ĐỀ TÀI KHOA HỌC
SỐ: 2.1.3-TC05-06
NGHIÊN CỨU, XÂY DỰNG NỘI DUNG, CẤU TRÚC CƠ SỞ DỮ LIỆU
THỐNG KÊ KINH TẾ - XÃ HỘI TỔNG HỢP QUỐC GIA
1. Cấp đề tài
: Tổng cục
2. Thời gian nghiên cứu : 2005-2006
3. Đơn vị chủ trì
: Vụ thống kê Tổng hợp
4. Đơn vị quản lý
: Viện Khoa học Thống kê
5. Chủ nhiệm đề tài
: CN. Nguyễn Thị Ngọc Vân
6. Những ngƣời phối hợp nghiên cứu:
KS. Phạm Thị Thanh
TS. Trần Kim Đồng
CN. Phạm Huy Tú
TS. Thiều Văn Tiến
CN. Nguyễn Thị Chiến
7. Điểm đánh giá nghiệm thu đề tài: 8,75 / Xếp loại: Khá
45
PHẦN I
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CSDL TỔNG HỢP
I. Một số khái niệm
1. Dữ liệu
Trong máy tính, thuật ngữ dữ liệu đƣợc xem nhƣ là các sự kiện đƣợc
biết đến mà có thể ghi lại và lƣu trữ trên các thiết bị ghi nhớ của máy tính. Dữ
liệu tạo nên nội dung của cơ sở dữ liệu, tuy nhiên nó không quyết định tính
hiệu quả của cơ sở dữ liệu vì tính hiệu quả đƣợc thể hiện qua việc thiết kế và
khai thác cơ sở dữ liệu.
2. Cơ sở dữ liệu
Có thể định nghĩa cơ sở dữ liệu nhƣ là một bộ sƣu tập có tổ chức của các
dữ liệu liên quan logic với nhau và đƣợc các hệ ứng dụng của một tổ chức cụ
thể nào đó sử dụng.
3. Cơ sở dữ liệu thống kê kinh tế - xã hội
Cơ sở dữ liệu thống kê kinh tế - xã hội là tập hợp có tổ chức các dữ liệu
về kinh tế và xã hội có liên quan với nhau, đƣợc cập nhật và lƣu trữ một cách
hợp lý trong c¸c ph-¬ng tiÖn mang tin ®iÖn tö vµ m¹ng tin häc sao cho c¸c
ch-¬ng tr×nh m¸y tÝnh cã thÓ trî gióp ngƣời sử dụng khai th¸c c¸c th«ng tin
tõ c¬ së d÷ liÖu nµy mét c¸ch dÔ dàng.
Cơ sở dữ liệu thống kê kinh tế - xã hội gồm cơ sở dữ liệu thống kê kinh
tế - xã hội vi mô và cơ sở dữ liệu thống kê kinh tế - xã hội vĩ mô.
4. Cơ sở dữ liệu thống kê kinh tế - xã hội tổng hợp
Cơ sở dữ liệu thống kê kinh tế - xã hội tổng hợp là tập hợp những thông
tin kinh tế - xã hội theo thời gian, đơn vị hành chính đã đƣợc tổng hợp từ kết
quả các cuộc điều tra thống kê mẫu, điều tra thống kê toàn bộ, tổng điều tra
thống kê; các báo cáo thống kê và c¸c nguån thu thập khác. Những thông tin
này đƣợc nhập, lƣu trữ và đƣợc tổ chức một cách hợp lý trong các phƣơng
tiện mang tin điện tử, mạng tin học.
5. Cơ sở dữ liệu thống kê kinh tế - xã hội tổng hợp quốc gia
Cơ sở dữ liệu thống kờ kinh tế - xã hội tổng hợp quốc gia là tập hợp
những dữ liệu thống kê kinh tế - xã hội tổng hợp trên phạm vi cả nƣớc do
ngành Thống kê xây dựng. Những dữ liệu này đƣợc chuẩn hoá, cập nhật và
lƣu trữ một cách hợp lý trong các phƣơng tiện mang tin điện tử, mạng tin học
46
sao cho các chƣơng trình máy tính có thể trợ giúp ngƣời sử dụng đã đƣợc
phân quyền truy nhập khai thác một cách dễ dàng, thuận tiện các thông tin
theo yêu cầu, mục đích riêng.
6. Các bảng danh mục
+ Bảng danh mục đơn vị hành chính
+ Bảng phân ngành kinh tế quốc dân
+ Bảng danh mục sản phẩm
+ Bảng danh mục nghề nghiệp
+ Bảng danh mục giáo dục, đào tạo
+ Bảng danh mục dân tộc Việt Nam.
PHẦN II
ĐỀ XUẤT NỘI DUNG VÀ CẤU TRÚC CSDL TỔNG HỢP
I. Một số nguyên tắc xây dựng CSDL tổng hợp
Vì CSDL tổng hợp là sản phẩm cuối cùng của ngành Thống kê đƣợc
ứng dụng công nghệ tin học tuyệt đối ở tất cả các bƣớc: Nhập dữ liệu, kiểm
tra dữ liệu, quản lý dữ liệu, khai thác dữ liệu, ngƣời dùng tin sẽ sử dụng
những dữ liệu khai thác đƣợc từ CSDL tổng hợp để phục vụ mục đích nghiên
cứu riêng của mỗi đối tƣợng nên quá trình xây dựng CSDL tổng hợp phải
đảm bảo một số nguyên tắc sau đây:
1. CSDL tổng hợp phải đáp ứng tốt nhất nhu cầu của người sử dụng thông
tin thống kê
Nhu cầu thông tin của các đối tƣợng cũng đa dạng và phong phú hơn,
điều này đòi hỏi ngƣời phổ biến thông tin phải nhanh chóng tiếp cận và ứng
dụng tiến bộ của công nghệ thông tin vào công tác phổ biến thông tin để
ngƣời sử dụng có thể tiếp cận đƣợc với thông tin một cách nhanh nhất và tiện
lợi nhất.
Một số loại thông tin thống kê chủ yếu sau đây đƣợc ngƣời dùng tin
quan tâm:
+ Thông tin tổng hợp vĩ mô
+ Thông tin tháng, quý, năm
+ Thông tin chuyên ngành
+ Thông tin khác.
47
2. CSDL phải mang tính đồng bộ và toàn diện
Tính toàn diện thể hiện ở chỗ CSDL tổng hợp phải bao gồm những chỉ
tiêu liên quan đến các hoạt động kinh tế - xã hội chủ yếu đang diễn ra trong
nền kinh tế.
Tính đồng bộ của CSDL tổng hợp chính là mối liên hệ, sự kết nối giữa
số liệu các chỉ tiêu với những dữ liệu có liên quan đến chỉ tiêu để làm rõ hơn
về chỉ tiêu và số liệu của chỉ tiêu nhƣ: khái niệm/định nghĩa, nguồn số liệu…,
này đƣợc để trong các metadata của CSDL tổng hợp.
3. CSDL phải mang tính kịp thời
Dữ liệu trong CSDL tổng hợp phải đƣợc cập nhật thƣờng xuyên, liên
tục, tránh sự trậm trễ làm cho dữ liệu bị lạc hậu. Tính kịp thời còn đòi hỏi
mọi sự thay đổi, điều chỉnh có liên quan đến dữ liệu phải đƣợc thể hiện ngay
trong CSDL tổng hợp.
4. CSDL phải đáp ứng khả năng truy cập
Nguyên tắc này đòi hỏi hệ quản trị CSDL phải đảm bảo hệ thống hoạt
động thƣờng xuyên, tránh tình trạng ngƣời sử dụng không truy cập đƣợc vào
bất kỳ một bảng nào của CSDL
5. CSDL phải khả thi
CSDL tổng hợp mang tính khả thi thể hiện ở những yếu tố sau đây có
khả thi hay không:
- Yếu tố cơ sở vật chất kỹ thuật;
- Yếu tố con ngƣời;
- Kinh phí cũng là một nhân tố quan trọng quyết định CSDL tổng hợp
đƣợc triển khai nhanh hay chậm và có đảm bảo chất lƣợng tối ƣu hay không.
II. Nội dung và đối tƣợng sử dụng CSDL tổng hợp
1. Nội dung
1.1 Hệ thống các chỉ tiêu
Nội dung chính của CSDL tổng hợp là những thông tin liên quan đến
hệ thống các chỉ tiêu thống kê, vì vậy các chỉ tiêu này phải đƣợc lựa chọn sao
cho đảm bảo các nguyên tắc đã đƣợc đề cập trên đây. Hiện nay, Hệ thống chỉ
tiêu thống kê quốc gia đƣợc Thủ tƣớng Chính phủ phê duyệt và ban hành
48
theo Quyết định số 305/2005/QĐ-TTg ngày 24 tháng 11 năm 2005 là hệ
thống chỉ tiêu thống kê đầy đủ nhất mang tính pháp lý có thể đáp ứng tốt nhất
nhu cầu của ngƣời sử dụng thông tin thống kê. Hệ thống chỉ tiêu thống kê
quốc gia gồm 24 nhóm với 381 chỉ tiêu: (1) Nhóm chỉ tiêu về đất đai, khí
hậu, hành chính 8 chỉ tiêu; (2) Nhóm chỉ tiêu về dân số 15 chỉ tiêu; (3) Nhóm
chỉ tiêu về lao động, việc làm 15 chỉ tiêu; (4) Nhóm chỉ tiêu về cơ sở kinh tế,
hành chính, sự nghiệp 15 chỉ tiêu; (5) Nhóm chỉ tiêu về đầu tƣ 12 chỉ tiêu; (6)
Nhóm chỉ tiêu về tài khoản quốc gia 14 chỉ tiêu; (7) Nhóm chỉ tiêu về tài
chính công 7 chỉ tiêu; (8) Nhóm chỉ tiêu về tiền tệ, chứng khoán 13 chỉ tiêu;
(9) Nhóm chỉ tiêu về bảo hiểm 8 chỉ tiêu; (10) Nhóm chỉ tiêu về nông, lâm
nghiệp và thủy sản 22 chỉ tiêu; (11) Nhóm chỉ tiêu về công nghiệp và xây
dựng 10 chỉ tiêu; (12) Nhóm chỉ tiêu về thƣơng mại 16 chỉ tiêu; (13) Nhóm
chỉ tiêu về giá cả 8 chỉ tiêu; (14) Nhóm chỉ tiêu về du lịch 7 chỉ tiêu; (15)
Nhóm chỉ tiêu về giao thông, vận tải 20 chỉ tiêu; (16) Nhóm chỉ tiêu về bƣu
chính viễn thông 8 chỉ tiêu; (17) Nhóm chỉ tiêu về khoa học công nghệ 10 chỉ
tiêu; (18) Nhóm chỉ tiêu về giáo dục và đào tạo 57 chỉ tiêu; (19) Nhóm chỉ
tiêu về y tế và chăm sóc sức khoẻ 26 chỉ tiêu; (20) Nhóm chỉ tiêu về văn hoá,
thông tin, thể thao 36 chỉ tiêu; (21) Nhóm chỉ tiêu về mức sống dân cƣ 14 chỉ
tiêu; (22) Nhóm chỉ tiêu về trật tự, an toàn xã hội và tƣ pháp 13 chỉ tiêu; (23)
Nhóm chỉ tiêu về bảo vệ môi trƣờng 20 chỉ tiêu; (24) Nhóm chỉ tiêu về tiến
bộ phụ nữ 7 chỉ tiêu.
Trong CSDL tổng hợp, mỗi chỉ tiêu đều có những phân tổ, kỳ công bố
cũng nhƣ nguồn thu thập phù hợp với nội dung của từng chỉ tiêu (chi tiết xem
trong báo cáo kết quả đề tài).
1.2. Hệ thống các bảng danh mục, bảng phân loại
Bất kỳ một hệ thống tin học hóa nào cũng bao gồm một loạt các danh
mục có liên quan để mọi dữ liệu trong CSDL của hệ thống trở nên có ý nghĩa.
CSDL các bảng danh mục, bảng phân loại gồm toàn bộ các bảng danh mục
có liên quan đến phân tổ của các chỉ tiêu nhƣ: Bảng danh mục các đơn vị
hành chính; bảng danh mục dân tộc; bảng danh mục hàng hoá xuất, nhập
khẩu; bảng danh mục sản phẩm; bảng phân ngành kinh tế quốc dân...
Hệ thống các bảng danh mục, bảng phân loại đƣợc mã hóa có vai trò rất
quan trọng trong việc thu thập thông tin, xử lý thông tin, liên kết và chia sẻ
thông tin.
49
1.3. Hệ thống các metadata (Thông tin siêu dữ liệu)
CSDL metadata lƣu trữ những thông tin rất cần thiết cho ngƣời khai thác
CSDL tổng hợp, nội dung CSDL này gồm những khái niệm; định nghĩa;
phƣơng pháp tính từng chỉ tiêu thống kê; nguồn thu thập dữ liệu; thực trạng
dữ liệu (Chính thức hay sơ bộ/ƣớc tính); thời điểm thay đổi đơn vị hành
chính, trong đó có sự xác định những thay đổi địa giới các tỉnh theo thời gian.
Từ CSDL này, ngƣời sử dụng có thể xác định đƣợc thời gian tồn tại, thời
điểm tách/nhập của các tỉnh; thời điểm thay đổi các bảng danh mục, bảng
phân loại; nguyên nhân điều chỉnh số liệu… Những thông tin này giúp ngƣời
dùng tin hiểu đầy đủ và chính xác hơn về nội dung, phạm vi cũng nhƣ
phƣơng pháp tính của mỗi chỉ tiêu.
2. Đối tượng sử dụng CSDL tổng hợp
2.1. Nhóm người khai thác dữ liệu trong CSDL
2.2. Nhóm người quản trị và cập nhật dữ liệu cho CSDL tổng hợp.
III. Cấu trúc, chức năng của CSDL tổng hợp
1. Cấu trúc
1.1. Yêu cầu của cấu trúc
a. Xây dựng hệ thống mở
Xây dựng hệ thống mở cho CSDL tổng hợp là một yêu cầu cần thiết và
gồm những nội dung sau:
- Mở về số lƣợng các chỉ tiêu
- Mở về các bảng danh mục, bảng phân ngành kinh tế.
b. Kết nối với các bảng danh mục, bảng phân loại và CSDL siêu dữ liệu - metadata
c. Đảm bảo các nhu cầu của ngƣời sử dụng
- Ngƣời sử dụng CSDL tổng hợp trích xuất đƣợc dữ liệu một cách linh
hoạt, mềm dẻo trên những dữ liệu đã có trong CSDL tổng hợp.
- Thực hiện một số tính toán thông dụng trên dữ liệu có trong CSDL
tổng hợp nhƣ tính tổng, tính hiệu, tính cơ cấu, tính tốc độ phát triển, tính số
trung bình, v.v...
- Đƣa những dữ liệu đã trích xuất và tính toán từ CSDL tổng hợp vào
môi trƣờng làm việc mà họ đang sử dụng, ví dụ nhƣ bảng tính MS Excel trên
cơ sở định dạng của dữ liệu đƣa ra đảm bảo đƣợc yêu cầu cho việc nhập vào
trong các môi trƣờng khác.
50
- Ngƣời sử dụng có đƣợc thông tin về nguyên nhân của sự thay đổi dữ
liệu của chỉ tiêu.
- Minh họa số liệu thống kê bằng các loại đồ thị thông dụng.
- Truy nhập đƣợc thông tin về khái niệm, định nghĩa, phƣơng pháp tính
các chỉ tiêu, phạm vi số liệu, chu kỳ số liệu.
- Ngƣời sử dụng có thể khai thác CSDL tổng hợp thông qua ngôn ngữ
tiếng Việt và tiếng Anh.
1.2. Cấu trúc của CSDL tổng hợp
Để thoả mãn những yêu cầu trên đây, cấu trúc của CSDL tổng hợp phải
đƣợc thiết kế sao cho phù hợp nhất, đảm bảo tính ổn định và linh hoạt, không
bị thay đổi khi có sự điều chỉnh bất cứ một dữ liệu nào trong hệ thống chỉ tiêu
cũng nhƣ trong các bảng danh mục, các bảng phân loại của CSDL, tạo điều
kiện thuận lợi cho ngƣời sử dụng.
Trong thực tế, ngƣời ta thƣờng chia các CSDL thành 03 loại: CSDL vĩ
mô, CSDL vi mô và CSDL các chỉ tiêu. Trong đó, cấu trúc của CSDL vi mô
và CSDL vĩ mô đều không thoả mãn những yêu cầu đƣợc đề cập trên đây.
Sau đây chúng ta sẽ nghiên cứu 02 cấu trúc chủ yếu nhất để trên cơ sở đó
chọn lựa 01 cấu trúc tối ƣu nhất:
Cấu trúc 1: Số liệu các chỉ tiêu được tổ chức thành các bảng ba chiều:
+ Một chiều là các chỉ tiêu;
+ Một chiều là các đơn vị hành chính;
+ Một chiều là thời gian.
Với các hệ thống ứng dụng khác nhau, cấu trúc trên có thể xoay quanh
trục ba chiều trên. Tuy nhiên, cách tổ chức này có một số bất cập sau:
Một là, hệ thống các chỉ tiêu thống kê tổng hợp có định kỳ cung cấp khác
nhau cho mỗi chỉ tiêu (tháng, quý, năm, 2 năm….); nhiều chỉ tiêu trƣớc mắt
chƣa thu thập đƣợc số liệu và do vậy trong bảng số liệu trên sẽ có nhiều ô trống.
Hai là, trong CSDL tổng hợp, số liệu đƣợc thu thập từ rất nhiều nguồn,
ví dụ chỉ tiêu dân số có năm đƣợc thu thập từ tổng điều tra dân số, có năm
đƣợc thu thập từ điều tra mẫu hay số dự báo, ƣớc tính. Thông tin về nguồn
thu thập từ đâu là rất quan trọng đối với ngƣời sử dụng dữ liệu. Vì vậy, với
cấu trúc trên, nếu mỗi nguồn dữ liệu ứng với mỗi bảng, mỗi dòng hay mỗi chỉ
tiêu thì có thể giải quyết đƣợc, nhƣng trong thực tế thì có trƣờng hợp một số
ô trong các bảng trên có thể ứng với các nguồn thu thập khác nhau và nhƣ
51
vậy khó có thể đƣa ra cách tổ chức hợp lý nào cho việc lƣu thông tin về
nguồn dữ liệu cho mỗi ô của bảng.
Ba là, vì mỗi phân tổ của chỉ tiêu chỉ có thể đƣa về thành các chỉ tiêu nên
cách tổ chức dữ liệu theo bảng này không đáp ứng đƣợc yêu cầu hệ thống mở.
Cấu trúc 2: Với cấu trúc này thì bảng dữ liệu là bảng chính trong CSDL
tổng hợp sẽ gồm các cột sau:
+ Mã chỉ tiêu
+ Mã đơn vị hành chính
+ Mã thời gian
+ Mã bảng danh mục phân tổ + mã số trong danh mục
+ Mã nguồn
+ Dữ liệu
CSDL tổng hợp này chỉ gồm một bảng dữ liệu, hoặc cũng có thể chia
thành nhiều bảng cho từng năm, từng loại thời kỳ… Bảng dữ liệu này đƣợc liên
kết với các bảng thuộc nhóm siêu dữ liệu nhƣ: Các bảng danh mục; bảng phân
ngành; định nghĩa, giải thích, cách tính toán chỉ tiêu, thay đổi địa giới các tỉnh…
Nhƣ vậy, số liệu trong CSDL tổng hợp quốc gia là các chỉ số kinh tế - xã
hội từ nhiều nguồn số liệu khác nhau, là số liệu của các chỉ tiêu mà không
phải là số liệu của bảng biểu. Ở đây, các chỉ tiêu đƣợc phân chia thành các
phân tổ nhỏ theo từng cấp để dễ dàng cho việc lựa chọn chỉ tiêu mong muốn,
có thể sử dụng chính cách phân loại các chỉ tiêu trong hệ thống chỉ tiêu thống
kê quốc gia để tổ chức phân loại chỉ tiêu trong hệ thống này.
Trong hệ thống này, những giải thích về từng chỉ tiêu (Khái niệm, định
nghĩa và phƣơng pháp tính) là rất cần thiết cho ngƣời sử dụng số liệu. Các
thông tin giải thích này đƣợc để riêng trong một bảng của CSDL và chức
năng khai thác dữ liệu cho phép ngƣời sử dụng lấy thông tin siêu dữ liệu này
đồng thời với việc chiết xuất dữ liệu của các chỉ tiêu.
Cấu trúc các bảng trong CSDL tổng hợp cụ thể nhƣ sau:
Bảng số liệu
Đây là bảng chính, bảng trung tâm của CSDL tổng hợp gồm những số
liệu của các chỉ tiêu, toàn bộ dữ liệu của các chỉ tiêu kinh tế - xã hội đƣợc lƣu
trữ trong một bảng vật lý của cơ sở dữ liệu có tên là Solieu. Bảng dữ liệu này
đƣợc liên kết với các bảng thuộc nhóm siêu dữ liệu: Các bảng phân loại, bảng
danh mục, bảng phân tổ…
52
Bảng danh mục chỉ tiêu
Bảng này chứa danh sách (Mã và tên) của các chỉ tiêu, bao gồm cả các
phân nhóm của chỉ tiêu. Các mã nhóm, lớp dùng để phân loại các chỉ tiêu trong
hệ thống theo các nhóm. Các chỉ tiêu con thực chất cũng là một chỉ tiêu, đƣợc
lƣu trữ hoàn toàn giống với một chỉ tiêu nhƣng là một phân tổ nhỏ của chỉ tiêu.
Bảng danh mục loại chỉ tiêu
Bảng này liên quan trực tiếp đến bảng danh mục chỉ tiêu, đƣợc dùng để
xác định mỗi dòng trong bảng danh mục chỉ tiêu là một chỉ tiêu cụ thể, một
chỉ tiêu con hay chỉ là tên cho một nhóm chỉ tiêu.
Bảng giải thích
Những thông tin giải thích cho các chỉ tiêu đƣợc thể hiện trong bảng
này, gồm toàn bộ các giải thích: Khái niệm, định nghĩa, phƣơng pháp tính cho
từng chỉ tiêu.
Bảng danh mục loại số liệu
Trong bảng này, số liệu của chỉ tiêu đƣợc giải thích rõ là số ƣớc tính, sơ
bộ hay chính thức.
Bảng danh mục đơn vị hành chính
Bảng này mô tả tên đơn vị hành chính, năm bắt đầu sử dụng danh mục
đơn vị hành chính, năm kết thúc sử dụng danh mục đơn vị hành chính, trạng
thái của danh mục đơn vị hành chính…
Bảng thay đổi danh mục đơn vị hành chính
Xây dựng bảng này nhằm xác định những thay đổi địa giới các đơn vị hành
chính theo thời gian. Từ bảng này có thể xác định đƣợc một tỉnh đã tồn tại từ
năm nào đến năm nào, trƣớc đó đƣợc thành lập bằng cách tách ra từ tỉnh nào,
nếu hiện không còn tồn tại nữa thì nó đã đƣợc sát nhập vào tỉnh nào và khi nào.
2. Chức năng
CSDL tổng hợp theo kết cấu trên có các chức năng cơ bản sau đây:
2.1. Quản lý danh mục hệ thống chỉ tiêu
2.2. Quản lý thông tin mô tả chỉ tiêu thống kê quốc gia
2.3. Quản lý thông tin về các bảng phân loại
2.4. Quản lý số liệu các chỉ tiêu
2.5. Khai thác dữ liệu
2.6. Quản trị hệ thống
53
IV. Lựa chọn giải pháp phần mềm
1. Yêu cầu
Giải pháp phần mềm xây dựng CSDL tổng hợp phải đảm bảo các yêu cầu sau:
Đảm bảo tính mở của cấu trúc CSDL tổng hợp
Đảm bảo độ tin cậy, tính xác thực của dữ liệu trong CSDL tổng hợp.
Đảm bảo tính an toàn thông qua việc quản lý quyền truy nhập và các
biện pháp đảm bảo an ninh mạng và an ninh CSDL tổng hợp.
Chƣơng trình ứng dụng phải phát triển trên môi trƣờng đơn giản, tiện
lợi cho nhiều ngƣời có thể sử dụng đƣợc.
Các ứng dụng khai thác dữ liệu phải đảm bảo tính mềm dẻo, cho phép
ngƣời sử dụng lựa chọn dữ liệu theo mục đích của họ.
2. Lựa chọn phần mềm nhập dữ liệu
Dữ liệu đầu vào của CSDL tổng hợp là dữ liệu của rất nhiều chuyên
ngành/lĩnh vực khác nhau, vì vậy chúng là đầu ra của rất nhiều phần mềm khác
nhau, hoặc cũng có thể đó là các thông tin đƣợc trình bầy trên các báo cáo
bằng giấy nhƣ báo cáo vốn đầu tƣ thực hiện của các doanh nghiệp Nhà nƣớc;
báo cáo văn hoá, y tế, giáo dục; báo cáo của các địa phƣơng…với những cách
tổ chức và khuôn mẫu hoàn toàn không giống nhau. Do đó phải tìm một giải
pháp chung phù hợp để cập nhật các loại thông tin khác nhau cho hệ CSDL
này. Sau đây chúng ta sẽ phân tích những ƣu điểm của 03 giải pháp chủ yếu và
những khó khăn khi áp dụng để từ đó lựa chọn giải pháp tối ƣu nhất:
Giải pháp thứ nhất: Khi các thông tin tổng hợp đƣợc tính toán trong các
hệ thống xử lý/các phần mềm khác thì các chỉ tiêu cần thiết sẽ tự động đƣợc
chọn lọc và chuyển thẳng vào CSDL tổng hợp. Cách thức cập nhật dữ liệu
này là giải pháp tốt nhất nhƣng bị phụ thuộc vào các hệ thống xử lý khác đã
đƣợc tin học hóa đến mức độ nào, có chức năng chuyển đổi, cập nhật dữ liệu
vào CSDL tổng hợp hay chƣa. Chính vì vậy, giải pháp này không phù hợp để
cập nhật dữ liệu cho CSDL tổng hợp trong điều kiện dữ liệu hiện nay của
ngành Thống kê.
Giải pháp thứ hai: Hệ thống CSDL tổng hợp có chức năng đọc dữ liệu từ
một tệp dữ liệu có cấu trúc chuẩn và cập nhật dữ liệu cần thiết vào CSDL tổng
hợp. Ở cách cập nhật này, mức độ tự động thấp hơn so với cách thứ nhất,
nhƣng nó có thể đáp ứng cho cả những chỉ tiêu chƣa đƣợc tin học hóa việc xử
lý mà đƣợc tính toán bằng phần mềm nhƣ EXCEL hay một số phần mềm tính
54
toán khác. Việc thiết kế và lập chƣơng trình để đọc dữ liệu từ một tệp chuẩn và
chuyển vào CSDL tổng hợp không khó nhƣng tệp dữ liệu lại phải rất chuẩn
xác. Khó khăn ở đây chính là dữ liệu cần thu thập cho CSDL tổng hợp rất đa
dạng nên việc tạo ra các tệp EXCEL chuẩn xác không hề đơn giản, tốn kém
công sức. Đây chính là nguyên nhân làm cho giải pháp cập nhật này không
hiệu quả và không đƣợc chọn để ứng dụng cho CSDL tổng hợp.
Giải pháp thứ ba: là giải pháp đƣợc coi là khả thi nhất hiện nay, theo
giải pháp này thì dữ liệu đƣợc cập nhật từ bàn phím, đây là cách nhập truyền
thống, một thuận lợi cơ bản khi thực hiện giải pháp này là hiện nay phần lớn
các thông tin thống kê tổng hợp đều đã nằm ở dạng các tệp dữ liệu văn
bản/bảng tính điện tử, vì vậy modun nhập dữ liệu từ bàn phím chỉ cần đƣợc
thiết kế sao cho đảm bảo tính linh hoạt, giúp ngƣời nhập dữ liệu có thể tạo ra
các form bảng/biểu xoay đƣợc nhiều chiều và thứ tự các dòng/cột không
cứng nhắc đúng nhƣ trong danh mục các phân loại mà nguợc lại, ngƣời nhập
dữ liệu có thể thay đổi thứ tự này hoặc chỉ lựa chọn một phần các dòng/cột
cần thiết, nhờ vậy họ có thể “copy” dữ liệu từ môi trƣờng bên ngoài và dán
vào “form” nhập liệu thay vì phải gõ lại vừa tốn kém công sức vừa dễ sai sót.
3. Lựa chọn phần mềm khai thác dữ liệu
Việc khai thác CSDL tổng hợp của ngƣời sử dụng thông tin thống kê
trong và ngoài nƣớc sẽ đƣợc thực hiện qua mạng Internet thông qua chƣơng
trình ứng dụng trên Web, đây là giải pháp đơn giản và hiệu quả nhất hiện
nay. Trong chƣơng trình ứng dụng này, dựa trên những giao diện đơn giản,
ngƣời sử dụng có thể trích xuất dữ liệu mà họ cần từ CSDL tổng hợp.
Chƣơng trình ứng dụng trong môi trƣờng Web này cho phép ngƣời sử dụng
thực hiện đƣợc những mục đích sau đây:
3.1. Tra cứu thông tin theo từng chỉ tiêu
3.2. Tra cứu thông tin theo chiều phân tổ
3.3. Tính toán trên số liệu đã chọn
3.4. Xoay chiều biểu số liệu
3.5. Chuyển biểu số liệu ra các định dạng khác
3.6. Lập biểu đồ từ số liệu đã trích xuất
3.7. Kết nối với các bảng danh mục và các metadata liên quan đến các
dữ liệu về giải thích, định nghĩa, khái niệm và cách tính các chỉ tiêu, nguồn
dữ liệu và những thay đổi của dữ liệu.
55
V. Giải pháp bảo mật an toàn
1. Giải pháp bảo mật kho dữ liệu
Đối với một hệ thống, kho dữ liệu cần đƣợc bảo vệ gồm: Hệ thống phần
cứng (Máy chủ kho dữ liệu); hệ thống mạng (Hệ thống mạng LAN tại TCTK
và mạng WAN ngành Thống kê); CSDL của các kho dữ liệu. Việc xây dựng
hệ thống an toàn bảo mật dữ liệu cho các kho dữ liệu cần đảm bảo những
nguyên tắc sau đây:
- Đảm bảo bí mật của thông tin: Hệ thống bảo mật phải bảo đảm thông
tin trong hệ thống không đƣợc phổ biến khi không đƣợc phép.
- Đảm bảo sự thống nhất, toàn vẹn của thông tin: Tránh đƣợc việc sửa
đổi trái phép thông tin.
- Đảm bảo khả năng hiệu lực: Có thể khởi động khi hệ thống cần.
- Khả năng xác nhận tính hợp lệ: Có khả năng xác định tính hợp lệ của
ngƣời sử dụng, của hệ thống....
- Đảm bảo khả năng thừa nhận: Đảm bảo rằng thông tin đã đƣợc gửi đi
và thông tin đã đƣợc đọc
- Có khả năng kiểm soát truy nhập: Đảm bảo chỉ những ngƣời đƣợc
phép mới có quyền truy nhập thông tin.
2. Giải pháp an toàn bảo mật
Để đảm bảo sự an toàn bảo mật cho hệ thống kho dữ liệu của CSDL
tổng hợp, một hệ thống các giải pháp sau đây sẽ đƣợc xây dựng:
- Giải pháp chống truy nhập bất hợp pháp
- Giải pháp bảo vệ hệ thống phần cứng
- Giải pháp bảo mật hệ điều hành
- Giải pháp bảo mật phần mềm ứng dụng
- Giải pháp bảo mật CSDL tổng hợp
- Giải pháp kiểm soát nội dung thông tin trên mạng
- Giải pháp phân quyền ngƣời sử dụng
- Giải pháp mã hoá dữ liệu.
56
3. Giải pháp bảo mật CSDL tổng hợp
- Bảo mật CSDL tổng hợp nhằm chống việc sao chép hoặc sửa đổi dữ
liệu một cách bất hợp pháp của ngƣời sử dụng hệ thống.
- Giải pháp phân quyền ngƣời sử dụng: Phân quyền ngƣời sử dụng theo
nhiều mức.
4. An toàn bảo mật trong các hệ thống ứng dụng
Để ngăn cản sự mất mát, điều chỉnh hoặc lạm dụng dữ liệu ngƣời dùng
trong hệ thống ứng dụng, cần phải thiết kế xây dựng các biện pháp kiểm soát và
lƣu dấu vết hoặc ghi nhật ký các hoạt động vào trong các hệ thống ứng dụng,
bao gồm những ứng dụng do chính ngƣời dùng viết, điều này đòi hỏi phải xác
thực dữ liệu đầu vào, quá trình xử lý bên trong và dữ liệu đầu ra, đây là vấn đề
cần đƣợc xác định rõ ràng dựa trên yêu cầu bảo mật và phân tích các rủi ro.
5. An toàn bảo mật các file hệ thống
Mục đích của an toàn bảo mật các file hệ thống là duy trì tính toàn vẹn
của hệ thống, đây là trách nhiệm của từng ngƣời dùng hoặc từng nhóm phát
triển đối với hệ thống ứng dụng hoặc phần mềm mà họ quản lý, gồm:
- Kiểm soát các phần mềm điều hành
- Kiểm soát truy nhập tới thư viện mã nguồn của chương trình.
6. An toàn bảo mật trong quá trình phát triển và hỗ trợ
Nhằm duy trì an toàn bảo mật của phần mềm hệ thống ứng dụng và
thông tin, mọi thay đổi hệ thống có mục đích đều phải đƣợc xem xét nhằm
kiểm tra xem có có sự vi phạm nào trong vấn đề bảo mật đối với hệ thống
hoặc môi trƣờng vận hành.
- Thay đổi các thủ tục kiểm soát
- Kiểm tra kỹ thuật các thay đổi của hệ điều hành.
PHẦN III
VẬN DỤNG PHẦN MỀM ỨNG DỤNG CỦA CSDL TỔNG HỢP ĐỀ XUẤT
1. Chiết xuất dữ liệu
Nhƣ phần trên đã đề cập, các ứng dụng đƣợc phát triển để khai thác dữ liệu
sẽ đƣợc áp dụng để chiết xuất dữ liệu từ cơ sở dữ liệu tổng hợp. Với cách tổ
chức cơ sở dữ liệu nhƣ trên, cách thức chọn lọc các tiêu chí theo các chỉ tiêu,
57
thời gian và đơn vị hành chính để chiết xuất dữ liệu sẽ trở nên đơn giản, các chỉ
tiêu đã đƣợc phân thành các cấp nên việc lựa chọn chỉ tiêu cần thiết dễ dàng
hơn. Dƣới đây là hình minh hoạ lựa chọn chỉ tiêu cần lấy từ dữ liệu dân số:
Tƣơng tự nhƣ vậy, có thể chọn các thông tin về thời gian cũng nhƣ đơn
vị hành chính cần thiết để chiết xuất dữ liệu:
58
Nhƣ vậy, số liệu cần lấy ra từ CSDL tổng hợp đã đƣợc xác định với các
thông tin về chỉ tiêu, thời gian và đơn vị hành chính. Tuy nhiên, số liệu lấy ra
cần phải đƣợc trình bày rõ ràng, hợp lý để ngƣời dùng tin có thể tận dụng
ngay kết quả chiết xuất để thực hiện những mục đích riêng của mình mà
không cần phải bỏ thêm công sức trình bày lại, ở đây chƣơng trình cho phép
ta có thể xoay bảng kết quả theo ba chiều của số liệu:
59
Ngoài ra, ta cũng có thể đặt tên cho bảng kết quả đầu ra cũng nhƣ xác định
phông chữ cho tên/nội dung bảng biểu đó, ứng dụng này đƣợc minh hoạ nhƣ sau:
Cuối cùng, những dữ liệu đã đƣợc chọn có thể đƣợc đƣa vào trong môi
trƣờng của MS Excel, là môi trƣờng quen thuộc với hầu hết những ngƣời
dùng tin. Trong bảng kết quả, tuỳ theo các chỉ tiêu đƣợc đặt ở chiều nào mà
đơn vị hành chính đƣợc ghép thêm vào dòng hay cột của biểu.
60
Ngoài cách trình bày số liệu theo bảng biểu, chƣơng trình còn cho phép
ngƣời sử dụng trình bày các dữ liệu khai thác đƣợc dƣới dạng các biểu đồ,
nhƣ hình minh họa dƣới đây:
61
2. Khai thác CSDL các bảng danh mục
Chƣơng trình ứng dụng đƣợc phát triển với các giao diện WEB cung cấp
chức năng khai thác các thông tin liên quan đến các chỉ tiêu từ các bảng danh
mục, cho phép download danh mục về để sử dụng theo cấp hoặc toàn bộ, từ
đó cho phép tìm kiếm thông tin theo mã danh mục, theo nội dung danh mục.
Dƣới đây là ví dụ các giao diện truy cập danh mục:
Ngƣời sử dụng có thể chọn bất kỳ danh mục nào để xem nội dung và
trích xuất dữ liệu từ danh mục đó, ở đây chúng ta chọn danh mục các đơn vị
hành chính Việt Nam:
Ngƣời sử dụng cũng có thể tìm kiếm nội dung danh mục theo từ khoá
bất kỳ hoặc theo cấp bằng chức năng tìm kiếm đối với danh mục ngành kinh
tế quốc dân, trong ví dụ này ta khai thác cấp 2 và mã ngành „01‟, kết quả hiển
thị nhƣ sau:
62
3. Khai thác metadata
Chúng ta sẽ lựa chọn giao diện là trang WEB để có thể dễ dàng tìm
kiếm, truy cập thông tin liên quan đến các chỉ tiêu theo các đƣờng link đến
chỉ tiêu mà mình quan tâm.
Ví dụ: Để khai thác thông tin về một chỉ tiêu, ngƣời sử dụng có thể chọn
nhóm chỉ tiêu bao gồm các chỉ tiêu. Ví dụ nhóm chỉ tiêu phát triển kinh tế có
những chỉ tiêu sau:
63
Để có đƣợc dữ liệu về khái niệm/định nghĩa và cách tính của chỉ tiêu
tổng sản phẩm trong nƣớc (GDP), ngƣời sử dụng có thể dùng đƣờng link, và
thông tin chi tiết về chỉ tiêu này sẽ đƣợc hiển thị nhƣ sau:
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Thông tin thống kê kinh tế - xã hội của hệ thống thống kê Nhà nƣớc là
nguồn thông tin quan trọng và cần thiết cho cho các nhà lãnh đạo, quản lý
trong việc đánh giá tình hình thực hiện, xây dựng chính sách và hoạch định
chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội của cả nƣớc nói chung và của từng địa
phƣơng, từng ngành/lĩnh vực nói riêng. Đặc biệt trong xu thế hội nhập, toàn
cầu hoá hiện nay, Việt Nam đang từng bƣớc đẩy nhanh quá trình này thì thông
tin thống kê là nguồn thông tin không thể thiếu đối với các nhà kinh tế và đầu
tƣ nƣớc ngoài muốn nghiên cứu về Việt Nam, đồng thời việc cung cấp thông
tin thống kê cho một số tổ chức quốc tế là quyền lợi và nghĩa vụ của Việt Nam
trong quan hệ quốc tế trên lĩnh vực ngoại giao, chính trị, kinh tế, văn hoá...
Mặt khác, thông tin thống kê là nguồn tài liệu quan trọng giúp các nhà nghiên
cứu khoa học, học sinh, sinh viên... thực hiện những công trình/đề tài nghiên
cứu riêng của mình. Vì vậy, phổ biến thông tin thống kê là khâu quan trọng
trong hoạt động thống kê, thực hiện truyền tải những con số biết nói tới ngƣời
dùng tin. Nhiệm vụ nâng cao chất lƣợng phổ biến thông tin thống kê nằm trong
chƣơng trình nâng cao năng lực của ngành Thống kê, đây là nhiệm vụ quan
trọng, thƣờng xuyên của toàn Ngành nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu ngày càng
cao về số lƣợng, chất lƣợng cũng nhƣ về hình thức phổ biến thông tin thống kê
của mọi đối tƣợng sử dụng. Điều này đòi hỏi ngƣời làm công tác thống kê phải
nắm đƣợc nhu cầu của ngƣời dùng tin, đồng thời phải biết tiếp thu, ứng dụng
những công nghệ tiên tiến vào hoạt động phổ biến thông tin thống kê để thông
tin đến với ngƣời dùng nhanh và tiện lợi nhất.
Trên ý nghĩa đó, việc nghiên cứu xây dựng nội dung, cấu trúc CSDL tổng
hợp là cần thiết nhằm khắc phục tình trạng số liệu hiện đang nằm rải rác tại
nhiều đơn vị trong Tổng cục gây khó khăn cho ngƣời sử dụng khi có nhu cầu.
64
- Xem thêm -
.PDF 
25 
208 
71 
