N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Khãa luËn tèt nghiÖp
Tªn ®Ò tµi
Nghiªn cøu viÖc kÕt hîp gi¸o dôc skss ë løa tuæi vÞ thµnh niªn
trong ch¬ng tr×nh sinh häc líp 8 khu vùc huyÖn hßa an tØnh
cao b»ng
Ngêi thùc hiÖn : n«ng thÞ trinh
Ngêi híng dÉn : th¹c sü nguyÔn thÞ lan
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Lêi c¶m ¬n
®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc nµy ®îc hoµn thµnh nhê sù híng dÉn tËn
t×nh cña gi¸o viªn híng dÉn : Th¹c SÜ NguyÔn ThÞ lan cïng c¸c thÇy c«
gi¸o trong tæ bé m«n gi¶i phÉu sinh lý ngêi vµ ®éng vËt. Bªn c¹nh ®ã cßn cã
sù cæ vò nhiÖt t×nh cña Ban gi¸m hiÖu cïng c¸c em häc sinh 2 trêng THCS
Níc Hai vµ THCS §øc Long huyÖn Hßa An tØnh Cao B»ng
Cho t«i göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn Ban gi¸m hiÖu 2 trêng THCS Níc
Hai vµ THCS §øc Long ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i hoµn thµnh tèt khãa luËn nµy
. §Æc biÖt lµ gi¸o viªn híng dÉn : Th¹c SÜ NguyÔn ThÞ Lan ®· tËn t×nh chØ
b¶o vµ dÉn d¾t t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiªn cøu ®Ò tµi. C¶m ¬n
c¸c thÇy c« gi¸o trong tæ bé m«n sinh lý ngêi vµ ®éng vËt, Ban l·nh ®¹o
khoa Sinh - KTNN ®· gióp ®ì t«i thùc hiÖn tèt khãa luËn tèt nghiÖp.
MÆc dï ®· nç lùc vµ cè g¾ng rÊt nhiÒu song ch¾c ch¾n khãa luËn tèt
nghiÖp nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt. V× vËy, t«i rÊt mong
nhËn ®îc sù gãp ý nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy, c« gi¸o cïng toµn thÓ c¸c b¹n
sinh viªn ®Ó ®Ò tµi nµy thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ cao h¬n.
Hßa An, ngµy 15 th¸ng 5n¨m2007
Ngêi thùc hiÖn :
N«ng ThÞ Trinh
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Môc lôc
Lêi c¶m ¬n
Danh môc b¶ng sè liÖu vµ c¸c biÓu ®å
Më ®Çu
1. LÝ do chän ®Ò tµi.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
3. Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
Ch¬ng I. Tæng quan tµi liÖu
1.1.
C¬ së lý thuyÕt
1.2.
Mét sè vÊn ®Ò vÒ søc kháe sinh s¶n - søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn
1.2.1. Nh÷ng nhËn ®Þnh c¬ b¶n vÒ tuæi vÞ thµnh niªn
1.2.2. Søc kháe sinh s¶n - Søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn - Søc kháe t×nh dôc.
1.2.3. NhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh
dôc.
1.3. Nh÷ng thay ®æi trong giai ®o¹n vÞ thµnh niªn.
1.4. Nh÷ng nguy c¬ vÒ søc kháe do thai nghÐn ë vÞ thµnh niªn.
1.5. Nh÷ng nguy c¬ l©y nhiÔm bÖnh l©y truyÒn qua ®êng t×nh dôc vµ
HIV/AIDS.
1.6. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn tuæi vÞ thµnh niªn dÔ m¾c bÖnh l©y truyÒn qua
®êng t×nh dôc.
1.7. HËu qu¶ kinh tÕ - x· héi do vÊn ®Ò thai s¶n vµ sinh ®Î ë tuæi vÞ thµnh niªn.
1.8. Ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n ë tuæi vÞ thµnh niªn.
1.8.1. Th«ng tin gi¸o dôc truyÒn th«ng.
1.8.2. Néi dung vÒ t vÊn.
1.8.3. C¸c h×nh thøc gi¸o dôc søc kháe sinh s¶n tuæi vÞ thµnh niªn.
1.9. C¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai.
Ch¬ng II. §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
2.1. §èi tîng.
2.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
2.3. Thêi gian nghiªn cøu
Ch¬ng III. KÕt qu¶ nghiªn cøu
3.1. KÕt qu¶ vÒ lý thuyÕt.
3.2. Mét sè vÊn ®Ò cÇn bæ sung trong ch¬ng tr×nh Sinh häc líp 8 phæ th«ng
nh»m môc ®Ých gi¸o dôc søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn.
3.3.KÕt qu¶ thùc nghiÖm.
Ch¬ng IV. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ.
4.1. KÕt luËn.
4.2. §Ò nghÞ.
Phô lôc. HÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm
§¸p ¸n c©u hái tr¾c nghiÖm
Tµi liÖu tham kh¶o.
Chó thÝch C¸c ch÷ viÕt t¾t
THCS : Trung häc c¬ së
KHHG§ : KÕ ho¹ch hãa gia ®×nh
SGK : S¸ch gi¸o khoa
VTN : VÞ thµnh niªn
LTQ§TD : L©y truyÒn qua ®êng t×nh dôc
TB : TÕ bµo
PT: Phæ th«ng.
SH : Sinh häc
SKSS : Søc kháe sinh s¶n
SKTD : Søc kháe t×nh dôc
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Danh môc b¶ng sè liÖu
B¶ng 3.1. KÕt qu¶ nhËn thøc cña häc sinh líp 8 ë mét sè trêng THCS huyÖn
Hßa An vÒ SKSS.
B¶ng 3.2. HiÓu biÕt vÒ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai cña häc sinh líp 8 ë mét sè
trêng THCS huyÖn Hßa An.
B¶ng 3.3. KÕt qu¶ nhËn thøc cña häc sinh líp 8 ë mét sè trêng THCS huyÖn
Hßa An vÒ c¸c bÖnh LTQ§TD.
B¶ng 3.4. KÕt qu¶ nhËn thøc cña häc sinh líp 8 ë mét sè trêng THCS huyÖn
Hßa An vÒ hËu qu¶ cña viÖc n¹o ph¸ thai ë tuæi VTN.
B¶ng 3.5. KÕt qu¶ nhËn thøc cña häc sinh líp 8 ë mét sè trêng THCS huyÖn
Hßa An vÒ SKSS sau khi ®· häc xong ch¬ng tr×nh Sinh häc líp 8.
Danh môc c¸c biÓu ®å.
BiÓu ®å 3.1. So s¸nh nhËn thøc ®óng gi÷a 2 khèi thùc nghiÖm vµ khèi ®èi
chøng.
BiÓu ®å 3.2. So s¸nh nhËn thøc sai gi÷a 2 khèi thùc nghiÖm vµ khèi ®èi chøng.
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Më ®Çu
1. LÝ do chän ®Ò tµi.
Víi sù ph¸t triÓn nh vò b·o vÒ khoa häc - c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· lµm
cho ®êi sèng kinh tÕ cña ngêi d©n ViÖt Nam ®îc n©ng lªn mét tÇng cao
míi, chÝnh v× thÕ trong cuéc sèng hä ®· cã cña ¨n, cña ®Ó, c¬m no ¸o Êm, con
c¸i cña hä ®îc ch¨m lo mét c¸ch toµn diÖn h¬n. ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi
viÖc c¸c em ngµy cµng lín nhanh h¬n, cao h¬n tríc tuæi vµ nh vËy tû lÖ c¸c
em ®Õn tuæi dËy th× sím ngµy cµng t¨ng. Theo mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu
gÇn ®©y nhÊt ®· cho thÊy, tuæi dËy th× cña c¸c em ®· cã xu híng lµ sím h¬n
tríc ®©y tõ 1 ®Õn 2 n¨m (c¶ nam vµ n÷).
§èi mÆt víi ®iÒu nµy lµ rÊt nhiÒu nh÷ng vÊn ®Ò lín mµ nhµ níc ta ph¶i
quan t©m, bëi tuæi dËy th× ë trÎ lµ giai ®o¹n ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt quan
träng vÒ sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ, giai ®o¹n nµy cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c vÒ
cÊu t¹o c¬ thÓ vµ t©m sinh lÝ ë trÎ. Sù ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi vÒ mÆt t©m lÝ cña
c¸c em nh : Tõ t©m lÝ cña thiÕu nhi chuyÓn dÇn sang t©m lÝ cña ngêi lín,
tÝnh t×nh trÇm l¾ng (n÷) m¬ méng, cã c¶m gi¸c m×nh kh«ng cßn lµ trÎ con n÷a.
C¸c em muèn ®îc mäi ngêi ®èi xö nh ngêi lín, muèn tho¸t ra khái
nh÷ng “ rµng buéc” cña cha mÑ vµ gia ®×nh. C¸c em muèn ®îc ®éc lËp trong
suy nghÜ vµ hµnh ®éng cña m×nh. Muèn ®îc thö søc m×nh, muèn kh¸m ph¸,
t×m tßi vµ thö nh÷ng ®iÒu míi l¹ nh rîu, thuèc l¸, ma tóy vµ c¶ t×nh dôc…
thÝch giao tiÕp trong quan hÖ b¹n bÌ cïng løa tuæi, ®Æc biÖt lµ c¸c b¹n kh¸c
giíi, thÝch lµm d¸ng. B¾t ®Çu cã nh÷ng quan t©m ®Æc biÖt víi b¹n kh¸c giíi vµ
xuÊt hiÖn nh÷ng c¶m xóc míi l¹.
Theo ®iÒu tra vµ nghiªn cøu th× trªn thÕ giíi, íc tÝnh cã kho¶ng 260 triÖu
em g¸i tuæi tõ 15 - 16; trong sè nµy cã kho¶ng 29 triÖu em(11%) ®· cã quan
hÖ t×nh dôc. ChÝnh v× vËy, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn SKSS vÞ thµnh
niªn mµ nhµ níc ta ph¶i ®èi mÆt nh : cã thai ngoµi ý muèn, t×nh tr¹ng n¹o
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
ph¸ thai cao ë løa tuæi vÞ thµnh niªn, c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®êng t×nh dôc,
sè ngêi bÞ v« sinh t¨ng cao...
N¨m 1995, ë ViÖt Nam theo thèng kª chÝnh thøc th× níc ta ®· cã kho¶ng
chõng 1,5 triÖu ca n¹o hót thai, trong ®ã sè vÞ thµnh niªn chiÕm tíi 1/5 tæng
sè. Theo tµi liÖu ®iÒu tra cña ®oµn thanh niªn cho biÕt : N¨m 1994, cã kho¶ng
15% c¸c em nam, 3% c¸c em n÷ díi tuæi 19 ®· tõng cã quan hÖ t×nh dôc.
Cßn theo sè liÖu UBQG phßng chèng AIDS : TÝnh ®Õn ngµy 19/7/2003 níc
ta cã 68000 ngêi nhiÔm HIV, trong ®ã cã 10500 ngêi ®· chuyÓn sang AIDS
vµ ®· cã 5900 ngêi chÕt. Quan hÖ t×nh dôc sím chÝnh lµ nguyªn nh©n cña rÊt
nhiÒu c¨n bÖnh g©y nguy h¹i ®Õn SKSS cña c¸c em kh«ng chØ chèc l¸t mµ l©u
dµi lµm ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng sinh ho¹t cña c¸c em.
NhiÒu sè liÖu trªn thÕ giíi cho thÊy, cã 1 tû lÖ cao nh÷ng bÖnh cã thÓ phßng
ngõa ®îc nhng trong thùc tÕ l¹i thêng g©y ra nh÷ng tæn thÊt kh«ng ®¸ng
cã, thêng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ do sù thiÕu hiÓu biÕt cña con ngêi vÒ c¸c
lo¹i bÖnh do quan hÖ t×nh dôc vµ sinh s¶n. Nh÷ng ngêi trong ®é tuæi vÞ thµnh
niªn chiÕm 1 tû lÖ ®¸ng kÓ trong sè nh÷ng trêng hîp ®¸ng tiÕc ®· x¶y ra.
Mçi ngµy trªn thÕ giíi cã Ýt nhÊt 1600 phô n÷ chÕt do biÕn chøng cña thai
nghÐn vµ sinh ®Î. BiÕn chøng do thai nghÐn, sinh ®Î vµ n¹o ph¸ thai kh«ng an
toµn lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn tö vong hoÆc v« sinh.
Hµng n¨m cã kho¶ng 15 triÖu trÎ em trªn thÕ giíi ®îc sinh ra bëi c¸c c«
g¸i tuæi vÞ thµnh niªn, chiÕm 11% tæng sè sinh. ¦íc tÝnh mçi n¨m cã kho¶ng
75 triÖu trêng hîp thai nghÐn ngoµi ý muèn, cã kho¶ng 20%®Õn 40% sè
ngêi sinh con kh«ng mong muèn hoÆc cha ®óng lóc. HËu qu¶ cña sù viÖc
trªn ®· t¹o nªn khã kh¨n cho nhiÒu gia ®×nh vµ ®e däa søc kháe còng nh sù
an toµn vÒ tinh thÇn ®èi víi hµng triÖu bµ mÑ, trÎ em ®Æc biÖt lµ c¸c bµ mÑ tuæi
vÞ thµnh niªn. ChÝnh v× vËy, viÖc gi¸o dôc giíi tÝnh vµ ch¨m sãc SKSS cho trÎ
vÞ thµnh niªn lµ viÖc rÊt quan träng vµ cÊp b¸ch víi trªn toµn thÕ giíi nãi
chung vµ c¶ níc ViÖt Nam nãi riªng.
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
ë níc ta viÖc gi¸o dôc giíi tÝnh tríc ®©y hÇu nh bÞ “nÐ tr¸nh”, Ýt ®îc
quan t©m chó träng nghiªn cøu vµ tæ chøc gi¸o dôc mét c¸ch cã hÖ thèng.
Nhng kÓ tõ n¨m 1984 trë l¹i ®©y viÖc gi¸o dôc giíi tÝnh ®· ®îc ®Èy m¹nh
theo tinh thÇn : “x©y dùng ch¬ng tr×nh chÝnh khãa vµ ngo¹i khãa nh»m båi
dìng cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc vÒ giíi tÝnh, h«n nh©n, gia ®×nh vµ nu«i
d¹y con c¸i…
Tríc ®©y, ch¬ng tr×nh Sinh häc líp 9 PT gi¶ng d¹y vÒ c¬ thÓ ngêi vµ
vÖ sinh nhng hiÖn nay ch¬ng tr×nh nµy ®îc Bé GD & §T biªn so¹n l¹i vµ
tiÕn hµnh gi¶ng d¹y ë líp 8 PT. Sù ®æi míi nµy sÏ gióp trang bÞ cho c¸c em
sím h¬n, ®Çy ®ñ h¬n kiÕn thøc vÒ søc kháe giíi tÝnh, SKSS vµ vÖ sinh cho c¸c
em ë løa tuæi dËy th×.
§· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ SKSS løa tuæi vÞ thµnh niªn
nhng míi chØ tËp trung ë mét sè tØnh vµ thµnh phè. Cßn cô thÓ tõng vïng,
tõng khu vùc ®Æc biÖt lµ c¸c vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa, n¬i cã tr×nh
®é v¨n hãa cßn thÊp, nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn th× cha ®îc quan t©m ®Õn.
NhËn thøc ®îc t©m träng cña vÊn ®Ò nµy nªn t«i m¹nh d¹n chän ®Ò tµi
“Nghiªn cøu viÖc kÕt hîp gi¸o dôc SKSS ë løa tuæi vÞ thµnh niªn trong
ch¬ng tr×nh sinh häc líp 8 PT khu vùc huyÖn Hßa An tØnh Cao B»ng.
2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
- §a ra nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ gi¶i phÉu sinh lÝ ngêi ®Ó tõ ®ã c¸c em
cã nh÷ng biÖn ph¸p vÖ sinh b¶o vÖ c¬ thÓ, biÕt c¸ch phßng tr¸nh nh÷ng c¨n
bÖnh LTQ§TD.
- KÕt hîp gi¸o dôc giíi tÝnh vµ vÖ sinh y häc, gi¸o dôc d©n sè KHHG§.
- H×nh thµnh quan ®iÓm duy vËt, chèng l¹i quan ®iÓm duy t©m.
- KÕt hîp ch¨m sãc SKSS vÞ thµnh niªn.
3. Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi.
- Nghiªn cøu t×nh tr¹ng nhËn thøc cña c¸c em häc sinh khèi líp 8 THCS vÒ
c¸c vÊn ®Ò giíi tÝnh vµ SKSS tríc khi häc ch¬ng tr×nh SGK Sinh häc líp 8.
- Nghiªn cøu vÒ lý thuyÕt liªn quan ®Õn SKSS vµ giíi tÝnh.
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
- So¹n c¸c kiÕn thøc bæ sung vÒ SKSS vµo ch¬ng tr×nh SGK Sinh häc 8.
- TiÕn hµnh gi¶ng d¹y ch¬ng tr×nh Sinh häc 8 cã kiÕn thøc bæ sung cho khèi
thùc nghiÖm vµ ch¬ng tr×nh b×nh thêng cho khèi ®èi chøng.
- Ph¸t phiÕu tr¾c nghiÖm ®iÒu tra nhËn thøc vÒ SKSS vµ giíi tÝnh cña c¸c em
häc sinh líp 8 sau khi ®· häc xong ch¬ng tr×nh Sinh häc 8.
- Thu thËp sè liÖu vµ xö lÝ sè liÖu.
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
Ch¬ng i . tæng quan tµi liÖu
1.1. C¬ së lÝ thuyÕt.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¬ thÓ tõ thÊp ®Õn cao lu«n lu«n chÞu ¶nh hëng
trùc tiÕp cña hai nh©n tè chÝnh : Nh©n tè di truyÒn vµ nh©n tè m«i trêng. Mäi
®Æc trng cña c¬ thÓ dï lµ h×nh th¸i, cÊu t¹o hay chøc n¨ng ®ång thêi ®Òu ph¶i
chÞu t¸c dông cña hai nh©n tè nµy. Sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ nhÊt lµ ®èi víi trÎ
em c¸c løa tuæi nãi chung vµ c¸c em häc sinh THCS - løa tuæi vÞ thµnh niªn
nãi riªng, c¸c yÕu tè m«i trêng xung quanh t¹o cho c¬ thÓ cã tÝnh thèng nhÊt
gi÷a c¸c yÕu tè, gi÷a c¸c bé phËn trong c¬ thÓ víi nhau vµ gi÷a c¸c yÕu tè néi
m«i vµ ngo¹i m«i.
néi m«i lµ m«i trêng bªn trong c¬ thÓ gåm m¸u, níc m« vµ b¹ch huyÕt.
Néi m«i ph¶i lu«n æn ®Þnh vµ c©n b»ng míi ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh sèng cña
c¬ thÓ ®îc diÔn ra mét c¸ch b×nh thêng vµ do ®ã c¬ thÓ míi tån t¹i, sinh
trëng vµ ph¸t triÓn tèt. M«i trêng trong gióp tÕ bµo thêng xuyªn liªn hÖ víi
m«i trêng ngoµi trong qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt.
Ngo¹i m«i lµ m«i trêng bªn ngoµi c¬ thÓ gåm hai yÕu tè chÝnh lµ yÕu tè tù
nhiªn vµ yÕu tè x· héi.
+ YÕu tè tù nhiªn : gåm nhiÒu yÕu tè nh thêi tiÕt, khÝ hËu, nhiÖt ®é,
¸nh s¸ng. C¸c ®iÒu kiÖn nµy t¸c ®éng thêng xuyªn vµo c¬ thÓ. Do ®ã nÕu
®iÒu kiÖn ®ã thay ®æi th× c¬ thÓ còng ph¶i thay ®æi theo ®Ó thÝch nghi víi c¸c
®iÒu kiÖn m«i trêng.
+ YÕu tè x· héi : §©y lµ yÕu tè ¶nh hëng lín ®Õn con ngêi. §iÒu
kiÖn x· héi mµ tèt th× sÏ cã ¶nh hëng tèt ®Õn con ngêi vµ ngîc l¹i. §Æc
biÖt ®èi víi trÎ em ë løa tuæi vÞ thµnh niªn - løa tuæi ®ang ph¸t triÓn vµ cã
nhiÒu thay ®æi vÒ thÓ chÊt còng nh t©m sinh lÝ th× chÞu ¶nh hëng rÊt lín cña
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
x· héi. §iÒu kiÖn x· héi cßn ¶nh hëng tíi søc kháe, sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ, sù
thÝch øng cña c¬ thÓ víi m«i trêng.
Nh vËy ta cã thÓ thÊy ®îc sù ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè bªn trong c¬ thÓ
vµ c¸c yÕu tè bªn ngoµi m«i trêng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ, ®Õn sù ph¸t
triÓn t©m sinh lÝ, trÝ tuÖ cña trÎ. NhiÒu nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc ë ViÖt
Nam vµ trªn thÕ giíi cho thÊy sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ chÞu sù chi phèi cña m«i
trêng sèng rÊt nhiÒu. §iÒu kiÖn sèng tèt, ®îc ch¨m sãc ®Çy ®ñ, hîp lÝ th× trÎ
sÏ ph¸t triÓn c©n ®èi, c¬ thÓ kháe m¹nh, t©m sinh lÝ, trÝ tôª ph¸t triÓn b×nh
thêng mÆc dï ë løa tuæi nµy c¬ thÓ cã rÊt nhiÒu sù biÕn ®æi t©m sinh lÝ. V×
vËy, søc kháe tèt, c¬ thÓ kháe m¹nh, trÝ tuÖ th«ng minh lµ mét ®¨c ®iÓm quan
träng gióp c¸c em tù tin, v÷ng vµng h¬n trong mäi ho¹t ®éng, mäi t×nh huèng
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
Sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao. Do
®ã, mäi ngêi sinh ra ®Òu ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n tuæi dËy th×.
Tuæi dËy th×
[puberty] ë ngêi lµ mét giai ®o¹n ®¸nh dÊu ®Æc biÖt sù ph¸t
triÓn cña c¬ thÓ, lµ giai ®o¹n cã nh÷ng biÕn ®æi lín kh«ng chØ vÒ thÓ chÊt mµ
c¶ t©m sinh lÝ, trÝ tuÖ, t tëng.
Nguån gèc cña nh÷ng biÕn ®æi : LÇn ®Çu tiªn c¬ quan sinh dôc b¾t ®Çu
ho¹t ®éng, b¾t ®Çu thêi k× trëng thµnh vÒ mÆt sinh dôc. V× vËy, tuæi dËy th×
cßn ®îc gäi lµ tuæi ph¸t dôc. Trong thêi k× nµy, c¸c tuyÕn sinh dôc b¾t ®Çu
ho¹t ®éng tÝch cùc vµ tÝnh tréi cña giíi tÝnh thÓ hiÖn râ rµng theo hiÖu øng
ho¹t ®éng cña hoocmon. Do ®ã, tuæi dËy th× ®· ®îc c¸c nhµ sinh häc, y häc,
t©m sinh lÝ gi¸o dôc häc quan t©m nghiªn cøu tõ l©u vµ thêng xuyªn ®îc
kh¶o s¸t theo tõng thËp kû, ®Æc biÖt lµ c¸c chØ sè vÒ søc kháe, sinh lÝ cña tuæi
dËy th×.
Ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 20, Acshim vµ Zondek (§øc) n¨m
1927, Simith Engel(Mü) ®· ph¸t hiÖn thÊy trong níc tiÓu cã hai chÊt t¸c
dông lªn tuyÕn sinh dôc lµ pr«lan A vµ pr«lan B, sau nµy ®îc gäi lµ kÝch
nang tè (FSH) vµ kÝch hoµng thÓ tè(LH).
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
Vµo n¨m 1932, hai nhµ khoa häc Hohleg vµ Junkman ®· chøng minh
®îc r»ng : Vïng díi ®åi(Hypothalamus) cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong
viÖc ®iÒu hßa chøc n¨ng sinh s¶n vµ ®· ®a ra kh¸i niÖm “§iÒu hßa ngîc”
®èi víi hÖ thèng néi tiÕt. Sau ®ã, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vai trß
Hypothalamus, tuyÕn yªn ®èi víi c¸c chøc n¨ng sinh lÝ cña tuyÕn sinh dôc nh
c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Barclough vµ Gorsky n¨m 1961, c«ng tr×nh cña
Dey n¨m 1942, cña Dautchakoff n¨m 1930, c«ng tr×nh cña Phoenix n¨m
1959…
Tõ n¨m 1953 trë l¹i ®©y, ngêi ta l¹i biÕt ®îc thªm chøc n¨ng sinh dôc
cña hÖ Lim Bic(Bunn.J.B, Everetti . W - 1957, Dockef - 1974) vÒ c¬ thÓ cña
vßng ®iÒu hßa “kÝn” vµ vßng ®iÒu hßa “më” cña hÖ néi tiÕt vµ hÖ thÇn kinh.
ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn
cøu vÒ h×nh th¸i, thÓ lùc vµ sinh lÝ tuæi dËy th× ë løa tuæi ®Õn trêng, nghiªn
cøu vÒ sinh lÝ, sinh s¶n ë phô n÷ vµ nam giíi. Trong nh÷ng n¨m 60 vµ nöa ®Çu
thËp kû 70 nhiÒu t¸c gi¶ ViÖt Nam ®· c«ng bè vÒ tuæi cã kinh ®Çu, chu k× kinh
nguyÖt, c¸c chØ sè vÒ chiÒu cao c©n nÆng cña c«ng nh©n, n«ng d©n, häc sinh
n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy ®· ®îc tËp hîp trong cuèn “H»ng
sè sinh häc ngêi ViÖt Nam” 1975.
Mét sè nghiªn cøu :
- Tõ n¨m 1976 - 1980, §inh Kû vµ L¬ng BÝch Hång, Cao Quèc ViÖt
vµ céng sù ®· nghiªn cøu nh÷ng biÕn ®æi cña c¬ thÓ ë løa tuæi dËy th×
b»ng ph¬ng ph¸p ®iÒu tra ngang.
- Tõ n¨m 1982 - 1986, Cao Quèc ViÖt, NguyÔn ThÞ Nh¹n vµ céng sù ®·
nghiªn cøu tuæi dËy th× b»ng ph¬ng ph¸p c¾t däc.
- N¨m 1989, §µo Huy Khª, NguyÔn ThÞ T©n, NguyÔn ChÕ NghÜa ®·
nghiªn cøu vµ so s¸nh tuæi dËy th× cña häc sinh n«ng th«n vµ thµnh
thÞ.
- Trong hai n¨m 1990 - 1991, cã c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Cao Quèc
ViÖt vµ céng sù.
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
- N¨m 1994 - 1995, cã c«ng tr×nh nghiªn cøu cña TrÇn §×nh Long, Lª
Nam Trµ vµ céng sù.
- N¨m 1996, cã c«ng tr×nh nghiªn cøu cña TrÇn §×nh Long vµ Phan ThÞ
Sang.
Theo kÕt qu¶ cña c¸c t¸c gi¶ trªn th× trÎ em ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y ngµy cµng cã tÇm vãc lín h¬n vµ tuæi dËy th× ngµy cµng ®Õn sím h¬n
so víi trÎ em ë c¸c thËp kû tríc. TrÎ em ë n«ng th«n l¹i dËy th× muén h¬n trÎ
em thµnh thÞ tõ 1 - 2 n¨m. C¸c t¸c gi¶ cßn cho r»ng cø sau 10 n¨m tuæi dËy th×
®Õn sím h¬n 5 th¸ng.
Tuy nhiªn tÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh trªn còng rÊt h¹n chÕ vÒ mét sè vÊn ®Ò
nh : míi chØ nghiªn cøu trªn ®èi tîng häc sinh ngêi ViÖt Nam ë thµnh thÞ
hoÆc mét sè vïng gÇn thµnh thÞ, cßn ë c¸c vïng s©u, xa, n«ng th«n th× cha
®îc ®Ó ý ®Õn. Do vËy, viÖc nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ t©m sinh lÝ tuæi dËy th×
cña c¸c em häc sinh ë nh÷ng khu vùc cô thÓ cßn lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt vµ cÊp
b¸ch.
1.2. mét sè vÊn ®Ò vÒ Søc kháe sinh s¶n, søc kháe sinh s¶n vÞ
thµnh niªn
1.2.1. Nh÷ng nhËn ®Þnh c¬ b¶n vÒ tuæi vÞ thµnh niªn.
1.2.1.1
. VÞ thµnh niªn, hä lµ ai ?
VÞ thµnh niªn lµ nh÷ng ngêi ë løa tuæi tõ 10 -19 tuæi.[1]
N¨m 1998, trong mét tuyªn bè chung gi÷a tæ chøc y tÕ thÕ giíi(WHO),
quü nhi ®ång liªn hîp quèc(UNICEF) vµ quü d©n sè liªn hîp quèc(UNFPA)
®· thèng nhÊt ph©n lo¹i nam n÷ cßn trÎ thµnh 3 lo¹i nh sau : VÞ thµnh
niªn(Adolescent) tõ 10 - 19 tuæi, thanh niªn(Youth) tõ 15 - 24 tuæi, ngêi
trÎ(Youth people) tõ 10 - 24 tuæi.[1]
Víi ®Þnh nghÜa nãi trªn, vÞ thµnh niªn chiÕm 20% d©n sè thÕ giíi.Trong
khi kh¸i niÖm thanh niªn kh¸c nhau theo tõng nÒn v¨n hãa th× toµn thÕ giíi
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
ngµy cµng nhÊt trÝ r»ng : VÞ thµnh niªn lµ mét giai ®o¹n kh¸c biÖt vµ quan
träng trong cuéc sèng con ngêi.[5]
1.2.1.2. Cã nh÷ng trë ng¹i nµo vÒ mÆt b¶o vÖ søc kháe cho vÞ thµnh niªn
Ph¸t triÓn nhanh vÒ thÓ lùc nhng l¹i kh«ng nhËn ®îc mét chÕ ®é dinh
dìng ®Çy ®ñ hoÆc dinh dìng ®Çy ®ñ nhng kh«ng hîp lÝ, kh«ng cã ®ñ kiÕn
thøc, hiÓu biÕt vÒ sù trëng thµnh cña b¶n th©n, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn tÝnh
dôc, kh«ng nhËn ®îc th«ng tin h÷u Ých, ®óng ®¾n vÒ SKSS(nh c¸c biÖn ph¸p
tr¸nh thai, c¸ch phßng tr¸nh c¸c bÖnh l©y lan qua ®êng t×nh dôc…) cho nªn
®· kh«ng biÕt ®Ó tù b¶o vÖ b¶n th©n.
Bªn c¹nh ®ã, viÖc tuyªn truyÒn c¸c th«ng tin vÒ SKSS cho nh©n d©n cßn
h¹n chÕ, m¹ng líi nh÷ng ngêi cung cÊp dÞch vô SKSS cßn máng vµ thêng
®îc ®µo t¹o rÊt Ýt vÒ ph¬ng ph¸p tiÕp cËn gi¸o dôc b¶o vÖ SKSS vµ søc kháe
t×nh dôc vÞ thµnh niªn.
1.2.1.3.B¶o vÖ søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn nh thÕ nµo ?
SKSS vÞ thµnh niªn g¾n liÒn víi lèi sèng vµ nã ®îc h×nh thµnh tõ tuæi
nhá, v× thÕ viÖc b¶o vÖ SKSS vÞ thµnh niªn cÇn ®îc tiÕn hµnh ngay tõ løa tuæi
tríc vÞ thµnh niªn. C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ chñ yÕu bao gåm :
H×nh thµnh thãi quen vµ lèi sèng lµnh m¹nh, tr¸nh nh÷ng thãi quen xÊu
nh hót thuèc l¸, uèng rîu, thö dïng ma tóy; cÇn chó träng b¶n th©n. Sèng
cëi më vµ biÕt chia sÎ víi cha mÑ nh÷ng chuyÖn vui buån gia ®×nh vµ ngoµi x·
héi.
TËp thÓ dôc thÓ thao ®Òu ®Æn, vÖ sinh th©n thÓ hµng ngµy. §Æc biÖt lµ vÖ
sinh c¬ quan sinh dôc nh»m tr¸nh sù l©y nhiÔm nh÷ng bÖnh tËt cã thÓ g©y
nguy h¹i ®Õn søc kháe sinh s¶n sau nµy. VÖ sinh ¨n uèng nh»m t¨ng cêng
søc kháe gióp c¬ thÓ n©ng cao søc ®Ò kh¸ng vµ hoµn thiÖn c¸c chøc n¨ng sinh
s¶n.
Ngêi nam vµ ngêi n÷ trong giai ®o¹n vÞ thµnh niªn do cha cã nhiÒu
kinh nghiÖm trong cuéc sèng t×nh dôc, mÆt kh¸c hä l¹i cã nhu cÇu tù kh¸m
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
ph¸ c¶m xóc b¶n th©n nh mét lÏ tù nhiªn mang tÝnh b¶n n¨ng sinh häc. Do
®ã hä cÇn ph¶i trang bÞ cho m×nh nh÷ng hiÓu biÕt vÒ t×nh dôc an toµn. §Æc biÖt
lµ kh«ng nªn quan hÖ t×nh dôc ë løa tuæi vÞ thµnh niªn.
1.2.1.4. Nh÷ng ®¸nh gi¸ lÇm lÉn vÒ b¶n n¨ng tÝnh dôc cña vÞ thµnh niªn.
RÊt nhiÒu ngêi lín tuæi tin r»ng : Thanh niªn trÎ thêng bõa b·i trong
quan hÖ t×nh dôc. NhiÒu ngêi cho r»ng nÕu cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ cho
tuæi trÎ, gióp hä phßng tr¸nh thai vµ c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®êng t×nh dôc
th× sÏ “ vÏ ®êng cho h¬u ch¹y”. Mét sè gi¶ ®Þnh sai lÇm n÷a cho r»ng c¸ch
tèt nhÊt ®Ó cho vÞ thµnh niªn lµ nãi víi hä nh÷ng g× kh«ng nªn lµm.
Løa tuæi vÞ thµnh niªn lµ mét giai ®o¹n ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
cña ®êi ngêi, cã thÓ nãi ®©y lµ giai ®o¹n cã tÝnh chÊt b¶n lÒ chuyÓn tõ trÎ em
thµnh ngêi trëng thµnh. §èi víi trÎ vÞ thµnh niªn, mäi vÊn ®Ò vÒ giíi tÝnh
®Òu rÊt nh¹y c¶m, chÝnh v× thÕ nÕu chØ kh¬i gîi sù tß mß cña VTN th× sÏ lµm
cho hä muèn “ thö” lµm ®iÒu mµ ngêi lín khuyªn kh«ng nªn lµm. V× vËy,
®iÒu quan träng h¬n lµ cÇn trang bÞ cho vÞ thµnh niªn nh÷ng kiÕn thøc cÇn
thiÕt vÌ SKSS ®Ó tõ ®ã hä biÕt c¸ch tù b¶o vÖ m×nh.
1.2.1.5. Mét sè ®Æc tÝnh cña vÞ thµnh niªn ®èi víi hµnh vi t×nh dôc
Do ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn cña løa tuæi cha hoµn toµn æn ®Þnh vÒ nhiÒu chøc
n¨ng sinh lÝ nªn trÎ thêng hay cã nh÷ng thay ®æi thÊt thêng thÓ hiÖn qua c¸c
hµnh vi tÝnh dôc vÒ sinh lÝ, xóc c¶m, néi tiÕt. Ch¼ng h¹n, nh÷ng bèi rèi khi va
ch¹m vµo c¬ thÓ b¹n kh¸c giíi, nh÷ng ¸m ¶nh t©m lÝ qua c¸c h×nh ¶nh g©y trÝ
tß mß, xuÊt hiÖn c¸c t×nh c¶m míi l¹ víi ngêi kh¸c giíi. C¸c lo¹i ho¹t ®éng
t×nh dôc x¶y ra ë løa tuæi nµy thêng kh«ng dù kiÕn tríc vµ kh«ng thêng
xuyªn, thêng kh«ng tin r»ng nguy c¬ vÒ hµnh vi t×nh dôc cã thÓ x¶y ra víi
chÝnh m×nh(cã thai, l©y nhiÔm bÖnh…) kh«ng mÊy khi chñ ®éng, chuÈn bÞ c¸c
biÖn ph¸p tr¸nh thai. Bªn c¹nh ®ã, tuæi VTN thÝch sù kÝn ®¸o, riªng t cho nªn
kh«ng ®Õn c¸c phßng kh¸m riªng t ®Ó t vÊn v× sî gÆp nh÷ng ngêi quen
biÕt, lo l¾ng bè mÑ b¹n bÌ biÕt m×nh ®ang sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai.
§Æc biÖt, khi cã thai v× lo l¾ng, sî h·i c¸c em ®· ®Õn nh÷ng n¬i kh«ng an toµn
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
®Ó gi¶i quyÕt, kh«ng d¸m ®Õn bÖnh viÖn ®Ó cuèi cïng ph¶i chÞu nh÷ng hËu
qu¶ ®¸ng tiÕc.
1.2.1.6. Ngµy nay x· héi nh×n nhËn vÞ thµnh niªn nh thÕ nµo?
Ngµy nay, nhiÒu x· héi vÉn nh×n nhËn VTN lµ cha ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vÒ
c¸c chøc n¨ng sinh lÝ, thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ cha cã kh¶ n¨ng ®Ó quyÕt ®Þnh
mäi viÖc trong cuéc sèng. Bëi thÕ VTN ph¶i tr¶i qua mét giai ®o¹n dµi khi hä
kh«ng ®îc coi lµ trÎ con nhng còng cha ®îc coi lµ ngêi lín. ThËt ra,
VTN biÕt vÒ t×nh dôc vµ cã quan hÖ t×nh dôc lµ do sù ph¸t triÓn t©m sinh lÝ vµ
thêng sím h¬n so víi suy nghÜ cña ngêi lín vµ x· héi.[1]
1.2.2. Søc kháe sinh s¶n - søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn - søc kháe
t×nh dôc
1.2.2.1. §Þnh nghÜa vÒ søc kháe sinh s¶n
Theo tæ chøc y tÕ thÕ giíi “ SKSS lµ mét tr¹ng th¸i kháe m¹nh, hµi hßa vÒ
thÓ chÊt, tinh thÇn vµ x· héi trong tÊt c¶ mäi khÝa c¹nh liªn quan ®Õn hÖ thèng
sinh s¶n, c¸c chøc n¨ng vµ qu¸ tr×nh sinh s¶n chø kh«ng ph¶i chØ lµ kh«ng cã
bÖnh tËt hay tæn th¬ng hÖ thèng sinh s¶n”[5]
Nh vËy, SKSS lµ sù hoµn h¶o vÒ bé m¸y sinh s¶n ®i ®«i hµi hßa gi÷a nhÞp
sinh häc vµ x· héi. §Þnh nghÜa vÒ SKSS nµy ®· ®îc chÊp nhËn tai héi nghÞ
quèc tÕ vÒ d©n sè vµ ph¸t triÓn häp t¹i Cairo th¸ng 4/1994.
SKSS kh«ng chØ giíi h¹n ë søc kháe ngêi mÑ mµ nã cßn bao gåm c¶
nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh sinh s¶n cña c¶ nam vµ n÷ ®Õn sù an
toµn vµ h¹nh phóc trong ®êi sèng t×nh dôc. §ång thêi, nhÊn m¹nh nhiÒu ®Õn
quyÒn tù quyÕt cña phô n÷ víi viÖc sinh ®Î cña hä. SKSS cã ý nghÜa x· héi, y
häc s©u s¾c rÊt nh©n b¶n v× ®· n©ng cao nh÷ng yªu cÇu b¶o vÖ chøc n¨ng ®Æc
thï cña phô n÷ lµ chøc n¨ng sinh s¶n.
Tãm l¹i, SKSS bao gåm 4 ®iÓm chÝnh sau :[5]
- Thø nhÊt : Thai nghÐn vµ sinh ®Î an toµn, sinh con kháe vµ lµnh m¹nh, cã
®iÒu kiÖn nu«i con b»ng s÷a mÑ.
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
- Thø hai : §êi sèng t×nh dôc an toµn vµ tháa m·n, lµ sù tho¶i m¸i b»ng
lßng, kh«ng lo l¾ng b¨n kho¨n vÒ bé m¸y sinh s¶n.
- Thø 3: Lµ quyÒn ®îc quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn thai nghÐn vµ sinh ®Î, n¹o
thai an toµn vµ hîp ph¸p.
- Thø 4: Lµ ®îc ch÷a c¸c bÖnh vÒ t×nh dôc vµ v« sinh ®Ó ®îc hëng quyÒn
lîi.
V× vËy SKSS còng hµm ý lµ mäi ngêi ®Òu cã thÓ:
+ Cã cuéc sèng t×nh dôc tho¶i m¸i, an toµn.
+ Tù do quyÕt ®Þnh sinh con.
+ TiÕp cËn c¸c th«ng tin vµ c¸c biÖn ph¸p KHHG§, an toµn, hiÖu qu¶.
+ TiÕp cËn c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe, sinh ®Î an toµn.
1.2.2.2. Søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn
Lµ nh÷ng néi dung nãi chung vÒ nh÷ng vÊn ®Ò sinh s¶n nhng ®îc øng
dông phï hîp cho løa tuæi vÞ thµnh niªn.
1.2.2.3. Søc khoÎ t×nh dôc lµ g×?
SKTD g¾n liÒn víi SKSS ®· ®îc WHO ph¸t biÓu tõ n¨m 1975 nh sau:
“SKTD lµ sù tæng hîp cña c¸c khÝa c¹nh thÓ chÊt, t×nh c¶m, tri thøc vµ x· héi
cña con ngêi cã t×nh dôc sao cho cuéc sèng con ngêi phong phó h¬n, tèt
®Ñp h¬n vÒ nh©n c¸ch, vÒ giao tiÕp vµ t×nh yªu”.[1]
§iÒu ®ã cã nghÜa lµ hµnh vi t×nh dôc kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò riªng t cña mçi
c¸ nh©n n÷a mµ ®· trë thµnh vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi. SKSS vµ SKTD còng ®·
®îc coi lµ quyÒn c¬ b¶n cña con ngêi. Tuy nhiªn, khi thùc hiÖn c¸c quyÒn
nµy, c¸c cÆp vî chång còng nh c¸ nh©n l¹i cÇn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm víi b¶n
th©n m×nh, víi con c¸i vµ céng ®ång.
Kh¸i niÖm SKSS vµ SKTD ®· thÓ hiÖn nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n cña con
ngêi vÒ chøc n¨ng sinh s¶n vµ t×nh dôc, ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu cho x· héi vµ
tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¸ nh©n trong viÖc b¶o vÖ søc kháe, b¶o vÖ cuéc sèng
h¹nh phóc. HiÖu qu¶ cña nh÷ng nç lùc Êy sÏ ®îc nh©n lªn gÊp nhiÒu lÇn nÕu
mçi ngêi hiÓu biÕt vÒ c¬ thÓ m×nh, cã tr¸ch nhiÖm víi søc khoÎ cña m×nh,
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
biÕt phßng tr¸nh vµ ph¸t hiÖn sím mét sè bÖnh thêng gÆp trong ®é tuæi sinh
®Î vµ trong ®êi sèng t×nh dôc.
SKTD cã liªn quan chÆt chÏ víi SKSS, thêng ®îc coi lµ ®ång nghÜa.
Nhng côm tõ SKSS thêng ®îc nãi ®Õn nhiÒu h¬n v× nhiÒu nÒn v¨n hãa dÔ
chÊp nhËn thuËt ng÷ nµy h¬n. Tuy nhiªn kh¸i niÖm SKTD l¹i bao hµm mét néi
dung réng h¬n, kh«ng chØ liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng sinh s¶n cña con ngêi mµ
cßn liªn quan ®Õn nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ngêi nh : QuyÒn ®îc lùa
chon b¹n t×nh, quyÒn ®îc lµm chñ c¬ thÓ, quyÒn ®îc cã h¹nh phóc t×nh dôc,
quyÒn kh«ng bÞ l¹m dông t×nh dôc, quyÒn ®îc tiÕp cËn víi c¸c biÖn ph¸p
phßng ngõa bÖnh LTQ§TD.[1]
1.2.3.
NhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña søc kháe sinh s¶n vµ søc
kháe t×nh dôc.
1.2.3.1. T¹i sao søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh dôc l¹i quan träng?
Trong mäi x· héi vµ ë mäi nÒn v¨n hãa, SKS S vµ SKTD bao giê còng lµ
phÇn trung t©m cña tæng thÓ søc kháe cña con ngêi cho c¶ cuéc ®êi. §ã lµ
phÇn quyÕt ®Þnh nhÊt cho sù ph¸t triÓn cña con ngêi. Hµnh vi sinh s¶n vµ t×nh
dôc lµnh m¹nh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cã søc kháe tèt cho c¶ nam vµ n÷
trong nh÷ng n¨m cña thêi kú sinh s¶n vµ sau ®ã, nã lµm cho cuéc sèng cña
con ngêi trong x· héi trë nªn thó vÞ vµ huyÒn diÖu. §ång thêi nã cßn ¶nh
hëng quan träng ®Õn søc kháe cña c¸c thÕ hÖ sau.[1]
1.2.3.2. T¹i sao søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh dôc l¹i ®Æc biÖt quan
träng ®èi víi phô n÷?
Trong khi SKSS vµ SKTD lµ nhu cÇu phæ biÕn cña tÊt c¶ mäi ngêi th× ®èi
víi phô n÷ l¹i cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, nhÊt lµ trong nh÷ng th¸ng n¨m ®é
tuæi sinh s¶n. Phô n÷ ph¶i chÞu g¸nh nÆng lín nhÊt vÒ vÊn ®Ò søc kháe liªn
quan ®Õn sinh s¶n vµ t×nh dôc do nhiÒu lÝ do nh : §Æc ®iÓm sinh lÝ, chøc n¨ng
giíi tÝnh ph¶i mang thai sinh ®Î vµ nhiÒu khi cßn do t©m lÝ thô ®éng trong ®êi
sèng t×nh dôc.
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
Phô n÷ lu«n cã nguy c¬ ph¶i chÞu nh÷ng biÕn chøng khi mang thai vµ sinh
®Î, n¹o thai kh«ng an toµn. HÇu hÕt nh÷ng biÕn chøng ®ã lµ do qu¸ tr×nh sö
dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai. ThÕ mµ trong nhiÒu trêng hîp nh÷ng vÊn ®Ò
SKSS vµ t×nh dôc cña phô n÷ l¹i kh«ng ®îc ph¸t hiÖn vµ ®iÒu trÞ kÞp thêi v×
thÕ thêng dÉn ®Õn nhiÒu biÕn chøng nghiªm träng.
1.2.3.4. LÝ do nµo khiÕn vÞ thµnh niªn tæn th¬ng vÒ søc kháe sinh s¶n vµ
søc kháe t×nh dôc?
Do rÊt nhiÒu em trong løa tuæi VTN kh«ng nhËn ®îc c¸c th«ng tin vÒ
gi¸o dôc giíi tÝnh vµ v× gÆp ph¶i c¸c trë ng¹i khi tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô t
vÊn.[5]
Do c¸c em cã c¸c ho¹t ®éng t×nh dôc vµ kh«ng muèn cã thai nhng l¹i
kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai phï hîp. Trªn thÕ giíi íc tÝnh cã kho¶ng
260 triÖu em g¸i tuæi tõ 15 - 16, trong sè nµy cã kho¶ng 29 triÖu em (chiÕm
11%) ®· cã ho¹t ®éng t×nh dôc. NhiÒu em ph¶i th«i häc v× mang thai ¶nh
hëng nghiªm träng ®Õn c¬ héi t×m kiÕm viÖc lµm vµ ¶nh hëng ®Õn søc
kháe.[5]
Do ngêi n÷ kh«ng cÇn ph¶i cã c¶m høng trong quan hÖ t×nh dôc míi
mang thai mµ víi c¸c ho¹t ®éng t×nh dôc thô ®éng vÉn cã kÕt qu¶. V× thÕ, cã
mét thùc tÕ lµ nhiÒu ngêi n÷ trong ®é tuæi vÞ thµnh niªn ®· bÞ cìng bøc t×nh
dôc vµ hËu qu¶ cña nã lµ hä ph¶i mang thai ngoµi ý muèn. §iÒu nµy kh«ng chØ
g©y tæn th¬ng vÒ SKTD mµ cßn ¶nh hëng ®Õn SKSS cña ngêi bÞ h¹i.[5]
1.2.3.5. Nh÷ng tæn thÊt vÒ søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh dôc
NhiÒu sè liÖu nghiªn cøu trªn thÕ giíi cho thÊy, cã mét tû lÖ cao nh÷ng
bÖnh cã thÓ phßng ngõa ®îc nhng trong thùc tÕ l¹i thêng g©y ra nh÷ng tæn
thÊt kh«ng ®¸ng cã, thêng dÉn ®Õn tËt nguyÒn hoÆc tö vong. Nguyªn nh©n lµ
do sù thiÕu hiÓu biÕt cña con ngêi vÒ c¸c lo¹i bÖnh do quan hÖ t×nh dôc vµ
sinh s¶n. Nh÷ng ngêi trong ®é tuæi VTN chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ trong
nh÷ng trêng hîp ®¸ng tiÕc ®· x¶y ra.[5]
Khãa luËn tèt nghiÖp
N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN
Mçi ngµy trªn thÕ giíi cã Ýt nhÊt 1600 phô n÷ chÕt do biÕn chøng cña thai
nghÐn vµ sinh ®Î. BiÕn chøng do thai nghÐn sinh ®Î vµ n¹o ph¸ thai kh«ng an
toµn lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn tö vong hoÆc v« sinh.[5]
1.2.3.6. ThÕ nµo lµ quyÒn sinh s¶n?
QuyÒn sinh s¶n(nªu trong ch¬ng tr×nh hµnh ®éng cña héi nghÞ quèc tÕ vÒ
d©n sè vµ ph¸t triÓn n¨m 1994 t¹i Cairo viÕt t¾t lµ ICPD), ®îc nªu lªn dùa
trªn nh÷ng ph¸t biÓu vÒ nh©n quyÒn. Bao gåm quyÒn cã mét ®êi sèng vÒ t×nh
dôc an toµn vµ tháa m·n, cã kh¶ n¨ng sinh ®Î vµ ®îc tù do quyÕt ®Þnh muèn
®Î hay kh«ng, ®Î khi nµo vµ ®Î bao nhiªu. §iÒu cuèi cña ph¸t biÓu trªn muèn
nãi r»ng phô n÷, nam giíi vµ VTN cã quyÒn ®îc biÕt vµ tiÕp cËn víi mäi lo¹i
dÞch vô y tÕ cã chÊt lîng cao, cã quyÒn cã ®îc nh÷ng th«ng tin vÒ SKSS ®Ó
cã thÓ chñ ®éng tiÕp cËn víi c¸c biÖn ph¸p sinh s¶n an toµn vµ cã hiÖu qu¶, cã
thÓ chÊp nhËn vµ lùa chän c¸c dÞch vô ®iÒu khiÓn sinh s¶n trong giíi h¹n cña
luËt ph¸p. Nh÷ng quyÒn nµy còng bao gåm c¶ sù kh«ng ph¶i chÞu ®ùng mäi
lo¹i h×nh b¹o lùc, Ðp buéc vµ ph©n biÖt nµo.[16]
1.2.3.7. ThÕ nµo lµ ch¨m sãc søc kháe toµn diÖn?
§iÒu nµy còng ®îc nªu lªn trong ch¬ng tr×nh hµnh ®éng ICPD - 1994
nãi trªn. Mét hÖ thèng ch¨m sãc SKSS ®îc coi lµ toµn diÖn bao gåm nh÷ng
c«ng viÖc nh sau: DÞch vô, th«ng tin vµ t vÊn cã chÊt lîng cao vÒ KHHG§,
ch¨m sãc tríc, trong vµ sau khi ®Î. Ch¨m sãc søc kháe cho trÎ em, kÓ c¶
tuyªn truyÒn nu«i con b»ng s÷a mÑ, phßng ngõa vµ ®iÒu trÞ c¸c bÖnh
LTQ§TD vµ nhiÔm khuÈn ë ®êng sinh s¶n, n¹o ph¸ thai an toµn vµ sö lÝ c¸c
biÕn chøng liªn quan ®Õn n¹o ph¸ thai, ®iÒu trÞ v« sinh, th«ng tin gi¸o dôc vµ
truyÒn th«ng vÒ tÝnh dôc ngêi. C¸c dÞch vô cÇn cã sù liªn kÕt chÆt chÏ víi
nhau th«ng qua c¸c h×nh thøc lång ghÐp hoÆc mét hÖ thèng chuyÓn tuyÕn cã
hiÖu qu¶ giòa c¸c ®¬n vÞ lµm nhiÖm vô ch¨m sãc.[1]
CÇn chó ý r»ng, n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¸c bËc cha mÑ lµ mét yªu cÇu
cña ch¨m sãc SKSS cho con c¸i.
- Xem thêm -