Tài liệu Những bài văn mẫu chọn lọc - lớp 10

L−u §øc H¹nh (Chñ biªn) L−u TuyÕt Hiªn - NguyÔn Mai H−¬ng - Lª V¨n Kh¶i TrÞnh Träng Nam - TrÞnh Duy Tu©n - NguyÔn Anh Th¬ Nh÷ng bµi v¨n chän läc líp 10 ch−¬ng tr×nh ph©n ban Nhµ xuÊt b¶n http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 1 Lêi nãi ®Çu Tõ n¨m häc 2006 - 2007, tÊt c¶ c¸c tr−êng Trung häc phæ th«ng b¾t ®Çu thùc hiÖn ®¹i trµ Ch−¬ng tr×nh ph©n ban. ViÖc d¹y vµ häc m«n Ng÷ V¨n cã nh÷ng ®iÓm thay ®æi c¬ b¶n sau ®©y : Thø nhÊt, c¸c lo¹i v¨n b¶n ®−îc häc theo c¸ch "®äc hiÓu". Ngoµi viÖc rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng nghe, nãi, ®äc, viÕt cßn tËp trung rÌn luyÖn hai n¨ng lùc ph©n tÝch vµ c¶m thô. NhÊt lµ c¶m thô v¨n b¶n v¨n häc. Thø hai, phÇn viÕt bµi v¨n (x©y dùng v¨n b¶n), ch−¬ng tr×nh líp 10 häc sinh ph¶i t¹o ®−îc c¸c kiÓu : + C¶m nghÜ vÒ ®êi sèng, vÒ v¨n häc + KÓ chuyÖn cã yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m + Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù + KÓ chuyÖn cã yÕu tè h− cÊu + ThuyÕt minh (giíi thiÖu) vÒ ®êi sèng vµ v¨n häc tõ chÝnh x¸c ®Õn hÊp dÉn. Cuèn s¸ch nµy ®−îc biªn so¹n b¸m s¸t ch−¬ng tr×nh Ng÷ V¨n 10 nh»m gióp häc sinh n©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch , c¶m thô v¨n häc vµ t¹o lËp c¸c v¨n b¶n theo kiÓu lo¹i mµ ch−¬ng tr×nh yªu cÇu. RÊt mong c¸c em sö dông s¸ch cã hiÖu qu¶. C¸c t¸c gi¶ http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 2 §Ò sè 1 §øc tÝnh trung thùc Bµi lµm Kh«ng trung thùc lµ mét hiÖn t−îng ta vÉn th−êng gÆp trong cuéc sèng, nã ®# vµ ®ang diÔn ra quanh ta, nhÊt lµ trong líp trÎ. Nã trë thµnh mét c¸ch sèng phæ biÕn. VËy trung thùc lµ g× ? Trung thùc lµ lu«n t«n träng sù thËt, t«n träng ch©n lÝ, lÏ ph¶i, sèng ngay th¼ng, thËt thµ vµ dòng c¶m nhËn lçi khi m¾c khuyÕt ®iÓm. Ng−êi trung thùc lµ ng−êi thËt thµ, ngay th¼ng ch©n thµnh trong c¸ch ®èi xö víi mäi ng−êi, lu«n nh×n nhËn kh¸ch quan vÒ c¸c sù viÖc trong cuéc sèng, lu«n t«n träng vµ b¶o vÖ ch©n lÝ, b¶o vÖ lÏ ph¶i. Do vËy, ngay tõ tuæi Êu th¬, tuæi häc trß, chóng ta cÇn ®−îc vµ tù b¶n th©n x©y d¾p, rÌn luyÖn tÝnh trung thùc. Nh−ng ®©y ®ã vÉn cßn nhiÒu hiÖn t−îng häc sinh thiÕu trung thùc. Cø nh×n vµo c¸c giê kiÓm tra, c¸c k× thi cö, hay tù hái, m×nh ®# mét lÇn nãi dèi bè mÑ, thÇy c« gi¸o ch−a lµ râ. Êy thÕ mµ nhiÒu b¹n cßn rñ rª nhau, bao che cho nhau. Ngoµi x# héi còng vËy. Trong kinh doanh, trong c«ng viÖc, trong chÝnh trÞ hä vÉn th−êng lîi dông lßng tin cña mäi ng−êi ®Ó trôc lîi c¸ nh©n, lõa ®¶o kiÕm tiÒn hay tham nhòng, che giÊu téi ¸c tr−íc ph¸p luËt. Mét dÉn chøng ®iÓm h×nh dÔ thÊy nhÊt lµ trong khi nhµ n−íc ®ang ph¶i båi th−êng cho ng−êi d©n mang gµ ®i tiªu huû th× t¹i §«ng Anh - Hµ Néi c¸c c¸n bé ®# khai khèng lªn ®Õn hµng ngh×n con gµ, vÞt c¸c lo¹i. Hä lµ nh÷ng c¸n bé ®¹i diÖn cho d©n, cho n−íc mµ l¹i thiÕu trung thùc. Råi gian lËn thuÕ, ¨n c¾p b¶n quyÒn, khai t¨ng thiÖt h¹i hay thµnh tÝch, xö ¸n gian lËn, dèi trªn lõa d−íi... Kh«ng trung thùc chÝnh lµ nguyªn nh©n, mÇm mèng cña c¸c tiªu cùc x# héi, g©y b¨ng ho¹i ®¹o ®øc, lµm mÊt lßng tin, xãi mßn ®êi sèng tèt ®Ñp mäi ng−êi ®ang chung tay x©y ®¾p. Bëi vËy cÇn ph¶i trung thùc, kh«ng v× c¸i lîi tr−íc m¾t mµ b¸n rÎ l−¬ng t©m. NhÊt lµ nh÷ng ng−êi cÇm quyÒn ph¶i lµ ng−êi chÝ c«ng v« t−, c−¬ng trùc, th¼ng th¨n th× míi ®−a ®Êt n−íc v÷ng m¹nh ®i lªn, tiÕn tíi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Råi trong c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c s¶n xuÊt kinh doanh, tÝnh trung thùc sÏ gióp cã ®−îc lßng tin ë mäi ng−êi, tõ ®ã cã uy tÝn trong s¶n phÈm. ThiÕu trung thùc sÏ g©y ra hËu qu¶ kh«ng thÓ l−êng tr−íc ®−îc. Nh÷ng tai biÕn x# héi tõ n¹n lµm hµng gi¶ hay ngé ®éc thùc phÈm, b»ng cÊp gi¶...h¼n ai còng thÊy. TÝnh trung thùc cÇn ®−îc chó träng gi¸o dôc, rÌn luyÖn ngay tõ nh÷ng ngµy cßn c¾p s¸ch tíi tr−êng mµ ®iÓm ®Çu rÌn luyÖn lµ thµnh thùc víi chÝnh b¶n th©n m×nh. Bëi v×, “Ph¶i thµnh thËt víi m×nh, cã thÓ míi kh«ng dèi tr¸ víi ng−êi kh¸c” (Uy-li-am SÕch-xpia). Trung thùc lµ cèt lâi, xoay quanh nã cßn nhiÒu ®øc tÝnh kh¸c mµ quan träng nhÊt lµ th¸i ®é th¼ng th¾n, tinh thÇn, hµnh ®éng dòng c¶m. Kh«ng cã ®øc tÝnh nµy, trung thùc chØ nh− cña quý bÞ dÊu kÝn. Th¶ng th¾n, dòng c¶m l¹i ph¶i ch©n thµnh, khÐo lÐo. Nªu kh«ng trung thùc - th¼ng th¾n - dòng c¶m sÏ kh«ng cã t¸c dông hoÆc bÞ h¹n chÕ t¸c dông. Ta nªn rót ra mét ®iÒu : rÌn luyÖn tu d−ìng c¸c tÝnh tèt lµ rÊt cÇn nh−ng thÓ hiÖn nã trong xö thÕ cßn quan träng h¬n. http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 3 Ch¼ng h¹n, kh«ng nhÊt thiÕt ta ph¶i thÓ hiÖn râ, ®«i lóc ta còng ph¶i cã øng xö khÐo lÐo ®Ó tr¸nh cho ng−êi kh¸c nçi ®au ®ín vÒ mét sù thËt phò phµng nµo ®ã. Nãi nh− vËy cã nghÜa lµ ta kh«ng cÇn ph¶i cøng nh¾c, rËp khu«n mµ ph¶i biÕt c− xö sao cho hîp lÝ, hîp t×nh. §øc tÝnh trung thùc lµ ®iÒu mµ con ng−êi, nhÊt lµ con ng−êi trong x# héi hiÖn ®¹i cÇn ph¶i cã, cÇn ph¶i ®−îc rÌn luyÖn. VËy sao ta kh«ng rÌn luyÖn nã ngay tõ khi cßn ngåi trªn ghÕ nhµ tr−êng ®Ó khi ra ®êi ta sÏ xem nã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu cÇn thiÕt nhÊt ®Ó b−íc vµo cuéc sèng hiÖn ®¹i ngµy nay. §Ò sè 2 Lßng biÕt ¬n thÇy c« gi¸o Bµi lµm “Kh«ng thÇy ®è mµy lµm nªn”, mét triÕt lÝ d©n gian ®# ®−îc l−u truyÒn tõ bao ®êi nay. §iÒu nµy cho chóng ta thÊy ng−êi thÇy cã vai trß to lín ®èi víi con ®−êng häc vÊn cña mçi häc trß. DÉu lµ häc trß b¸n tù, nhÊt tù (cã c©u "nhÊt tù vi s−, b¸n tù vi s−" - mét ch÷ lµ thÇy, nöa ch÷ còng lµ thÇy), huèng hå chi, chóng ta, trong ®êi ai ch¼ng lµ häc trß h¬n mét lÇn "nhÊt tù" hiÓu theo nghÜa réng cña kh¸i niÖm nµy. Nh−ng ®iÒu t«i muèn nãi ®Õn ë ®©y lµ mét mÆt kh¸c n÷a cña c©u tôc ng÷ - §ã còng lµ lêi nh¾n nhñ, khuyªn r¨n chóng ta ph¶i nhí ¬n thÇy c«. Mçi ng−êi cã ®−îc c«ng danh, sù nghiÖp thµnh ®¹t ®Òu nhê c«ng ¬n d¹y dç cña thÇy c«. Nh÷ng ng−êi chiÕn sÜ trong cuéc chiÕn sinh tö víi giÆc ngo¹i x©m, trong hµnh trang tinh thÇn mang ra mÆt trËn còng cã lêi thÇy c«. Chóng ta, h¼n ®# nhiÒu ng−êi ®äc nhËt kÝ cña anh NguyÔn V¨n Th¹c (Nhµ xuÊt b¶n Thanh niªn xuÊt b¶n d−íi nhan ®Ò Mi mi tuæi hai m−¬i) häc sinh tr−êng cÊp 3 (THPT) Yªn Hßa B - Tõ Liªm, Hµ Néi. Trang nhËt kÝ ngµy 24/5/1972, ghi tr−íc khi anh hi sinh t¹i chiÕn tr−êng Qu¶ng TrÞ hai th¸ng, b¶y ngµy sau ®ã, ng−êi häc trß nµy ®# nhí lêi d¹y thÇy gi¸o cò - thÇy L−u, vµ nãi r»ng, cho ®Õn lóc nµy, anh míi hiÓu hÕt lêi d¹y cña thÇy. Xin ®−îc trÝch ®o¹n nguyªn v¨n "Lßng tin t−ëng ë con ng−êi còng chÝnh lµ mét nÐt riªng rÊt ®éc ®¸o cña lßng nh©n ®¹o - §iÒu nµy thÇy L−u ® nãi rÊt nhiÒu lÇn víi m×nh tõ 3 n¨m tr−íc, tõ h¬n 2 n¨m tr−íc - Nh−ng ®Õn giê m×nh míi hiÓu mét c¸ch s©u xa vµ ®Çy ®ñ nhÊt". Ng−êi häc trß NguyÔn V¨n Th¹c hiÓu vµ x¸c ®Þnh ®óng ®¾n lÏ sèng cña ®êi m×nh. "Cã thÓ ngµy mai, cuéc ®êi sÏ tr¶ lêi m×nh b»ng luång giã l¹nh ng¾t, nh−ng cã hÒ chi, khi m×nh ® cèng hiÕn cho cuéc dêi mét t©m hån chÝnh trùc vµ cao c¶ - BiÕt yªu vµ biÕt ghÐt - BiÕt l¨n lén trong c¸i b×nh dÞ cña cuéc sèng mµ c¶m hiÓu h¹nh phóc kh«ng cã g× so s¸nh næi. BiÕt sèng cao th−îng, v−¬n lªn trªn tÊt c¶ nh÷ng nh÷ng g× tÝnh to¸n c¸ nh©n mßn mái vµ c»n cçi. Ph¶i, m×nh ph¶i sèng nh− vËy, ph¶i cèng hiÕn cho cuéc ®êi mét t©m hån nh− thÕ - §©y lµ m¬ −íc, lµ nguyÖn väng, quyÕt t©m vµ còng lµ tr¸ch nhiÖm m×nh ph¶i lµm. Ph¶i lµm". ChÝnh v× thÕ ta kh«ng thÓ quªn ®−îc c«ng ¬n cña thÇy c«. ThÇy c« gi¸o lµ ng−êi h−íng dÉn, båi d−ìng, truyÒn ®¹t cho ta nh÷ng kinh nghiÖm mµ nh©n lo¹i ®# tÝch luü trong suèt qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi vÒ khoa häc tù nhiªn, khoa häc x# héi vµ kinh nghiÖm sèng ®Ó më réng trÝ ãc cho chóng ta. ThÇy c« http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 4 kh«ng chØ cho chóng ta tri thøc mµ cßn rÌn luyÖn cho chóng ta bµi häc lµm ng−êi. Lóc cßn bÐ th¬ thÇy c« d¹y ta tõng ch÷ c¸i, tõng con sè, råi theo n¨m th¸ng chóng ta dÇn lín lªn thÇy c« d¹y ta nh÷ng ®iÒu hiÓu biÕt cao h¬n, réng h¬n ®Ó gi¸o dôc ta thµnh ng−êi cã tri thøc, cã ®¹o ®øc. C¸c thÇy c« ®# “V× lîi Ých tr¨m n¨m trång ng−êi”, ®µo t¹o chóng ta thµnh nh÷ng ng−êi h÷u Ých. T¹i sao danh häa ý Lª-«-na ®¬ Vanh xi (1452 - 1519) cã thÓ trë thµnh ®Ønh cao cña thêi Phôc h−ng vµ thÕ giíi. V× «ng cã ng−êi thÇy lµ häa sÜ Vª-r«-ki-«. Tho¹t ®Çu thÇy b¾t cËu bÐ häc trß vÏ qu¶ trøng gµ mÊy chôc ngµy liÒn. Bëi «ng muèn cho nhµ häa sÜ thiªn tµi t−¬ng lai biÕt "trong mét ngh×n c¸i trøng, kh«ng bao giê cã hai c¸i hoµn toµn gièng nhau...Do vËy nÕu kh«ng cè c«ng luyÖn tËp th× kh«ng vÏ ®óng ®−îc ®©u...§ã cßn lµ c¸ch luyÖn m¾t cho tinh, luyÖn tay cho dÎo". C¸c thÇy c« gi¸o lµ ng−êi "mµi s¾t nªn kim", c«ng lao biÕt bao ! ThËt ®óng nh− nhµ th¬ Bïi §¨ng Sinh, hiÖn nay ®# lµ nhµ gi¸o k× cùu, lóc cßn ngåi trªn ghÕ nhµ tr−êng ®# viÕt : “§åi cao th¾m s¾c ti g«n Trång hoa thÇy ® trång lu«n c¶ ng−êi” C¸c thÇy, c¸c c« ®ang lµm mét nghÒ cao quý nhÊt, nghÒ d¹y häc, nghÒ mµ d©n téc ta vèn rÊt coi träng, quan t©m vµ biÕt ¬n. ¤ng cha ta th−êng nãi : “Muèn sang th× b¾c cÇu kiÒu Muèn con hay ch÷ ph¶i yªu kÝnh thÇy” V× häc sinh th©n yªu, c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o ®# lu«n lu«n quan t©m ®Õn sù tiÕn bé, vui s−íng tr−íc sù tr−ëng thµnh cña chóng ta, tr¨n trë tr−íc thiÕu sãt mµ chóng ta m¾c ph¶i. Tõ c¸i n«i lµ nhµ tr−êng, t×nh c¶m g¾n bã gi÷a chóng ta vµ c¸c thÇy c« lµ mét t×nh c¶m ®Æc biÖt, s©u s¾c. T×nh c¶m ®ã sÏ cïng ®i suèt cuéc ®êi, ®éng viªn, n©ng ®ì chóng ta tr−ëng thµnh. Mäi ng−êi chóng ta ph¶i kh¾c ghi vµ biÕt ¬n. Ph¶i ghi nhí trong lßng, ®¹o thÇy trß lµ mét trong nh÷ng ®¹o lín, gi÷ cho x# héi lµnh m¹nh, v÷ng ch¾c. L¹i xin kÓ víi c¸c b¹n mét c©u chuyÖn mµ nh©n vËt häc trß hiÖn vÉn ®ang sèng vµ lµ mét nhµ th¬ næi tiÕng cña chóng ta. ChuyÖn cña nhµ th¬ Hoµng CÇm, thi sÜ yªu th−¬ng cña miÒn Kinh B¾c, c¸i n«i cña v¨n hãa ViÖt Nam. Nhµ th¬ ®# lµm cho con s«ng §uèng thµnh dßng s«ng tr÷ t×nh, dßng s«ng thi ca. N¨m häc 1935 - 1936, Hoµng CÇm häc víi thÇy Hoµng Ngäc Ph¸ch, còng lµ mét nhµ v¨n (t¸c gi¶ Tè T©m, thiªn tiÓu thuyÕt l#ng m¹n vµo lo¹i më ®Çu v¨n ch−¬ng l#ng m¹n). Ai ngê sau ®ã Ýt l©u, l¹i lÊy chÞ g¸i hä thÇy gi¸o m×nh. Mét ngµy tÕt ë thÞ x# B¾c Ninh, khi hai vî chång thi sÜ ®i chóc tÕt hä hµng, vµo nhµ thÇy, theo t«n ti trËt tù, thÇy cø mét ®iÒu "th−a b¸c", hai ®iÒu "th−a b¸c". Vî nhµ th¬ còng th¶n nhiªn "cËu c©u, t«i t«i" mÆc dï kÐm ®Õn trªn 20 tuæi. Song Hoµng CÇm th× kh«ng d¸m. ¤ng lÔ phÐp x−ng "con", gäi "thÇy". VÒ nhµ, bµ vî phµn nµn : - Sao m×nh l¹i x−ng "con" víi cËu Êy ? CËu Êy lµ em m×nh chø ! Hoµng CÇm ®# qu¶ quyÕt tr¶ lêi : - Anh ph¶i t«n träng c¸i ®iÒu cã tr−íc. Tr−íc khi anh lµ chång em, anh ®# lµ häc trß cña «ng Ph¸ch tõ l©u råi. Ng−êi thÇy gi¸o Êy ®# cã c«ng lín ®µo t¹o ®−îc ra anh h«m nay ®Êy em ¹ ! Lßng biÕt ¬n thÇy c« lµ ph¶i biÕt gi÷ ®óng "§¹o". Nh−ng cao h¬n, ph¶i ®−îc thÓ hiÖn b»ng hµnh ®éng cô thÓ. Muèn vËy chóng ta ph¶i häc tËp tèt, ®¹t nhiÒu thµnh tÝch cao. §©y còng chÝnh lµ ®¹o lÝ lµm ng−êi, lµ c¸ch øng xö cña ng−êi cã nh©n c¸ch. §Êt http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 5 n−íc ta cã rÊt nhiÒu tÊm g−¬ng ®¸ng ®Ó noi theo nh− ng−êi häc trß con vua Thñy TÒ cña thÇy Chu V¨n An. BiÕt lµ tr¸i mÖnh Ngäc Hoµng, tÊt bÞ chÕt chÐm, nh−ng vÉn tu©n theo lêi d¹y b¶o nh©n nghÜa cña thÇy. B¸c Hå tõng d¹y : “KÎ cã tµi mµ kh«ng cã ®øc lµ ng−êi v« dông, ng−êi cã ®øc mµ kh«ng cã tµi th× lµm viÖc g× còng khã”. NÒn t¶ng cña con ng−êi vÉn lµ ®¹o ®øc, ®¹o ®øc kÕt hîp víi tµi n¨ng th× lµm chuyÖn g× còng thµnh c«ng. X# héi hiÖn ®¹i ngµy nay, vÊn ®Ò ®¹o ®øc ®ang cßn nhiÒu c¸i ®Ó quan t©m, ®ã lµ t×nh tr¹ng häc sinh v« lÔ, v« ¬n b¹c nghÜa víi thÇy c«. ThËm chÝ cã hµnh vi l¨ng m¹, c«n ®å. TÊt c¶ ®Òu bÞ chª tr¸ch, lªn ¸n gay g¾t. Trong bèi c¶nh nh− thÕ, thiÕt nghÜ, lßng biÕt ¬n lµ mãn quµ gi¸ trÞ nhÊt, lµ b«ng hoa t−¬i th¾m nhÊt ®Ó c¸c thÕ hÖ häc sinh d©ng tÆng thÇy c« kÝnh yªu. §©y kh«ng ph¶i chØ lµ bæn phËn vµ nghÜa vô mµ cßn lµ thø t×nh c¶m cao quÝ, thiªng liªng, ë ®©u, lóc nµo còng cÇn g×n gi÷, nªu cao. §Ò sè 3 Xin mÑ h·y yªn t©m Bµi lµm Con ®# m−êi l¨m tuæi råi mÑ ¬i, ®# lín kh«n, con biÕt r»ng mÑ rÊt lo l¾ng cho con khi con ®i ®©u, nh−ng mÑ ¬i, con biÕt m×nh ph¶i lµm g× khi kh«ng cã bè mÑ ë bªn vµ “xin mÑ h#y yªn t©m vÒ con”. T«i cã mét ng−êi mÑ tuyÖt vêi, mÑ rÊt khÐo tay, mÑ nÊu ¨n còng kh¸ ngon. Nh−ng t«i kh«ng ®−îc lÊy mét phÇn cña mÑ. Con g¸i lín råi mµ t«i rÊt vông vÒ, tr−íc khi lµm viÖc g× mÑ còng dÆn t«i cÆn kÏ. Lóc nµo mÑ còng lo l¾ng v× ë c¸i tuæi ®ang ph¸t triÓn, c¸i tuæi dËy th×, mÑ sî søc khoÎ bÞ gi¶m sót, t×nh c¶m ch«ng chªnh, suy nghÜ ch−a chÝn ch¾n ¶nh h−ëng tíi häc tËp. Råi mÑ sî, ®êi sèng ph¸t triÓn, cµng ngµy ph−¬ng tiÖn giao th«ng cµng tÊp nËp, ®Ï bÞ tai n¹n. MÑ kh«ng yªn t©m, d¹o ®Çu, mçi khi ph¶i ®i häc xa, t«i ®¹p xe ®i tr−íc, mÑ xe m¸y theo sau. L©u dÇn, t«i th¹o ®−êng mÑ kh«ng kÌm t«i n÷a, nh−ng tranh thñ, mÑ vÉn th−êng ghÐ vµo chç t«i häc. Cã nh÷ng h«m t«i häc vÒ khuya, mÑ lo kh«ng ngñ ®−îc, ngåi ë ghÕ chê tíi khi t«i vÒ nhµ míi im lÆng ng¶ l−ng. Nh−ng con ng−êi t«i qu¸ v« t©m, vÒ nhµ mét c¸i, chµo mÑ lµ ch¹y tãt lªn tÇng, t«i còng ch¼ng ®Ó ý t©m tr¹ng mÑ nh− thÕ nµo. Cø thÕ ! L¹i cã lÇn mÑ nãi g× ®ã, khi t«i ®ang lµm bµi tËp khã qu¸, h×nh nh− mÑ hái ch×a kho¸ ®Ó ë ®©u. T«i g¾t lªn víi mÑ "mÑ t×m ®i sao cø hái con nhiÒu thÕ !". MÑ kh«ng nãi g×, thui thñi mét m×nh ®i xuèng nhµ. Thùc ra t«i còng biÕt lµm mäi viÖc, chØ kh«ng cÈn thËn ®−îc nh− mÑ th«i. C¸i chÝnh lµ cã mÑ lµm hÕt nªn t«i û l¹i, ®©m ra l−êi. Cßn nhí, th¸ng tr−íc, h«m sinh nhËt c¸i H¶o, b¹n th©n cña t«i, T«i xin ®i, mÑ ®ång ý, tr−íc khi ®i mÑ dÆn t«i nµo lµ vÒ sím, nµo lµ ®i ®−êng cÈn thËn, kh«ng ®−îc la cµ. TiÖc sinh nhËt thËt vui, nh−ng nhí lêi mÑ dÆn, t«i ®# xin phÐp ra vÒ . Ai ngê, gi÷a ®−êng xe bÞ thñng x¨m, d¾t bé mét qu#ng míi cã hiÖu söa xe. VÒ ®Õn nhµ ®# kho¶ng 10h15’, må h«i nhÔ nh¹i, t«i vµo nhµ, kh«ng thÊy mÑ chê t«i nh− mäi khi. Ch¾c mÑ giËn, t«i më cöa råi l¼ng lÆng lªn phßng nh− mäi khi, còng sî mÑ m¾ng. Nh−ng råi mÑ gäi xuèng, dÆn ngµy mai gióp mÑ lµm b÷a s¸ng cho c¶ nhµ v× mÑ c¶m thÊy khã chÞu trong ng−êi. MÆt t«i xÞ ngay ra. MÑ liÒn b¶o "nÕu con c¶m thÊy kh«ng lµm ®−îc th× http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 6 th«i”. T«i kh«ng nãi mét lêi nµo. §ªm Êy t«i ch¼ng ngñ ®−îc, sao mÑ kh«ng tr¸ch, ch¾c mÑ kh«ng th−¬ng m×nh n÷a v× m×nh kh«ng vÒ ®óng giê, kh«ng ch¨m sãc mÑ lóc èm ®au. T«i nhí cã h«m b¸c HiÒn gÇn nhµ sang ch¬i kÓ chuyÖn b¸c èm chÞ An ch¨m sãc rÊt chu ®¸o mÑ nghe, nÐt mÆt buån buån. Nh−ng mÑ kh«ng nãi ra ch¾c mÑ gi÷ thÓ diÖn cho t«i. NghÜ thÕ, t«i thÊy hèi hËn. T«i quyÕt ®Þnh dËy sím lµm b÷a s¸ng ®Ó chuéc lçi víi mÑ. §ªm nay ®èi víi t«i dµi d»ng dÆc nh− mét n¨m ®# tr«i qua. S¸ng t«i cè dËy thËt sím ®Ó gióp mÑ, t«i s÷ng sê c¶ ng−êi thÊy mÑ ®# lµm xong, t«i tr¸ch mÑ sao mÑ kh«ng ®Ó cho con lµm. MÑ l¹i b¶o, vÉn nh− nh÷ng lÇn tr−íc : Con th× biÕt lµm g×. Nh−ng t«i muèn chøng minh cho mÑ thÊy t«i cã thÓ lµm ®−îc. Ngay buæi s¸ng h«m ®ã, ®i häc vÒ sím, t«i ®# nÊu b÷a tr−a víi mét sù cè g¾ng cËt lùc. Khi mÑ vÒ c¬m n−íc nÊu xong, cã ®iÒu c¸i bÕp thµnh mét b#i chiÕn tr−êng. Kh«ng ngê, mÑ «m t«i vµ khãc : con g¸i mÑ ®# lín thËt råi. ThÕ råi, hai mÑ con t«i võa dän dÑp võa nãi chuyÖn. T«i hái mÑ cã giËn t«i kh«ng, mÑ chØ c−êi, b¶o : sao mÑ l¹i giËn con ®−îc chø. T«i hái, con lµm g× còng sai mµ mÑ ch¼ng tr¸ch mãc. MÑ nãi : mÑ biÕt con sÏ biÕt lçi vµ söa ch÷a, v× mÑ sinh ra con mµ. R¬m rím n−íc m¾t, t«i cè hái thªm. T¹i sao khi con g¾t mÑ, mÑ kh«ng nãi g×. MÑ gi¶i thÝch v× ë tuæi t«i tÝnh khÝ thÊt th−êng, ë tuæi nµy con ng−êi hay ph¹m ph¶i nh÷ng sai lÇm kh«ng tr¸ch ®−îc. T«i oµ lªn khãc, mÑ «i sao mÑ tèt víi con vËy, mÑ b¶o v× mÑ lµ mÑ cña con. T«i «m chÇm lÊy mÑ, mÑ lau n−íc m¾t cho t«i, t«i nãi lÝ nhÝ : MÑ ¬i ! Xin mÑ h#y yªn t©m, con sÏ lµm tÊt c¶ ®Ó bï ®¾p l¹i nh÷ng g× mÑ ®# lo l¾ng cho con. MÑ lµ tÊt c¶ cña con, lµ cuéc sèng cña con, con sÏ cè g¾ng häc tËp tèt ®Ó xøng ®¸ng lµ ®øa con ngoan cña mÑ. MÑ ®# gióp con tØnh giÊc, c¶m nhËn ®−îc gi¸ trÞ cña gia ®×nh vµ t×nh mÑ, c¶m ¬n mÑ nhÐ. Dï ë ®©u hay ë n¬i nµo con vÉn lµ con mÑ, nÕu ai cßn diÔm phóc cã mÑ ë bªn ch¨m sãc, h#y dµnh mét chót thêi gian quý b¸u cña m×nh cho mÑ, ®Ó sau nµy kh«ng ph¶i hèi hËn. MÑ ¬i mÑ h#y yªn t©m, mÑ h#y gi÷ g×n søc khoÎ, mÑ kh«ng ph¶i lo l¾ng cho con n÷a v× con ®# lín råi. §Ò sè 4 C¶m nghÜ khi ®äc Phß gi¸ vÒ kinh cña TrÇn Quang Kh¶i Bµi lµm Hµo khÝ §«ng A (chiÕt tù ch÷ TrÇn viÕt theo H¸n tù) khëi ph¸t bëi chiÕn th¾ng ®Õ quèc Nguyªn - M«ng lÇn thø nhÊt - 1258 ®# ®−îc kh¼ng ®Þnh rùc rì, hïng hån b»ng c¸c chiÕn c«ng vang déi trong hai lÇn ®¹i th¾ng 1285, 1287 sau ®ã. Con ch¸u cña nh÷ng “Ng−êi lÝnh giµ ®Çu b¹c, kÓ mi chuyÖn Nguyªn Phong” ®# lµm cho kÎ x©m l−îc h#i hïng ngay c¶ khi chóng yªn æn vÒ n−íc - “Nghe tiÕng trèng ®ång mµ tãc trªn ®Çu b¹c tr¾ng” (§ång cæ thanh trung b¹ch ph¸t sinh). §ã lµ søc m¹nh toµn diÖn cña d©n téc d−íi thêi nhµ TrÇn trªn c¬ së ý thøc tù c−êng, tù chñ. http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 7 KhÝ ph¸ch hµo hïng Êy ®# vang ®éng thµnh c¶m høng yªu n−íc ®−îc biÓu hiÖn mét c¸ch tËp trung, ®a d¹ng trong th¬ v¨n. Tõ mét lêi hÞch thiÕt tha tr−íc khi l©m trËn, bµi phó hµo s¶ng, håi quang mÊy chôc n¨m sau ®Õn nh÷ng tø tuyÖt, nh÷ng ngò ng«n 4 c©u, 20 ch÷ ngay trong cuéc chiÕn. Phß gi¸ vÒ kinh cña TrÇn Quang Kh¶i lµ mét trong nh÷ng bµi nh− thÕ. Cuèi n¨m 1284 ®Çu n¨m 1285, qu©n Nguyªn- M«ng µo ¹t tÊn c«ng n−íc ta lÇn thø hai. T×nh thÕ ®Êt n−íc hiÓm nghÌo, c¸c vua TrÇn ph¶i dêi kinh ®« t×m ph−¬ng kÕ chèng ®ì. Nh−ng chØ qua mïa xu©n n¨m 1285, qu©n ta ®# chuyÓn thÕ tÊn c«ng. Th¸ng t−, trong trËn ®¸nh t¹i Hµm Tö, mét ®Þa ®iÓm trªn s«ng Hång t¹i huyÖn Kho¸i Ch©u (tØnh H−ng Yªn ngµy nay) t−íng TrÇn NhËt DuËt ®# ph¸ tan ®¹o qu©n Th¸t §¸t, b¾t sèng giÆc ¤ M# Nhi. (Trong §¹i c¸o b×nh Ng« sau nµy NguyÔn Tr#i nhÇm sù viÖc nªn viÕt “Cöa Hµm Tö b¾t sèng Toa §«, s«ng B¹ch §»ng giÕt t−¬i ¤ M”). Th¸ng 6, TrÇn Quang Kh¶i th¾ng tiÕp trËn Ch−¬ng D−¬ng, ®uæi ®¹o qu©n chñ lùc cña Tho¸t Hoan ch¹y dµi lªn phÝa b¾c, gi¶i phãng Th¨ng Long, r−íc vua TrÇn trë l¹i kinh thµnh. Trong kh«ng khÝ Êy, «ng ngÉu høng cao ®é lµm nªn Tông gi¸ hoµn kinh s− (Phß xa gi¸ nhµ vua vÒ l¹i kinh ®«) danh bÊt h− truyÒn. Cïng kho¶ng thêi gian nµy, vua TrÇn khi ®Õn tÕ ë nhµ Th¸i miÕu còng øng khÈu hai c©u : "X t¾c l−ìng håi lao th¹ch m / S¬n hµ thiªn cæ ®iÖn kim ©u". NghÜa lµ "§Êt n−íc hai phen bon ngùa ®¸ /Non s«ng ngh×n thña v÷ng ©u vµng", cïng mét m¹ch c¶m høng yªu n−íc, tù hµo d©n téc. Bµi th¬ chØ bèn c©u, theo lèi n¨m ch÷ m¹ch l¹c, gän gµng. Hai c©u ®Çu kÓ l¹i hai chiÕn c«ng hiÓn h¸ch võa míi ®ã, ®ang cßn t−¬i nguyªn kh«ng khÝ chiÕn th¾ng. Cã nÐt ®Æc biÖt lµ tr×nh tù c¸c chiÕn c«ng kh«ng ®−îc nªu theo diÔn biÕn thêi gian tr−íc sau. ChiÕn th¾ng Ch−¬ng D−¬ng tr−íc, Hµm Tö sau. C¸ch tr×nh bµy nh− thÕ lµ theo c¸i l«-gÝc cña c¶m høng. TrËn sau míi h¬n vµ còng vang déi h¬n. ChÝnh nhê chiÕn th¾ng Ch−¬ng D−¬ng mµ Tho¸t Hoan ph¶i bá ch¹y, Th¨ng Long ®−îc gi¶i phãng. ChÝnh nhê chiÕn th¸ng Ch−¬ng D−¬ng mµ cã c¸i kh«ng khÝ r¹o rùc phÊn chÊn trong ngµy “vÒ l¹i thñ ®«” nµy. Lêi th¬ rÊt c« ®óc, vÎn vÑn m−êi ch÷, nªu hai sù viÖc lµ “c−íp gi¸o giÆc” vµ “b¾t qu©n thï”. Song qua hai h×nh ¶nh nµy ng−êi ®äc c¶m nhËn ®−îc niÒm phÊn chÊn, h©n hoan. §óng lµ c©u th¬ ®¨ng ®èi bªn ngoµi ®anh ch¾c, bªn trong chøa chan xóc c¶m. C¶m xóc theo kiÓu c« l¹i. Sù c« ®óc nµy t¹o ra mét thÕ n¨ng, kh¶ n¨ng kh¬i http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 8 gîi ng−êi ®äc suy ngÉm. Mét trong nh÷ng ®Æc tr−ng thÈm mÜ cña thi ph¸p cæ lµ gîi, Ýt chó träng kÓ, t¶. Hai c©u th¬ sau lµ lêi ®éng viªn, quyÕt t©m x©y dùng,b¶o vÖ nÒn th¸i b×nh cña giang s¬n, ®Êt n−íc. Nguyªn v¨n : Th¸i b×nh tu trÝ lùc V¹n cæ thö giang san VÉn tr×nh bµy theo lèi ngò ng«n nh− tr−íc nh−ng l¹i ®Æt ra mét nhiÖm vô, mét yªu cÇu hoµn toµn míi. Th«ng th−êng, sau chiÕn th¾ng ng−êi ta dÔ tho¶ m#n, dÔ say s−a víi vinh quang, bá lì mét kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt chuÈn bÞ cho t−¬ng lai. TrÇn Quang Kh¶i ®# cã nhËn thøc hoµn toµn ®óng vµ ®Æt vÊn ®Ò mét c¸ch kÞp thêi vÒ nh÷ng c«ng viÖc thêi hËu chiÕn. ¤ng hiÓu r»ng nh÷ng c«ng viÖc cña mét ®Êt n−íc sau chiÕn tranh lµ hÕt søc bén bÒ. Th¸i ®é vµ hµnh ®éng ë thêi k× th¸i b×nh rÊt cÇn ph¶i tËp trung lµ “tu trÝ lùc”. “Tu” lµ häc tËp, båi®¾p, “trÝ lùc” lµ trÝ tuÖ, kh¶ n¨ng. ý th¬ vÉn tiÕp tôc gîi cho ng−êi ®äc hiÓu thªm r»ng, ®Êt n−íc vÉn ®ang ®ßi hái, cßn yªu cÇu nh÷ng con ng−êi chiÕn th¾ng nµy nhiÒu cèng hiÕn h¬n n÷a. Cã nh− vËy míi cã sù yªn b×nh, v÷ng ch#i mu«n n¨m. Mét ý th¬ ®Çy tinh thÇn tr¸ch nhiÖm. Bµi th¬ cã c¸i hå hëi, phÊn chÊn tét cïng tr−íc nh÷ng chiÕn th¾ng, nh÷ng chiÕn c«ng. NiÒm tù hµo, niÒm say mª, tinh thÇn l¹c quan thËt bay bæng phï hîp víi hµo khÝ §«ng A thña Êy. Nh−ng ®©y còng lµ mét niÒm vui rÊt lÝ trÝ, rÊt tØnh t¸o s¸ng suèt cña con ng−êi ý thøc ®−îc gi¸ trÞ trän vÑn cña niÒm vinh quang. MÆt kh¸c phï hîp víi phong c¸ch ng«n ng÷, uy thÕ cña vÞ t−íng quèc ®Çu triÒu. KÕt cÊu chÆt chÏ, cã søc kh¸i qu¸t cao, c¶m xóc c« ®äng l¹i võa cã kh¶ n¨ng gîi më ý t−ëng ®# t¹o ra mét sù thèng nhÊt néi dung vµ h×nh thøc theo kiÓu tuyªn ng«n riªng biÖt. §Êy chÝnh lµ nÐt ®Æc s¾c cña Phß gi¸ vÒ kinh. Cho ®Õn h«m nay bµi th¬ vÉn sèng trong niÒm tù hµo d©n téc, vÉn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ thêi sù nãng hæi, vÉn lµ mét bµi häc. Bµi häc vÒ ý thøc, tr¸ch nhiÖm x©y dùng ®Êt n−íc v÷ng m¹nh sau chiÓn tranh. §Ò sè 5 C¶m nghÜ vÒ vÎ ®Ñp con ng−êi qua truyÖn ng¾n Lo H¹c cña Nam Cao. http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 9 Bµi lµm Mçi mét nhµ v¨n ®Òu cã c¶m høng s¸ng t¸c riªng cña m×nh. Nam Cao còng vËy, «ng lµ mét nhµ v¨n chuyªn viÕt truyÖn ng¾n lÊy c¶m høng s¸ng t¸c tõ nh÷ng ng−êi n«ng d©n trong x# héi cò, ca ngîi vÎ ®Ñp néi t©m tiÒm tµng cña hä. TruyÖn ng¾n Lo H¹c lµ mét tiªu biÓu trong sè ®ã. VÎ ®Ñp cña nh÷ng ng−êi n«ng d©n nghÌo khæ ®−îc nhµ v¨n thÓ hiÖn mét c¸ch kh¸ch qua, s©u s¾c vµ truyÒn c¶m qua bøc ch©n dung cña L#o H¹c. Tr−íc hÕt vÎ ®Ñp Êy béc lé ë lèi sèng t×nh nghÜa. L#o rÊt th−¬ng “cËu vµng” - tªn th©n mËt l#o ®Æt cho con chã vµng. §ã lµ kØ niÖm vÒ ®øa con trai. Mét trËn èm ®# khiÕn cho cuéc sèng cña l#o cµng tóng bÊn, c¬m l#o ¨n mçi b÷a còng ch¼ng ®ñ no nãi g× tíi viÖc nu«i thªm con vµng. Cuèi cïng l#o ph¶i quyÕt ®Þnh b¸n, mÆc dï con vµng ®# g¾n bã víi l#o trong nh÷ng ngµy l#o c« ®¬n nhÊt. Cã ®iÒu l#o ®# b¨n kho¨n day døt nhiÒu lÇn. Khi sang nhµ «ng gi¸o kÓ vÒ viÖc b¸n chã, l#o cè tá râ sù vui vÎ, nh−ng l#o "c−êi mµ nh− mÕu, ®«i m¾t Çng Ëng n−íc, mÆt l#o ®ét nhiªn co róm l¹i, nh÷ng nÕp nh¨n x« l¹i víi nhau, Ðp cho n−íc m¾t ch¶y ra, c¸i ®Çu l#o nghÑo vÒ mét bªn vµ c¸i miÖng mãm mÐm cña l#o mÕu nh− con nÝt, l#o hu hu khãc". L#o tù tr¸ch m×nh b»ng nµy tuæi ®Çu råi cßn ®¸nh lõa mét con chã. C¸ch mét con ng−êi, nhÊt lµ ng−êi nghÌo khæ ®èi xö víi mét con vËt lµ sù thÓ hiÖn nh©n c¸ch râ rµng nhÊt, b¶n chÊt nhÊt. ChØ ai sèng b»ng t×nh nghÜa, míi biÕt g¾n bã, tri ©n dÉu lµ víi mét con vËt. ChØ ai cao th−îng míi biÕt xÊu hæ, ©n hËn tr−íc hµnh vi mµ m×nh coi lµ ph¶n tr¾c tr−íc mét con vËt. VÎ ®Ñp cã søc m¹nh nhÊt trong con ng−êi lµ t×nh th−¬ng yªu, ®øc hi sinh cao c¶. Bao trïm tÝnh c¸ch l#o H¹c chÝnh lµ tÊm lßng, ®ø tÝnh nµy. Th−¬ng con, l#o cè g¾ng dµnh dôm tiÒn cho con c−íi vî, cè gi÷ lÊy m¶nh v−ên cho con, dï cuéc sèng cã khã kh¨n, khæ së thÕ nµo. L#o cè g¾ng thu vÐn sao cho kh«ng phiÒn ®Õn ng−êi kh¸c. L#o göi «ng gi¸o ba m−¬i ®ång b¹c phßng khi l#o chÕt cã tiÒn lµm ma. Lßng tù träng ®# kh«ng cho phÐp l#o nhËn sù gióp ®ì giÊu giÕm cña «ng gi¸o. §ã lµ phÈm chÊt kiªn c−êng cña ng−êi n«ng d©n nghÌo khæ. Nh−ng ®au ®ín thay, chÝnh nh÷ng phÈm chÊt lín lao nµy ®# dÉn l#o ®Õn víi c¸i chÕt. L#o H¹c chñ ®éng chän c¸i chÕt, nghÜa lµ l#o ®# hµnh ®éng quyÕt liÖt nhÊt, x¶ th©n ®Ó b¶o vÖ vÎ ®Ñp con ng−êi, vÎ ®Ñp lµm ng−êi. Trong truyÖn ng¾n Lo H¹c, h×nh ¶nh «ng gi¸o còng ngêi s¸ng. ¤ng gi¸o ®¹i diÖn tiªu biÓu cho t×nh yªu th−¬ng, chia xÎ, sù ®ång c¶m, niÒm tin ë vÎ ®Ñp con ng−êi vµ còng chÝnh lµ mét vÎ ®Ñp. NhÊt lµ trong mét x# héi mµ v× nghÌo khæ qu¸ ng−êi ta nghi ngê nhau, kh«ng thÓ ®Õn ®−îc víi nhau, kh«ng tin vµo sù tèt ®Ñp cña nhau. VÎ ®Ñp con ng−êi trong truyÖn ng¾n Lo H¹c cña Nam Cao ®−îc x©y dùng trªn c¶nh nghÌo khã cña ng−êi n«ng d©n trong x# héi cò. Nh−ng ®ã lµ vÎ ®Ñp cña con ng−êi ViÖt Nam, nªn dÉu thêi "®ãi nghÌo trong r¬m r¹, v¨n chiªu hån tõng thÊm giät m−a r¬i" (ChÕ Lan Viªn) nµy ®# qua ®i l©u råi, vÎ ®Ñp Êy vÉn lung linh ¸nh s¸ng vµ ®Çy søc lay ®éng. §Ò sè 6 Quª h−¬ng trong th¬ TÕ Hanh http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 10 Bµi lµm Quª h−¬ng trong xa c¸ch lµ nguån ®Ò tµi v« tËn, lµ c¶ mét dßng c¶m xóc d¹t dµo, lÊp l¸nh suèt ®êi th¬ TÕ Hanh. C¸i lµng quª nghÌo ë mét cï lao trªn s«ng Trµ Bång ®# nu«i d−ìng t©m hån TÕ Hanh, ®# trë thµnh nguån c¶m xóc v« tËn ®Ó «ng viÕt nªn nh÷ng vÇn th¬ tha thiÕt, lai l¸ng nh− : “Nhí con s«ng quª h−¬ng”, “Quª h−¬ng”, “Trë l¹i con s«ng quª h−¬ng”. Sinh ra vµ lín lªn trªn m¶nh ®Êt miÒn Trung - Qu#ng Ng#i, mét vïng ®Êt c»n cçi, quanh n¨m chØ cã giã vµ c¸t, mét vïng quª nghÌo. Do hoµn c¶nh b¾t buéc, «ng rêi xa quª h−¬ng tõ thuë thiÕu thêi. Trong thêi gian xa quª «ng viÕt rÊt nhiÒu t¸c phÈm, chñ yÕu lµ vÒ quª h−¬ng, b»ng tÊt c¶ nh÷ng t×nh yªu, nçi nhí cña m×nh. Mét vïng ®Êt ®Çy th¬ méng vµ rÊt ®Ñp trong th¬ TÕ Hanh. Trong ®ã cã nãi con s«ng quª mµ «ng g¾n bã : Quª h−¬ng t«i cã con s«ng xanh biÕc N−íc g−¬ng trong soi tãc nh÷ng hµng tre Xa quª, xa c¶ con s«ng. Cã thÓ nãi ®ã lµ nçi ®au cña «ng. Qua nh÷ng kØ niÖm, håi t−ëng vÒ con s«ng trong “nçi nhí con s«ng quª h−¬ng”, TÕ Hanh ®# thÓ hiÖn mét t×nh yªu quª h−¬ng tha thiÕt, m#nh liÖt, mét h×nh ¶nh quª h−¬ng th©n thiÕt, ruét rµ. - Lµng t«i ë vèn nghÒ chµi l−íi N−íc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngµy s«ng - Quª h−¬ng t«i cã con s«ng xanh biÕc N−íc g−¬ng trong soi tãc nh÷ng hµng tre ThÕ ®Êy, quª h−¬ng trong th¬ TÕ Hanh hiÖn lªn ®Ñp vµ m¸t dÞu nh− vËy. Cßn ng−êi d©n quª th× m¹nh mÏ, tinh tÕ, sèng ®éng : D©n chµi l−íi lµn da ng¨m d¸m n¾ng Cã th©n h×nh nång thë vÞ xa x¨m ChØ cã ai lµ con ng−êi cña s«ng n−íc, v¹n chµi míi cã thÓ t¹o ®−îc h×nh ¶nh ng−êi d©n chµi gi÷a ®Êt trêi lång léng giã víi ®ñ h×nh khèi, mµu s¾c vµ h−¬ng vÞ. ChÊt muèi mÆn nång ngÊm vµo th©n h×nh ng−êi d©n quª h−¬ng còng nh− ngÊm s©u vµo lµn da, thí thÞt vµo tËn t©m hån th¬ TÕ Hanh. B»ng giäng th¬ gi#i bµy, ph¬i tr¶i, «ng ®# kÓ vÒ kØ niÖm tuæi th¬ t−¬i ®Ñp : Khi mÆt n−íc chËp chên con c¸ nh¶y B¹n bÌ t«i tôm n¨m tôm bÈy... T«i ®−a tay «m n−íc vµo lßng S«ng më n−íc «m t«i vµo d¹ Cao h¬n, trong xa c¸ch, nh−ng víi søc m¹nh cña t×nh quª, kh«ng chØ cã h×nh ¶nh ®Æc tr−ng cña quª h−¬ng "Mµu n−íc xanh, c¸ b¹c c¸nh buåm v«i / Tho¶ng con thuyÒn rÏ sãng ch¹y ra kh¬i" hiÖn ra mµ nhµ th¬ cßn c¶m nhËn ®−îc c¶ mïi vÞ quª : Nay xa c¸ch lßng t«i lu«n t−ëng nhí T«i thÊy nhí c¸i mïi nång mÆn qu¸ Quª h−¬ng TÕ Hanh lµ mét lµng chµi nghÌo, ng−êi d©n sèng cÇn cï, khã nhäc, thÕ nh−ng khi nhí vÒ quª, «ng l¹i chØ thÊy vÎ ®Ñp t−¬i s¸ng. Ph¶i ch¨ng ®ã lµ nhê lµng quª Êy cã con s«ng ªm ®Òm, tu¬i t¾n, l¹i gÇn biÓn tù do, phãng kho¸ng vµ nhÊt lµ nhê tr¸i tim tuæi trÎ khoÎ kho¾n ? MÆt kh¸c, cïng t×nh c¶m ®»m th¾m, kØ niÖm s©u l¾ng, http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 11 ®Ñp ®Ï, lêi kÓ theo lèi gi#i bµy, thñ thØ ch©n thËt vµ kh¶ n¨ng miªu t¶ nh÷ng c¶m gi¸c bªn trong ch©n thµnh, méc m¹c, nªn ë th¬ TÕ Hanh, con s«ng trë thµnh mét h×nh t−îng thÈm mÜ, gîi c¶m, ®Çy chÊt tr÷ t×nh. §èi víi TÕ Hanh, quª h−¬ng lu«n lµ b«ng hoa ®Ñp nhÊt trong v−ên hoa. Ca dao, d©n ca d−êng nh− còng ®# ngÊm s©u vµo hån th¬ TÕ Hanh. Dï ë ph−¬ng trêi nµo lßng «ng vÉn nhí quª h−¬ng, nã lu«n d¹t dµo, ch¸y báng trong «ng khiÕn nhµ th¬ thÊy ®−îc h×nh ¶nh quª h−¬ng liªn tôc hiÖn ra. Quª h−¬ng chÝnh lµ søc sèng cña «ng, ë mét khÝa c¹nh nµo ®ã, ta l¹i thÊy t×nh yªu quª h−¬ng cña TÕ Hanh rÊt ®a chiÒu vµ phøc t¹p. Lóc da diÕt, ngËp trµn víi “Nhí con s«ng quª h−¬ng”, nh−ng lóc kh¸c l¹i cho ng−êi ®äc thÊy mét hån th¬ trÎ trung ph¬i phíi cña “Quª h−¬ng”. Nh−ng dï ë gãc ®é, khÝa c¹nh nµo th× nã ®Òu Èn chøa mét t×nh yªu, nçi kh¸t khao ®oµn tô, bµy tá kh¸t väng gÆp gì cô thÓ. Kh«ng nh− th¬ Huy CËn, L−u Träng L− ®Çy chÊt méng ¶o, kh«ng nh− th¬ Hµn MÆc Tö, ChÕ Lan Viªn hun hót sÇu th−¬ng, th¬ TÕ Hanh trong s¸ng, khoÎ m¹nh, ®¾m ®uèi rÊt thùc. Bëi «ng cã mét vïng quª b»ng x−¬ng, b»ng thÞt, mµ «ng lu«n dâi theo b»ng ®«i m¾t rÊt thùc, b»ng tr¸i tim cã ®Þa chØ râ rµng. Suèt nöa ®êi ng−êi, do thêi thÕ, TÕ Hanh ph¶i xa quª, khi trë l¹i sau mïa hÌ ®¹i th¾ng, thèng nhÊt ®Êt n−íc - 1975, con s«ng vµ lµng quª ®# ®æi thay nhiÒu : T«i nh×n s«ng bªn lë bªn båi Tre th−a thít ngËp trµn lau cá Trong ¸nh s¸ng ng¶ nghiªng theo chiÒu giã ThuyÒn m¸y däc ngang tá tr¾ng lßng s«ng Nhµ d©n chµi gi¨ng nh÷ng l−íi ni l«ng Mµu xanh ®á ngêi ngêi ¸nh n−íc K×a bi só n¬i s¸u n¨m vÒ tr−íc GiÆc MÜ bao v©y s¸t hai mèt trung ®éi dµn qu©n C©y mï u kh«ng cßn ng¶ bãng bªn cån C©y xanh tr−íc ®×nh th©n chØ cßn mét nöa T¸c gi¶ thËt sù ngì ngµng : T«i ®i häc bê s«ng bì ngì Quªn c¶ khóc quanh rÏ lèi vµo nhµ Quª h−¬ng ®Ñp ®Ï th¬ méng trong t©m trÝ t¸c gi¶ nay trÇn trôi nh÷ng vÕt th−¬ng chiÕn tranh, vÕt th−¬ng do chia c¾t ®Êt n−íc. T¸c gi¶ võa vui võa ®au buån mét nçi "håi h−¬ng". Trë vÒ, gÆp l¹i, tuæi còng ®# cao, quª h−¬ng th× ®æi thay nh− thÕ, nªn sau nµy, dÉu quª nhµ vÉn mÕn yªu, thæn thøc trong tr¸i tim nhµ th¬, nh−ng th¬ vÒ quª h−¬ng cña TÕ Hanh th× ®# kh¸c. Kh«ng cßn c¸i søc hÊp dÉn cña vÎ ®Ñp trai tr¸ng. Cho nªn, cã thÓ nãi, ng−êi ta chØ cßn nhí ®Õn nh÷ng bµi th¬ vÒ quª h−¬ng, con s«ng quª cña «ng mÊy m−¬i n¨m vÒ tr−íc. Dï sao thÕ còng lµ qu¸ ®ñ víi mét ®êi th¬. Cã thÓ nãi nh÷ng bµi th¬ vÒ quª h−¬ng tr−íc vµ hai m−¬i n¨m sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m cña TÕ Hanh ®# cÊt lªn mét tiÕng ca trong trÎo, nång nµn, th¬ méng vÒ con s«ng hiÒn hßa ®# “t¾m c¶ ®êi t«i”, vÒ c¸i lµng v¹n chµi tõng «m Êp, ru vç tuæi th¬ «ng. Mçi chóng ta mét lÇn n÷a vui mõng khi ®−îc giao tiÕp víi mét hån th¬ khoÎ m¹nh, trong s¸ng song l¹i rÊt ®çi b×nh dÞ mµ s©u s¾c. Nã kh«ng hÒ lµm nÆng ®Çu ta víi nh÷ng http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 12 bãng d¸ng siªu h×nh hay nh÷ng v« thøc u minh, nã chÊp c¸nh méng m¬, båi ®¾p cho mçi chóng ta t×nh yªu quª h−¬ng th¾m thiÕt, lµ ®iÓm trë vÒ b×nh yªn cña ta trong cuéc ®êi nhiÒu b−¬n tr¶i, còng lµ sù th«i thóc ta v−¬n lªn. §Ò sè 7 H×nh ¶nh §¨m S¨n trong ®o¹n trÝch “ChiÕn th¾ng M¬ Tao, M¬ X©y” Bµi lµm §o¹n trÝch "ChiÕn th¾ng Mtao-Mx©y" kh«ng khÐp l¹i b»ng c¸i chÕt mµ lµ sù t−ng bõng cña chiÕn th¾ng, sù lín m¹nh cña mét céng ®ång vµ uy danh vang déi cña ng−êi anh hïng §¨m S¨n. Ng−êi anh hïng sö thi lµ träng t©m miªu t¶ cña bøc tranh hoµnh tr¸ng. TÇm vãc lÉn chiÕn c«ng cña chµng trïm lªn toµn bé chiÕn c«ng, toµn bé thiªn nhiªn vµ x# héi £- ®ª. Trong quan niÖm cña ng−êi d©n téc £-®ª, cuéc chiÕn tõng ®ãng vai trß lµ “bµ ®ì lÞch sö” khiÕn cho céng ®ång ngµy cµng ph¸t triÓn, ngµy cµng cã cuéc sèng Êm no, thÞnh v−îng. Trong sù ph¸t triÓn Êy, ng−êi anh hïng cã vÞ trÝ hÕt søc lín lao tÇm cì. Sau mçi chiÕn c«ng cña ng−êi anh hïng lµ mét lÔ ¨n mõng hoµnh tr¸ng cña céng ®ång ®Ó suy t«n, ca ngîi còng nh− thÓ hiÖn niÒm vui vÒ sù no ®ñ, ®«ng ®óc mçi ngµy. Sau chiÕn th¾ng oanh liÖt tr−íc tï tr−ëng Mtao-Mx©y, §¨m S¨n ®# trë thµnh ng−êi anh hïng giµu cã, hïng m¹nh nhÊt. T«i tí theo vÒ “®Æc nh− bÇy cµ tong”, cña c¶i ®−a vÒ “nhiÒu nh− ong ®i chuyÓn n−íc”. Trµn ngËp trong niÒm vui, §¨m S¨n ®# cho toµn bé téc ¨n mõng chiÕn th¾ng. TiÕng tuyªn bè më héi dâng d¹c vang väng cña chµng khiÕn cho kh¾p rõng nói ©m vang trong kh«ng khÝ h¸o høc. C¶ céng ®ång ng−êi £-®ª vµ ngõ¬i £-ga ®−îc t¸i hiÖn sinh ®éng ®Çy søc sèng. Vµ sõng s÷ng trong x# héi Êy, lµ nÐt ®Ñp võa hoµnh tr¸ng, võa l#ng m¹n cña ng−êi anh hïng §¨m S¨n. NÐt ®Ñp ®−îc ghi nhËn tr−íc tiÖc cña §¨m S¨n trong lÔ ¨n mõng chÝnh kµ nÐt ®Ñp vÒ ngo¹i h×nh vµ søc m¹nh. Chµng ®−îc miªu t¶ víi vÎ ®Ñp vµ søc m¹nh cña mét vÞ thÇn. Ng−êi £-®ª, £-ga ca ngîi §¨m S¨n lµ mét dòng t−íng ch¾c chÕt m−êi m−¬i còng kh«ng lïi b−íc. "M×nh quÊn chÐo mét tÊm mÒn chiÕn, tai ®eo nô, s¸t bªn m×nh nghªng ngang ®ñ gi¸o g−¬m, ®«i m¾t long lanh nh− chim, b¾p ch©n chµng to b»ng c©y xµ ngang, b¾p ®ïi chµng to http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 13 b»ng èng bÔ, søc chµng ngang søc voi ®ùc, h¬i thë chµng Çm Çm tùa sÊm dËy, chµng n»m sÊp th× g#y rÇm sµn, chµng n»m ngöa th× g#y xµ däc". B»ng nghÖ thuËt miªu t¶, so s¸nh gÇn gòi, cô thÓ víi nhiÒu chi tiÕt hÕt søc sinh ®éng, kÕt hîp víi nghÖ thuËt tt× ho#n sö thi vµ c¸ch nãi phãng ®¹i sö thi, ng−êi d©n T©y Nguyªn ®# biÕn ng−êi anh hïng cña hä thµnh mét vÞ thÇn víi tÊt c¶ søc m¹nh héi tô tõ nói rõng, vò trô. Søc m¹nh cña chµng ®−îc so s¸nh víi nh÷ng g× m¹nh nhÊt, ®Ñp nhÊt cña thiªn nhiªn. Vèn ngang tµng tõ trong bông mÑ, tr¶i qua bao cuéc chiÕn, §¨m S¨n ®# lín lªn vµ trë thµnh chiÕn thÇn. Chµng cã tÊt c¶ vÎ ®Ñp còng nh− søc m¹nh cña thÇn linh qua trÝ t−ëng t−îng bay bæng k× diÖu vµ lßng mÕn yªu v« h¹n cña ng−êi T©y Nguyªn. Kh«ng chØ cã søc m¹nh dòng m#nh chµng cßn cã vÎ ®Ñp l#ng m¹n : “chµng n»m trªn vâng, tãc th¶ trªn sµn, høng tãc chµng ë d−íi ®Êt lµ mét c¸i nong hoa, ®Çu ®éi kh¨n nhiÔu, vai mang mò hoa, chµng ¨n kh«ng biÕt no, uèng kh«ng biÕt say, trß chuyÖn kh«ng biÕt ch¸n”. To¸t lªn tõ c©u ch÷ mét chµng §¨m S¨n hoµ ®ång vui vÎ. Kh«ng hÒ ph©n biÖt ®Þa vÞ cao thÊp giµu hÌn. §¨m S¨n lµ biÓu t−îng cho hµi hoµ gi÷a c¸i ®Ñp d÷ déi cña nói rõng, vò trô víi c¸i ®Ñp ªm ¶ l#ng m¹n cña t©m hån ng−êi T©y Nguyªn. C¸i ®Ñp Êy võa cã sù cao c¶, k× vÜ cña ng−êi anh hïng l¹i võa cã nÐt k× diÖu, ®Ëm ®µ b¶n s¾c T©y Nguyªn. Kh«ng chØ hiÖn lªn víi vÎ ®Ñp cña søc m¹nh vµ h×nh thÓ, §¨m S¨n cßn hiÖn lªn trong lÔ ¨n mõng, ë vÎ ®Ñp cña lßng t«n kÝnh tæ tiªn, thÇn linh, lßng hiÕu kh¸ch, mét t©m hån thuû chung, phãng kho¸ng réng r#i. Sau chiÕn th¾ng, §¨m S¨n kh«ng quªn sai t«i tí lµm lÔ c¶m t¹ tæ tiªn vµ thÇn linh ®# gióp cho chµng chiÕn th¾ng, ®# gióp bé téc cña chµng ngµy mét v÷ng m¹nh giµu cã. "¬ c¸c con, ¬ c¸c con, hy ®i lÊy r−îu b¾t tr©u, r−îu n¨m chÐ, tr©u b¶y con ®Ó d©ng thÇn, r−îu b¶y chÐ, lîn thiÕn b¶y con cÇu cho ta ®−îc b×nh yªn v« sù, n¹n khái tai qua, lín lªn nh− s«ng n−íc, cao lªn nh− c©y rõng, kh«ng cßn ai b× kÞp”. C¸ch §¨m S¨n sai t«i tí s¾m ®å lÔ cóng tÕ chøng tá lßng thµnh kÝnh s©u s¾c víi thÇn linh, tæ tiªn cña chµng. Nã còng chÝnh lµ tiÕng nãi tÝn ng−ìng cña c¶ céng ®ång d©n téc £ ®ª. Sau khi lµm lÔ t¹ khÊn thÇn linh, tæ tiªn §¨m S¨n ®# mêi tÊt c¶ anh em, b¹n bÌ, t«i tí ¨n uèng : “hìi anh em trong nhµ, hìi bµ con trong lµng, xin mêi tÊt c¶ ®Õn víi ta, chóng ta sÏ më tiÖc ¨n mõng n¨m míi…”. TiÕng mêi chµo sang s¶ng nh− chÝnh tÊm http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 14 lßng hµo hiÖp cña chµng §¨m S¨n. Chµng ®# thiÕt ®#i b¹n bÌ, d©n lµng b»ng nh÷ng vËt chÊt ®Çy ®ñ sang träng, b»ng niÒm vui th©n ¸i, khiÕn cho “c¶ mét vïng nho ra nh− n−íc” vui tíi møc “l−¬n trong hang, giun trong bïn, r¾n hæ, r¾n mai ®Òu chui lªn n»m trªn cao s−ëi n¾ng, Õch nh¸i d−íi gÇm nhµ, k× nh«ng ngoµi bi th× kªu inh ái suèt ngµy ®ªm”. B¹n bÌ cña chµng ®«ng ®óc : “C¸c c« g¸i ®i l¹i vó ®ông vó, c¸c chµng trai ®i l¹i ngùc ®ông ngùc”. Kh«ng khÝ ¨n mõng nh− thÕ nµy b©y giê míi cã. Bëi b©y giê ng−êi £ ®ª míi cã ng−êi thñ lÜnh anh hïng dòng c¶m, hµo hiÖp ®Õn thÕ. §ã chÝnh lµ niÒm tù hµo s©u s¾c cña ng−êi d©n £ ®ª vÒ vÞ tï tr−ëng §¨m S¨n. C¸ch x©y dùng h×nh t−îng ®Ñp ®Ï lín lao cña ng−êi anh hïng trong kh«ng khÝ ®«ng vui nhén nhÞp, lín m¹nh cña céng ®ång lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña sö thi T©y Nguyªn. Ng−êi anh hïng sö thi ®−îc toµn thÓ céng ®ång suy t«n tuyÖt ®èi. Qua ng−êi anh hïng ta thÊy ®−îc sù ph¸t triÓn, ý chÝ thèng nhÊt cña toµn thÓ céng ®ång £ ®ª mét biÓu hiÖn quan träng cña ý thøc d©n téc. §Ò sè 8 Tõ bi kÞch mÊt n−íc ®Õn bi kÞch t×nh yªu qua truyÒn thuyÕt An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u – Träng Thuû Bµi lµm T«i kÓ ngµy x−a chuyÖn MÞ Ch©u Tr¸i tim lÇm chç ®Ó trªn ®Çu Ná thÇn v« ý trao tay giÆc Nªn nçi c¬ ®å ®¾m biÓn s©u. (Tè H÷u) Bèn c©u th¬ l¹i gîi nh¾c ta xãt xa nhí vÒ c©u chuyÖn d©n gian “An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u - Träng Thuû” víi h×nh ¶nh mét vÞ vua tµi giái trong buæi ®Çu dùng n−íc ®# ®¸nh tan c¸c cuéc x©m l¨ng hung b¹o cña kÎ thï nh−ng cuèi cïng l¹i thÊt b¹i méi c¸ch ®au xãt, trong gi©y phót chñ quan ®# ®Ó cho giang s¬n x# t¾c tuét khái tÇm tay, lµm nªn mét bµi häc kinh nghiÖm x−¬ng m¸u khã cã thÓ nµo quªn. http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 15 §äc "An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u – Träng Thuû” ta thËt khã giÊu næi niÒm xãt xa tr−íc bi kÞch mÊt n−íc ¢u L¹c vµ c¶ bi kÞch t×nh yªu cña nµng c«ng chóa MÞ Ch©u. Trong truyÒn thuyÕt d©n gian, An D−¬ng V−¬ng xuÊt hiÖn nh− mét vÞ vua toµn tµi, lu«n mang trong m×nh mét tinh thÇn chèng giÆc ngo¹i x©m m¹nh mÏ. Nhê sù gióp ®ì cña thÇn Kim Qui, ngµi ®# x©y ®−îc Loa thµnh v÷ng ch¾c vµ chÕ ®−îc ná thÇn – mét vò khÝ v« cïng lîi h¹i, b¸ch ph¸t b¸ch tróng, cã thÓ giÕt chÕt hµng ngh×n qu©n giÆc. N¨m Êy,TriÖu §µ cö binh x©m l−îc ph−¬ng Nam, song v× ¢u L¹c cã ná thÇn nªn qu©n §µ thua lín, bÌn xin giao hoµ. Kh«ng bao l©u sau, §µ t×m c¸ch cÇu h«n cho con trai m×nh víi con g¸i An D−¬ng V−¬ng. Vua ¢u L¹c ®# v« t×nh g¶ con g¸i yªu lµ MÞ Ch©u cho Träng Thuû. Vua nµo ngê Träng Thuû ®# tØ tª trß chuyÖn víi MÞ Ch©u ®Ó t×m hiÓu bÝ mËt ná thÇn. Vµ MÞ Ch©u - mét ng−êi con g¸i nhÑ d¹ c¶ tin ®# thµnh thËt gi¶i thÝch cÆn kÏ cho chång tõ c¸ch lµm lÉy ná ®Õn c¸ch b¾n tªn, t¹o ®iÒu kiÖn cho Träng Thuû cã thÓ chÕ ná gi¶, ®¸nh tr¸o ná thÇn. Ýt l©u sau, Träng Thuû tõ biÖt vî víi lÝ do “t×nh vî chång kh«ng thÓ l#ng quªn, nghÜa cha mÑ kh«ng thÓ vøt bá” vµ nãi dèi MÞ Ch©u vÒ ph−¬ng B¾c th¨m cha. TriÒu §µ ®−îc lÉy ná c¶ mõng bÌn cö binh sang ®¸nh. Vua An D−¬ng V−¬ng kh«ng hÒ hay biÕt ná thÇn bÞ ®¸nh tr¸o, khi giÆc tiÕn s¸t ®Õn thµnh vÉn ung dung ngåi ®¸nh cê, c−êi mµ nãi r»ng “§µ kh«ng sî ná thÇn sao ? ”. Cho ®Õn khi qu©n §µ tiÕn s¸t l¾m råi, vua míi lÊy ná thÇn ra b¾n, thÊy lÉy thÇn ®# mÊt, kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c ®µnh bá ch¹y. Vua ®Æt MÞ Ch©u ngåi ®»ng sau ngùa råi ch¹y vÒ ph−¬ng Nam. ThÕ lµ theo lêi giao −íc, nh÷ng chiÕc l«ng ngçng trªn ¸o MÞ Ch©u ®# chØ ®−êng cho Träng Thuû lÇn theo mµ ®uæi. §Õn ®−êng cïng, vua bÌn kªu r»ng "Trêi h¹i ta, sø Thanh Giang ë ®©u mau mau l¹i cøu”. Rïa vµng næi lªn mÆt n−íc, thÐt lín "kÎ nµo ngåi sau ng−¬i chÝnh lµ giÆc”, Vua tuèt kiÕm chÐm chÕt MÞ Ch©u vµ Rïa vµng rÏ n−íc dÉn vua xuèng biÓn. V× sao mét con ng−êi tµi trÝ nh− vËy l¹i cã thÓ ®¸nh mÊt c¬ nghiÖp lín lao trong phót chèc ? Ph¶i ch¨ng nhµ vua ®# qu¸ chñ quan khi trong tay cã ®−îc ná thÇn ? §óng nh− vËy. Ná thÇn lµ mét vò khÝ lîi h¹i, chÝnh nhê nã mµ An D−¬ng V−¬ng ®# ®¸nh http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 16 th¾ng qu©n giÆc nh−ng còng chÝnh v× nã mµ vua ®# trë nªn chñ quan khinh ®Þch, mÊt c¶nh gi¸c tr−íc nh÷ng m−u kÕ bÈn thØu cña bän x©m l¨ng. Vua còng ®# rÊt c¶ tin khi nhËn lêi cÇu h«n cña TriÖu §µ. N−íc mÊt nhµ tan cßn do nhµ vua kh«ng n¾m v÷ng néi bé cña m×nh. Ngµi kh«ng hiÓu hÕt ®−îc tÝnh c¸ch cña con g¸i yªu MÞ Ch©u lµ nµng c«ng chóa hÕt søc thËt thµ, nhÑ d¹ c¶ tin, kh«ng hÒ m¶y may nghi ngê chång cho dï lµ mét gi©y mét phót. Nµng ®# thùc sù yªu Träng Thuû, còng v× qu¸ tin t−ëng vµo h¾n mµ MÞ Ch©u ®# v« t×nh trao cho h¾n bÝ mËt quèc gia. Nçi ®au mÊt n−íc Êy qu¶ thËt lµ qu¸ lín. Nh−ng ta l¹i cµng ®au xãt tr−íc t×nh yªu ch©n thµnh cña nµng c«ng chóa ph−¬ng Nam. MÞ Ch©u cã tÊt c¶ phÈm chÊt tèt ®Ñp cña ng−êi phô n÷ truyÒn thèng, nh−ng còng tõ nh÷ng phÈm chÊt Êy, do mï qu¸ng, nµng ®# h¹i cha, h¹i d©n, h¹i n−íc. Tr−íc sau nµng chØ nghÜ ®Õn Träng Thuû vµ h¹nh phóc cña nµng. Nµng mét lßng tin t−ëng vµ yªu th−¬ng chång. Nµng ®# dµnh cho chång mét t×nh yªu v« cïng ch©n thµnh vµ tha thiÕt. Êy thÕ mµ Träng Thuû - con ng−êi béi b¹c kia ®# nì t©m chµ ®¹p lªn t×nh yªu ®ã. H¾n c−íi nµng lµm vî chØ v× môc ®Ých lîi dông ®Ó x©m l−îc ¢u L¹c. Nh−ng v× sao MÞ Ch©u qu¸ mª muéi ? Sao nµng l¹i cã thÓ bá qua nh÷ng c©u nãi l¹ lïng, Èn chøa bao hµm ý cña Träng Thuû trong lóc hai ng−êi chia tay : "Ta nay trë vÒ th¨m cha, nÕu nh− ®Õn lóc hai n−íc thÊt hoµ, B¾c Nam c¸ch biÖt, ta l¹i t×m nµng, lÊy g× lµm dÊu ?”. C©u hái Êy cña Träng Thuû nh− mét gîi nh¾c, c¶nh b¸o tr−íc chuyÖn g× sÏ ®Õn víi ®Êt n−íc nµng, Nh−ng nµng l¹i thËt thµ ®¸p l¹i : “ThiÕp th©n phËn n÷ nhi, nÕu gÆp c¶nh biÖt li th× ®ín ®au kh«n xiÕt. ThiÕp cã ¸o gÊm l«ng ngçng th−êng mÆc trªn m×nh, ®i ®Õn ®©u sÏ røt l«ng mµ r¾c ë ng ba ®−êng ®Ó lµm dÊu, nh− vËy cã thÓ cøu ®−îc nhau” Vµ chÝnh c¸i dÊu l«ng ngçng cña nµng ®# ®Èy hai cha con vµo b−íc ®−êng cïng. T¹i sao trong c¸i gi©y phót nguy hiÓm Êy, qu©n §µ ®ang tiÕn ®¸nh cha m×nh mµ nµng vÉn cßn c¶ tin ®Õn mª muéi, ®em r¾c l«ng ngçng trªn ®−êng ®i lµm dÊu hiÖu b¸o cho giÆc ®Ó råi cuèi cïng nµng nhËn ®−îc tõ cha mét c¸i chÕt ®au ®ín tét cïng, mét c¸i chÕt chÊt chøa bao niÒm c¨m hËn, tñi cùc, mét c¸i chÕt cïng bao ®iÒu thøc tØnh muén mµng tõ c¶ cha nµng vµ nµng. LiÖu MÞ Ch©u cã ®¸ng ph¶i chÞu h×nh ph¹t Êy http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 17 kh«ng ? ThËt khã kh¨n vµ ®au xãt cho vua An D−¬ng V−¬ng v× nh¸t kiÕm chÐm con Êy lµ ranh giíi gi÷a t×nh yªu n−íc m#nh liÖt vµ t×nh yªu con tha thiÕt. Nh−ng tÊt c¶ ®Òu ®# muén. C¶nh “quèc ph¸ gia vong”, c¬ nghiÖp lín lao phót chèc chØ cßn m©y khãi ®©u chØ do m×nh sù mª muéi cña MÞ Ch©u mµ cßn do sù chñ quan khinh ®Þch, mÊt c¶nh gi¸c cña chÝnh nhµ vua n÷a. VËy ng−êi x−a muèn nãi g× cho thÕ hÖ ®êi sau qua truyÒn thuyÕt “An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u - Träng Thuû” ? Ph¶i ch¨ng chØ lµ lêi kÓ su«ng vÒ c©u chuyÖn mÊt n−íc cña vua An D−¬ng V−¬ng ? Kh«ng, truyÒn thuyÕt Êy chÝnh lµ mét bµi häc kinh nghiÖm lín lao trong viÖc b¶o vÖ quyÒn ®éc lËp tù chñ cña d©n téc. C©u chuyÖn nh¾c nhë chóng ta ph¶i lu«n c¶nh gi¸c cao tr−íc mäi thÕ lùc thï ®Þch ®Ó b¶o vÖ h¹nh phóc gia ®×nh. ChuyÖn còng lµ bµi häc s©u s¾c cho nh÷ng ng−êi ®ang yªu vµ sÏ yªu. H#y ®õng v× qu¸ yªu mµ trë nªn mª muéi, mï qu¸ng ®Ó råi dÉn ®Õn sù lîi dông, dèi tr¸ trong t×nh yªu. H#y lu«n sèng ch©n thµnh víi tr¸i tim m×nh, dµnh cho nhau t×nh c¶m xuÊt ph¸t tõ ®¸y lßng. §õng bao giê chµ ®¹p lªn t×nh yªu cña ng−êi kh¸c nh− Träng Thuû – mét con ng−êi m−u m«, tham väng kh«ng biÕt t«n träng gi¸ trÞ ®Ých thùc vµ vÜnh h»ng trong cuéc sèng. Ng−êi x−a ®# s¸ng t¹o nªn truyÒn thuyÕt lÞch sö ®Çy c¶m ®éng, xãt xa. TruyÖn An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u - Träng Thuû vÉn m#i lµ mét c©u chuyÖn, mét bµi häc lín lao vÒ bi kÞch mÊt n−íc vµ bi kÞch t×nh yªu ®# tõng diÔn ra trong lÞch sö. TruyÒn thuyÕt Êy sÏ cßn tiÕp tôc ®−îc kÓ cho mu«n thÕ hÖ con ch¸u ®êi sau ®Ó cïng nhau kh¾c cèt, ghi t©m, lêi c¨n dÆn c¶nh gi¸c tr−íc kÎ thï ®Ó b¶o vÖ quª h−¬ng ®Êt n−íc, b¶o vÖ quyÒn ®éc lËp thiªng liªng vµ h¹nh phóc cña mçi gia ®×nh §Ò sè 9 Ph©n tÝch ý nghÜa h×nh ¶nh “ngäc trai – giÕng n−íc” trong TruyÖn An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u – Träng Thuû Bµi lµm TruyÖn An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u, Träng Thuû kÕt thóc víi sù thÊt b¹i cña ¢u L¹c, An D−¬ng V−¬ng ®i vµo lßng biÓn, MÞ Ch©u, Träng Thuû ph¶i chÕt. Tuy kÕt http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 18 thóc cã phÇn ®au ®ín song c©u chuyÖn kh«ng v× thÕ mµ qu¸ bi th−¬ng bëi trong s©u th¼m vÉn s¸ng lªn niÒm tin, chÊt nh©n v¨n s©u s¾c qua h×nh ¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc”. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng “ngäc trai - giÕng n−íc” võa lµ h×nh ¶nh cã gi¸ trÞ thÈm mÜ cao, võa lµ mét t×nh tiÕt ®¾t xÐt vÒ ph−¬ng diÖn tæ chøc cèt truyÖn. Nã lµ sù kÕt thóc duy nhÊt hîp lÝ cho sè phËn cña ®«i trai g¸i MÞ Ch©u, Träng Thñy, cïng víi sù thÓ hiÖn t− t−ëng, t×nh c¶m, c¸ch ®¸nh gi¸ cña nh©n d©n ®èi víi bi kÞch t×nh yªu nµy nãi chung, nh©n vËt MÞ Ch©u nãi riªng. Nµng MÞ Ch©u bëi nhÑ d¹, c¶ tin lµm nªn næi “c¬ ®å ®¾m biÓn s©u”. Nµng ®# ph¶i nhËn lÊy c¸i chÕt cho danh nghÜa mét kÎ bÊt hiÕu, ph¶n nghÞch.. Nh−ng s©u xa, t¸c gi¶ d©n gian ®# thÊu hiÓu nçi lßng mét ng−êi con g¸i ng©y th¬, trong tr¾ng v× t×nh yªu ®# v« t×nh g©y nªn téi mµ ®# cho nµng ®−îc ho¸ thµnh nh÷ng viªn ngäc trai. Nh÷ng viªn ngäc trai lÊp l¸nh nh− ®¸p l¹i lêi cÇu nguyÖn cña nµng tr−íc khi vua cha chÐm ®Çu. Nµng kh«ng ph¶i lµ ng−êi cã lßng ph¶n nghÞch muèn h¹i cha, nµng lµ ng−êi cã lßng trung hiÕu nh−ng v« t×nh bÞ ng−êi ta lõa dèi. Nh÷ng viªn ngäc Êy Èn s©u trong líp vá trai d−íi lµn n−íc ®Çy bôi bÈn vÉn thanh läc ®Ó s¸ng lªn nh− chÝnh t©m hån ng©y th¬ trong tr¾ng cña MÞ Ch©u. ¸nh s¸ng ngäc trai ¸m ¶nh t©m trÝ ng−êi ®äc, t×m sù chia xÎ, ®ång c¶m. T¸c gi¶ d©n gian ®# cã tÊm lßng v« cïng ®é l−îng khi thÊu hiÓu vµ c¶m th«ng víi nµng MÞ Ch©u. §Ó nµng ®−îc to¹i nguyÖn biÕn thµnh ngäc trai. Sù ho¸ th©n Êy mang theo mét −íc m¬ cña nh©n d©n vÒ nh÷ng MÞ Ch©u s¸ng suèt sau nµy, “võa say ®¾m yªu th−¬ng võa lu«n lu«n c¶nh gi¸c”. Nãi vÒ Träng Thuû. H¾n lµ mét kÎ chiÕn th¾ng trªn ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ nh−ng l¹i lµ kÎ thÊt b¹i th¶m h¹i vÒ ph−¬ng diÖn t×nh c¶m. H¾n ®# mÊt ®i ng−êi vî yªu quÝ, mÊt ®i sù thanh th¶n trong t©m hån vµ cµng ¸m ¶nh h¬n chÝnh h¾n g©y nªn c¸i chÕt MÞ Ch©u trong tr¾ng, ng©y th¬ hÕt lßng yªu th−¬ng h¾n. GiÕng n−íc ë Loa thµnh lµ tÊm g−¬ng héi tô vµ ph¶n chiÕu tÊt c¶ téi ¸c mµ Träng Thuû g©y nªn. ChÝnh ë n¬i nµy h¾n nh×n thÊy b¶n chÊt xÊu xa cña m×nh vµ thùc lßng hèi c¶i. Träng Thuû nh¶y xuèng giÕng tù vÉn, dßng m¸u hoµ dßng n−íc n¬i giÕng ngäc lµ sù chøng nhËn cho sù hèi c¶i téi lçi cña h¾n. http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 19 Tõ t−¬ng truyÒn, nÕu dïng n−íc giÕng ë Cæ Loa mµ röa ngäc th× ngäc thªm s¸ng h¬n, cã ng−êi cho r»ng, h×nh ¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc” lµ h×nh ¶nh ngîi ca mèi t×nh thuû chung cña MÞ Ch©u - Träng Thuû. Nh−ng thiÕt nghÜ, víi tinh thÇn yªu n−íc, cha «ng ta sÏ kh«ng bao giê s¸ng t¹o nghÖ thuËt ®Ó ngîi ca nh÷ng ai ®−a hä ®Õn bi kÞch mÊt n−íc. ChØ cã thÓ lÝ gi¶i r»ng, h×nh ¶nh ngäc s¸ng h¬n bëi ë thÕ giíi bªn kia MÞ Ch©u ®# tha thø, ho¸ gi¶i téi lçi cho Träng Thuû. Mµu ngäc Êy còng s¸ng nh− tÊm lßng yªu th−¬ng, vÞ tha cña c«ng chóa MÞ Ch©u. H− cÊu chi tiÕt nµy, ng−êi x−a cßn muèn gi¶m nhÑ bít téi lçi cña nµng trong viÖc mÊt c¶nh gi¸c lµm n−íc mÊt, nhµ tan. §Ó MÞ Ch©u biÕn thµnh ngäc trai, Träng Thuû tù vÉn n¬i giÕng n−íc vµ ®Ó h×nh ¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc” s¸ng lµ t¹o nghÖ thuËt ®Ñp tíi møc hoµn mÜ. §ã chÝnh lµ tÊm lßng nh©n ®¹o bao dung, nh©n hËu cña nh©n d©n. Nã thÓ hiÖn truyÒn thèng nh©n v¨n s©u s¾c. Chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi Träng Thuû. Mét nh©n vËt víi vÞ trÝ vµ b¶n chÊt kh¸ phøc t¹p trong cèt truyÖn. Träng Thuû lµ con Nam ViÖt v−¬ng TriÖu §µ - lu«n cã ©m m−u th«n tÝnh ¢u L¹c. Träng Thuû sang ¢u L¹c víi môc ®Ých gi¶ng hoµ ®Ó ®¸nh c¾p ná thÇn. Tr−íc lóc cÇu h«n MÞ Ch©u, Träng Thuû ch−a hÒ cã c¶m t×nh mµ chØ lµ toan tÝnh. §Õn khi trë thµnh vî chång víi MÞ Ch©u, t×nh yªu cña Träng Thuû míi n¶y në. Nh−ng ý thøc lµm con, lµm t«i trung thµnh trong h¾n vÉn lín h¬n. H¾n dèi lõa ng−êi vî c¶ tin, ng©y th¬ cña m×nh ®Ó ®¸nh c¾p ná thÇn, th«n tÝnh n−íc ¢u L¹c, dån An D−¬ng V−¬ng vµ MÞ Ch©u ®Õn b−íc ®−êng cïng. H¾n ®óng lµ tªn gi¸n ®iÖp nguy hiÓm trong c¸i nh×n cña cha «ng chóng ta. H¾n xøng ®¸ng ph¶i chÞu nçi ©n hËn vß xÐ t©m can khi dÉn ®Õn c¸i chÕt cña ng−êi vî yªu quÝ. Kh«ng cã næi khæ nµo b»ng sù day døt l−¬ng t©m. B¶n ¸n ®Ých ®¸ng cña Träng Thuû lµ c¸i chÕt trong næi ¸m ¶nh. Nh©n d©n ®# bµy tá th¸i ®é c¨m phÉn kh«ng tha thø vµ kh«ng ®éi trêi chung víi kÎ c−íp n−íc. KÎ c−íp n−íc sÏ bÞ toµ ¸n l−¬ng t©m vµ lÞch sö ph¸n xÐt, sím muén chóng sÏ thÊt b¹i th¶m h¹i trong cuéc chiÐn tranh chÝnh nghÜa b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc, chñ quyÒn quèc gia. §Êy lµ niÒm tin m¹nh mÏ cña nh©n d©n tr−íc nh÷ng thö th¸ch cña lÞch sö. Song kh«ng v× lßng c¨m phÉn mµ khiÕn d©n gian ®¸nh mÊt ®i truyÒn thèng nh©n v¨n s©u s¾c cña d©n téc. H×nh ¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc” chÝnh lµ sù khoan hång, ©n x¸ cho kÎ ®# biÕt ©n hËn, kh¸t khao ®−îc ho¸ gi¶i téi lçi nh− Träng Thuû. http://ebook.here.vn – Thư viện Sách Tham Khảo 20