Tài liệu Nghiên cứu xác định hình thế thời tiết gây mưa lớn và xây dựng phương trình dự báo mưa thời hạn 24 48 giờ trong mùa lũ cho khu vực tỉnh gia lai

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI ------------------------------------ LUẬN VĂN THẠC SĨ NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH HÌNH THẾ THỜI TIẾT GÂY MƯA LỚN VÀ XÂY DỰNG PHƯƠNG TRÌNH DỰ BÁO MƯA THỜI HẠN 24-48 GIỜ TRONG MÙA LŨ CHO KHU VỰC TỈNH GIA LAI CHUYÊN NGÀNH: KHÍ TƯỢNG HỌC TRẦN TRUNG THÀNH HÀ NỘI, NĂM 2018 BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI ------------------------------------ LUẬN VĂN THẠC SĨ NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH HÌNH THẾ THỜI TIẾT GÂY MƯA LỚN VÀ XÂY DỰNG PHƯƠNG TRÌNH DỰ BÁO MƯA THỜI HẠN 24-48 GIỜ TRONG MÙA LŨ CHO KHU VỰC TỈNH GIA LAI TRẦN TRUNG THÀNH CHUYÊN NGÀNH: KHÍ TƯỢNG KHÍ HẬU HỌC Mà SỐ: 62440222 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. NGUYỄN VIẾT LÀNH 2. TS. HOÀNG PHÚC LÂM HÀ NỘI, NĂM 2018 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI Cán bộ hướng dẫn chính: PGS.TS.Nguyễn Viết Lành Cán bộ hướng dẫn phụ: TS.Hoàng Phúc Lâm Cán bộ chấm phản biện 1: PGS.TS.Ngô Đức Thành Cán bộ chấm phản biện 2: TS.Nguyễn Đăng Quang Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại: HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI Ngày 22 tháng 9 năm 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ “Nghiên cứu xác định hình thế thời tiết gây mưa lớn và xây dựng phương trình dự báo mưa thời hạn 24-48 giờ trong mùa lũ cho khu vực tỉnh Gia Lai.” là do tôi thực hiện với sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Viết Lành và TS. Hoàng Phúc Lâm. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn do tôi thực hiện và chưa công bố bất cứ ở đâu. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những nội dung mà tôi trình bày trong luận văn này. Hà Nội, ngày 05 tháng 10 năm 2018 Tác giả Trần Trung Thành i LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian nỗ lực, cố gắng của bản thân luận văn “Nghiên cứu xác định hình thế thời tiết gây mưa lớn và xây dựng phương trình dự báo mưa thời hạn 24-48 giờ trong mùa lũ cho khu vực tỉnh Gia Lai.”đã hoàn thành. Trong quá trình học tập,nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của thầy cô và bạn bè. Trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và trân trọng tới PGS. TS Nguyễn Viết Lành và TS Hoàng Phúc Lâm những người đã chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ rất tận tình trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Phòng Đào tạo và Khoa Khí tượng - Thủy văn Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội và toàn thể các thầy, cô đã giảng dạy, giúp đỡ trong thời gian học tập cũng như thực hiện luận văn. Nhân dịp này, tôi xin chân thành cảm ơn tập thể cán bộ viên chức Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Tây Nguyên, Trung tâm dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia và các đồng nghiệp đã giúp đỡ trong quá trình thực hiện luận văn. Do thời gian nghiên cứu hạn chế, trình độ và kinh nghiệm thực tiễn còn chưa tốt nên luận văn chắc chắn không tránh được thiếu sót, vì vậy kính mong các thầy, cô giáo, đồng nghiệp đóng góp ý kiến để kết quả nghiên cứu được hoàn thiện hơn./. Hà Nội, ngày 05 tháng 10 năm 2018 Tác giả Trần Trung Thành ii MỤC LỤC MỞ ĐẦU………………………………………………………………………1 1. Sự cần thiết............................................................................................................1 2. Mục tiêu của đề tài .........................................................................................3 3. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................3 4. Cấu trúc luận văn .........................................................................................4 CHƯƠNG 1.TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.................................... 5 1.1 Điều kiện tự nhiên và kinh tế-xã hội tỉnh Gia Lai......................................... 5 1.1.1 Điều kiện tự nhiên.......................................................................................... 5 1.1.2 Điều kiện kinh tế- xã hội............................................................................... 9 1.2.Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước ................................................... 13 1.2.1 Tình hình nghiên cứu ngoài nước ................................................................ 13 1.2.2 Tình hình nghiên cứu trong nước................................................................. 16 1.2.3.Tình hình nghiên cứu dự báo mưa, mưa lớn tại Đài KTTV khu vực Tây Nguyên ..................................................................................................................... 19 CHƯƠNG 2.CƠ SỞ SỐ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................. 22 2.1.Cơ sở số liệu ........................................................................................22 2.1.1 Số liệu quan trắc ............................................................................................ 22 2.1.2 Số liệu tái phân tích ....................................................................................... 22 2.2.Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 25 2.2.1 Phương pháp phân tích synop để xác định hình thế thời tiết gây mưa lớn 25 2.2.2 Phương pháp thống kê để xây dựng phương trình dự báo mưa cho các trạm khí tượng .................................................................................................................. 26 2.2.3 Xác định tập các nhân tố dự báo....................................................................28 CHƯƠNG 3.HÌNH THẾ GÂY MƯA LỚN VÀ PHƯƠNG TRÌNH DỰ BÁO MƯA .........................................................................................................................30 3.1 Đặc trưng mưa trên khu vực tỉnh Gia Lai ..................................................... 30 3.1.1.Tổng lượng mưa năm .................................................................................... 30 iii 3.1.2 Phân bố lượng mưa theo mùa ....................................................................... 32 3.1.3 Lượng mưa tháng .......................................................................................... 33 3.1.4 Số ngày có mưa .............................................................................................. 34 3.2 Xác định hình thế thời tiết gây mưa lớn trên địa bàn tỉnh Gia Lai ............ 36 3.2.1 Tổng hợp những hình thế thời tiết gây mưa lớn diện rộng. ........................ 36 3.2.2 Hình thế thời tiết gây mưa lớn diện rộng trên địa bàn tỉnh Gia Lai...........46 3.3 Phương trình dự báo mưa trong mùa lũ tỉnh Gia Lai .................................. 60 3.3.1 Xây dựng phương trình dự báo mưa ............................................................ 60 3.3.2 Đánh giá chất lượng phương trình dự báo định lượng mưa....................... 63 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................................70 1.Kết luận.................................................................................................................70 2.Kiến nghị...............................................................................................................71 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................... 73 PHỤ LỤC.......................................................................................................................76 iv DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT KTTV Khí tượng thủy văn KKL Không khí lạnh ITCZ Dải hội tụ nhiệt đới ĐD Đường dòng H Độ cao địa thế vị ATNĐ Áp thấp nhiệt đới BĐKH Biến đổi khí hậu R24 Tổng lượng mưa 24h ECMWF Trung tâm Dự báo thời tiết hạn vừa Châu Âu v MỤC LỤC BẢNG Bảng 3.1. Tổng lượng mưa TBNN tại tỉnh Gia Lai (mm) ......................................30 Bảng 3.2. Phân bố tổng lượng mưa trong các mùa tại tỉnh Gia Lai ...........33 Bảng 3.3. Số ngày có mưa TBNN tại tỉnh Gia Lai (mm) .......................................35 Bảng 3.4. Tổng hợp những hình thế thời tiết gây mưa lớn diện rộng trên địa bàn tỉnh Gia Lai (số liệu thời kỳ 2007-2017) .....................................................................36 Bảng 3.5. Tổng hợp tần suất và thời gian xuất hiện của các hình thế thời tiết gây mưa lớn diện rộng trên địa bàn tỉnh Gia Lai (2007-2017) .........................................45 Bảng 3.6. Chất lượng dự báo mưa 24h trên chuỗi số liệu phụ thuộc tại trạm Pleiku.............................................................................................................................65 Bảng 3.7. Chất lượng dự báo mưa 24h trên chuỗi số liệu phụ thuộc tạitrạm Yaly................................................................................................................................65 Bảng 3.8. Chất lượng dự báo mưa 24h trên chuỗi số liệu phụ thuộc tại trạm An Khê................................................................................................................................65 Bảng 3.9. Chất lượng dự báo mưa 24h trên chuỗi số liệu phụ thuộc tại trạm Ajunpa.........................................................................................................................66 Bảng 3.10. Chất lượng dự báo mưa 48h trên chuỗi số liệu phụ thuộc tại trạm Pleiku............................................................................................................................66 Bảng 3.11. Chất lượng dự báo mưa 48h trên chuỗi số liệu phụ thuộc tại trạm Yaly.................................................................................................................................67 Bảng 3.12. Chất lượng dự báo mưa 48h trên chuỗi số liệu phụ thuộc tại trạm An Khê.................................................................................................................................67 Bảng 3.13. Chất lượng dự báo mưa 48h trên chuỗi số liệu phụ thuộc tại trạm Ajunpa...........................................................................................................................67 Bảng 3.14. Chất lượng dự báo mưa 48h tháng 9 trên chuỗi số liệuđộc lập tại trạm Pleiku..............................................................................................................................68 Bảng 3.15. Chất lượng dự báo mưa 48h tháng 7, 8 trên chuỗi số liệu độc lập tại trạm Yaly........................................................................................................................68 vi MỤC LỤC HÌNH VẼ Hình 2.1.Bản đồ mạng lưới trạm khí tượng thủy văn, đo mưa tỉnh Gia Lai ............ 25 Hình 3.1. Bản đồ tổng lượng mưa TBNN tỉnh Gia Lai...................................31 Hình 3.2.Bản đồ đường dòng ngày 16/9/2014 ........................................................... 48 Hình 3.3. Bản đồ đường dòng ngày 29/9/2009 ......................................................... 49 Hình 3.4. Bản đồ đường dòng ngày 25/9/2013 .......................................................... 50 Hình 3.5. Bản đồ đường dòng ngày 14/9/2015 .......................................................... 52 Hình 3.6. Bản đồ đường dòng ngày 03/11/2007 ........................................................ 53 Hình 3.7. Bản đồ đường dòng ngày 17/10/2007 ........................................................ 55 Hình 3.8. Bản đồ đường dòng ngày 02/11/2010 ........................................................ 56 Hình 3.9. Bản đồ đường dòng ngày 02/11/2009 ........................................................ 57 Hình 3.10. Bản đồ đường dòng ngày 03/11/2016 ...................................................... 58 Hình 3.11. Bản đồ đường dòng ngày 15/11/2013 ..................................................... 60 vii MỞ ĐẦU 1.Sự cần thiết Gia Lai là một tỉnh miền núi, nằm ở phía bắc của khu vực Tây Nguyên, địa hình gồm các dãy núi và cao nguyên chia cắt phức tạp. Do ảnh hưởng của địa hình và dãy núi Trường Sơn nên khí hậu ở đây chia làm hai vùng khác biệt đó là khí hậu Đông Trường Sơn gồm các huyện: K’Bang, An Khê, Đắk Pơ, KonChro, Phú Thiện, IaPa, Ayunpa và Krông Pa và khí hậu Tây Trường Sơn gồm: thành phố Pleiku và các huyện Chư Pah, Gia Grai, Đức Cơ, Chư Prông, Chư Sê, Chư Pưh, Đắk Đoa, Măng Giang. Chế độ mưa của các khu vực cũng khác nhau, khu vực Tây Trường Sơn hàng năm mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 và kết thúc vào cuối tháng 10, khu vực Đông Trường Sơn mùa mưa bắt đầu từ tháng 6 và kết thúc vào cuối tháng 11 ⌊6⌋. Trong những năm gần đây, các trận mưa lớn, đặc biệt là các đợt mưa lớn trái quy luật đã xảy ra trên khu vực tỉnh Gia Lai với tần suất và cường độ ngày một lớn. Những trận mưa này, mỗi khi xảy ra làm cùng với việc xả lũ từ các hồ chứa thủy lợi, thủy điện thường gây ra ngập lụt nghiêm trọng trên địa bàn tỉnh, tác động rất lớn đến kinh tế xã hội và môi trường sống của người dân. Năm 2009,tỉnh Gia Lai bị thiệt hại do mưa lũ gây ra làm chết 12 người, bị thương 11 người, cuốn trôi và làm sập 459 ngôi nhà, 89 cơ quan, 238 phòng học, 67 cầu cống, làm ngập lụt và mất trắng hơn 13.000 ha lúa, 2.895 ha ngô, 481 ha cao su, 959 ha cà phê, làm chết trên 3.000 con gia súc…. Thiệt hại về vật chất ước tính trên 578 tỷ đồng ⌊3⌋. Năm 2013, tại tỉnh Gia Lai theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai ước giá trị thiệt hại do mưa lũ gây ra là 75,71 tỷ đồng, trong đó thiệt hại về nông nghiệp là 50,654 tỷ đồng, giao thông 14,763 1 tỷ đồng, nhà cửa 2,333 tỷ đồng, thủy lợi 7,1 tỷ đồng… Cụ thể, hơn 4.376 ha lúa và hoa màu và hàng ngàn con gia súc, gia cầm bị lũ cuốn trôi; 467 ngôi nhà bị hư hỏng, ngập lụt; 37 km đường bi sạt lở, hư hỏng… đặc biệt, đã có 2 người chết, 1 người bị thương nhẹ do bão lũ ⌊4⌋ . Điển hình là đợt mưa lũ từ ngày 13-15/11/2013, do ảnh hưởng của cơn bão số 15 gây mưa lớn trên lưu vực hồ thủy điện An Khê-Ka Nak với lượng mưa 02 ngày đạt từ 250-400mm, gây lũ lớn trên sông Ba, cụ thể mực nước tại trạm Thủy văn An Khê là 410,15 mét, vượt báo động III là 3,65 mét, cường suất lũ 1,43 m/giờ. Lưu lượng đỉnh lũ là 3.310 m3/s, lớn nhất trong chuỗi số liệu thực đo trong vòng 35 năm qua, gây thiệt hại cho người dân vùng hạ du công trình thủy điện An Khê-Ka Nak thuộc địa phận các huyện: K’Bang, An Khê, ĐakPơ, Kông Chro. Ngoài ra lũ quét cũng đã gần như chôn vùi nhà máy thủy điện An Khê, phải mất hơn 02 tháng sau mới hoạt động lại được ⌊4⌋. Ngay mới đây đợt mưa lớn do ảnh hưởng của không khí lạnh kết hợp với đới gió đông trên cao có cường độ mạnh gây mưa lớn trái vụ cho khu vực phía Đông tỉnh Gia Lai trong thời gian từ ngày 13-16/12/2016 (theo quy luật mùa mưa khu vực này kết thúc vào cuối tháng 11), và hồ thủy điện An Khê đã phải xả lũ đến 2.500m3/s ⌊5⌋. Hiện tại trên địa bàn tỉnh Gia Lai các hồ chứa thủy lợi, thủy điện đã được xây dựng trên tất cả hệ thống sông, đặc biệt là trên thượng nguồn sông Ba nơi có hệ thống hồ thủy điện An Khê-KaNak hiện đã và đang là vấn đề được quan tâm của nhân dân tỉnh Gia Lai và cả nước vì tác động tiêu cực của nó đến đời sống của nhân dân các huyện, thị xã phía Đông, Đông Nam tỉnh Gia Lai. Chính phủ đã ban hành Quyết định 1077/QĐ-TTg, ngày 07/7/2014 về việc quy định quy trình vận hành liên hồ chứa thủy lợi, thủy điện trên lưu vực sông Ba. Trong đó đã nói rõ về việc quy định thời gian thông báo xã lũ là trước 2 24h, và như vậy bắt buộc công tác dự báo KTTV phải dự báo trước 24-48 giờ ⌊13⌋. Để phục vụ tốt cho công tác phòng, chống giảm nhẹ thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh Gia Lai, đặc biệt là phục vụ tốt cho công tác bảo đảm vận hành liên hồ chứa theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, yêu cầu nâng cao chất lượng dự báo mưa thời đoạn 24-48 giờ là cực kỳ cấp bách và quan trọng. Vì vậy, đề tài:“Nghiên cứu xác định hình thế thời tiết gây mưa lớn và xây dựng phương trình dự báo mưa thời hạn 24-48 giờ trong mùa lũ cho khu vực tỉnh Gia Lai.”đã được chọn làm luận văn tốt nghiệp cao học. Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là cơ sở khoa học cho các đơn vị dự báo KTTV trong khu vực Tây Nguyên ứng dụng vào công tác dự báo KTTV với nhằm phục vụ địa phương trong công tác phòng chống thiên tai và đặc biệt giúp cho công tác dự báo phục vụ vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba nơi có hồ thủy điện An Khê-Ka Nak đang là điểm nóng về quy trình vận hành. 2. Mục tiêu của đề tài - Xác định được các hình thế thời tiết gây mưa lớn cho khu vực tỉnh Gia Lai. - Xây dựng được các phương trình dự báo mưa trong các tháng mùa lũ tại các trạm khí tượng trên địa bàn tỉnh Gia Lai với thời hạn dự báo từ 24-48 giờ bằng phương pháp thống kê. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng: Hình thế thời tiết gây mưa lớn diện rộng và dự báo mưa thời hạn 24h, 48h trong các tháng mùa mưa lũ. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu hình thế gây mưa lớn diện rộng và xây dựng phương trình dự báo mưa thời hạn 24h, 48h trong các tháng mùa mưa lũ trên địa bàn tỉnh Gia Lai. 3 + Phạm vi thời gian: Nghiên cứu trên chuỗi số liệu từ 2007 đến 2017. 4. Cấu trúc luận văn Nội dung của luận văn, ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị,tài liệu tham khảo và phụ lục, được bố cục thành 3 chương chính như sau: Chương 1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu. Chương 2.Cơ sở dữ liệu và phương pháp nghiên cứu Chương 3.Hình thế gây mưa lớn và phương trình dự báo mưa 4 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Điều kiện tự nhiên và kinh tế-xã hội tỉnh Gia Lai 1.1.1 Điều kiện tự nhiên 1,Vị trí địa lý ⌊11⌋ Gia Lai là tỉnh miền núi biên giới nằm ở phía Bắc Tây Nguyên có tọa độ địalý từ 12058’28” đến 14036’30” vĩ độ Bắc, từ 107027’23” đến 108054’40” kinh độ đông,phía đông giáp các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, phía bắc giáp tỉnh Kon Tum, phía nam giáp tỉnh Đắk Lắk, phía tây giáp Campuchia. TỉnhGia Lai có diện tích tự nhiên 15.510,99 km2, có 17 đơn vị hành chính bao gồm: Thành phố Pleiku, thị xã An Khê, thị xã Ayun Pa và 14 huyện ( K’Bang, Đắk Đoa, Chư Păh, Ia Grai, Măng Yang, Kon Chro, Đức Cơ, Chư Prông, Chư Sê, Đắk Pơ, Ia Pa, Krông Pa, Phú Thiện, Chư Pưh) 2, Địa hình ⌊11⌋ Địa hìnhtỉnh Gia Lai bị chia cắt mạnh mẽ bởi dãy Trường Sơn Nam có hướng chính là bắc nam qua địa bàn tỉnh nối với các cao nguyên Kon Hà Nừng ở phía đông và cao nguyên Pleiku ở vùng trung tâm Tỉnh. Nhìn chung địa hình tỉnh Gia Lai có xu hướng thấp dần từ bắc xuống nam và đông nam, nghiêng sang tây; xen kẽ là những vùng trũng thấp ven sông khá bằng phẳng. Dãy Trường Sơn Nam với các đỉnh Kon Ka Kinh 1748 mét, ở các vùng ranh giới phía bắc huyện K’Bang và huyện Măng Yang, với các đỉnh núi KôngQuaBoh 1710 mét; KônBoRia 1532 mét vàKonKoBang (đèoMăng Yang) 1304 mét và ChưRdan 1551 mét nối với dãy Chư Thai qua đèo Chư Sê chính là địa hình phân cách Đông và Tây Trường Sơn ở tỉnh Gia Lai. Địa hình tỉnh Gia Lai là đồi núi chiếm 2/5 diện tích toàn Tỉnh. Ngoài ra địa hình Gia Lai còn là thung lũng, cao nguyên. Núi cao ở Gia Lai phần lớn 5 nằm ở phía bắc, địa hình núi chia cắt mạnh. Từ đỉnh núi Kông Ka Kinh (cao 1748 mét, thuộc địa bàn huyện K’Bang) chạy về hướng nam, núi chia thành hai hệ: - Hệ thứ nhất (qua đèo An Khê - thuộc dãy núi An Khê): Chạy dọc phía đông của tỉnh tạo thành dải phân cách tự nhiên giữa Gia Lai với các tỉnh ven biển miền Trung và thấp dần khi vào vùng đồng bằng IaPa, AyunPa, KrôngPa. - Hệ thứ hai (Qua đèo Măng Yang): Chia tỉnh Gia Lai thành hai phần là Đông Trường Sơn và Tây Trường Sơn với những đặc điểm khí hậu, thổ nhưỡng, môi sinh khác biệt. Ngoài hai hệ núi trên, bề mặt các dạng địa hình khác của Gia Lai như các cao nguyên, những thung lũng đồng bằng cũng đều rải rác có đồi núi. Cao nguyên là dạng địa hình phổ biến và quan trọng của Gia Lai,toàn Tỉnh có hai cao nguyên lớn: - Cao nguyên Kon HơNưng ở phía Đông Trường Sơn, diện tích khoảng 1250 km2, trải dài từnam huyện KonPlong (tỉnh Kon Tum) và chiếm gần chọn huyện K’bang, có độ cao từ 500 – 800 mét, thấp dần từ bắc xuống nam, độ dốc trung bình 8 - 120. - Cao nguyên Pleiku có diện tích 4.550 km2 là một trong hai cao nguyên rộng lớn nhất Tây Nguyên, kéo dài từ nam thành phố Kon Tum, xuống tận núi ChưPah và từ đèo Măng Yang sang tận biên giới Cămpuchia, đỉnh núi HdRung (núi Hàm Rồng) cao 1028 mét, phía bắc và đông bắc cao từ 750 – 800 mét; thấp dần về phía Nam chỉ còn 400 mét. Các vùng trũng của tỉnhGia Laihầu hết nằm ở phía đông, đông nam của Tỉnh. - Vùng trũng thấp An Khê có diện tích 1.312 km2 kéo dài theo hướng đông bắc-tây nam. Phía bắc giáp cao nguyên KonHơNưng, nam giáp vùng trũng thấp CheoReo - Phú Túc và vùng núi thấp ChưTriAn, ranh giới phía 6 đông và phía tây là hai hệ núi chạy qua đèo An Khê và đèo Măng Yang. - Vùng trũng Cheo Reo – Phú Túc nằm trọn trong địa bàn sông Ba với diện tích 1.474 km2, nối tiếp với vùng trũng An Khê và nằm về phía đông nam Tỉnh, độ cao trung bình 180 – 200 mét. 3, Tài nguyên đất⌊11⌋ Đất đai tỉnh Gia Lai có 26 loại đất, gồm 7 nhóm chính: - Nhóm đất phù sa có diện tích 46.430 ha, chiếm 3% diện tích tự nhiên, phân bố ở nơi có địa hình bằng phẳng, gần nguồn nước (sông suối lớn), tầng đất dày. Đây là loại đất tốt, thích hợp cho việc trồng các loại rau, hoa màu, lương thực. - Nhóm đất xám có diện tích 364.806 ha, chiếm 23,55% diện tích tự nhiên, tập trung thành vùng dọc theo sông Ba, sông Ayun ở tây nam huyện Chư Prông và các huyện, thị: An Khê, Đăk Pơ, Ayun Pa, Ia Pa. Đất có thành phần cơ giới nhẹ, dễ thoát nước, khả năng giữ chất dinh dưỡng kém nên nghèo dinh dưỡng. Loại đất này thích hợp với những loại cây công nghiệp ngắn ngày như mía, vừng, sắn, thuốc lá, đậu đỗ các loại hoặc trồng rừng để giữ đất. - Nhóm đất đen có tổng diện tích 27.870 ha, chiếm 1,8% diện tích tự nhiên,phân bố chủ yếu ở các huyện Mang Yang, Chư Prông, Chư Sê và Đức Cơ. Trên diện tích này thích hợp cho việc trồng rừng, khôi phục thảm thực vật để bảo vệ đất. - Nhóm đất đỏ vàng có diện tích 781.765 ha, chiếm 50,44% diện tích tự nhiên, tập trung ở các huyện trên cao nguyên Pleiku và cao nguyên Kon Hơ Nừng, thích hợp cho việc trồng các cây công nghiệp dài ngày như cà phê, chè, hồ tiêu, cao su và cây công nghiệp ngắn ngày, hoa màu, lương thực. - Nhóm đất mùn vàng đỏ trên núi có diện tích 175.582 ha chiếm 11,35% diện tích tự nhiên, phân bố chủ yếu ở vùng núi phía bắc và đông bắc tỉnh, có độ cao từ 1000 m trở lên. Loại đất này chủ yếu dành cho phát triển 7 lâm nghiệp. - Nhóm đất thung lũng dốc tụ có diện tích 14.140 ha, chiếm 0,91% diện tích tự nhiên, phân bố chủ yếu ở độ cao từ 300 - 700 m, độ dốc từ 3 - 800, trên địa bàn các huyện Mang Yang, Chư Sê, vùng Ayun Pa và thành phố Pleiku. - Nhóm đất xói mòn trơ sỏi đá có diện tích 113.423 ha, chiếm 7,32% diện tích tự nhiên, tập trung ở các huyện thị: An Khê, Ayun Pa, Phú Thiện, Krông Pa. Nhóm đất này không có khả năng khai thác để phất triển nông nghiệp, thích hợp cho việc trồng rừng bảo vệ đất. 4, Lớp phủ thực vật⌊11⌋ Tỉnh Gia Lai có diện tích đất lâm nghiệp là 1.112,8ha, chiếm 72% tổng diện tích đất tự nhiên, có độ che phủ rừng là 47% và là tỉnh có độ che phủ rừng cao thứ hai trong cả nước. Trong đó diện tích đất lâm nghiệp cho rừng đặc dụng là 61.364,6 ha (chiếm 5,5% diện tích đất lâm nghiệp), diện tích đất cho rừng phòng hộ là 277.613,3 ha (chiếm 23,5% diện tích đất lâm nghiệp); diện tích đất cho rừng sản xuất là 773,447,7 ha (chiếm 69,5% diện tích đất lâm nghiệp). 5, Khí hậu⌊6⌋ Gia Lai có khí hậu nhiệt đới gió mùa cao nguyên, trong năm chia làm 2 mùa. Mùa mưa: Từ tháng 5 đến tháng 10 (riêng các vùng ở phía đông, đông namTỉnh mùa mưa thường bắt đầu và kết thúc muộn hơn khoảng 1 tháng). Khí hậu tỉnh Gia Lai chịu sự chi phối chủ yếu của hệ thống gió mùa mùa hè có nguồn gốc từ bán cầu Nam vượt qua xích đạo đổi hướng tây nam đi qua Ấn Độ Dương có bản chất nóng ẩm tràn lên và dưới tác động của địa hình dãy Trường Sơn gây mưa trên phần diện tích phía sườn tây dãy Trường Sơn. Thời kỳ này là mùa mưa ở hầu hết các vùng của Tỉnh với đặc thù thời tiết chủ yếu mát và nóng ẩm trong đó mát chiếm ưu thế; độ ẩm không khí trung bình đạt từ 85% đến trên 90%; tổng số giờ nắng trong các tháng phổ biến đạt dưới 8 40 giờ. Lượng mưa trong thời kỳ mùa mưa chiếm trên dưới 90% tổng lượng mưa năm. Tháng có lượng mưa lớn nhất ở các vùng phía Tây và vùng giữa Tỉnh thường là tháng 8, còn các vùng phía đông thường là tháng 10. Tháng có nhiều ngày có mưa nhất ở các vùng phía tây và vùng giữa Tỉnh là tháng 7, 8 (trên 20 ngày) còn các vùng phía đông là các tháng 9, 10. Mùa khô: Khu vực phíaTây và trung tâm tỉnh từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, khu vực phíaĐông, Đông Nam tỉnh từ tháng 12 đến tháng 5 năm sau. Trong mùa khô tỉnh Gia Lai chịu chi phối của hệ thống gió mùa mùa đông có nguồn gốc từ Siberiacó tính chất khô lạnh biến tính qua biển Đông trở thành lạnh ẩm tràn vào nước ta dưới tác dụng địa hình của dãy Trường Sơn gây mưa ở các tỉnh Trung Trung Bộ trở thành khô lạnh trước khi ảnh hưởng tới Tây Nguyên. Thời kỳ này là mùa khô ở Gia Lai với thời tiết chủ yếu lạnh và mát, trong đó mát chiếm ưu thế; độ ẩm tương đối trung bình thời kỳ này đạt dưới 75%; số giờ nắng các tháng phổ biến đạt đạt trên 50giờ. 1.1.2 Điều kiện kinh tế- xã hội Tỉnh Gia Lai có 17 đơn vị hành chính, bao gồm: Thành phố Pleiku, thị xã An Khê, thị xã Ayun Pa và 14 huyện. Thành phố Pleiku là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa và là trung tâm thương mại của Tỉnh, nơi hội tụ của 2 quốc lộ chiến lược của vùng Tây Nguyên là quốc lộ 14 theo hướng bắc nam và Quốc lộ 19 theo hướng đông tây; là điều kiện thuận lợi để giao lưu phát triển kinh tế - xã hội với vùng duyên hải Nam Trung Bộ, cả nước và trung tâm khu vực tam giác phát triển Việt Nam – Lào – Campuchia. 1,Dân số và lao động⌊11⌋ Dân số2016 của tỉnh là 1.417.259 người, trong đó đồng bào các dân tộc thiểu số chiếm 45,06%. Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên 1,61%năm.Mật độ dân cư phân bố không đều, tập trung chủ yếu ở các thành phố, thị xã và các trục đường giao thông, như thành phố Pleiku là 758 người/km2 , thị xã An Khê 330 người/km2 . Còn các vùng sâu, vùng xa dân cư thưa thớt, mật độ thấp như: 9 huyện Kông Chro 27 người/ km2, huyện Krông Pa 40 người/ km2.Số người trong độ tuổi lao động là 797.340 người, là điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội của Tỉnh. 2,Kết cấu hạ tầng ⌊11⌋ Đường bộ: Quốc lộ 14, chạy theo hướng bắc-nam, là con đường huyết mạch của Tây Nguyên, nối các tỉnh Gia Lai với Kon Tum, Quảng Nam, thành phố Đà Nẵng về phía bắc và Đắk Lắk, Đắk Nông, các tỉnh vùng Đông Nam Bộ về phía nam, đoạn qua tỉnh Gia Lai dài 112 km. Quốc lộ 19, chạy theo hướng đông - tây, nối cảng Quy Nhơn, Bình Định dài 180km về phía đông, nối với cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh để vào tỉnh Ratanakiri, Campuchia về phía tây. Phần đường quốc lộ 19 trên đất Gia Lai dài 196 km. Quốc lộ 25 nối quốc lộ 1 (thành phố Tuy Hoà, tỉnh Phú Yên) với quốc lộ 14 tại Mỹ Thạch (huyện Chư Sê, Gia Lai). Đoạn quốc lộ 25 thuộc địa bàn tỉnh Gia Lai có chiều dài 111 km. Ngoài ra, đường Hồ Chí Minh cũng đi qua địa bàn tỉnh Gia Lai. Các quốc lộ 14, 25 nối Gia Lai với các tỉnh Tây Nguyên và duyên hải miền Trung rất thuận tiện cho vận chuyển hàng hóa đến hải cảng để xuất khẩu và các trung tâm kinh tế lớn của cả nước. Gia Lai còn có 11 tuyến tỉnh lộ quan trọng với tổng chiều dài 473 km đã được trải nhựa đi đến các huyện, xã trong tỉnh. Đường hàng không:Sân bay Pleiku cách trung tâm thành phố Pleiku khoảng 5 km. Sân bay Pleiku đang hoạt động, hàng ngày có 03 chuyến bay từ Pleiku đi Hà Nội và ngược lại, 04 chuyến đi Thành phố Hồ Chí Minh và ngược lại, hàng tuần có 03 chuyến bay đi Đà Nẵng, Vinh, Hải Phòng và ngược lại. Sân bay đã được nâng cấp và tiếp nhận được các máy bay lớn (A320, A321). 3,Nông - Lâm nghiệp⌊11⌋ Gia Lai có gần 500.000 ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp, trong đó có hơn 291.000 ha đất cho trồng cây hàng năm và hơn 208.000 ha cây lâu nămnên có tiềm năng rất lớn để phát triển sản xuất nông nghiệp. Do tính chất 10