝch ph¸t
triÓn, cßn c¸c DNVVN d-íi h×nh thøc së h÷u t- nh©n th× bÞ lo¹i trõ, trong
khi ®ã lo¹i h×nh DNVVN t- nh©n ë miÒn Nam lóc ®ã l¹i rÊt ph¸t triÓn.
Sau khi thèng nhÊt ®Êt n-íc n¨m 1975 vµ ®Õn tr-íc ®¹i héi VIII. §iÓm
®¸ng l-u ý trong c¸c DNVVN ë giai ®o¹n nµy lµ ë MiÒn nam, kinh tÕ tnh©n lµ h×nh thøc bÞ kú thÞ vµ c¸c DNVVN d-íi h×nh thøc së h÷u t- nh©n
buéc ph¶i quèc h÷u ho¸, DNVVN cña t- nh©n bÞ c¶i t¹o, xo¸ bá, kh«ng
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. NÕu muèn tån t¹i th× ph¶i tån t¹i d-íi d¹ng kh¸c
nh- d-íi h×nh thøc hé gia ®×nh, tæ hîp t¸c, hîp t¸c x·, c«ng t- hîp danh.
§¹i héi VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt nam n¨m 1986 thùc sù lµ mét
b-íc ngoÆt, §¹i héi VI ®· ®-a ra chñ tr-¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa
nhiÒu thµnh phÇn, thõa nhËn sù tån t¹i l©u dµi cña c¸c h×nh thøc sö h÷u kh¸c
nhau, thay ®æi quan ®iÓm víi kinh tÕ t- nh©n, tõ kú thÞ chuyÓn sang coi
träng. Chñ tr-¬ng nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng lo¹t c¬ së s¶n xuÊt
t- nh©n, c¸ thÓ, hé gia ®×nh kinh doanh ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô, th-¬ng
m¹i ra ®êi vµ ph¸t triÓn.
Bªn c¹nh ®ã, tõ n¨m 1986 ®Õn nay, Nhµ n-íc ®· ban hµnh nhiÒu v¨n
b¶n ph¸p quy, quy ®Þnh chÕ ®é chÝnh s¸ch ®èi víi hé gia ®×nh, hé c¸ thÓ,
doanh nghiÖp t- nh©n, hîp t¸c x·, doanh nghiÖp Nhµ n-íc. §¸ng chó ý lµ
NghÞ quyÕt 16 cña Bé chÝnh trÞ §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (1988); NghÞ ®Þnh
27, 28, 29 /H§BT (1988) vÒ kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ hîp t¸c vµ hé gia ®×nh;
NghÞ ®Þnh 66/H§BT vÒ nhãm kinh doanh d-íi vèn ph¸p ®Þnh, C«ng v¨n sè
681/CP-KTN ngµy 20/6/98 vÒ ®Þnh h-íng chiÕn l-îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn DNVVN vµ mét lo¹t c¸c LuËt nh-: LuËt c«ng ty, LuËt doanh nghiÖp tnh©n mµ nay hai LuËt nµy ®· ®-îc gép l¹i thµnh LuËt doanh nghiÖp (1999),
LuËt hîp t¸c x·, LuËt doanh nghiÖp Nhµ n-íc, LuËt khuyÕn khÝch ®Çu ttrong n-íc(1994), LuËt ®Çu t- n-íc ngoµi(1989) ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i
tr-êng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn.
Trong thêi gian qua, nhiÒu c¬ quan khoa häc, c¬ quan qu¶n lý vµ
nhiÒu ®Þa ph-¬ng nghiªn cøu vÒ DNVVN nh-: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t- (MPI),
ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung -¬ng(CIEM), Phßng th-¬ng m¹i vµ
c«ng nghiÖp ViÖt nam (VCCI), Héi ®ång liªn minh c¸c hîp t¸c x· ViÖt
Nam(VCA), Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, thµnh phè
Hå ChÝ Minh; nhiÒu cuéc héi th¶o trong n-íc vµ quèc tÕ bµn vÒ chÝnh s¸ch
hç trî DNVVN ®· ®-îc tæ chøc, vµ còng ®· cã nhiÒu tæ chøc quèc tÕ, c¸c dù
¸n hç trî vÒ tµi chÝnh vµ khoa häc cho DNVVN, trong ®ã cã ViÖn Friedrich
Ebert (FES) cña CHLB §øc, Ng©n hµng hîp t¸c vµ ph¸t triÓn NhËt b¶n
(JBIC), Tæ chøc hîp t¸c kü thuËt §øc (GTZ), Dù ¸n hç trî cña phßng hîp
t¸c quèc tÕ NhËt b¶n (JICA), Ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n Mekong vÒ
DNVVN (MPDF). Bªn c¹nh ®ã, Còng cã rÊt nhiÒu trung t©m ra ®êi víi môc
®Ých hç trî c¸c DNVVN, ®ã lµ Trung t©m xóc tiÕn DNVVN thuéc Phßng
Th-¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt nam (SME PC/VCCI) ë sè 9 §µo Duy
Anh, Trung t©m hç trî DNVVN thuéc Tæng côc Tiªu chuÈn-§o l-êng-ChÊt
l-îng (SMEDEC) ë sè 8 Hoµng Quèc ViÖt, Trung t©m dÞch vô vµ hç trî
DNVVN (BPSC) ë sè 7 NguyÔn Th¸i Häc, C©u l¹c bé DNVVN Hµ néi(
HASMEC) ë sè 418 B¹ch Mai…
Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, DNVVN vÉn gÆp
kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n, v-íng m¾c, vµ nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña sù ph¸t
triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc, chÝnh phñ ®· cã NghÞ ®Þnh 90/2001/CP-ND ngµy
23/11/2001 vÒ chÝnh s¸ch trî gióp, ph¸t triÓn DNVVN trong ®ã quy ®Þnh râ
kh¸i niÖm, tiªu chÝ x¸c ®Þnh DNVVN ë ViÖt Nam, kh¼ng ®Þnh tÇm quan
träng cña DNVVN trong chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n-íc vµ
c¸c biÖn ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch hç trî DNVVN ph¸t triÓn. ChÝnh phñ cßn
giao cho MPI ®øng lªn lµm ®Çu mèi phèi hîp c¸c Bé, c¸c ngµnh vµ ®Þa
ph-¬ng tiÕp tôc nghiªn cøu hoµn chØnh dù th¶o “ ChiÕn l-îc vµ chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn DNVVN” , ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p thùc hiÖn ®Ó chÝnh phñ xem xÐt vµ
phª duyÖt .
NghÞ ®Þnh còng quy ®Þnh viÖc thµnh lËp “ Côc Ph¸t triÓn doanh nghiÖp
võa vµ nhá” trùc thuéc Bé KÕ ho¹ch - §Çu t-, ®Ó gióp Bé tr-ëng Bé KÕ
ho¹ch - §Çu t- thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ xóc tiÕn ph¸t triÓn
DNVVN; thµnh lËp “ Héi ®ång khuyÕn khÝch ph¸t triÓn DNVVN” lµm nhiÖm
vô t- vÊn cho Thñ t-íng ChÝnh phñ vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t
triÓn DNVVN; thµnh lËp “ Trung t©m hç trî kü thuËt DNVVN” thuéc c¸c c¬
quan, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi nghÒ nghiÖp, nh»m thùc
hiÖn c¸c ch-¬ng tr×nh trî gióp mét c¸ch thiÕt thùc vµ cã hiÖu qu¶; khuyÕn
khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c DNVVN tham gia c¸c hiÖp héi doanh nghiÖp ®·
cã vµ thµnh lËp c¸c hiÖp héi, c©u l¹c bé doanh nghiÖp, nh»m triÓn khai c¸c
ho¹t ®éng kÓ c¶ thu hót c¸c nguån lùc tõ n-íc ngoµi ®Ó trî gióp mét c¸ch
thiÕt thùc, trùc tiÕp cho DNVVN , c¸c dÞch vô vÒ th«ng tin, tiÕp thÞ më réng
thÞ tr-êng, ®µo t¹o, c«ng nghÖ... n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña
c¸c DNVVN.
Trong thêi kú tõ ®æi míi ®Õn hiÖn nay, sè l-îng doanh nghiÖp cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ cã sù biÕn ®éng rÊt lín. Trong khi sè l-îng DNVVN
trong khu vùc Nhµ n-íc gi¶m liªn tôc, th× sè l-îng DNVVN trong khu vùc
t- nh©n trong c«ng nghiÖp (doanh nghiÖp vµ c«ng ty) t¨ng nhanh, sè l-îng
lao ®éng trªn tæng sè, ®ãng gãp cho GDP vµ tû träng trong tæng ®Çu t- x·
héi còng t¨ng nhanh (Xem b¶ng 5). Quan niÖm vÒ kinh tÕ t- nh©n còng cã
nhiÒu ®æi míi, kh«ng cßn c¸i nh×n kú thÞ nh- trong giai ®o¹n bao cÊp, víi tt-ëng gi¸o ®iÒu vµ t¶ khuynh, coi kinh tÕ t- nh©n lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ
tiªu cùc, lµ tµn d- cña chÕ ®é cò, lµ bãc lét, ¨n b¸m…, §Õn nay, kinh tÕ tnh©n thùc sù ®· ®-îc coi lµ “ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn
kinh tÕ ViÖt nam” .
C¸c DNVVN ë ViÖt nam, mµ ®¹i diÖn tiªu biÓu lµ khu vùc kinh tÕ tnh©n vµ hé c¸ thÓ, ®· tr¶i qua 2 b-íc ngoÆt tÝnh tõ giai ®o¹n ®æi míi. B-íc
ngoÆt thø nhÊt cã thÓ xem nh- cëi trãi cho doanh nghiÖp lµ vµo cuèi thËp
niªn 80, ®Çu thËp niªn 90 khi nhµ n-íc ban hµnh LuËt §Çu t- n-íc
ngoµi(1989), LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t- trong n-íc(1994), LuËt doanh
nghiÖp t- nh©n, LuËt c«ng ty(1990), t¹o c¬ së ph¸p lý cho sù ra ®êi cña
nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Theo VCCI th× trong giai ®o¹n 1991-1999,
mçi n¨m nÒn kinh tÕ ViÖt nam t¨ng thªm 3.388 doanh nghiÖp.
Cã thÓ xem xÐt t×nh h×nh tæng hîp cña khu vùc kinh tÕ t- nh©n (®¹i
diÖn cho c¸c DNVVN) qua mét sè c¸c chØ tiªu chÝnh nh- sè l-îng c¸c
doanh nghiÖp t- nh©n, sè l-îng vµ tû lÖ lao ®éng so víi x· héi, møc ®ãng
gãp vµo tæng s¶n phÈm quèc néi (GPP), ®Çu t- ph¸t triÓn møc ®é ®ãng gãp
vµo ®Çu t- ph¸t triÓn c¶ n-íc trong vµi n¨m gÇn ®©y theo b¶ng d-íi ®©y.
Trong khi mµ ch-a cã mét nguån nµo cung cÊp sè liÖu thèng kª chÝnh thøc
riªng cho khu vùc DNVVN th× c¸c sè liÖu thèng kª vÒ khu vùc kinh tÕ tnh©n cã thÓ xem nh- ®¹i diÖn cho c¸c DNVVN, v× nh- nãi tõ phÇn ®Æc ®iÓm
c¸c DNVVN t¹i ViÖt nam, khi nãi ®Õn c¸c DNVVN t¹i ViÖt nam lµ chñ yÕu
nãi ®Õn c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc ngoµi quèc doanh.
B¶ng : Sè liÖu kinh tÕ vÒ khu vùc kinh tÕ t- nh©n
(®¹i diÖn cho c¸c DNVVN).
Sè liÖu vÒ khu vùc kinh tÕ t- nh©n
Ðvt
1996
1997
1998
1999
2000
1.1.Doanh nghiệp của tư nhân
DN
20.272
21.032
20.578
22.767
29.519
- Công nghiệp
DN
5.832
6.073
5.927
6.049
6.979
- Thương nghiệp dịch vụ
DN
12.695
13.010
12.494
14.234
17.506
- Các ngành khác
DN
1.745
1.949
2.157
2.484
5.034
1.2. Hộ cá thể
hộ
2.016.259
1.949.836
1.981.306
2.054.178
2.137.713
- Công nghiệp
hộ
616.855
608.250
583.352
608.314
645.801
- Thương nghiệp dịch vụ
hộ
1.102.619
1.022.385
1.058.542
1.088.606
1.109.293
- Các ngành khác
hộ
296.785
319.201
339.412
357.258
382.619
3.666.825
3.816.942
4.097.455
4.643.844
1. Số lượng đơn vị
2. Lao động
- Tổng số
người 3.865.163
- Tỷ lệ so với tổng lao động xã
%
11,2
10,3
10,3
10,9
12
2.1.Doanh nghiệp của tư nhân
DN
354.328
395.705
435.907
539.533
841.787
- Công nghiệp
DN
233.078
252.657
273.819
322.496
498.847
- Thương nghiệp dịch vụ
DN
60.936
63.050
62.470
96.720
151.433
- Các ngành khác
DN
60.314
79.998
99.618
120.317
191.507
2.2 Hộ cá thể
DN
3.510.835
3.271.120
3.381.035
3.557.922
3.802.057
- Công nghiệp
DN
1.524.708
1.403.205
1.350.152
1.464.013
1.622.381
- Thương nghiệp dịch vụ
DN
1.531.638
1.388.701
1.455.351
1.501.636
1.584.391
- Các ngành khác
DN
454.489
479.214
575.532
592.273
595.285
272.036
313.623
361.017
399.943
444.140
77.481
87.475
98.625
106.029
119.337
hội
3. Tổng sản phẩm trong nước
(GDP)
- Tổng số toàn quốc
tỉ
đồng
Trong đó doanh nghiệp của tư
tỉ
nhân và cá thể
đồng
Tỷ lệ trong tổng GDP toàn quốc
%
28,48
27,89
27,32
26,51
26,87
3.1 Doanh nghiệp
tỉ
19.602
21.920
25.304
27.975
31.733
đồng
- Công nghiệp
- Thương nghiệp dịch vụ
tỉ
4.609
5.278
6.367
7.179
8.626
7.565
8.564
10.238
11.203
12.397
7.428
8.078
8.699
9.593
10.710
7,21
6,44
7,01
6,99
7,14
57.879
65.555
73.321
78.054
87.604
9.261
10.658
11.804
12.662
15.491
17.381
19.728
22.878
24.865
27.393
31.237
35.169
38.639
40.527
44.720
21,28
20,90
20,31
19,52
19,72
131.171
147.633
31.542
35.894
24,05
24,31
5.628
6.627
4.29
4.49
25.914
29.267
19,76
19,82
đồng
tỉ
đồng
tỉ
- Các ngành khác
- Tỷ lệ trong tổng GDP
3.2 Cá thể
- Công nghiệp
- Thương nghiệp dịch vụ
đồng
%
tỉ
đồng
tỉ
đồng
tỉ
đồng
tỉ
- Các ngành khác
- Tỷ lệ trong tổng GDP
đồng
%
4. Vốn đầu tư phát triển
- Tổng số toàn xã hội
tỉ
đồng
Trong đó: Doanh nghiệp của tư
tỉ
nhân và cá thể
đồng
Tỷ lệ trọng tổng số toàn xã hội
%
4.1 Doanh nghiệp của tư nhân
% Trong tổng số toàn xã hội
4.2. Cá thể
Tỷ lệ trong tổng số toàn xã hội
tỉ
đồng
%
tỉ
đồng
%
Nguồn: Tổng cục Thống kê
B-íc ngoÆt thø hai b¾t ®Çu kÓ tõ khi LuËt doanh nghiÖp ®-îc ban
hµnh vµo1/1/2000. Trong vßng mét n¨m kÓ tõ khi LuËt doanh nghiÖp cã hiÖu
lùc cã 14.417 doanh nghiÖp míi ®-îc thµnh lËp víi tæng vèn ®¨ng ký ®Õn
h¬n 24.000 tû (t-¬ng ®-¬ng víi 1,65 tû USD, trong ®ã 17.000 lµ vèn ®¨ng
ký míi vµ 7000 lµ vèn ®¨ng ký bæ sung cña c¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t
®éng, tøc lµ t¨ng h¬n ba lÇn nÕu xÐt vÒ sè l-îng doanh nghiÖp vµ hé kinh
doanh, vµ t¨ng h¬n n¨m lÇn nÕu xÐt vÒ sè vèn so víi n¨m 1999. N¨m 2001,
cã thªm h¬n 21.000 doanh nghiÖp ®¨ng ký ho¹t ®éng theo LuËt doanh
nghiÖp, t¨ng 1,46 lÇn so víi n¨m 2000, tæng sè vèn huy ®éng ®-îc cña c¸c
doanh nghiÖp ®¹t kho¶ng 35.000, t¨ng gÊp 1,78 lÇn so víi cïng kú n¨m
2000. Cã thÓ thÊy t×nh h×nh n¨m 2001 nh- sau:
B¶ng : Tæng hîp sè doanh nghiÖp khu vùc kinh tÕ t- nh©n dÕn
n¨m 2001
§ªn 31/12/2000
Tæng
§ang
Lo¹i DN 31/12/98 31/12/99 sè
ho¹t
®¨ng
®éng
ký
Cty TNHH
9.375
Cty cæ phÇn
582
§Õn 30/9/2001
Tæng
§ang
sè
ho¹t
®¨ng
®éng
ký
B¸o
nghØ
KD
13.850 21.031 20.255 776 29.160 28.356
804
933
1.718 1.668
B¸o
nghØ
KD
50
2.986 2.928
58
DNTN
18.751 22.794 28.719 27.277 1.442 33.925 32.459 1.466
Tæng sè
28.708 37.577 51.468 49.200 2.268 66.071 63.743 2.328
Nguån: Bé Tµi chÝnh
VÒ c¬ cÊu cña c¸c DNVVN hiÖn nay, xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn lÞch sö
kinh tÕ x· héi, DNVVN ë ViÖt Nam cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ,
trong ®ã phÇn lín tËp trung trong ba lÜnh vùc chÝnh: c¸c DNVVN trong lÜnh
vùc c«ng nghiÖp, c¸c DNVVN trong th-¬ng m¹i dÞch vô vµ c¸c DNVVN
ho¹t ®éng ë khu vùc n«ng th«n. Sau ®©y sÏ nghiªn cøu cô thÓ c¸c doanh
nghiÖp trong tõng lÜnh vùc kÓ trªn.
1. DNVVN trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp
Tõ sau n¨m 1986, do c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch kinh tÕ ngoµi quèc
doanh trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp ra ®êi, c¸c DNVVN lóc nµy tån t¹i d-íi
nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh- c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn, doanh
nghiÖp t- nh©n, kinh tÕ hé gia ®×nh, kinh tÕ quèc doanh. Sè l-îng DNVVN
còng t¨ng dÇn.
VÒ c¬ cÊu ph©n bè theo vïng: C¸c DNVVN chñ yÕu tËp trung á
MiÒn Nam ViÖt nam (81%), Sè DNVVN tËp trung ë miÒn B¾c chØ chiÕm
12,6% tæng sè c¸c DNVVN trong c«ng nghiÖp.
VÒ ngµnh nghÒ kinh doanh: C¸c DNVVN trong c«ng nghiÖp tån t¹i
ë 4 nhãm ngµnh chÝnh sau lµ
+ Nhãm ngµnh thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng: ngµnh nµy trong thêi
gian qua ®· cã nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ, c¸c gi¸ trÞ c«ng nghiÖp vµ v¨n hãa
®· h×nh thµnh, nh÷ng mÆt hµng cña ngµnh nµy ®· trë thµnh mét trong c¸c
mÆt hµng cã thÕ m¹nh cña ViÖt nam. Tuy nhiªn do gãc ®é truyÒn thèng vµ
v¨n hãa, sù héi nhËp cña nhãm ngµnh nµy h¹n chÕ bëi tÝnh chÊt manh món,
quy m« nhá, kh¸c biÖt v¨n hãa, cho nªn thÞ tr-êng xuÊt khÈu rÊt khã kh¨n
®ßi hái ph¶i t×m ®-îc nh÷ng ph©n ®o¹n thÞ tr-êng ng¸ch.
+ Nhãm ngµnh khai th¸c vµ s¶n xuÊt s¶n phÈm th«: nh- kho¸ng s¶n,
h¶i s¶n, l©m s¶n. Trong nh÷ng n¨m qua, sù héi nhËp cña nÒn kinh tÕ ViÖt
Nam nãi chung, DNVVN nãi riªng vÉn dùa rÊt lín vµo nhãm ngµnh nµy-®©y
lµ thùc tr¹ng cÇn ®-îc ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh ®Ó h×nh thµnh chiÕn l-îc c¬
cÊu ngµnh b¶o ®¶m hiÖu qu¶ cao cña qu¸ tr×nh héi nhËp. ViÖc tham gia héi
nhËp b»ng tµi nguyªn khai th¸c mét mÆt ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi thÊp,
mÆt kh¸c cßn lµm cho nguån tµi nguyªn, nhÊt lµ tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o bÞ
suy kiÖt, ¶nh hëng nghiªm träng c©n b»ng sinh th¸i.
+ Nhãm ngµnh chÕ biÕn, l¾p r¸p: mÆc dï mang l¹i ý nghÜa x· héi
trong viÖc t¹o ra nhiÒu chç lµm viÖc song gi¸ trÞ thô h-ëng chñ yÕu míi chØ
dõng l¹i ë gi¸ trÞ gia c«ng (ph¶i mua nhiÒu yÕu tè ®Çu vµo tõ bªn ngoµi). Tõ
®ã, t¸c dông tÝch lòy, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ h¹n chÕ. §Æc biÖt sÏ chÞu nhiÒu
rñi ro cña c¸c biÕn ®éng tiÒn tÖ cña khu vùc vµ quèc tÕ.
+ Nhãm ngµnh chÕ t¹o s¶n phÈm kü thuËt cao: (m¸y mãc, ®iÖn tö,
hãa chÊt, thiÕt bÞ ®o l-êng, ®éng c¬...) cã thÓ coi lµ míi b¾t ®Çu. HiÖn t¹i
nhãm ngµnh nµy cßn phô thuéc nhiÒu vµo ®Çu t- tµi chÝnh, c«ng nghÖ kü
thuËt vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña n-íc ngoµi. DNVVN thuéc lÜnh vùc c«ng
nghiÖp ViÖt Nam cßn thÓ hiÖn sù ®uèi søc ë nhãm ngµnh nµy, bëi kh«ng chØ
lý do tµi chÝnh mµ cßn v× sù tôt hËu cña n¨ng lùc nghiªn cøu c¬ b¶n vµ
nghiªn cøu øng dông. §©y chÝnh lµ nhãm ngµnh mµ trong chiÕn l-îc l©u dµi
cña qu¸ tr×nh héi nhËp cÇn ®-îc ®Æc biÖt quan t©m. Chóng cÇn ®-îc ph©n
c«ng vµ hîp t¸c mét c¸ch khoa häc vµ hiÖu qu¶ ®Ó tham gia nhiÒu nhÊt
nguån lùc vµo qu¸ tr×nh c¹nh tranh khu vùc vµ quèc tÕ
VÒ lao ®éng: Cã quy m« kh¸ nhá, phÇn lín c¸c DNVVN cã sè c«ng
nh©n< 100 ng-êi( chiÕm h¬n 90%). Theo con sè cña tæng côc thèng kª th×
trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c¬ b¶n c¸c DNVVN chiÕm 36% tæng sè lao ®éng.
Trong lÜnh vùc x©y dùng lµ 51%.
VÒ c«ng nghÖ: còng kh«ng kh¸c so víi t×nh h×nh chung cña c¸c doanh
nghiÖp ViÖt nam, nãi chung lµ l¹c hËu, lçi thêi, tû lÖ ®æi míi c«ng nghÖ thÊp.
Tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu, yÕu kÐm thÓ hiÖn ë n¨ng lùc vËn hµnh, tiÕp thu
c«ng nghÖ, ®æi míi c«ng nghÖ thÊp. Kh¶ n¨ng nghiªn cøu triÓn khai t¹o s¶n
phÈm míi còng kh«ng tèt.
VÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: Toµn bé c¸c DNVVN ( c¶ Nhµ
n-íc còng nh- ngoµi quèc doanh vµ kÓ c¸c c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu tn-í ngoµi) t¹o ra kho¶ng 31% gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng c«ng nghiÖp hµng n¨m.
Trong ®ã, bé phËn bé phËn DNVVN ngoµi quèc doanh t¹o ra 25% gi¸ trÞ s¶n
l-îng c«ng nghiÖp.
B¶ng : Gi¸ trÞ tæng s¶n l-îng c«ng nghiÖp n¨m 1998
Doanh nghiÖp trong c«ng
Tæng sè
¦íc tÝnh phÇn cña DNVVN trong
nghiÖp
(Tû ®ång)
tõng lo¹i doanh nghiÖp
Doanh nghiÖp nhµ n-íc
trong c«ng nghiÖp
Doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh
Doanh nghiÖp cã vèn n-íc
ngoµi
Tæng
69.588,4
20%
12.917,7
33.148,2
60%
19.888,9
47.948,0
5%
2.397,4
150.684,6
31%
46.712,04
Nguån: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c DNVVN t¹i ViÖt nam-GS-TS NguyÔn
§×nh H-¬ng chñ biªn-NXB chÝnh trÞ quèc gia.
Trong 8 th¸ng ®Çu n¨m nay(n¨m 2002), tèc ®é t¨ng tr-ëng s¶n xuÊt
c«ng nghiÖp cña khu vùc ngoµi quèc doanh ®¹t 19,2% so cïng kú n¨m tr-íc
(tèc ®é t¨ng trëng c«ng nghiÖp chung ®¹t 14,5%) so víi møc chung14%, khu
vùc nhµ n-íc lµ 11,7%, khu vùc n-íc ngoµi t¨ng 13,1%. Cã thÓ thÊy t×nh
- Xem thêm -
.PDF 
55 
70 
143 
