Tài liệu Nguyên nhân suy thoái kinh tế nhật bản

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nguyªn nh©n suy tho¸i kinh tÕ NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m 1990 I.Lêi nãi ®Çu II. Nh÷ng nguyªn nh©n 1.Nh÷ng m©u thuÉn cña mét x· héi ®Çu c¬ vµ sù ®æ vì cña nÒn kinh tÕ bong bãng 2.Sù yÕu kÐm, l¹c hËu cña hÖ thèng ng©n hµng, tµi chÝnh NhËt B¶n 3.Sù giµ ho¸ d©n sè vµ g¸nh nÆng cña c¸c chÝnh s¸ch b¶o ®¶m phóc lîi x· héi 4.Bé m¸y nhµ n-íc yÕu kÐm,chÝnh trÞ kh«ng æn ®Þnh 5.Nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp cña m« h×nh kinh tÕ NhËt b¶n tr-íc nh÷ng yªu cÇu th¸ch thøc míi cña thêi ®¹i 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 6.N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ NhËt b¶n ngµy nay ®· bÞ suy yÕu so víi mét sè n-íc ph¸t triÓn kh¸c tr-íc yªu cÇu cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸-khu vùc ho¸ kinh tÕ. 7.Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ §«ng ¸. III.KÕt luËn. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 I.Lêi nãi ®Çu. Kh«ng chØ lµ n-íc cã nÒn v¨n ho¸ tiÕn bé mµ NhËt B¶n cßn lµ mét n-íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hµng ®Çu thÕ giíi chØ sau Mü. Cã ®-îc nh÷ng thµnh qu¶ nh- vËy còng bëi NhËt B¶n lµ quèc ®¶o,bao bäc bëi v« vµn hßn ®¶o lín, nhá do vËy ®· t¹o cho con ng-êi NhËt B¶n mét ý chÝ rÊt ham häc hái vµ muèn v-¬n lªn. Tuy lµ mét n-íc nghÌo tµi nguyªn nh-ng NhËt B¶n kh«ng ph¶i dùa vµo tµi nguyªn dåi dµo nh- c¸c n-íc kh¸c ®Ó lµm giµu mµ NhËt B¶n lµm giµu b»ng chÝnh bé ãc s¸ng t¹o vµ ®«i bµn tay cÇn cï cña m×nh. Trong hai cuéc chiÕn trµnh thÕ giíi NhËt B¶n lµ n-íc ®i x©m chiÕm thuéc ®Þa, muèn thèng trÞ vµ v¬ vÐt cña c¶i. Nh-ng sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai th× NhËt B¶n bÞ thiÖt h¹i nÆng nÒ, nhÊt lµ vÒ kinh tÕ, nh-ng sau ®ã NhËt B¶n ®· nhanh chãng phôc håi nÒn kinh tÕ cña m×nh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn vêi tèc ®é t¨ng tr-ëng thÇn kú. Nh-ng ®Õn thËp niªn 90 nÒn kinh tÕ cña NhËt B¶n bÞ suy tho¸i trÇm träng, thËm chÝ khñng ho¶ng nÆng nÒ, cô thÓ: N¨m 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 3 200 0 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 GDP 4. 4. 4. 5. 2. 0. 0. 0. 1. 2. (%) 6 7 9 5 9 4 3 6 4 9 - - 0. 1. 7 9 0. 5 1.2 Nguån: 1987-1997 Nikkei Shimbun vµ Japan Research Quaterly, Spring 1997 vµ Winter 1996/1997_1998-2000: Monthly Economic Report, October 2000 ( sè liÖu 2000 lµ dù b¸o) EPA, Japan. Qua b¶ng trªn cho ta thÊy r»ng tõ n¨m 1990 tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ cña NhËt B¶n b¾t ®Çu suy tho¸i, n¨m 1990 lµ 5,5% th× n¨m 1991 chØ cßn 2,9%… VËy nguyªn nh©n cña nã lµ g×? Sau ®©y chóng ta sÏ xem xÐt, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ mét sè nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m cña thËp niªn 90. II. Nguyªn nh©n Cã thÓ lý gi¶i t×nh h×nh trªn ®©y bëi c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau dÉn ®Õn x¸c ®Þnh kh«ng gièng nhau vÒ c¸c lo¹i nguyªn nh©n. Song trong mét ®Ò tµi nhá nµy em xin nªu ra mét sè nguyªn nh©n chÝnh g©y nªn sù suy tho¸i kinh tÕ NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m 90. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.Nh÷ng m©u thuÉn cña mét x· héi ®Çu c¬ vµ sù ®æ vì cña nÒn kinh tÕ bong bãng. §©y còng cã thÓ coi lµ nguyªn nh©n ng¾n h¹n trùc tiÕp dÉn ®Õn suy tho¸i kinh tÕ hÇu nh- kÐo dµi trong c¶ thËp niªn 90 cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n. Kinh tÕ bong bãng chÝnh lµ nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng cùc nhanh cña kinh tÕ NhËt B¶n vµo cuèi thËp niªn 80, song ®ã kh«ng ph¶i lµ t¨ng tr-ëng thùc sù tõ sù ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt nh- c¸c thêi kú tr-íc ®ã mµ chñ yÕu t¨ng tr-ëng gi¶ t¹o do sù ®Çu c¬ vµo mua b¸n bÊt ®éng s¶n, tr¸i phiÕu, c¸c hµng ho¸ nghÖ thuËt cã gi¸ trÞ lín. §ång thêi víi hiÖn t-îng ®Çu c¬ nµy vÒ phÝa chÝnh phñ NhËt B¶n vµo nh÷ng n¨m ®ã ®Ó ®èi phã víi sù lªn gi¸ m¹nh cña ®ång yªn sau hiÖp -íc Plaza 1985 ®· duy tr× kÐo dµi mét chÝnh s¸ch l·i suÊt cho vay thÊp, khiÕn cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t- bu«n b¸n bÊt ®éng s¶n, tr¸i phiÕu… cµng ra t¨ng m¹nh t¹o nªn sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ cùc nhanh vµo cuèi nh÷ng n¨m 1980, cô thÓ: 1986 1987 1988 1990 2,5% 4,6% 4,9% 5,5% 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ChÝnh sù t¨ng tr-ëng qu¸ m¹nh nµy khiÕn nhiÒu nhµ ®Çu t- bÞ chi phèi bëi ý nghÜ kh«ng t-ëng lµ nhÊt ®Þnh hµng ho¸ cña thÞ tr-êng tiÒn tÖ sÏ t¨ng tr-ëng theo thêi gian vµ do ®ã cµng kÝch thÝch hä ®Çu t- m¹nh vµo thÞ tr-êng hµng ho¸ nµy. §©y chÝnh lµ ¶o t-ëng vÒ mét nÒn kinh tÕ bong bãng, nã t¨ng cùc nhanh nh- bong bãng xµ phßng ®Ó råi sôp ®æ ngay tr-íc m¾t.Lo ng¹i tr-íc sù gia t¨ng kh¸c th-êng ®ã cña nÒn kinh tÕ, chÝnh phñ NhËt B¶n th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng nhµ n-íc ®· véi vµng n©ng cao l·i suÊt cho vay lªn tíi møc 6% kÓ tõ ngµy 30/8/1989 vµ liªn tôc gi÷ ë møc nµy cho tíi ngµy 1/7/1990. Ngay sau khi cã biÖn ph¸p cùc ®oan nµy, nhu cÇu vay tiÒn mua ®Êt ,mua c¸c t¸c phÈm nghÖ thuËt, cæ phiÕu, chøng kho¸n ®· kh«ng cßn vµ gi¸ c¶ c¸c lo¹i hµng nµy sôt xuèng rÊt nhanh. C¸c doanh nghÞÖp, c¸c nhµ kinh doanh c¸ thÓ tr­íc ®ã ®± “chèt”dån vèn ®Çu t­. (b´ng vèn tù cã, vèn vay ng©n hµng, vèn do ph¸t hµnh tr¸i phiÕu huy ®éng vèn cña c¸c nhµ ®Çu t-, cña vèn nhµn rçi trong d©n chóng…) ®Òu bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng bi ®¸t,kh«ng thÓ tr¶ næi kho¶n nî do gi¸ trÞ tµi s¶n ®Çu t- tôt xuèng . nÒn kinh tÕ bong bãng ®· bÞ ®æ vì hoµn toµn thay thÕ vµo lµ t×nh tr¹ng suy tho¸i, tr× trÖ kÐo dµi suèt c¶ thËp niªn 90 nh- ®· thÊy . 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 G¸nh chÞu thiÖt h¹i ®Çu tiªn vµ còng lµ nghiªm träng nhÊt lµ hÖ thèng c¸c ng©n hµng vµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh tÝn dông . TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1995 , nghÜa lµ sau 5n¨m nÒn kinh tÕ bong bãng bÞ ®æ vì , ®· cã hµng lo¹t c«ng ty bÞ ph¸ s¶n ,kh«ng cã tiÒn tr¶ nî ng©n hµng, khiÕn cho tæng sè nî khã ®ßi cña ng©n hµng ®· lªn tíi 40.000 tû yªn (t-¬ng ®-¬ng víi 400 tû USD). NhiÒu ng©n hµng vµ c«ng ty tµi chÝnh l©m vµo c¶nh hÕt søc khã kh¨n thËm chÝ bÞ ®æ vì theo, trong ®ã cã c¶ 11 ng©n hµng vµo lo¹i m¹nh nhÊt cña NhËt B¶n nh-ng còng lµ m¹nh nhÊt cña thÕ giíi khi ®ã ®· ph¶i gi¶m tíi 10% kh¶ n¨ng ho¹t ®éng trong 2 n¨m 1994, 1995. Riªng ng©n hµng Sumitomo còng vµo lo¹i lín nhÊt thÕ giíi ë thêi ®iÓm ®ã ®· bÞ lç tíi 3 tû USD vµo ®Çu n¨m 1995. Th¸ng 4-1997 c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä Nissan ®· bÞ ph¸ s¶n, më ®Çu cho lµn sãng ph¸ s¶n cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh NhËt B¶n ®· x¶y ra ®ång lo¹t vµo th¸ng 11 vµ 12 n¨m ®ã. §ã lµ sù kiÖn 5 tæ chøc tµi chÝnh lín nhÊt cña NhËt B¶n ®· bÞ ph¸ s¶n: C«ng ty chøng kho¸n Sanyo; C«ng ty chøng kho¸n Yamaichi; C«ng ty chøng kho¸n Maruso; ng©n hµng Hokkaido Takushoku; ng©n hµng Tokuyo ®· bÞ ph¸ s¶n, c«ng ty chøng kho¸n Sanyo ®· ®Ó l¹i mãn nî 3000 tû yªn, cßn lín h¬n c¶ kho¶n nî khã ®ßi cña NhËt B¶n ë Th¸i Lan. C¸c tæ chøc cßn l¹i: Yamaichi ®Ó l¹i mãn nî 3000 tû yªn,Maruso 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 46,34 tû yªn, Hokkaido Takushoku 1,5 tû yªn, Tokuyo 59 tû yªn. Kinh tÕ suy tho¸i lµm cho ngµy cµng cã nhiÒu c«ng ty kh«ng thanh to¸n ®-îc c¸c kho¶n nî ®· vay ng©n hang vµ do ®ã c¸c ng©n hµng kh«ng nh÷ng kh«ng cã tiÒn cho c¸c khoµn vay míi mµ nguy c¬ ph¸ s¶n còng ngµy cµng t¨ng lªn. Theo Côc kÕ ho¹ch kinh tÕ NhËt B¶n (EPA) -íc tÝnh ®Õn thêi ®iÓm n¨m 1998 tæng gi¸ trÞ c¸c kho¶n nî khã ®ßi trong n-íc cña ng©n hµng ®· lªn tíi 800 tû USD chiÕm 20% tæng sè tÝn dông cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng Nhµ n-íc, céng víi kho¶ng 300 tû USD cho c¸c n-íc ch©u ¸ khi ®ã ®ang bÞ khñng ho¶ng vay còng cã nguy c¬ khã ®ßi. TÝnh ®Õn trong n¨m 1998 ®· cã tíi 19 ng©n hµng hµng ®Çu NhËt B¶n ®Òu cã sè nî lín h¬n sè tµi s¶n ®¨ng ký. §Æc biÖt trÇm träng lµ tr-êng hîp ng©n hµng tÝn dông dµi h¹n NhËt B¶n ®· cã sè nî rÊt lín kh«ng thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®-îc vµ chØ riªng trong n¨m 1998, ®Ó cøu v·n nguy c¬ ph¸ s¶n cña ng©n hµng nµy chÝnh phñ ®· ph¶i chi h¬n 400 tû USD… T×nh tr¹ng trªn ®· khiÕn cho giíi ®Çu t- trong vµ ngoµi n-íc kh«ng cßn lßng tin ®èi víi thÞ tr-êng tµi chÝnh NhËt B¶n. Ngay tõ 1995, nhiÒu tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ cña n-íc ngoµi t¹i NhËt B¶n ®· rót khái Tokyo vµ chuyÓn sang thÞ 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tr-êng tµi chÝnh kh¸c ë ch©u ¸. §ång thêi víi t×nh tr¹ng bi ®¸t cña hÖ thèng c¸c c¬ quan tµi chÝnh tiÒn tÖ lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña nhiÒu c«ng ty NhËt B¶n còng bÞ thua lç, dÉn ®Õn ph¸ s¶n. TÝnh ®Õn n¨m 1995 ®· cã tíi 15000 c«ng ty cña NhËt bÞ ph¸ s¶n, §Æc biÖt n¨m 1998 chØ tÝnh riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m sè c¸c doanh nghiÖp ph¸ s¶n ®· lªn tíi con sè 10262. Kinh tÕ suy tho¸i ®· gi¸ng c¶ vµo nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän, trô cét cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n nh-: ®iÖn tö, tin häc, c¶ 5 c«ng ty s¶n xuÊt m¸y tÝnh c¸ nh©n lín nhÊt cña NhËt B¶n lµ : Hitachi, Toshiba, ®iÖn c¬ Mitsubishi,Matssusshita vµ Fujitsu ®Òu bÞ sa sót trong s¶n xuÊt kinh doanh. N¨m 1997 lîi nhuËn cña Hitachi bÞ gi¶m tíi 90%; ®iÖn c¬ Mitsubishi bÞ thua lç ®Õn 40 tû yªn. N¨m 1999, nh- ®· biÕt kinh tÕ NhËt B¶n tuy cã phôc håi trë l¹i song cßn rÊt mong manh, chËm ch¹p, víi tèc ®é t¨ng tr-ëng kho¶ng 0,5%. Trong t×nh tr¹ng ®ã ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®· cã phÇn nµo bÞ thua thiÖt, song nh×n chung lîi nhuËn thu ®-îc vÉn ch-a thÓ t¨ng trë l¹i nhtr-íc thêi kú suy tho¸i. Ch¼ng h¹n trong 6 th¸ng ®Çu n¨m tµi chÝnh 1999 doanh thu cña Sogo Shaha hµng ®Çu NhËt B¶n lµ Mitsubishi, Mitsui, Marubenni, Sumitomo, Itochu vµ Nissho_iwai ®Òu vÉn bÞ gi¶m thuÕ 2 con sè. Trong ®ã lîi nhuËn cña Mitsubishi gi¶m 27,4%,Manubenni gi¶m 53,6%, 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Mitsui gi¶m 10% vµ Sunitomo gi¶m 31,5% so víi cïng kú n¨m ngo¸i… 2.Sù yÕu kÐm, l¹c hËu cña hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh NhËt B¶n . §©y lµ lo¹i nguyªn nh©n dµi h¹n, c¬ b¶n vµ trùc tiÕp khiÕn cho kh«ng nh÷ng chÝnh phñ NhËt B¶n kh«ng thÓ kh¾c phôc cã hiÖu qu¶ sù ®æ ví nÒn kinh tÕ bong bãng vµo ®Çu thËp niªn 90 mµ tõ ®ã cßn lµm kÐo dµi sù suy tho¸i kinh tÕ trong suèt nh÷ng n¨m 1990. ChÝnh sù yÕu kÐm, l¹c hËu cña hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh NhËt B¶n ®· cµng lµm cho kinh tÕ NhËt B¶n l©m vµo khñng ho¶ng suy tho¸i ®Õn ®Ønh cao trÇm träng trong 2 n¨m 1997,1998 do sù t¸c ®éng tiªu cùc ®ång thêi cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ §«ng ¸. Sù yÕu kÐm, l¹c hËu thÓ hiÖn ë mét sè khÝa c¹nh c¬ b¶n sau: - HÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh NhËt B¶n ®· nhiÒu n¨m chÞu d-íi sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña bé tµi chÝnh ng©n hµng NhËt B¶n lµ c¸c c¬ quan ®¹i diÖn cho chÝnh phñ NhËt B¶n ®· kh«ng cßn phï hîp víi ®iÒu kiÖn KHKT vµ tù do c¹nh tranh ngµy nay. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Liªn kÕt trong c¸c quan chøc chÝnh phñ ( thuéc bé tµi chÝnh, bé c«ng th-¬ng vµ ng©n hµng NhËt B¶n ) víi giíi doanh nghiÖp t- nh©n ( chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty lín ) ®· tá ra cµng bÞ tha ho¸, biÕn chÊt, dÉn ®Õn c¸c tÖ n¹n ®Çu c¬, tham nhòng, vô lîi c¸ nh©n trong khi lîi Ých tËp thÓ, Nhµ n-íc bÞ thua thiÖt kh«ng nh÷ng thÕ cßn lµm tha ho¸ ®¼ng cÊp chÝnh trÞ NhËt b¶n Vµo nh÷ng n¨m tr-íc thËp niªn 90, NhËt B¶n ®· cã 7 trong sè 10 ng©n hµng ®øng ®Çu thÕ giíi, nh-ng tõ cuèi thËp niªn 90 theo kÕt qu¶ ®iÒu tra so s¸nh xÕp h¹ng trong 20 ng©n hµng hµng ®Çu thÕ giíi víi 20 ng©n hµng hµng ®Çu NhËt B¶n cã thh¹ng rÊt thÊp so víi c¸c ng©n hµng n-íc ngoµi, cô thÓ c¸c ng©n hµng NhËt B¶n ®· tôt hËu kho¶ng 10 so víi c¸c ng©n hµng Mü. Cã t×nh tr¹ng nµy lµ do c¸c ng©n hµng Mü còng nhc¸c ng©n hµng nhiÒu n-íc t- b¶n kh¸c cña Ph-¬ng T©y ®ªu lu«n ph¶i v-¬n lªn trong m«i tr-êng c¹nh tranh gay g¾t, do ®ã ngµy cµng lín m¹nh h¬n, trong khi c¸c ng©n hµng NhËt B¶n l¹i ®-îc tån t¹i, ph¸t triÓn trong mét m«i tr­êng “ C­ng chiÒu” bëi viÖc thi h¯nh cuéc sèng b°o hé qu² møc trong suèt nhiÒu n¨m qua cña chÝnh phñ NhËt B¶n dÉn tíi sù c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng NhËt B¶n rÊt yÕu kem tr-íc nh÷ng sãng 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 giã cña suy tho¸i kinh tÕ mµ næi bËt nhÊt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh-tiÒn tÖ nh- ®· thÊy trong suèt thËp niªn 90 võa qua. Thªm v¯o ®ã l¯ nh÷ng “mçi quan hÖ bÊt minh” trong kh«ng Ýt quan chøc chÝnh phñ víi kinh doanh nhÊt lµ víi giíi chñ ng©n hµng ®· dÉn ®Õn nhiÒu vô tham nhòng nghiªm träng mµ tr-íc khi ch-a bÞ phanh phui ra ®Òu ®· ®-îc b-ng bÝt, che giÊu bëi sù cÊu kÕt chÆt chÏ trong c¸c tÇng líp ®ã. C«ng ty chøng kho¸n Yamaichi sau khi ph¸ s¶n, c¬ quan ®iÒu tra ®· ph¸t hiÖn ra r»ng c«ng ty nµy cßn giÊu ®Õn 260 tû Yªn t¹i ng©n hµng Fuji. Cßn víi hai ng©n hµng Nippon Credit vµ Long term Credit sau khi quèc h÷u ho¸, c¬ quan gi¸m s¸t tµi chÝnh NhËt B¶n (FSA) míi ph¸t hiÖn ra tæng sè nî khã ®ßi cña hai ng©n hµng nµy sai lÖch tíi 1500 tû Yªn so víi con sè c«ng bè, trong ®ã riªng c¸c kho¶n nî kh«ng thÓ ®ßi ®-îc ®· lªn tíi 261 tû yªn. Ngµy 25-12-1998, FSA ®· c«ng bè tæng sè nî khã ®ßi cña 17 ng©n hµng lín nhÊt NhËt B¶n lµ 49499 tû yªn, cao h¬n 12,5 % so víi sè liÖu 44093 tû yªn mµ c¸c ng©n hµng tù to¸n. 3.Sù giµ ho¸ d©n sè vµ g¸nh nÆng cña c¸c chÝnh s¸ch b¶o ®¶m phóc lîi x· héi. Sù giµ ho¸ d©n sè ®ang gia t¨ng ë NhËt B¶n vÒ thùc chÊt chÝnh lµ do t¸c ®éng tÝch cùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ NhËt 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 B¶n tõ nhiÒu n¨m tr-íc ®©y. Kinh tÕ ph¸t triÓn dÉn theo thu nhËp vµ møc sèng thùc tÕ cao cïng víi c¸c chÝnh s¸ch b¶o ®¶m phóc lîi x· héi ®èi víi ng-êi giµ ®ang gia t¨ng lµ nguyªn nh©n chñ yÕu khiÕn cho tuæi thä cña ng-êi NhËt B¶n t¨ng lªn, sè ng-êi giµ tõ 65 tuæi trë lªn ngµy cµng gia t¨ng, chiÕm 15% d©n sè. Ngoµi ra cßn cã nguyªn nh©n t©m lý x· héi kh¸c n÷a, líp trÎ NhËt B¶n vèn ®· quen víi nÕp sèng thùc dông, trong cuéc sèng c«ng nghiÖp l¹i qu¸ khÈn tr-¬ng, c¨ng th¼ng v× thÕ phÇn lín trong sè hä ho muèn sinh con hoÆc cïng l¾m chØ sinh 1 con. Ngoµi ra cßn cã nh÷ng ng-êi kh«ng muèn kÕt h«n, thÝch sèng ®éc th©n… TÊt c¶ nh÷ng nguyªn nh©n ®ã ®· khiÕn cho x· héi NhËt B¶n ®¸ng ®øng tr-íc nguy c¬ lín vÒ sù mÊt c©n ®èi c¬ cÊu d©n sè : Sè ng-êi giµ t¨ng nhanh nh-ng ngµy cµng Ýt trÎ em. N-íc Mü ngµy nay còng ®ang ®øng tr-íc th¸ch thøc giµ ho¸ d©n sè nh-ng tû lÖ sinh vÉn cao h¬n so víi NhËt B¶n v× b×nh qu©n 1 phô n÷ NhËt B¶n chØ sinh 1,42 con trong khi ë Mü lµ 2,019. Cßn so víi Trung Quèc vµ ViÖt Nam th× l¹i hoµn toµn tr¸i l¹i, ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®-îc coi lµ nh÷ng n-íc cã d©n sè kh¸ trÎ. ¶nh h-ëng cña vÊn ®Ò giµ ho¸ vµ tû lÖ sinh thÊp trªn ®èi víi nÒn kinh tÕ NhËt B¶n tr-íc hÕt ®· g©y nªn t×nh tr¹ng thiÕu søc lao ®éng nhÊt lµ lùc l-îng lao ®éng trÎ ®-îc ®µo t¹o cã kü 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thuËt míi ®· bÞ gi¶m sót m¹nh, tõ ®ã ¶nh h-ëng xÊu trùc tiÕp ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ lµm gi¶m t¨ng tr-ëng x· kinh tÕ. Ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn c¸c tiªu cùc kh¸c n÷a nh-: Thø nhÊt, gi¶m sót thu nhËp vµ søc mua bëi ng-êi giµ mua s¨m Ýt h¬n so víi giíi trÎ nhiÒu; Thø hai, lµm cho tû lÖ tÝch luü gia ®×nh gi¶m do ®ã lµ gi¶m ®Çu t- vµo ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ; Thø ba, lµ gi¶m ®ãng thuÕ, gi¶m ®ãng gãp tiÒn h-u dÉn ®Õn t¨ng g¸nh n¨ng cho ng©n s¸ch nhµ n-íc trong viÖc thùc th ®Çu t- ph¸t triÓn c«ng céng vµ c¸c chÝnh s¸ch b¶o ®¶m phóc lîi x· héi; Thø t- n÷a lµ sÏ g©y nªn t×nh tr¹ng ngµy cµng gi¶m bít d©n sè cña n-íc NhËt B¶n. Ngay tõ n¨m 1997, c¸c nhµ nh©n khÈu häc ®· lµm phÐp tÝnh thèng kª dù b¸o, d©n sè NhËt B¶n khi ®ã lµ 126 triÖu, nh-ng cã thÓ ®¹t 128 triÖu vµo n¨m 2007 ®Ó råi suy gi¶m nghiªm träng chØ con 67 triÖu vµo n¨m 2100 nÕu nh- NhËt B¶n vÉn duy tr× tû lÖ sinh nh- lóc ®ã lµ 1,42 con/ 1 phô n÷ vµ tuæi thä cña ng-êi giµ vÉn ®-îc kÐo dµi nhhiÖn nay. Nh- vËy, víi xu h-íng giµ ho¸ d©n sè cña NhËt B¶n ®ang gia t¨ng sÏ ¶nh h-ëng rÊt xÊu ®Õn kinh tÕ NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m 90 vµ trong t-¬ng lai n÷a. 4. Bé m¸y nhµ n-íc yÕu kÐm, chÝnh trÞ kh«ng æn ®Þnh. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tõ sù ®æ vì cña nÒ kinh tÕ bong bãng cho ®Õn suy tho¸i kinh tÕ hÇu nh- kÐo dµi c¶ thËp niªn 90, c¸c nhµ ph©n tÝch ®· t×m nguyªn nh©n cña t×nh h×nh nµ vµ thÊy r»ng kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn mét nguyªn nh©n rÊt quan träng ®ã lµ bé m¸y Nhµ n-íc yÕu kÐm trong n¨ng lùc l·nh ®¹o, qu¶n lý víi kh«ng Ýt vô bª bèi tham nhòng cña c¸c quan chøc chÝnh phñ vµ t×nh h×nh chÝnh trÞ NhËt B¶n ®· dÉn ®Õn phøc t¹p, kh«ng æn ®Þnh. Cã thÓ nãi r»ng chÝnh nh÷ng yÕu kÐm trong vai trß l·nh ®¹o chÝnh trÞ vµ qu¶n lý ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trong bèi c¶nh quèc tÕ vµ trong n-íc ®· cã nhiÒu thay ®æi sau chiÕn tranh l¹nh cña ®¶ng cÇm quyÒn - §¶ng d©n chñ tù do ®· khiÕn cho nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc nµy bÞ suy gi¶m nghiªm träng nh- ®· thÊy. Nh×n l¹i c¶ thËp niªn 90 ta thÊy râ tam gi¸c quyÒn lùc cña NhËt B¶n lµ Giíi chÝnh trÞ-quan chøc Nhµ n-íc – doanh nghiÖp, nÕu nh- tr-íc kia cã vÞ trÝ, vai trß tÝch cùc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc th× nay ®· trë thµnh lùc c¶n cña sù ph¸t triÓn, bëi tam gi¸c nµy kh«ng ®ãng gãp g× cho ®Êt n-íc n÷a mµ chØ ph¸ ho¹i nÒn kinh tÕ, ®ôc khoÐt nã. Tr-íc t×nh h×nh nµy, nhiÒu ng-êi NhËt B¶n ®· kh«ng ®ång t×nh víi ®-êng lèi chÝnh trÞ b¶o thñ cña ®¶ng d©n chñ tù do vµ muèn c¶i c¸ch nã. Bªn c¹nh ®ã nh÷ng hËu qu¶ cña kinh tÕ bong bãng ®æ vì vµ kinh tÕ suy tho¸i ®· lµm cho ®¶ng d©n chñ tù do 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 gÆp nhiÒu khã kh¨n, lóng tóng trong cÇm quyÒn, tõ ®ã g©y nªn t×nh tr¹ng khñng ho¶ng chÝnh trÞ NhËt B¶n vµo n¨m 1993 khiÕn cho ®¶ng d©n chñ tù do bÞ mÊt quyÒn l·nh ®¹o. H¬n hai n¨m sau, §¶ng d©n chñ tù do ®· trë l¹i vÞ trÝ l·nh ®¹o cña m×nh vµ tiÕp tôc l·nh ®¹o ®Êt n-íc cho ®Õn nay. Tuy ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh trÞ, bé m¸y Nhµ n-íc vµ còng ®· cã nhiÒu nç lùc thùc thi c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch kinh tÕ song nh- ®· thÊy do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau kinh tÕ NhËt B¶n trong suèt thËp niªn 90 hÇu nh- lµ suy tho¸i (ngo¹i trõ 2 n¨m 1995-1996 cã t¨ng tr-ëng trë l¹i mét chót vµ tõ n¨m 1999 ®Õn nay ®· cã dÊu hiÖu phôc håi song vÉn cßn rÊt mong manh, nguy c¬ mét cuéc suy tho¸i míi cã thÓ trë l¹i vÉn cßn ). Tõ ®ã ®· khiÕn cho vÞ thÕ cña ®¶ng cÇm quyÒn D©n chñ tù do ®èi víi chÝnh tr-êng vµ ng-êi d©n NhËt B¶n vÉn lµ mét dÊu chÊm hái. B»ng chøng hiÓn nhiªn lµ chØ tÝnh tõ n¨m 1996 ®Õn nay mÆc dï lµ chñ tÞch §¶ng d©n chñ tù do song cÇm quyÒn l·nh ®¹o kh«ng cßn lµ chÝnh phñ cña mét §¶ng d©n chñ tù do nh- tr-íc n÷a mµ ®· lµ chÝnh phñ liªn minh nhiÒu ®¶ng ( nh- hiÖn nay lµ liªn minh ba ®¶ng: D©n chñ tù do, C«ng minh vµ §¶ng b¶o thñ ). Ngoµi ra còng cÇn thÊy r»ng ®èi lËp víi §¶ng D©n chñ tù do lµ §¶ng D©n chñ hiÖn vÉn ®ang lµ mét §¶ng m¹nh ë NhËt B¶n vµ rÊt cã thÓ khi cã 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thêi c¬ ®¶ng nµy sÏ giµnh l¹i quyÒn l·nh ®¹o chÝnh phñ tõ tay cña §¶ng D©n chñ tù do. Bé m¸y Nhµ n-íc yÕu kem l¹i céng thªm chÝnh trÞ kh«ng æn ®Þnh, sù ®ua tranh, ®Êu tranh trong c¸c §¶ng ph¸i dÉn ®Õn nhiÒu bÊt cËp ®èi víi NhËt B¶n nhÊt lµ vÒ lÜnh vùc kinh tÕ. 5. Nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp cña m« h×nh kinh tÕ NhËt B¶n tr-íc nh÷ng yªu cÇu th¸ch thøc míi cña thêi ®¹i. “NÕu xÐt trªn c¬ së triÕt lý cña qu°n lý, c²i ®± l¯m nªn søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n trong qu¸ khø còng chÝnh l¯ c²i ®± l¯m nªn vËt c°n hiÖn nay” theo b×nh luËn cña tê b²o “The Economicst” ng¯y 20/6/1998 vÒ nh÷ng h³n chÕ bÊt cËp cña m« h×nh kinh tÕ NhËt B¶n, l¹i cã mét tê b¸o kh¸c nhan ®Ò “NhËt B°n – m« h×nh ®· hÕt thêi” ®¨ng trªn tuÇn b²o “Der Spiegel” sè 28/1999, t²c gi° cña nã l¯ Wieland Wager, phãng viªn cña tê b¸o nµy th-êng tró t¹i Tokyo ®· viÕt nh÷ng c©u sau “Chñ nghÜa t­ b°n cña NhËt B°n ®± ë v¯o thêi khãc dë ,mÕu dë …HÖ thèng c«ng ty NhËt B°n “ d­êng nh­ ®ang l©m chung …h×nh thøc nµy cña chñ nghÜa t- b¶n NhËt B¶n ®· trë thµnh mét m« h×nh hÕt thêi …HÖ thèng c«ng ty NhËt B¶n lµ mét c«ng cô phôc vô quèc gia ®Ó ®uæi kÞp c¸c c-êng quèc c«ng nghiÖp ph-¬ng t©y nh-ng khi NhËt B¶n ®¹t ®-îc môc 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Ých Êy th× toµn bé hÖ thèng ®ã ®· trãi chÆt d©n téc l¹i nhmét chiÕc ¸o kho¸c cøng…”( Th«ng tÊn x± ViÖt Nam t¯i liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt ngµy 16 vµ 17/8/1999). VËy c¸i g× lµm nªn søc m¹nh qu¸ khø cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n nh-ng còng l¹i lµ c¸i trë thµnh vËt c¶n ngµy h«m nay ! §ã chÝnh lµ hÖ thèng c¸c c«ng ty NhËt B¶n, hay nãi tæng qu¸t h¬n ®ã chÝnh lµ m« h×nh kinh tÕ NhËt B¶n víi c¸c ®Æc tr-ng c¬ b¶n ®· lµm nªn søc m¹nh, sù thÇn kú cña con rång NhËt B¶n trong qu¸ khø nh-ng còng ®ang lµ vËt c¶n, søc ú cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n hiÖn nay, ®ã lµ trong chÝnh phñ vµ giíi kinh doanh NhËt B¶n lu«n lu«n cã quan hÖ mËt thiÕt , g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, trong ®ã Nhµ n-íc b¶o hé qu¸ chÆt chÏ c¸c ngµnh s¶n xuÊt phôc vô cho nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa ®· tá ra kh«ng phï hîp lµm c¶n trë sù t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. Thùc tiÔn cho thÊy trong nhiÒu tr-íc thËp niªn 90, nhê cã ®Æc tr-ng c¬ b¶n trªn mµ c¸c c«ng ty NhËt B¶n ®· kh«ng ph¶i c¹nh tranh trong mét thÞ tr-êng më vÒ tµi chÝnh nh- c¸c c«ng ty ph-¬ng T©y. Vèn ®Çu t- cña c¸c c«ng ty NhËt B¶n th-êng ®-îc cung cÊp tõ nguån tiÕt kiÖm to lín cña c¶ n-íc th«ng qua con ®-êng vay ng©n hµng víi l·i suÊt rÊt thÊp. Trong khi ®ã ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng NhËt B¶n víi sù trî gióp cña chÝnh phñ ®· cung cÊp tµi chÝnh mét 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c¸ch thô ®éng cho viÖc kinh doanh cña c¸c c«ng ty ®ã. C¬ chÕ qu¶n lý nµy trong thËp niªn 90, d-íi ¸p lùc cña lµn sãng tù do c¹nh tranh toµn cÇu hoa nÒn kinh tÕ ®· g©y nªn nh÷ng tæn thÊt to lín cho hÖ thèng ng©n hµng NhËt B¶n bëi sù tr× trÖ, kÌm hiÖu lùc ho¹t ®éng kinh doanh cña chÝnh nã. HÖ qu¶ lµ nguy c¬ dÔ bÞ c¸c ng©n hµng, c¸c c«ng ty tµi chÝnh vµ kÓ c¶ c¸c c«ng ty kinh doanh t­ b°n n­íc ngo¯i “nuèt chöng” ®± trë thµnh hiÖn thùc ®èi víi kh«ng Ýt ng©n hµng, c¸c c«ng ty tµi chÝnh vµ c¸c c«ng ty kinh doanh vèn ®· cã tªn tuæi. §ã lµ tr-êng hîp c«ng ty chøng kho¸n Merrill cña Mü ®· tuyªn bè r»ng hä sÏ tuyÓn 2000 trong sè 7500 nh©n viªn cña c«ng ty, ®ång thêi hä còng ®· giµnh ®-îc quyÒn qu¶n lý 50 chi nh¸nh ë n-íc ngoµi cña c«ng ty chøng kho¸n Yamaichi ngay sau khi c«ng ty nµy ph¸ s¶n ®-îc mét th¸ng. NhiÒu ng©n hµng trong sè 92 ng©n hµng n-íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng ë NhËt B¶n còng ®· c¹nh tranh m¹nh mÏ víi c¸c ng©n hµng cña NhËt B¶n. Ng©n hµng Citibank cña Mü ®· liªn kÕt víi Bé b-u ®iÖn vµ th«ng tin ®Ó nèi 66 m¸y kiÓm tiÒn tù ®éng 24/24 giê ë Tokyo víi 23000 sè m¸y ATM göi tiÒn tiÕt kiÖm qua ®-êng b-u ®iÖn tr-íc thêi ®iÓm 1999… Ngay sau khi quèc h÷u ho¸ ng©n hµng tÝn dông dµi h¹n, NhËt B¶n ®· ph¶i b¸n l¹i nã cho tËp ®oµn tµi chÝnh Rippbnod cña Mü…kh«ng chØ c¸c h·ng kinh doanh cña 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Mü, mét sè h·ng lín kh¸c cña Ph-¬ng T©y, tr-íc bÞ cÊm cöa vµo thÞ tr-êng NhËt B¶n , nh-ng hiÖn giê còng ®· lÇn l-ît trµn vµo. H·ng Bosh cña §øc ®· mua lu«n mét lo¹t h·ng s¶n xuÊt linh kiÖn phô tïng «t«, trong ®ã cã c¶ nh÷ng doanh nghiÖp hµng ®Çu nh- Zezel. Ng-êi ®øng ra mua 37% cæ phÇn cña tËp ®oµn « t« Nissan, tËp ®oµn lín thø 2 cña NhËt B¶n. 6.N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ NhËt b¶n ngµy nay ®· bÞ suy yÕu so víi mét sè n-íc ph¸t triÓn kh¸c tr-íc yªu cÇu cña qóa tr×nh toµn cÇu ho¸-khu vùc ho¸ kinh tÕ. Ngoµi nh÷ng ®Æc tr-ng c¬ b¶n ®· nªu trªn, cßn cã thÓ kÓ ra mét sè ®Æc tr-ng c¬ b¶n kh¸c ®· lµm nªn søc m¹nh kinh tÕ NhËt B¶n qu¸ khø nh-ng hiÖn nay ®ang trë thµnh nh÷ng h¹n chÕ, bÊt cËp cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ NhËt B¶n, trong ®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn mét h¹n chÕ, bÊt cËp ®· ®-îc nhiÒu nhµ ph©n tÝch ®-a ra, ®ã chÝnh lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ngµy nay ®· bÞ suy yÕu so víi mét sè n-íc ph¸t triÓn kh¸c tr-íc nhu cÇu cña toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ kinh tÕ. §©y chÝnh lµ mét , th¸ch thøc lín ®èi víi NhËt B¶n hiÖn nay. Mét b¸o c¸o gÇn ®©y cña Miti ®· ph¶i thõa nhËn r»ng c¸c ngµnh kinh tÕ NhËt B¶n ®ang mÊt dÇn kh¶ n¨ng c¹nh tranh nhÊt lµ trong lÜnh vùc ng©n hµng vµ t¹i chÝnh. N¨ng suÊt 20