Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ nghiên cứu xây dựng các chỉ tiêu nghề lưới kéo đôi ở vịnh bắc bộ...

Tài liệu nghiên cứu xây dựng các chỉ tiêu nghề lưới kéo đôi ở vịnh bắc bộ

.PDF
84
653
145

Mô tả:

1 Ch­¬ng 1 Më §ÇU 1. Më ®Çu. 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. L­íi kÐo lµ mét trong nh÷ng ng­ cô quan träng trong c¬ cÊu nghÒ khai th¸c h¶i s¶n ë n­íc ta. Sè l­îng tµu thuyÒn chiÕm 37,5% tæng sè tµu thuyÒn nghÒ c¸ c¶ n­íc [10], s¶n l­îng khai th¸c ­íc tÝnh hµng n¨m chiÕm kho¶ng 43% tæng s¶n l­îng khai th¸c [8]. Tæng sè tµu l­íi kÐo hiÖn cã ë vÞnh B¾c Bé (c¸c tØnh tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Qu¶ng B×nh) 4.853 chiÕc chiÕm 21,35% tæng sè tµu thuyÒn trong vïng; s¶n l­îng khai th¸c ­íc tÝnh chiÕm kho¶ng 36,9% tæng s¶n l­îng khai th¸c trong vïng [8]. Trong ®ã, nghÒ l­íi kÐo ®«i ®· ®­îc ph¸t triÓn tõ l©u, cã vÞ trÝ quan träng trong c¬ cÊu nghÒ khai th¸c h¶i s¶n ë khu vùc nµy vµ cã nh÷ng biÕn ®éng ®¸ng kÓ vÒ ph­¬ng ph¸p ®¸nh b¾t vµ qui m« ®éi tµu. Cïng víi tËp qu¸n khai th¸c, sù du nhËp mÉu l­íi m¾t to tõ Trung Quèc vµ sù ph¸t triÓn thiÕu ®ång bé cña nghÒ l­íi kÐo ®¸y ë c¸c tØnh thuéc biÓn vÞnh B¾c Bé ®· cã nhiÒu ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn nguån lîi h¶i s¶n vµ ®êi sèng kinh tÕ, x· héi cña ng­ d©n. HiÖn nay (tÝnh ®Õn th¸ng 12/2004), toµn vïng cã 1.184 chiÕc tµu l­íi kÐo ®«i, chiÕm 22,4% tæng sè tµu lµm nghÒ l­íi kÐo trong khu vùc. ¸p lùc khai th¸c ®èi víi nguån lîi ë vïng n­íc ven bê toµn quèc vµ ë vÞnh B¾c Bé t¨ng m¹nh. Nguån lîi h¶i s¶n ®· cã dÊu hiÖu bÞ khai th¸c qu¸ møc: n¨m 1990, n¨ng suÊt khai th¸c b×nh qu©n lµ 0,93tÊn/cv, n¨m 1995 cßn 0,51tÊn/cv, n¨m 2000 cßn 0,38tÊn/cv [6] vµ n¨m 2004 chØ cßn 0,36tÊn/cv [10]. ë vÞnh B¾c Bé, n¨m 1996, n¨ng suÊt khai th¸c trung b×nh ®¹t 0,36 tÊn/cv, n¨m 2004 chØ cßn 0,26 tÊn/cv, gi¶m 38,5%. Ngoµi ra, sù ph¸t triÓn å ¹t, thiÕu c¬ së khoa häc ®· lµm cho t×nh h×nh s¶n xuÊt nghÒ l­íi kÐo ®¸y nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë 2 vÞnh B¾c Bé ngµy cµng bÕ t¾c, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña nhiÒu tµu rÊt thÊp hoÆc bÞ thua lç, kh«ng cã kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt vµ hµng lo¹t tµu ph¶i n»m bê. ViÖc ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña nghÒ t¹i vÞnh B¾c Bé cÇn nhiÒu chØ tiªu kh¸c nhau nh­ n¨ng suÊt khai th¸c, ®é m¹nh cña nghÒ, hiÖu qu¶ cña nghÒ §iÒu nµy gióp c¸c c¬ quan qu¶n lý ngµnh vµ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®¸nh gi¸ ®óng ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña nghÒ ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p phï hîp. Trong khu«n khæ cña mét luËn v¨n tèt nghiÖp cao häc, ®Ò tµi “Nghiªn cøu x©y dùng c¸c chØ tiªu nghÒ l­íi kÐo ®«i ë vÞnh B¾c Bé chóng t«i chØ x¸c ®Þnh mét vµi chØ tiªu quan träng, ®Æc tr­ng cho b¶n chÊt cña nghÒ l­íi kÐo ®«i ë vÞnh B¸c Bé nh»m t¹o ra c¬ së khoa häc cho viÖc ®¸nh gi¸ vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nghÒ nµy mét c¸ch hîp lý. 1.2. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi. NghÒ l­íi kÐo ®«i ë vÞnh B¾c Bé trong nh÷ng n¨m võa qua cã nhiÒu biÕn ®éng ®¸ng kÓ c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Hµng tr¨m tµu ®ãng míi thuéc ch­¬ng tr×nh ®¸nh b¾t xa bê ®· ®i vµo s¶n xuÊt, nhiÒu tµu truyÒn thèng ®­îc c¶i ho¸n, sù di chuyÓn ng­ tr­êng cña c¸c tµu kÐo ®«i tõ c¸c tØnh miÒn Trung ®Õn ngµy cµng nhiÒu t¹o lµm cho c­êng ®é khai th¸c kh«ng ngõng t¨ng lªn. H¬n n÷a, sù du nhËp mÉu l­íi cã ®é më cao lín (l­íi m¾t to) tõ Trung Quèc ®· lµm thay ®æi ®¸ng kÓ kü thuËt ng­ cô vµ ph­¬ng ph¸p khai th¸c cña c¸c tµu l­íi kÐo ®«i ë khu vùc nµy. ViÖc sö dông ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ th«ng th­êng, dùa vµo sè l­îng ®¬n vÞ tµu ®Ó ®¸nh gi¸ ®é m¹nh vµ c­êng lùc cña nghÒ nµy sÏ cho kÕt qu¶ kh«ng chÝnh x¸c v× yÕu tè c«ng nghÖ ®· lµm thay ®æi b¶n chÊt ho¹t ®éng cña nghÒ. Tõ ®ã, ®ßi hái ph¶i cã hÖ thèng chØ tiªu nghÒ phï hîp, ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt vËn ®éng cña nghÒ ®Ó ®­a ra nh÷ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t­¬ng ®èi s¸t thùc phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt. C¬ së x©y dùng c¸c chØ tiªu nghÒ chñ yÕu dùa vµo nguyªn lý ®¸nh b¾t vµ b¶n chÊt ho¹t ®éng khai th¸c cña ng­ cô. Mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p tiÕp 3 cËn lµ x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu nghÒ quan träng, g¾n chÆt víi b¶n chÊt cña nghÒ ®Ó ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sau ®©y: - §é m¹nh nghÒ: cho biÕt tiÒm n¨ng cña nghÒ - C­êng lùc nghÒ: cho thÊy møc ®é ho¹t ®éng thùc tÕ cña nghÒ - HiÖu qu¶ nghÒ: cho biÕt hiÖu qu¶ ®¸nh b¾t cña nghÒ H¬n n÷a, c¸c chØ tiªu nªu trªn g¾n chÆt víi b¶n chÊt nghÒ h¬n so víi mét sè chØ tiªu kh¸c ®ang sö dông nh­ sè l­îng tµu, n¨ng suÊt ®¸nh b¾t cña m· lùc tµu, vèn ®Çu t­, chi phÝ s¶n xuÊt Tuy nhiªn, ®Ó cã c¸c ®¸nh gi¸ toµn diÖn h¬n vÒ nghÒ, mét sè chØ tiªu kh¸c còng ®­îc sö dông trong luËn v¨n ®Ó ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ sù biÕn ®éng cña nghÒ. ChØ tiªu nghÒ lµ mét kªnh ®Ó ®¸nh gi¸ sù hoµn thiÖn cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nghÒ ®ã vµ ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña mét vïng nghÒ c¸ khi cã ®Çy ®ñ c¸c d÷ liÖu ®ång bé theo chuçi thêi gian. NÕu tiÕp tôc vµ ph¸t triÓn c¸c nghiªn cøu ®Çy ®ñ h¬n n÷a cã thÓ x©y dùng c¸c ng­ìng chØ tiªu nghÒ ®Ó lµm c¬ së ®Þnh l­îng trong ph¸t triÓn nghÒ c¸ (nghÒ l­íi kÐo ®«i) ë vÞnh B¾c Bé theo h­íng bÒn v÷ng. ChØ tiªu nghÒ còng lµ c¬ së cho c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch dùa trªn quan hÖ ®Çu vµo (c­êng lùc) vµ ®Çu ra (s¶n l­îng) cña nghÒ vµ tÝnh hiÖu qu¶ ®Çu t­ (hiÖu qu¶) cña nghÒ. 1.3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi tËp trung chñ yÕu vµo c¸c th«ng sè kü thuËt cña ng­ cô, tµu, kü thuËt khai th¸c nh­: chiÒu dµi giÒng phao, c«ng suÊt m¸y tµu, tèc ®é d¾t l­íi, thêi gian d¾t l­íi, n¨ng suÊt ®¸nh b¾t ... ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu nghÒ ®èi víi nghÒ l­íi kÐo ®«i ë vÞnh B¾c Bé. Ngoµi ra, ®Ò tµi còng nghiªn cøu, ph©n tÝch c¸c th«ng tin kh¸c nh­ sè l­îng tµu thuyÒn, kÝch th­íc vá tµu, vèn ®Çu t­, chi phÝ s¶n xuÊt, ng­ tr­êng ®¸nh b¾t, lao ®éng... ®Ó minh ho¹ cho kÕt qu¶ nghiªn cøu. 4 §Ò tµi chØ tiÕn hµnh nghiªn cøu ®èi víi c¸c tµu l­íi kÐo ®«i cña ViÖt Nam, ho¹t ®éng ®¸nh b¾t ë vÞnh B¾c Bé thuéc chñ quyÒn cña ViÖt Nam (theo c¸ch ph©n chia cò, ch­a cã hiÖp ®Þnh nghÒ c¸ vÞnh B¾c Bé), bao gåm c¶ c¸c tµu di chuyÓn ®Õn tõ c¸c tØnh miÒn Trung nh­ B×nh §Þnh, Qu¶ng Ng·i... §Ò tµi kh«ng ®i s©u ®¸nh gi¸ ®Æc tÝnh kü thuËt cña tµu, ng­ cô, trang bÞ khai th¸c .... 2. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu. 2.1. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n­íc. VÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn: VÞnh B¾c Bé n»m ë phÝa T©y B¾c BiÓn §«ng, trong ph¹m vi tõ 17000'N ®Õn 20000'N vµ 105040'E ®Õn 110000'E (H×nh 1) cã diÖn tÝch kho¶ng 22.207,5 h¶i lý vu«ng t­¬ng ®­¬ng 76.171,7 km2 (sau khi thùc hiÖn HiÖp ®Þnh nghÒ c¸ vÞnh B¾c Bé víi Trung Quèc, diÖn tÝch vÞnh thuéc chñ quyÒn ViÖt Nam kho¶ng 67.203 km2), phÝa B¾c gi¸p Trung Quèc, phÝa §«ng gi¸p ®¶o H¶i Nam, phÝa T©y gi¸p ViÖt Nam vµ phÝa Nam th«ng víi biÓn §«ng [13]. VÞnh B¾c Bé cã ®­êng bê khóc khuûu, låi lâm, nhiÒu cöa s«ng lín nh­ s«ng B¹ch §»ng, s«ng Hång, s«ng Th¸i B×nh, s«ng M·, s«ng §¸y, s«ng Gianh... Ven bê phÝ T©y cã nhiÒu ®¶o vµ quÇn ®¶o nh­ C« T«, C¸t Bµ, Hßn Mª, Cån Cá... NÒn ®¸y kh¸ b»ng ph¼ng, cã d¹ng lßng ch¶o, ®é dèc nhá h­íng vÒ phÝa cöa vÞnh; ®é s©u trung b×nh 38,5m, trªn 60% diÖn tÝch cã ®é s©u <50m, n¬i s©u nhÊt kh«ng qu¸ 100m. N»m trän trong ®íi khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña hai mïa giã §«ng B¾c vµ T©y Nam kÕt hîp víi bê biÓn cã h­íng T©y B¾c - §«ng Nam nªn vµo mïa giã T©y- Nam (tõ th¸ng 4-9) vïng biÓn cã sãng nhÑ t¹o ®iÒu kiÖn cho tµu thuyÒn ho¹t ®éng, vµo mïa giã §«ng - B¾c cã giã m¹nh thæi vu«ng gãc víi bê nªn biÓn th­êng ®éng g©y khã kh¨n cho tµu thuyÒn ho¹t ®éng ®¸nh b¾t. Bê phÝa T©y cña vÞnh (phÝa ViÖt Nam) kÐo dµi kho¶ng 680 km, däc theo 9 tØnh gåm: Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Th¸i B×nh, Nam §Þnh, Ninh B×nh, Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh vµ Qu¶ng B×nh vµ cã 41 cöa s«ng, l¹ch ch¶y ra biÓn, 5 h»ng n¨m cung cÊp mét l­îng khæng lå c¸c chÊt h÷u c¬ lµm thøc ¨n cho nhiÒu loµi sinh vËt biÓn. V× vËy, vÞnh B¾c Bé ®­îc ®Æc tr­ng bëi c¸c hÖ sinh th¸i cöa s«ng, b·i båi vµ vïng triÒu réng lín, n¬i tËp trung sinh sèng vµ ®Î trøng cña nhiÒu loµi h¶i s¶n. H×nh 1: Ph¹m vi vµ vÞ trÝ ®Þa lý vÞnh B¾c Bé 6 VÒ nguån lîi h¶i s¶n: KÕt qu¶ ®iÒu tra míi nhÊt cña ViÖn nghiªn cøu h¶i s¶n H¶i Phßng b»ng l­íi kÐo ®¸y cã ®é më cao, t¹i vïng biÓn VÞnh B¾c Bé ®· b¾t gÆp 166 loµi h¶i s¶n thuéc 74 hä kh¸c nhau. Trong ®ã cã 150 loµi c¸ thuéc 66 hä, 3 loµi mùc èng, 4 loµi mùc Nang, 2 loµi B¹ch tuéc, 2 loµi GhÑ, 1 loµi t«m Mò ni, 1 loµi t«m TÝt, 2 loµi t«m He vµ 1 loµi Sam. Tr÷ l­îng ®ang cã xu h­íng gi¶m dÇn. Quy luËt ph©n bè c¸ ®¸y ®· ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi râ. Tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau , do nhiÖt ®é n­íc cña c¸c khu vùc n­íc n«ng ven bê gi¶m nªn c¸ cã xu thÕ di chuyÓn ®Õn vïng n­íc s©u vµ ph©n bè chñ yÕu ë c¸c khu vùc nh­: B¹ch Long VÜ, gi÷a vÞnh, §«ng hßn Mª, hßn M¾t, khu vùc cöa vÞnh. C¸c khu vùc cã c¸ tËp trung ®Òu n»m ë ®é s©u trªn 30m. Vµo cuèi th¸ng 4 ®Çu th¸ng 5, nhiÖt ®é n­íc ë khu vùc phÝa T©y vÞnh t¨ng dÇn, phÇn lín c¸c loµi c¸ cã tuyÕn sinh dôc thµnh thôc, chóng di chuyÓn dÇn vµo c¸c khu vùc n­íc n«ng ven bê ®Ó ®Î. Vµo c¸c th¸ng 6,7,8 c¸ ph©n bè chñ yÕu ë ven bê phÝa T©y vÞnh. C¸c khu vùc cã c¸ tËp trung cao lµ B¹ch Long VÜ, gi÷a vÞnh, vïng biÓn Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn - HuÕ. Vµo c¸c th¸ng 9, 10 c¸ cã xu h­íng chuyÓn dÇn ra khu vùc n­íc s©u gi÷a vÞnh, khu vùc cã c¸ tËp trung cao lµ vïng biÓn tõ phÝa B¾c ®Õn T©y Nam B¹ch Long VÜ. Vµo th¸ng 11, khu vùc cã c¸ tËp trung cao n»m ë phÝa Nam B¹ch Long VÜ. Theo c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy tØ lÖ cña nhiÒu loµi mçi n¨m cã sù kh¸c nhau. N¨m 1962 hä c¸ Hång (Lutjanidae) chiÕm tØ lÖ cao nhÊt, sau ®ã lµ hä c¸ PhÌn (Mullidae), hä c¸ Mèi (Synodidae), hä c¸ L­îng (Nemiptiridae) vµ hä c¸ KhÕ (Carangidae). Trong n¨m 1974 hä c¸ MiÔn sµnh cã tØ lÖ cao nhÊt vµ chiÕm ­u thÕ h¬n h¼n, hä c¸ KhÕ cã tØ lÖ ®¸ng kÓ sau ®ã lµ hä c¸ PhÌn, hä c¸ L­îng vµ hä c¸ Mèi. N¨m 1975 hä c¸ KhÕ cã tØ lÖ cao nhÊt , c¸c loµi c¸ PhÌn, c¸ Mèi, c¸ L­îng vµ c¸ Hång vÉn cã tØ lÖ quan träng trong c¸c loµi c¸ ®¸nh b¾t ®­îc. 7 B¶ng 1: C¸c loµi chiÕm tØ lÖ trªn 1%ë vïng biÓn vÞnh B¾c Bé TT Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam 1 Acropoma japonica C¸ s¬n ph¸t s¸ng 2 Carangoides malabaricus C¸ khÕ mâm ng¾n 3 Carangoides chrysophrys 4 % tæng s¶n % tæng s¶n l­îng (vô l­îng (vô B¾c) Nam) 9,00 17,30 - 1,50 C¸ khÕ mâm dµi 1,00 - Decapterus maruadsi C¸ nôc så 4,31 1,68 5 Evynnis cardinalis C¸ miÔn sµnh hai gai - 37,46 6 Leiognathus spp C¸ liÖt 20,21 14,35 7 Loligo chinensis Mùc èng Trung Hoa 6,23 4,10 8 Pennahia macrophthalmus C¸ ®ï b¹c ®Çu to 2,14 - 9 Priacanthus macracanthus C¸ tr¸c ng¾n 5,49 - 10 Priacanthus tayenus C¸ tr¸c dµi 3,70 - 11 Saurida elongata C¸ mèi ng¾n - 1,20 12 Saurida tumbil C¸ mèi th­êng 5,40 - 13 Saurida undosquamis C¸ mèi v¹ch 3,50 2,41 14 Sepia lysidas Mùc nang m¾t c¸o 2,41 - 15 Sepia aculeata Mùc nang kim 2,22 - 16 Tachyplerus gigas Sam - 1,95 17 Trachynocephalus myops C¸ mèi hoa 1,54 - 18 Trichiurus haumela C¸ hè ®Çu réng 1,49 - 19 Upeneus bensasi C¸ phÌn khoai 4,84 - 20 Upeneus sulphureus C¸ phÌn hai säc 1,03 - Tæng sè loµi 16 9 Tæng tû lÖ % 74,51 82,10 Nguån: §µo M¹nh S¬n, ViÖn NCHS, 2004 8 Tæng tr÷ l­îng c¸ ®¸y vµ c¸ næi ë vïng biÓn VÞnh B¾c Bé ­íc tÝnh kho¶ng 681.166 tÊn. Kh¶ n¨ng khai th¸c: 272.467 tÊn [11]. Trong ®ã: - C¸ næi nhá: Tr÷ l­îng: 390.000 tÊn; kh¶ n¨ng khai th¸c: 156.000 tÊn. Trong ®ã vïng biÓn xa bê: Tr÷ l­îng 252.000 tÊn; kh¶ n¨ng khai th¸c 100.800 tÊn. - C¸ ®¸y: Tr÷ l­îng: 291.166 tÊn; kh¶ n¨ng khai th¸c: 116.467 tÊn nh­ B¶ng 2. Trong ®ã vïng biÓn xa bê: Tr÷ l­îng 106.400 tÊn; kh¶ n¨ng khai th¸c 42.442 tÊn. Nguån lîi mùc ë vïng biÓn xa bê: Tr÷ l­îng: 2.919 tÊn. Kh¶ n¨ng khai th¸c: 1.168 tÊn. Nguån lîi t«m vïng biÓn xa bê (kÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 1988): Tr÷ l­îng: 321 tÊn. Kh¶ n¨ng khai th¸c: 161 tÊn. ë vïng biÓn gÇn bê ®é s©u d­íi 30m , nguån lîi khai th¸c ®· ë møc giíi h¹n cho phÐp. V× vËy muèn t¨ng s¶n l­îng cÇn tËp trung khai th¸c ë vïng n­íc xa bê n¬i cã ®é s©u trªn 30m n­íc. B¶ng 2: Tr÷ l­îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c c¸ ®¸y ë VÞnh B¾c Bé Tr÷ l­îng (tÊn) Kh¶ n¨ng khai th¸c (tÊn) Toµn bé vïng biÓn 291.166 116.467 Vïng biÓn xa bê 106.104 42.442 Vïng biÓn Nguån: Bïi §×nh Chung, ViÖn NCHS, 2001 C«ng t¸c ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nghÒ c¸ ®· ®­îc thùc hiÖn nhiÒu lÇn ë n­íc ta, trong ®ã cã nghÒ l­íi kÐo ®«i. Mét sè chØ tiªu nghÒ l­íi kÐo ®· ®­îc sö dông lµ sè l­îng tµu thuyÒn, s¶n l­îng khai th¸c, doanh thu, chi phÝ cña ®¬n vÞ nghÒ/n¨m, n¨ng suÊt lao ®éng vµ mét sè tû suÊt gi÷a lîi 9 nhuËn, doanh thu so víi vèn ®Çu t­ cña nghÒ... trong b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng c«ng nghÖ khai th¸c xa bê mét sè vïng nghÒ c¸ träng ®iÓm” (NguyÔn Long vµ ctv, 1997) vµ b¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi “Lùa chän c«ng nghÖ khai th¸c phï hîp cì lo¹i tµu khai th¸c h¶i s¶n xa bê” (NguyÔn Long vµ ctv, 2001) cña ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n n¨m vµ mét sè b¸o c¸o ®Ò tµi nghiªn cøu kh¸c cña ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n nh­ ®Ò tµi “Th¨m dß vµ lùa chän c«ng nghÖ khai th¸c xa bê phï hîp” (§µo M¹nh S¬n vµ ctv), ViÖn Kinh tÕ vµ Qui ho¹ch Thñy s¶n, Tr­êng §¹i häc Thñy s¶n. Trong ®ã, ®é m¹nh nghÒ ®­îc tÝnh b»ng sè l­îng ®¬n vÞ tµu tham gia khai th¸c, c­êng lùc nghÒ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tæng c«ng suÊt m¸y tµu, hiÖu qu¶ cña nghÒ ®­îc x¸c ®Þnh bëi n¨ng suÊt khai th¸c, doanh thu, lîi nhuËn... cña mét ®¬n vÞ c«ng suÊt m¸y tµu, lao ®éng theo ®¬n vÞ thêi gian. C¸c ®Ò tµi nµy ch­a ®¸nh gi¸ ®­îc ®é m¹nh cña nghÒ, kh¶ n¨ng khai th¸c tiÒm n¨ng cña nghÒ mµ chØ ®­a ra con sè sè l­îng tµu thuyÒn hiÖn cã. C­êng lùc khai th¸c còng ch­a ®­îc quan t©m nghiªn cøu, c¸c b¸o c¸o chØ ®­a ra tæng sè c«ng suÊt m¸y tµu vµ xem ®©y lµ c­êng lùc khai th¸c cña nghÒ. C¸c chØ tiªu vÒ kinh tÕ ®­îc tÝnh trªn ®¬n vÞ tµu khai th¸c, ®¬n vÞ c«ng suÊt m¸y hoÆc ®¬n vÞ lao ®éng trªn tµu. Nh×n chung, c¸c ®¬n vÞ ®o ®é m¹nh nghÒ, c­êng lùc nghÒ cña nghÒ l­íi kÐo kh«ng g¾n víi b¶n chÊt ho¹t ®éng cña ng­ cô. Dù ¸n §¸nh gi¸ nguån lîi sinh vËt biÓn ViÖt Nam (ALMRV) do DANIDA tµi trî ®· sö dông mét sè chØ sè vÒ sinh häc vµ kinh tÕ - x· héi ®Ó ®¸nh gi¸ nghÒ c¸ vµ x©y dùng c¸c tæng quan nghÒ c¸. Trong ®ã, chØ tiªu vÒ ®é m¹nh nghÒ ®­îc ®Æc tr­ng bëi tæng sè tµu tham gia khai th¸c (chiÕc), chØ tiªu c­êng lùc nghÒ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tæng sè ngµy ho¹t ®éng ®¸nh b¾t cña ®éi tµu (tµu-ngµy), chØ tiªu hiÖu qu¶ khai th¸c ®­îc x¸c ®Þnh b»ng n¨ng suÊt, gi¸ trÞ s¶n l­îng ®¸nh b¾t cho mét ®¬n vÞ c­êng lùc (kg(®ång)/tµu-ngµy). Ngoµi ra, dù ¸n nµy còng sö dông mét sè chØ tiªu sinh häc, kinh tÕ kh¸c ®Ó phôc vô c«ng t¸c ®¸nh gi¸ tæng quan nghÒ c¸ biÓn n­íc ta. §èi víi nghÒ l­íi kÐo ®«i, 10 dù ¸n ALMRV sö dông sè l­îng ®¬n vÞ tµu (kh«ng sö dông ®¬n vÞ ®«i tµu) lµm c¬ së tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu nghÒ liªn quan. §é m¹nh nghÒ ®­îc ®o b»ng tæng sè tµu hiÖn cã, thÓ hiÖn qui m« tÜnh cña ®éi tµu, kh«ng ph¶n ¸nh b¶n chÊt ho¹t ®éng, n¨ng lùc ®¸nh b¾t cña nghÒ. N¨ng suÊt ®¸nh b¾t cña nghÒ ®­îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¬ së c«ng suÊt m¸y tµu ch­a ph¶n ¸nh ®­îc ¶nh h­ëng cña kü thuËt ng­ cô vµ c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn kü thuËt khai th¸c cña mçi tµu. Nh×n chung, c¸c chØ tiªu nghÒ ®· ®­îc sö dông ch­a ph¶n ¸nh b¶n chÊt ho¹t ®éng nghÒ vµ kh«ng hµm chøa yÕu tè c«ng nghÖ cña nghÒ nh­ kÝch th­íc cña ng­ cô, thêi gian tham gia khai th¸c tÝch cùc cña nghÒ nªn c¸c chØ tiªu nµy míi chØ ph¶n ¸nh gi¸n tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nghÒ, t×nh tr¹ng ®Çu t­, hiÖu qu¶ ®Çu t­, n¨ng suÊt ®¸nh b¾t chung, ch­a ®Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a ®Æc ®iÓm kü thuËt nghÒ víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nghÒ, ch­a ph¶n ¸nh ®­îc ¶nh h­ëng cña thay ®æi c«ng nghÖ ®èi víi hiÖu qu¶ nghÒ, n¨ng lùc nghÒ... Cã nghÜa lµ b¶n chÊt ho¹t ®éng cña nghÒ vÉn ch­a ®­îc lµm s¸ng tá, ®é m¹nh hay ¸p lùc cña nghÒ ®èi víi nguån lîi ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ mét c¸ch chÝnh x¸c nªn viÖc x©y dùng c¬ së khoa häc phôc vô ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, qui ho¹ch ph¸t triÓn cho nghÒ cßn h¹n chÕ vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n. Ngoµi ra, mét sè nghiªn cøu thiÕt kÕ l­íi kÐo t«m cho tµu 33cv, 74cv, 250cv, l­íi kÐo ®«i ®èi víi cì tµu 200-300cv ®· ®­îc ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n thùc hiÖn trong thêi kú 1976 – 1984 vµ 2001; c¸c ®Ò tµi nµy tËp trung vµo nghiªn cøu, thiÕt kÕ mÉu l­íi ®¹t n¨ng suÊt cao vµ cã tÝnh chän läc tèt. VÒ c¬ b¶n, mÉu l­íi thiÕt kÕ míi cã ­u ®iÓm h¬n vÒ cÊu t¹o, søc c¶n vµ chÊt l­îng s¶n phÈm khai th¸c ®­îc tèt h¬n c¸c mÉu l­íi ®ang sù dông cïng thêi, nh­ng do h¹n chÕ vÒ thiÕt bÞ, kinh phÝ nªn viÖc tiÕp tôc c¶i tiÕn vµ chuyÓn giao vµo thùc tÕ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. N¨m 1997, XÝ nghiÖp ®¸nh c¸ C¸t Bµ ®· du nhËp thµnh c«ng l­íi kÐo ®«i cã ®é më cao lín cña Trung Quèc vµo ViÖt Nam. HiÖu qu¶ khai th¸c ban 11 ®Çu cña lo¹i l­íi nµy kh¸ cao do ®èi t­îng ®¸nh b¾t chñ yÕu lµ c¸ næi nhá, ven bê. Nh­ng do h¹n chÕ vÒ nguån lîi, sù ph¸t triÓn tù do tµu thuyÒn ®¸nh b¾t nªn n¨ng suÊt cña lo¹i l­íi nµy ngµy cµng gi¶m. Së Thñy s¶n Bµ RÞa Vòng Tµu, Së Thñy s¶n NghÖ An còng ®· triÓn khai mét sè ®Ò tµi nghiªn cøu ¸p dông, c¶i tiÕn l­íi kÐo ®«i cña Trung Quèc vµo c¸c n¨m 1999, 2001. KÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c ®Ò tµi nµy ®· ®­a ra ®­îc c¸c mÉu l­íi kÐo cã hiÖu qu¶ h¬n so víi s¶n xuÊt thùc tÕ tõ 110-130%, nh­ng kÕt qu¶ ¸p dông vµo thùc tÕ cßn ch­a cao, ®Æc biÖt lµ c¸c mÉu l­íi kÐo ®«i. 2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi. Trªn thÕ giíi, hÖ thèng qu¶n lý nghÒ c¸ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, c¸c chØ tiªu nghÒ ®ang ®­îc quan t©m nghiªn cøu vµ sö dông ë nhiÒu quèc gia cã nghÒ c¸ ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh vµ tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu nghÒ phôc vô c«ng t¸c ®¸nh gi¸, gi¸m s¸t, ®iÒu chØnh nghÒ c¸ gi÷a c¸c quèc gia cßn kh¸c nhau, ch­a thèng nhÊt. §iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý nghÒ c¸ cña nhiÒu khu vùc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c vïng biÓn cã nhiÒu quèc gia cïng sö dông chung nguån lîi. H¬n n÷a, viÖc trao ®æi th«ng tin khoa häc gi÷a c¸c n­íc, tæ chøc víi nhau gÆp nhiÒu khã kh¨n, trë ng¹i. ChØ tiªu ®é m¹nh nghÒ ®­îc ¸p dông ë nhiÒu quèc gia (§an M¹ch, NaUy, Mü, Ph¸p, Ca Na §a, Italia, Th¸i Lan, Phi LÝp Pin, Sinh Ga Po...) theo thø tù ­u tiªn lµ tæng dung tÝch cña tµu, c«ng suÊt m¸y vµ sè l­îng tµu ®¨ng ký. NghÜa lµ ®é m¹nh nghÒ ®­îc tÝnh theo ®¬n vÞ tÊn dung tÝch cña tµu, nÕu kh«ng ®ñ sè liÖu vÒ dung tÝch cña tµu, ®é m¹nh nghÒ ®­îc tÝnh theo c«ng suÊt tµu vµ nÕu kh«ng cã sè liÖu vÒ c«ng suÊt, ®é m¹nh nghÒ ®­îc tÝnh theo sè l­îng tµu hiÖn cã. C­êng lùc nghÒ ®­îc tÝnh lµ tæng sè tµu-ngµy (tæng sè ngµy ho¹t ®éng ®¸nh b¾t cña tÊt c¶ tµu tham gia ®¸nh b¾t) ho¹t ®éng ®¸nh b¾t trong mét ®¬n vÞ thêi gian vµ chØ tiªu hiÖu qu¶ nghÒ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng hiÖu qu¶ ®¸nh b¾t (khèi l­îng vµ gi¸ trÞ khèi l­îng) trªn mét ®¬n vÞ c­êng lùc (J.M. Ward, J.E. Kirkley, R. Metzner, S. Pascoe, 2004). Trong tµi liÖu kü thuËt sè 12 445 cña S. Pascoe (FAO, 2004) còng x¸c ®Þnh ®é m¹nh khai th¸c cña nghÒ ®­îc tÝnh theo dung tÝch, tÊn ®¨ng ký, c«ng suÊt m¸y, chiÒu dµi, kÝch th­íc vµ lo¹i ng­ cô cña mçi tµu tham gia khai th¸c. VÝ dô ë Th¸i Lan, Malaysia, Philipin ®Òu sö dông ®¬n vÞ ®o ®é m¹nh nghÒ lµ tÊn dung tÝch vµ ®¬n vÞ ®o c­êng lùc nghÒ lµ ngµy-tµu hoÆc tÊn dung tÝch tïy theo môc ®Ých sö dông. MÆc dï, ch­a cã quan ®iÓm thèng nhÊt vÒ c¸c chØ tiªu, chØ sè ®Ó x¸c ®Þnh ®é m¹nh, kh¶ n¨ng khai th¸c cña ®éi tµu nh»m ®¸nh gi¸ møc ®é hoµn thiÖn s¶n xuÊt cña nghÒ vµ møc ®é t¸c ®éng (¸p lùc) lªn m«i tr­êng vµ nguån lîi thiªn nhiªn, FAO ®· chän hai chØ tiªu c¬ b¶n ®Æc tr­ng cho ho¹t ®éng khai th¸c, ®ã lµ: thêi gian khai th¸c vµ ®é m¹nh khai th¸c. Thêi gian khai th¸c ®­îc x¸c ®Þnh b»ng mét trong c¸c ®¹i l­îng: sè giê khai th¸c, sè mÎ l­íi, sè ngµy khai th¸c, sè ngµy chuyÕn biÓn, sè ngµy rêi c¶ng vµ sè chuyÕn biÓn trong n¨m (theo thø tù ­u tiªn). §é m¹nh khai th¸c ®­îc ®Æc tr­ng b»ng kiÓu tµu (chiÒu dµi, träng t¶i, c«ng suÊt) vµ lo¹i ng­ cô sö dông. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c n­íc cã hÖ thèng qu¶n lý nghÒ c¸ ph¸t triÓn nh­ §an M¹ch, NaUy, NhËt B¶n, Anh... ®Òu sö dông ®¬n vÞ ngµy-tµu ®Ó ®o ®é m¹nh vµ c­êng lùc nghÒ cña nghÒ c¸. GÇn ®©y, mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ Th¸i Lan, Malaysia, Brazin, Chi Lª... còng tiÕp cËn sö dông ®¬n vÞ ®o ®é m¹nh nghÒ vµ c­êng lùc khai th¸c lµ ngµy-tµu. Trong thùc tÕ khai th¸c nghÒ l­íi kÐo, c¸c tµu cã chiÒu dµi, träng t¶i nh­ nhau nh­ng l¾p m¸y cã c«ng suÊt kh¸c nhau vµ sö dông l­íi cã kÝch th­íc kh¸c nhau nªn hiÖu qu¶ ®¸nh b¾t sÏ kh«ng gièng nhau. V× vËy, viÖc sö dông ®Æc tr­ng kiÓu tµu nh­ trªn kh«ng g¾n víi b¶n chÊt cña nghÒ, ®Æc biÖt ®èi víi nghÒ l­íi kÐo. N¨m 1998, Tæ chøc FAO ®· xuÊt b¶n tµi liÖu h­íng dÉn ph¸t triÓn nghÒ c¸ bÒn v÷ng dùa vµo c¸c chØ sè nghÒ c¸. Trong ®ã, mét lo¹t c¸c chØ sè vÒ sinh häc, kinh tÕ vµ x· héi ®­îc ®­a ra nh­: c­êng lùc khai th¸c, s¶n l­îng khai th¸c, s¶n l­îng khai th¸c bÒn v÷ng tèi ®a, c­êng lùc khai th¸c hîp lý, hiÖu qu¶ nghÒ, ®ãng gãp x· héi, viÖc lµm... C¸c chØ sè nµy cã thÓ gióp c¸c nhµ qu¶n lý 13 n¾m ®­îc quan hÖ gi÷a ho¹t ®éng khai th¸c vµ kh¶ n¨ng nguån lîi, lîi nhuËn tõ nghÒ c¸... ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh hîp lý theo h­íng s¶n xuÊt bÒn v÷ng (qu¶n lý thÝch øng) dùa vµo biÕn ®éng gi¸ trÞ c¸c chØ sè theo chuçi thêi gian. Cã nghÜa lµ c¸c chØ sè cho biÕt xu h­íng biÕn ®éng (®Þnh tÝnh) mµ kh«ng cho biÕt hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt nghÒ c¸ ®ang ë møc nµo (®Þnh l­îng). Nãi c¸ch kh¸c, c¸c chØ sè nµy phôc vô tèt cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh s¶n xuÊt trªn c¬ së sè liÖu phô thuéc nghÒ c¸ mµ kh«ng ®­îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸, qui ho¹ch ph¸t triÓn khai th¸c ë c¸c vïng biÓn h¹n chÕ nguån sè liÖu phô thuéc. Nh­ vËy, cho ®Õn nay vÉn ch­a cã chuÈn mùc nµo ®­îc sö dông thèng nhÊt ®Ó ®o hiÖu qu¶ khai th¸c vµ so s¸nh c¸c sè liÖu liªn quan ®Õn khai th¸c. Nguyªn nh©n chÝnh cña t×nh tr¹ng nµy lµ do ph­¬ng ph¸p ®o hiÖu qu¶ nghÒ ch­a g¾n víi ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i ng­ cô hoÆc nguyªn lý ®¸nh b¾t cña nghÒ. Tuy nhiªn, lý thuyÕt cña Lucasov (1969) vµ c¸c thÝ nghiÖm cña «ng ®· ®­a ra ®­îc nh÷ng c¬ së khoa häc thuyÕt phôc cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ®o ®é m¹nh khai th¸c vµ hiÖu qu¶ cña nghÒ. 14 Ch­¬ng 2 C¬ së lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 1. C¬ së lý thuyÕt. 1.1. Lý thuyÕt vÒ l­íi kÐo ®«i. 1.1.1. CÊu t¹o vµ nguyªn lý ®¸nh b¾t l­íi kÐo ®«i. L­íi kÐo thuéc nhãm ng­ cô chñ ®éng lµm viÖc theo nguyªn lý läc c¸ tõ khèi n­íc bÞ miÖng l­íi quÐt qua. L­íi kÐo ®«i cã d¹ng tói ®­îc kÐo trong n­íc ë mét tèc ®é nµo ®ã bëi hai tµu kÐo th«ng qua hÖ thèng d©y mÒm. Tèc ®é d¾t l­íi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ khai th¸c ®èi t­îng cña l­íi. MiÖng l­íi ®­îc më theo chiÒu ngang nhê kho¶ng c¸ch gi÷a hai tµu kÐo vµ më theo chiÒu ®øng nhê hÖ thèng phao, ch× trang bÞ trªn giÒng phao vµ giÒng ch×. ¦u ®iÓm næi bËt cña l­íi kÐo ®«i lµ cã thÓ sö dông hai tµu kÐo cã c«ng suÊt m¸y nhá, hÖ thèng trang bÞ ng­ cô ®¬n gi¶n. §èi t­îng ®¸nh b¾t chñ yÕu cña l­íi kÐo ®«i tÇng ®¸y lµ c¸c loµi c¸ ®¸y, gÇn ®¸y, c¸c loµi mùc . . . C«ng suÊt m¸y vµ kÝch th­íc vá tµu cña hai tµu kÐo kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i b»ng nhau nªn cã thÓ ¸p dông réng r·i cho c¸c cì lo¹i tµu ë n­íc ta. H×nh 2 m« t¶ cÊu tróc tæng thÓ hÖ thèng l­íi kÐo ®«i. 6 8 3 7 1 2 10 9 13 4 12 5 11 Ghi chó: 1. D©y kÐo. 2. D©y ®ái. 3. D©y ®Çu c¸nh phao 4. D©y ®Çu c¸nh ch× 8. GiÒng ch×. 5. GiÒng ®Çu c¸nh. 6. GiÒng phao. 7. Phao. 12. D©y th¾t ®ôt. 9. Ch×. 10. XÝch ch× ®ôt. 11. D©y kÐo 3. D©y giÒng lùc. H×nh 2: CÊu t¹o tæng thÓ l­íi kÐo ®«i. 15 ¸o l­íi kÐo bao gåm nhiÒu tÊm l­íi cã kÝch th­íc kh¸c nhau ghÐp l¹i t¹o thµnh mét tói l­íi thon dÇn tõ miÖng l­íi ®Õn ®ôt l­íi (xem H×nh 3). 1 2 Ghi chó: 3 1. C¸nh phao. 2. C¸nh ch×. 4 5 3. L­íi ch¾n. 4. Th©n trªn. 5. Th©n d­íi. 6 6. §ôt l­íi. 6 H×nh 3: CÊu t¹o ¸o l­íi kÐo. ¸o l­íi kÐo cã d¹ng ®èi xøng qua mÆt ph¼ng th¼ng ®øng, diÖn tÝch nöa trªn ¸o l­íi lín h¬n nöa d­íi do cã phÇn l­íi ch¾n. Tuy nhiªn, cã nhiÒu mÉu l­íi (chñ yÕu lµ l­íi kÐo tÇng gi÷a) cã cÊu t¹o ¸o l­íi ®èi xøng hoµn toµn qua mÆt ph¼ng n»m ngang vµ mÆt ph¼ng th¼ng ®øng. 1.1.2. Kü thuËt khai th¸c. Qui tr×nh tæng qu¸t kü thuËt khai th¸c nghÒ l­íi kÐo tÇng ®¸y nh­ sau: - ChuÈn bÞ chuyÕn biÓn: Lµ kh©u quan träng, quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña chuyÕn biÓn. ThuyÒn tr­ëng lËp kÕ ho¹ch cho toµn bé ho¹t ®éng trªn biÓn nh­: vÞ trÝ ®¸nh b¾t, thêi gian, ph­¬ng ph¸p b¶o qu¶n s¶n phÈm tr­ëng kiÓm tra nhiªn liÖu, vËt t­, ng­ cô ®Ó cã kÕ ho¹ch chuÈn bÞ nhiªn liÖu: dÇu, nhít, vËt t­, n­íc ®¸, muèi, khay ®ùng phao, ch×… thuyÒn vËt liÖu ng­ cô: l­íi, d©y, 16 ChuÈn bÞ Hµnh tr×nh tµu ®Õn ng­ tr­êng Th¶ l­íi D¾t l­íi Thu l­íi LÊy c¸ vµ xö lý s¶n phÈm ChuÈn bÞ mÎ sau - Hµnh tr×nh tµu ®Õn ng­ tr­êng: Trong lóc tµu hµnh tr×nh ®Õn ng­ tr­êng, c¸c thuyÒn phã hoÆc thuû thñ tr­ëng chØ ®¹o c¸c c«ng viÖc kiÓm tra vµ chuÈn bÞ hÖ thèng d©y, trang bÞ phô tïng, l­íi s½n sµng ho¹t ®éng. - Th¶ l­íi: Tr­íc khi th¶ l­íi thuyÒn tr­ëng ph¶i x¸c ®Þnh h­íng n­íc, h­íng giã ®Ó lùa chän vÞ trÝ th¶ l­íi phï hîp. Khi th¶ l­íi lao ®éng ®­îc bè trÝ trªn c¸c tµu chÝnh (tµu th¶ l­íi A) vµ tµu phôc vô (tµu th¶ 1 bªn d©y ®ái vµ d©y kÐo) nh­ H×nh 4. Qui tr×nh c¸c b­íc th¶ l­íi nh­ H×nh 5. 2 3 4 7 3 2 5 1 1 6 Tµu A Tµu B 17 H×nh 4: Bè trÝ nh©n lùc khi th¶ l­íi. H×nh 5 : S¬ ®å qui tr×nh th¶ l­íi. Khi tµu ®Õn vÞ trÝ th¶ l­íi hai tµu c¸ch nhau kho¶ng 80  100m, tèc ®é tµu gi¶m xuèng cßn 1  2 h¶i lý/giê. ThuyÒn tr­ëng 1 ra lÖnh th¶ l­íi, thuû thñ ë vÞ trÝ 2,3 th¶ ®ôt l­íi xuèng tr­íc, sau ®ã th¶ phao vµ ch×. Khi th¶ hÕt l­íi, thuû thñ 4, 5 th¶ d©y giÒng trèng. Khi th¶ hÕt giÒng trèng thñy thñ ë vÞ trÝ 7 liªn kÕt ®Çu giÒng trèng víi ®Çu d©y ®ái vµ tµu A t¨ng tèc ®é lªn 5  6 h¶i lý/giê trong thêi gian 5  10 phót ®Ó l­íi vµ giÒng trèng c¨ng ®Òu. Trong khi ®ã tµu B tiÕn gÇn ®Õn tµu A. Trªn tµu A, thuû thñ ë vÞ trÝ 6 chuyÓn d©y måi (nèi víi mét ®Çu giÒng trèng) cho thuû thñ ë vÞ trÝ 3 cña tµu B. Thuû thñ nµy liªn kÕt ®Çu d©y ®ái trªn tµu B víi ®Çu d©y giÒng trèng. Khi liªn kÕt xong d©y ®ái vµ d©y giÒng trèng, hai tµu A vµ B t¨ng tèc ®é ch¹y t¸ch dÇn ra ®Ó më miÖng l­íi vµ thuû thñ 4 trªn tµu A, thñy thñ 2 trªn tµu B më chèt h·m m¸y têi th¶ dÇn d©y ®ái vµ d©y kÐo. Khi d©y kÐo ®· ®­îc th¶ ®ñ ®é dµi cÇn thiÕt, hai tÇu liªn l¹c víi nhau ®Ó thèng nhÊt h­íng d¾t l­íi, tèc ®é d¾t l­íi vµ ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch phï hîp. - D¾t l­íi: Khi l­íi lµm viÖc æn ®Þnh, cè ®Þnh d©y kÐo, kho¶ng c¸ch gi÷a hai tÇu gi÷ æn ®Þnh, tèc ®é vµ h­íng d¾t l­íi cña hai tÇu nh­ nhau. Nhãm 18 thuû thñ trùc ca cña 2 tµu cã tr¸ch nhiÖm th«ng tin cho nhau, ph¸t hiÖn nh÷ng ch­íng ng¹i vËt trong suèt qu¸ tr×nh d¾t l­íi vµ gi¶i quyÕt c¸c sù cè s¶y ra. Thêi gian d¾t l­íi tõ 1  5 giê, tuú theo ng­ tr­êng vµ ®èi t­îng ®¸nh b¾t. - Thu l­íi: Khi hai tÇu thèng nhÊt thêi ®iÓm thu l­íi, thuyÒn tr­ëng cña hai tÇu bè trÝ nh©n lùc trªn tµu nh­ h×nh vÏ. C¸c vÞ trÝ thao t¸c s½n sµng lµm viÖc, qu¸ tr×nh thu l­íi b¾t ®Çu ®­îc thùc hiÖn. Hai tÇu quay mòi vÒ phÝa l­íi, thuû thñ 2, 3 ®­a d©y kÐo vµo con l¨n h­íng c¸p ë mòi tµu, thuû thñ 4, 5 vËn hµnh m¸y têi, d©y kÐo, d©y ®ái ®­îc thu dÇn lªn vµ ®­îc chøa ë tang thµnh cao cña m¸y têi. S¬ ®å qui tr×nh thu l­íi nh­ H×nh 6. 1 2 3 4 H×nh 6 : S¬ ®å qui tr×nh thu l­íi. Khi thu xong d©y ®ái, thuû thñ 2, 3,4 trªn tµu B liªn kÕt d©y giÒng trèng víi d©y måi vµ ®­a d©y måi sang tµu A. §Çu d©y giÒng trèng ®­îc chuyÓn sang tµu A vµ viÖc thu giÒng trèng vµ thu l­íi ®­îc tiÕn hµnh. C¸c thuû thñ ë vÞ trÝ 4, 5 vËn hµnh m¸y têi thu d©y cÈu, cÈu tõng phÇn d©y giÒng trèng vµ l­íi lªn tÇu. Thuû thñ kh¸c th¾t d©y cÈu vµ s¾p xÕp d©y giÒng trèng, thÞt l­íi. Trong tr­êng hîp s¶n phÈm khai th¸c nhiÒu, ®ôt l­íi ®­îc chia ra vµ tiÕn hµnh thu tõng phÇn. L­íi cã thÓ ®­îc thu hÕt lªn tµu hoÆc chØ thu ®ôt l­íi b»ng viÖc thu d©y kÐo ®ôt. 19 - LÊy c¸ vµ b¶o qu¶n s¶n phÈm: Sau khi ®ôt l­íi ®· ®­îc thu kÐo lªn tµu, më d©y th¾t ®ôt ®Ó lÊy s¶n phÈm khai th¸c ra khái ®ôt l­íi. Toµn bé thuû thñ tµu tËp trung, ph©n lo¹i s¶n phÈm theo tõng lo¹i, tõng kÝch cì, vµ röa s¹ch b»ng n­íc biÓn vµ ®­a vµo buång b¶o qu¶n. S¶n phÈm khai th¸c cã thÓ ®­îc b¶o qu¶n b»ng n­íc ®¸ l¹nh hoÆc muèi mÆn, ph¬i kh« tuú theo chÊt l­îng vµ lo¹i s¶n phÈm. §èi víi ph­¬ng ph¸p b¶o qu¶n b»ng n­íc ®¸ l¹nh, s¶n phÈm ®­îc ®ùng trong c¸c khay nhùa (hoÆc tói PE) tõ 10  12kg/khay (hoÆc 5  10kg/tói) ®Ó gi¶m sù dËp n¸t, h­ háng s¶n phÈm khai th¸c. - ChuÈn bÞ mÎ sau: Toµn bé s¶n phÈm khai th¸c ®­îc ®­a vµo hÇm b¶o qu¶n, mÆt boong thao t¸c ®­îc röa s¹ch, d©y giÒng trèng vµ l­íi ®­îc s¾p xÕp theo ®óng vÞ trÝ. §èi víi ph­¬ng ph¸p chØ thu ®ôt l­íi lÊy c¸, viÖc th¶ l­íi ®­îc thùc hiÖn ngay sau khi lÊy hÕt s¶n phÈm tõ ®ôt l­íi. 1.1.3. Thêi gian thao t¸c c¸c b­íc trong qui tr×nh khai th¸c. Thêi gian khai th¸c tiÒm n¨ng cña tµu t¹i ng­ tr­êng khai th¸c trong mét ngµy ®­îc tÝnh lµ 24 giê. Thêi gian ch¹y tµu di chuyÓn ng­ tr­êng ®­îc tÝnh nh­ thêi gian thao t¸c cã Ých. Thêi gian thao t¸c cã Ých lµ thêi gian thùc hiÖn c¸c b­íc qui tr×nh nh­ môc 1.1.2 ë trªn (trõ kh©u chuÈn bÞ vµ hµnh tr×nh tµu ®Õn ng­ tr­êng) . BiÓu ®å thêi gian thao t¸c cã Ých mét mÎ l­íi cña tµu l­íi kÐo ®«i nh­ sau: 2 1 1. Th¶ l­íi 2. D¾t l­íi 3 3. Thu l­íi 4 4. LÊy c¸, chuÈn bÞ mÎ sau - Thêi gian th¶ l­íi: §­îc tÝnh tõ thêi ®iÓm hai tµu di chuyÓn l¹i gÇn nhau ®Ó trao ®æi d©y måi chuÈn bÞ th¶ l­íi ®Õn khi hai tµu æn ®Þnh tèc ®é cè ®Þnh d©y c¸p kÐo. Trong b­íc thao t¸c nµy, c¸c c«ng viÖc th¶ thÞt l­íi, th¶ d©y ®Çu c¸nh, th¶ d©y ®ái vµ th¶ d©y c¸p kÐo ®­îc thùc hiÖn. 20 - Thêi gian d¾t l­íi: §­îc tÝnh tõ thêi ®iÓm cè ®Þnh d©y c¸p kÐo, æn ®Þnh h­íng vµ tèc ®é tµu ®Õn thêi ®iÓm gi¶m tèc ®é, ®­a d©y c¸p kÐo vµo m¸y têi chuÈn bÞ cho kh©u thu l­íi. - Thêi gian thu l­íi: §­îc x¸c ®Þnh tõ thêi ®iÓm ®­a d©y c¸p kÐo vµo m¸y têi thu c¸p ®Õn thêi ®iÓm thu xong ®ôt l­íi lªn tµu. C¸c c«ng viÖc thu c¸p kÐo, thu d©y ®ái, thu d©y ®Çu c¸nh, thÞt l­íi (nÕu cÇn) ®­îc lÇn l­ît thùc hiÖn. - LÊy c¸ vµ chuÈn bÞ mÎ sau: §­îc tÝnh tõ thêi ®iÓm ®ôt l­íi ®· ®­îc ®­a lªn tµu ®Õn thêi ®iÓm s¾p xÕp xong hÖ thèng d©y, phao, ch×, l­íi s½n sµng ®Ó th¶ mÎ tiÕp theo. 1.2. Mét sè ®Æc tr­ng khai th¸c cña nghÒ. Dùa trªn ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i ng­ cô cña Tresov, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Lucasov vµ lý thuyÕt l­íi kÐo ®«i, cã thÓ ®­a ra mét sè chØ tiªu c¬ b¶n ®Æc tr­ng cho ho¹t ®éng cña l­íi kÐo ®«i lµ: ®é m¹nh nghÒ, c­êng lùc nghÒ vµ hiÖu qu¶ nghÒ. 1.2.1. §é m¹nh nghÒ. §é m¹nh nghÒ ®­îc hiÓu lµ khèi n­íc t¸c dông tiÒm n¨ng cña ng­ cô trong qu¸ tr×nh ®¸nh b¾t, nghÜa lµ khèi n­íc qua miÖng l­íi kÐo cã thÓ trong mét ngµy ®ªm. C¸c tµu cã c«ng suÊt m¸y kh¸c nhau, sö dông l­íi cã kÝch th­íc kh¸c nhau, thêi gian vµ tèc ®é d¾t l­íi kh¸c nhau sÏ cã ®é m¹nh nghÒ c¸c nhau. §é m¹nh nghÒ ®­îc tÝnh b»ng khèi n­íc läc qua miÖng l­íi trong mét ®¬n vÞ thêi gian (mét ngµy ®ªm). §é m¹nh nghÒ  ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:   s.L. Trong ®ã: 24 t0 s: lµ diÖn tÝch miÖng l­íi (m2) t0: lµ thêi gian thùc hiÖn mét mÎ l­íi (h) L: lµ ®o¹n ®­êng mµ miÖng l­íi quÐt qua (m) (2-1)
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng