Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu việc kết hợp giáo dục sức khoẻ sinh sản ở lứa tuổi vị thành niên tron...

Tài liệu Nghiên cứu việc kết hợp giáo dục sức khoẻ sinh sản ở lứa tuổi vị thành niên trong chương trình sinh học lớp 8 phổ thông khu vực huyện Hoà An - tỉnh Cao Bằng

.PDF
88
282
143

Mô tả:

N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN Khãa luËn tèt nghiÖp Khãa luËn tèt nghiÖp Tªn ®Ò tµi Nghiªn cøu viÖc kÕt hîp gi¸o dôc skss ë løa tuæi vÞ thµnh niªn trong ch­¬ng tr×nh sinh häc líp 8 khu vùc huyÖn hßa an tØnh cao b»ng Ng­êi thùc hiÖn : n«ng thÞ trinh Ng­êi h­íng dÉn : th¹c sü nguyÔn thÞ lan N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN Khãa luËn tèt nghiÖp Lêi c¶m ¬n ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc nµy ®­îc hoµn thµnh nhê sù h­íng dÉn tËn t×nh cña gi¸o viªn h­íng dÉn : Th¹c SÜ NguyÔn ThÞ lan cïng c¸c thÇy c« gi¸o trong tæ bé m«n gi¶i phÉu sinh lý ng­êi vµ ®éng vËt. Bªn c¹nh ®ã cßn cã sù cæ vò nhiÖt t×nh cña Ban gi¸m hiÖu cïng c¸c em häc sinh 2 tr­êng THCS N­íc Hai vµ THCS §øc Long huyÖn Hßa An tØnh Cao B»ng Cho t«i göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn Ban gi¸m hiÖu 2 tr­êng THCS N­íc Hai vµ THCS §øc Long ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i hoµn thµnh tèt khãa luËn nµy . §Æc biÖt lµ gi¸o viªn h­íng dÉn : Th¹c SÜ NguyÔn ThÞ Lan ®· tËn t×nh chØ b¶o vµ dÉn d¾t t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiªn cøu ®Ò tµi. C¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong tæ bé m«n sinh lý ng­êi vµ ®éng vËt, Ban l·nh ®¹o khoa Sinh - KTNN ®· gióp ®ì t«i thùc hiÖn tèt khãa luËn tèt nghiÖp. MÆc dï ®· nç lùc vµ cè g¾ng rÊt nhiÒu song ch¾c ch¾n khãa luËn tèt nghiÖp nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt. V× vËy, t«i rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy, c« gi¸o cïng toµn thÓ c¸c b¹n sinh viªn ®Ó ®Ò tµi nµy thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ cao h¬n. Hßa An, ngµy 15 th¸ng 5n¨m2007 Ng­êi thùc hiÖn : N«ng ThÞ Trinh N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN Khãa luËn tèt nghiÖp Môc lôc Lêi c¶m ¬n Danh môc b¶ng sè liÖu vµ c¸c biÓu ®å Më ®Çu 1. LÝ do chän ®Ò tµi. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 3. Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi. Ch­¬ng I. Tæng quan tµi liÖu 1.1. C¬ së lý thuyÕt 1.2. Mét sè vÊn ®Ò vÒ søc kháe sinh s¶n - søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn 1.2.1. Nh÷ng nhËn ®Þnh c¬ b¶n vÒ tuæi vÞ thµnh niªn 1.2.2. Søc kháe sinh s¶n - Søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn - Søc kháe t×nh dôc. 1.2.3. NhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh dôc. 1.3. Nh÷ng thay ®æi trong giai ®o¹n vÞ thµnh niªn. 1.4. Nh÷ng nguy c¬ vÒ søc kháe do thai nghÐn ë vÞ thµnh niªn. 1.5. Nh÷ng nguy c¬ l©y nhiÔm bÖnh l©y truyÒn qua ®­êng t×nh dôc vµ HIV/AIDS. 1.6. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn tuæi vÞ thµnh niªn dÔ m¾c bÖnh l©y truyÒn qua ®­êng t×nh dôc. 1.7. HËu qu¶ kinh tÕ - x· héi do vÊn ®Ò thai s¶n vµ sinh ®Î ë tuæi vÞ thµnh niªn. 1.8. Ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n ë tuæi vÞ thµnh niªn. 1.8.1. Th«ng tin gi¸o dôc truyÒn th«ng. 1.8.2. Néi dung vÒ t­ vÊn. 1.8.3. C¸c h×nh thøc gi¸o dôc søc kháe sinh s¶n tuæi vÞ thµnh niªn. 1.9. C¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai. Ch­¬ng II. §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. 2.1. §èi t­îng. 2.2. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN 2.3. Thêi gian nghiªn cøu Ch­¬ng III. KÕt qu¶ nghiªn cøu 3.1. KÕt qu¶ vÒ lý thuyÕt. 3.2. Mét sè vÊn ®Ò cÇn bæ sung trong ch­¬ng tr×nh Sinh häc líp 8 phæ th«ng nh»m môc ®Ých gi¸o dôc søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn. 3.3.KÕt qu¶ thùc nghiÖm. Ch­¬ng IV. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ. 4.1. KÕt luËn. 4.2. §Ò nghÞ. Phô lôc. HÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm §¸p ¸n c©u hái tr¾c nghiÖm Tµi liÖu tham kh¶o. Chó thÝch C¸c ch÷ viÕt t¾t THCS : Trung häc c¬ së KHHG§ : KÕ ho¹ch hãa gia ®×nh SGK : S¸ch gi¸o khoa VTN : VÞ thµnh niªn LTQ§TD : L©y truyÒn qua ®­êng t×nh dôc TB : TÕ bµo PT: Phæ th«ng. SH : Sinh häc SKSS : Søc kháe sinh s¶n SKTD : Søc kháe t×nh dôc N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN Khãa luËn tèt nghiÖp Danh môc b¶ng sè liÖu B¶ng 3.1. KÕt qu¶ nhËn thøc cña häc sinh líp 8 ë mét sè tr­êng THCS huyÖn Hßa An vÒ SKSS. B¶ng 3.2. HiÓu biÕt vÒ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai cña häc sinh líp 8 ë mét sè tr­êng THCS huyÖn Hßa An. B¶ng 3.3. KÕt qu¶ nhËn thøc cña häc sinh líp 8 ë mét sè tr­êng THCS huyÖn Hßa An vÒ c¸c bÖnh LTQ§TD. B¶ng 3.4. KÕt qu¶ nhËn thøc cña häc sinh líp 8 ë mét sè tr­êng THCS huyÖn Hßa An vÒ hËu qu¶ cña viÖc n¹o ph¸ thai ë tuæi VTN. B¶ng 3.5. KÕt qu¶ nhËn thøc cña häc sinh líp 8 ë mét sè tr­êng THCS huyÖn Hßa An vÒ SKSS sau khi ®· häc xong ch­¬ng tr×nh Sinh häc líp 8. Danh môc c¸c biÓu ®å. BiÓu ®å 3.1. So s¸nh nhËn thøc ®óng gi÷a 2 khèi thùc nghiÖm vµ khèi ®èi chøng. BiÓu ®å 3.2. So s¸nh nhËn thøc sai gi÷a 2 khèi thùc nghiÖm vµ khèi ®èi chøng. N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN Khãa luËn tèt nghiÖp Më ®Çu 1. LÝ do chän ®Ò tµi. Víi sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o vÒ khoa häc - c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· lµm cho ®êi sèng kinh tÕ cña ng­êi d©n ViÖt Nam ®­îc n©ng lªn mét tÇng cao míi, chÝnh v× thÕ trong cuéc sèng hä ®· cã cña ¨n, cña ®Ó, c¬m no ¸o Êm, con c¸i cña hä ®­îc ch¨m lo mét c¸ch toµn diÖn h¬n. ®iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc c¸c em ngµy cµng lín nhanh h¬n, cao h¬n tr­íc tuæi vµ nh­ vËy tû lÖ c¸c em ®Õn tuæi dËy th× sím ngµy cµng t¨ng. Theo mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu gÇn ®©y nhÊt ®· cho thÊy, tuæi dËy th× cña c¸c em ®· cã xu h­íng lµ sím h¬n tr­íc ®©y tõ 1 ®Õn 2 n¨m (c¶ nam vµ n÷). §èi mÆt víi ®iÒu nµy lµ rÊt nhiÒu nh÷ng vÊn ®Ò lín mµ nhµ n­íc ta ph¶i quan t©m, bëi tuæi dËy th× ë trÎ lµ giai ®o¹n ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt quan träng vÒ sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ, giai ®o¹n nµy cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c vÒ cÊu t¹o c¬ thÓ vµ t©m sinh lÝ ë trÎ. Sù ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi vÒ mÆt t©m lÝ cña c¸c em nh­ : Tõ t©m lÝ cña thiÕu nhi chuyÓn dÇn sang t©m lÝ cña ng­êi lín, tÝnh t×nh trÇm l¾ng (n÷) m¬ méng, cã c¶m gi¸c m×nh kh«ng cßn lµ trÎ con n÷a. C¸c em muèn ®­îc mäi ng­êi ®èi xö nh­ ng­êi lín, muèn tho¸t ra khái nh÷ng “ rµng buéc” cña cha mÑ vµ gia ®×nh. C¸c em muèn ®­îc ®éc lËp trong suy nghÜ vµ hµnh ®éng cña m×nh. Muèn ®­îc thö søc m×nh, muèn kh¸m ph¸, t×m tßi vµ thö nh÷ng ®iÒu míi l¹ nh­ r­îu, thuèc l¸, ma tóy vµ c¶ t×nh dôc… thÝch giao tiÕp trong quan hÖ b¹n bÌ cïng løa tuæi, ®Æc biÖt lµ c¸c b¹n kh¸c giíi, thÝch lµm d¸ng. B¾t ®Çu cã nh÷ng quan t©m ®Æc biÖt víi b¹n kh¸c giíi vµ xuÊt hiÖn nh÷ng c¶m xóc míi l¹. Theo ®iÒu tra vµ nghiªn cøu th× trªn thÕ giíi, ­íc tÝnh cã kho¶ng 260 triÖu em g¸i tuæi tõ 15 - 16; trong sè nµy cã kho¶ng 29 triÖu em(11%) ®· cã quan hÖ t×nh dôc. ChÝnh v× vËy, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn SKSS vÞ thµnh niªn mµ nhµ n­íc ta ph¶i ®èi mÆt nh­ : cã thai ngoµi ý muèn, t×nh tr¹ng n¹o Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN ph¸ thai cao ë løa tuæi vÞ thµnh niªn, c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®­êng t×nh dôc, sè ng­êi bÞ v« sinh t¨ng cao... N¨m 1995, ë ViÖt Nam theo thèng kª chÝnh thøc th× n­íc ta ®· cã kho¶ng chõng 1,5 triÖu ca n¹o hót thai, trong ®ã sè vÞ thµnh niªn chiÕm tíi 1/5 tæng sè. Theo tµi liÖu ®iÒu tra cña ®oµn thanh niªn cho biÕt : N¨m 1994, cã kho¶ng 15% c¸c em nam, 3% c¸c em n÷ d­íi tuæi 19 ®· tõng cã quan hÖ t×nh dôc. Cßn theo sè liÖu UBQG phßng chèng AIDS : TÝnh ®Õn ngµy 19/7/2003 n­íc ta cã 68000 ng­êi nhiÔm HIV, trong ®ã cã 10500 ng­êi ®· chuyÓn sang AIDS vµ ®· cã 5900 ng­êi chÕt. Quan hÖ t×nh dôc sím chÝnh lµ nguyªn nh©n cña rÊt nhiÒu c¨n bÖnh g©y nguy h¹i ®Õn SKSS cña c¸c em kh«ng chØ chèc l¸t mµ l©u dµi lµm ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng sinh ho¹t cña c¸c em. NhiÒu sè liÖu trªn thÕ giíi cho thÊy, cã 1 tû lÖ cao nh÷ng bÖnh cã thÓ phßng ngõa ®­îc nh­ng trong thùc tÕ l¹i th­êng g©y ra nh÷ng tæn thÊt kh«ng ®¸ng cã, th­êng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ do sù thiÕu hiÓu biÕt cña con ng­êi vÒ c¸c lo¹i bÖnh do quan hÖ t×nh dôc vµ sinh s¶n. Nh÷ng ng­êi trong ®é tuæi vÞ thµnh niªn chiÕm 1 tû lÖ ®¸ng kÓ trong sè nh÷ng tr­êng hîp ®¸ng tiÕc ®· x¶y ra. Mçi ngµy trªn thÕ giíi cã Ýt nhÊt 1600 phô n÷ chÕt do biÕn chøng cña thai nghÐn vµ sinh ®Î. BiÕn chøng do thai nghÐn, sinh ®Î vµ n¹o ph¸ thai kh«ng an toµn lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn tö vong hoÆc v« sinh. Hµng n¨m cã kho¶ng 15 triÖu trÎ em trªn thÕ giíi ®­îc sinh ra bëi c¸c c« g¸i tuæi vÞ thµnh niªn, chiÕm 11% tæng sè sinh. ¦íc tÝnh mçi n¨m cã kho¶ng 75 triÖu tr­êng hîp thai nghÐn ngoµi ý muèn, cã kho¶ng 20%®Õn 40% sè ng­êi sinh con kh«ng mong muèn hoÆc ch­a ®óng lóc. HËu qu¶ cña sù viÖc trªn ®· t¹o nªn khã kh¨n cho nhiÒu gia ®×nh vµ ®e däa søc kháe còng nh­ sù an toµn vÒ tinh thÇn ®èi víi hµng triÖu bµ mÑ, trÎ em ®Æc biÖt lµ c¸c bµ mÑ tuæi vÞ thµnh niªn. ChÝnh v× vËy, viÖc gi¸o dôc giíi tÝnh vµ ch¨m sãc SKSS cho trÎ vÞ thµnh niªn lµ viÖc rÊt quan träng vµ cÊp b¸ch víi trªn toµn thÕ giíi nãi chung vµ c¶ n­íc ViÖt Nam nãi riªng. Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN ë n­íc ta viÖc gi¸o dôc giíi tÝnh tr­íc ®©y hÇu nh­ bÞ “nÐ tr¸nh”, Ýt ®­îc quan t©m chó träng nghiªn cøu vµ tæ chøc gi¸o dôc mét c¸ch cã hÖ thèng. Nh­ng kÓ tõ n¨m 1984 trë l¹i ®©y viÖc gi¸o dôc giíi tÝnh ®· ®­îc ®Èy m¹nh theo tinh thÇn : “x©y dùng ch­¬ng tr×nh chÝnh khãa vµ ngo¹i khãa nh»m båi d­ìng cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc vÒ giíi tÝnh, h«n nh©n, gia ®×nh vµ nu«i d¹y con c¸i… Tr­íc ®©y, ch­¬ng tr×nh Sinh häc líp 9 PT gi¶ng d¹y vÒ c¬ thÓ ng­êi vµ vÖ sinh nh­ng hiÖn nay ch­¬ng tr×nh nµy ®­îc Bé GD & §T biªn so¹n l¹i vµ tiÕn hµnh gi¶ng d¹y ë líp 8 PT. Sù ®æi míi nµy sÏ gióp trang bÞ cho c¸c em sím h¬n, ®Çy ®ñ h¬n kiÕn thøc vÒ søc kháe giíi tÝnh, SKSS vµ vÖ sinh cho c¸c em ë løa tuæi dËy th×. §· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ SKSS løa tuæi vÞ thµnh niªn nh­ng míi chØ tËp trung ë mét sè tØnh vµ thµnh phè. Cßn cô thÓ tõng vïng, tõng khu vùc ®Æc biÖt lµ c¸c vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa, n¬i cã tr×nh ®é v¨n hãa cßn thÊp, nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn th× ch­a ®­îc quan t©m ®Õn. NhËn thøc ®­îc t©m träng cña vÊn ®Ò nµy nªn t«i m¹nh d¹n chän ®Ò tµi “Nghiªn cøu viÖc kÕt hîp gi¸o dôc SKSS ë løa tuæi vÞ thµnh niªn trong ch­¬ng tr×nh sinh häc líp 8 PT khu vùc huyÖn Hßa An tØnh Cao B»ng. 2. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi. - §­a ra nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ gi¶i phÉu sinh lÝ ng­êi ®Ó tõ ®ã c¸c em cã nh÷ng biÖn ph¸p vÖ sinh b¶o vÖ c¬ thÓ, biÕt c¸ch phßng tr¸nh nh÷ng c¨n bÖnh LTQ§TD. - KÕt hîp gi¸o dôc giíi tÝnh vµ vÖ sinh y häc, gi¸o dôc d©n sè KHHG§. - H×nh thµnh quan ®iÓm duy vËt, chèng l¹i quan ®iÓm duy t©m. - KÕt hîp ch¨m sãc SKSS vÞ thµnh niªn. 3. Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi. - Nghiªn cøu t×nh tr¹ng nhËn thøc cña c¸c em häc sinh khèi líp 8 THCS vÒ c¸c vÊn ®Ò giíi tÝnh vµ SKSS tr­íc khi häc ch­¬ng tr×nh SGK Sinh häc líp 8. - Nghiªn cøu vÒ lý thuyÕt liªn quan ®Õn SKSS vµ giíi tÝnh. Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN - So¹n c¸c kiÕn thøc bæ sung vÒ SKSS vµo ch­¬ng tr×nh SGK Sinh häc 8. - TiÕn hµnh gi¶ng d¹y ch­¬ng tr×nh Sinh häc 8 cã kiÕn thøc bæ sung cho khèi thùc nghiÖm vµ ch­¬ng tr×nh b×nh th­êng cho khèi ®èi chøng. - Ph¸t phiÕu tr¾c nghiÖm ®iÒu tra nhËn thøc vÒ SKSS vµ giíi tÝnh cña c¸c em häc sinh líp 8 sau khi ®· häc xong ch­¬ng tr×nh Sinh häc 8. - Thu thËp sè liÖu vµ xö lÝ sè liÖu. Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN Ch­¬ng i . tæng quan tµi liÖu 1.1. C¬ së lÝ thuyÕt. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¬ thÓ tõ thÊp ®Õn cao lu«n lu«n chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña hai nh©n tè chÝnh : Nh©n tè di truyÒn vµ nh©n tè m«i tr­êng. Mäi ®Æc tr­ng cña c¬ thÓ dï lµ h×nh th¸i, cÊu t¹o hay chøc n¨ng ®ång thêi ®Òu ph¶i chÞu t¸c dông cña hai nh©n tè nµy. Sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ nhÊt lµ ®èi víi trÎ em c¸c løa tuæi nãi chung vµ c¸c em häc sinh THCS - løa tuæi vÞ thµnh niªn nãi riªng, c¸c yÕu tè m«i tr­êng xung quanh t¹o cho c¬ thÓ cã tÝnh thèng nhÊt gi÷a c¸c yÕu tè, gi÷a c¸c bé phËn trong c¬ thÓ víi nhau vµ gi÷a c¸c yÕu tè néi m«i vµ ngo¹i m«i. néi m«i lµ m«i tr­êng bªn trong c¬ thÓ gåm m¸u, n­íc m« vµ b¹ch huyÕt. Néi m«i ph¶i lu«n æn ®Þnh vµ c©n b»ng míi ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh sèng cña c¬ thÓ ®­îc diÔn ra mét c¸ch b×nh th­êng vµ do ®ã c¬ thÓ míi tån t¹i, sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn tèt. M«i tr­êng trong gióp tÕ bµo th­êng xuyªn liªn hÖ víi m«i tr­êng ngoµi trong qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt. Ngo¹i m«i lµ m«i tr­êng bªn ngoµi c¬ thÓ gåm hai yÕu tè chÝnh lµ yÕu tè tù nhiªn vµ yÕu tè x· héi. + YÕu tè tù nhiªn : gåm nhiÒu yÕu tè nh­ thêi tiÕt, khÝ hËu, nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng. C¸c ®iÒu kiÖn nµy t¸c ®éng th­êng xuyªn vµo c¬ thÓ. Do ®ã nÕu ®iÒu kiÖn ®ã thay ®æi th× c¬ thÓ còng ph¶i thay ®æi theo ®Ó thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr­êng. + YÕu tè x· héi : §©y lµ yÕu tè ¶nh h­ëng lín ®Õn con ng­êi. §iÒu kiÖn x· héi mµ tèt th× sÏ cã ¶nh h­ëng tèt ®Õn con ng­êi vµ ng­îc l¹i. §Æc biÖt ®èi víi trÎ em ë løa tuæi vÞ thµnh niªn - løa tuæi ®ang ph¸t triÓn vµ cã nhiÒu thay ®æi vÒ thÓ chÊt còng nh­ t©m sinh lÝ th× chÞu ¶nh h­ëng rÊt lín cña Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN x· héi. §iÒu kiÖn x· héi cßn ¶nh h­ëng tíi søc kháe, sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ, sù thÝch øng cña c¬ thÓ víi m«i tr­êng. Nh­ vËy ta cã thÓ thÊy ®­îc sù ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè bªn trong c¬ thÓ vµ c¸c yÕu tè bªn ngoµi m«i tr­êng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ, ®Õn sù ph¸t triÓn t©m sinh lÝ, trÝ tuÖ cña trÎ. NhiÒu nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi cho thÊy sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ chÞu sù chi phèi cña m«i tr­êng sèng rÊt nhiÒu. §iÒu kiÖn sèng tèt, ®­îc ch¨m sãc ®Çy ®ñ, hîp lÝ th× trÎ sÏ ph¸t triÓn c©n ®èi, c¬ thÓ kháe m¹nh, t©m sinh lÝ, trÝ tôª ph¸t triÓn b×nh th­êng mÆc dï ë løa tuæi nµy c¬ thÓ cã rÊt nhiÒu sù biÕn ®æi t©m sinh lÝ. V× vËy, søc kháe tèt, c¬ thÓ kháe m¹nh, trÝ tuÖ th«ng minh lµ mét ®¨c ®iÓm quan träng gióp c¸c em tù tin, v÷ng vµng h¬n trong mäi ho¹t ®éng, mäi t×nh huèng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao. Do ®ã, mäi ng­êi sinh ra ®Òu ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n tuæi dËy th×. Tuæi dËy th× [puberty] ë ng­êi lµ mét giai ®o¹n ®¸nh dÊu ®Æc biÖt sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ, lµ giai ®o¹n cã nh÷ng biÕn ®æi lín kh«ng chØ vÒ thÓ chÊt mµ c¶ t©m sinh lÝ, trÝ tuÖ, t­ t­ëng. Nguån gèc cña nh÷ng biÕn ®æi : LÇn ®Çu tiªn c¬ quan sinh dôc b¾t ®Çu ho¹t ®éng, b¾t ®Çu thêi k× tr­ëng thµnh vÒ mÆt sinh dôc. V× vËy, tuæi dËy th× cßn ®­îc gäi lµ tuæi ph¸t dôc. Trong thêi k× nµy, c¸c tuyÕn sinh dôc b¾t ®Çu ho¹t ®éng tÝch cùc vµ tÝnh tréi cña giíi tÝnh thÓ hiÖn râ rµng theo hiÖu øng ho¹t ®éng cña hoocmon. Do ®ã, tuæi dËy th× ®· ®­îc c¸c nhµ sinh häc, y häc, t©m sinh lÝ gi¸o dôc häc quan t©m nghiªn cøu tõ l©u vµ th­êng xuyªn ®­îc kh¶o s¸t theo tõng thËp kû, ®Æc biÖt lµ c¸c chØ sè vÒ søc kháe, sinh lÝ cña tuæi dËy th×. Ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 20, Acshim vµ Zondek (§øc) n¨m 1927, Simith Engel(Mü) ®· ph¸t hiÖn thÊy trong n­íc tiÓu cã hai chÊt t¸c dông lªn tuyÕn sinh dôc lµ pr«lan A vµ pr«lan B, sau nµy ®­îc gäi lµ kÝch nang tè (FSH) vµ kÝch hoµng thÓ tè(LH). Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN Vµo n¨m 1932, hai nhµ khoa häc Hohleg vµ Junkman ®· chøng minh ®­îc r»ng : Vïng d­íi ®åi(Hypothalamus) cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc ®iÒu hßa chøc n¨ng sinh s¶n vµ ®· ®­a ra kh¸i niÖm “§iÒu hßa ng­îc” ®èi víi hÖ thèng néi tiÕt. Sau ®ã, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vai trß Hypothalamus, tuyÕn yªn ®èi víi c¸c chøc n¨ng sinh lÝ cña tuyÕn sinh dôc nh­ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Barclough vµ Gorsky n¨m 1961, c«ng tr×nh cña Dey n¨m 1942, cña Dautchakoff n¨m 1930, c«ng tr×nh cña Phoenix n¨m 1959… Tõ n¨m 1953 trë l¹i ®©y, ng­êi ta l¹i biÕt ®­îc thªm chøc n¨ng sinh dôc cña hÖ Lim Bic(Bunn.J.B, Everetti . W - 1957, Dockef - 1974) vÒ c¬ thÓ cña vßng ®iÒu hßa “kÝn” vµ vßng ®iÒu hßa “më” cña hÖ néi tiÕt vµ hÖ thÇn kinh. ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ h×nh th¸i, thÓ lùc vµ sinh lÝ tuæi dËy th× ë løa tuæi ®Õn tr­êng, nghiªn cøu vÒ sinh lÝ, sinh s¶n ë phô n÷ vµ nam giíi. Trong nh÷ng n¨m 60 vµ nöa ®Çu thËp kû 70 nhiÒu t¸c gi¶ ViÖt Nam ®· c«ng bè vÒ tuæi cã kinh ®Çu, chu k× kinh nguyÖt, c¸c chØ sè vÒ chiÒu cao c©n nÆng cña c«ng nh©n, n«ng d©n, häc sinh n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy ®· ®­îc tËp hîp trong cuèn “H»ng sè sinh häc ng­êi ViÖt Nam” 1975.  Mét sè nghiªn cøu : - Tõ n¨m 1976 - 1980, §inh Kû vµ L­¬ng BÝch Hång, Cao Quèc ViÖt vµ céng sù ®· nghiªn cøu nh÷ng biÕn ®æi cña c¬ thÓ ë løa tuæi dËy th× b»ng ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra ngang. - Tõ n¨m 1982 - 1986, Cao Quèc ViÖt, NguyÔn ThÞ Nh¹n vµ céng sù ®· nghiªn cøu tuæi dËy th× b»ng ph­¬ng ph¸p c¾t däc. - N¨m 1989, §µo Huy Khª, NguyÔn ThÞ T©n, NguyÔn ChÕ NghÜa ®· nghiªn cøu vµ so s¸nh tuæi dËy th× cña häc sinh n«ng th«n vµ thµnh thÞ. - Trong hai n¨m 1990 - 1991, cã c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Cao Quèc ViÖt vµ céng sù. Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN - N¨m 1994 - 1995, cã c«ng tr×nh nghiªn cøu cña TrÇn §×nh Long, Lª Nam Trµ vµ céng sù. - N¨m 1996, cã c«ng tr×nh nghiªn cøu cña TrÇn §×nh Long vµ Phan ThÞ Sang. Theo kÕt qu¶ cña c¸c t¸c gi¶ trªn th× trÎ em ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngµy cµng cã tÇm vãc lín h¬n vµ tuæi dËy th× ngµy cµng ®Õn sím h¬n so víi trÎ em ë c¸c thËp kû tr­íc. TrÎ em ë n«ng th«n l¹i dËy th× muén h¬n trÎ em thµnh thÞ tõ 1 - 2 n¨m. C¸c t¸c gi¶ cßn cho r»ng cø sau 10 n¨m tuæi dËy th× ®Õn sím h¬n 5 th¸ng. Tuy nhiªn tÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh trªn còng rÊt h¹n chÕ vÒ mét sè vÊn ®Ò nh­ : míi chØ nghiªn cøu trªn ®èi t­îng häc sinh ng­êi ViÖt Nam ë thµnh thÞ hoÆc mét sè vïng gÇn thµnh thÞ, cßn ë c¸c vïng s©u, xa, n«ng th«n th× ch­a ®­îc ®Ó ý ®Õn. Do vËy, viÖc nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ t©m sinh lÝ tuæi dËy th× cña c¸c em häc sinh ë nh÷ng khu vùc cô thÓ cßn lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch. 1.2. mét sè vÊn ®Ò vÒ Søc kháe sinh s¶n, søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn 1.2.1. Nh÷ng nhËn ®Þnh c¬ b¶n vÒ tuæi vÞ thµnh niªn. 1.2.1.1 . VÞ thµnh niªn, hä lµ ai ? VÞ thµnh niªn lµ nh÷ng ng­êi ë løa tuæi tõ 10 -19 tuæi.[1] N¨m 1998, trong mét tuyªn bè chung gi÷a tæ chøc y tÕ thÕ giíi(WHO), quü nhi ®ång liªn hîp quèc(UNICEF) vµ quü d©n sè liªn hîp quèc(UNFPA) ®· thèng nhÊt ph©n lo¹i nam n÷ cßn trÎ thµnh 3 lo¹i nh­ sau : VÞ thµnh niªn(Adolescent) tõ 10 - 19 tuæi, thanh niªn(Youth) tõ 15 - 24 tuæi, ng­êi trÎ(Youth people) tõ 10 - 24 tuæi.[1] Víi ®Þnh nghÜa nãi trªn, vÞ thµnh niªn chiÕm 20% d©n sè thÕ giíi.Trong khi kh¸i niÖm thanh niªn kh¸c nhau theo tõng nÒn v¨n hãa th× toµn thÕ giíi Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN ngµy cµng nhÊt trÝ r»ng : VÞ thµnh niªn lµ mét giai ®o¹n kh¸c biÖt vµ quan träng trong cuéc sèng con ng­êi.[5] 1.2.1.2. Cã nh÷ng trë ng¹i nµo vÒ mÆt b¶o vÖ søc kháe cho vÞ thµnh niªn Ph¸t triÓn nhanh vÒ thÓ lùc nh­ng l¹i kh«ng nhËn ®­îc mét chÕ ®é dinh d­ìng ®Çy ®ñ hoÆc dinh d­ìng ®Çy ®ñ nh­ng kh«ng hîp lÝ, kh«ng cã ®ñ kiÕn thøc, hiÓu biÕt vÒ sù tr­ëng thµnh cña b¶n th©n, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn tÝnh dôc, kh«ng nhËn ®­îc th«ng tin h÷u Ých, ®óng ®¾n vÒ SKSS(nh­ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai, c¸ch phßng tr¸nh c¸c bÖnh l©y lan qua ®­êng t×nh dôc…) cho nªn ®· kh«ng biÕt ®Ó tù b¶o vÖ b¶n th©n. Bªn c¹nh ®ã, viÖc tuyªn truyÒn c¸c th«ng tin vÒ SKSS cho nh©n d©n cßn h¹n chÕ, m¹ng l­íi nh÷ng ng­êi cung cÊp dÞch vô SKSS cßn máng vµ th­êng ®­îc ®µo t¹o rÊt Ýt vÒ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn gi¸o dôc b¶o vÖ SKSS vµ søc kháe t×nh dôc vÞ thµnh niªn. 1.2.1.3.B¶o vÖ søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn nh­ thÕ nµo ? SKSS vÞ thµnh niªn g¾n liÒn víi lèi sèng vµ nã ®­îc h×nh thµnh tõ tuæi nhá, v× thÕ viÖc b¶o vÖ SKSS vÞ thµnh niªn cÇn ®­îc tiÕn hµnh ngay tõ løa tuæi tr­íc vÞ thµnh niªn. C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ chñ yÕu bao gåm : H×nh thµnh thãi quen vµ lèi sèng lµnh m¹nh, tr¸nh nh÷ng thãi quen xÊu nh­ hót thuèc l¸, uèng r­îu, thö dïng ma tóy; cÇn chó träng b¶n th©n. Sèng cëi më vµ biÕt chia sÎ víi cha mÑ nh÷ng chuyÖn vui buån gia ®×nh vµ ngoµi x· héi. TËp thÓ dôc thÓ thao ®Òu ®Æn, vÖ sinh th©n thÓ hµng ngµy. §Æc biÖt lµ vÖ sinh c¬ quan sinh dôc nh»m tr¸nh sù l©y nhiÔm nh÷ng bÖnh tËt cã thÓ g©y nguy h¹i ®Õn søc kháe sinh s¶n sau nµy. VÖ sinh ¨n uèng nh»m t¨ng c­êng søc kháe gióp c¬ thÓ n©ng cao søc ®Ò kh¸ng vµ hoµn thiÖn c¸c chøc n¨ng sinh s¶n. Ng­êi nam vµ ng­êi n÷ trong giai ®o¹n vÞ thµnh niªn do ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong cuéc sèng t×nh dôc, mÆt kh¸c hä l¹i cã nhu cÇu tù kh¸m Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN ph¸ c¶m xóc b¶n th©n nh­ mét lÏ tù nhiªn mang tÝnh b¶n n¨ng sinh häc. Do ®ã hä cÇn ph¶i trang bÞ cho m×nh nh÷ng hiÓu biÕt vÒ t×nh dôc an toµn. §Æc biÖt lµ kh«ng nªn quan hÖ t×nh dôc ë løa tuæi vÞ thµnh niªn. 1.2.1.4. Nh÷ng ®¸nh gi¸ lÇm lÉn vÒ b¶n n¨ng tÝnh dôc cña vÞ thµnh niªn. RÊt nhiÒu ng­êi lín tuæi tin r»ng : Thanh niªn trÎ th­êng bõa b·i trong quan hÖ t×nh dôc. NhiÒu ng­êi cho r»ng nÕu cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ cho tuæi trÎ, gióp hä phßng tr¸nh thai vµ c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®­êng t×nh dôc th× sÏ “ vÏ ®­êng cho h­¬u ch¹y”. Mét sè gi¶ ®Þnh sai lÇm n÷a cho r»ng c¸ch tèt nhÊt ®Ó cho vÞ thµnh niªn lµ nãi víi hä nh÷ng g× kh«ng nªn lµm. Løa tuæi vÞ thµnh niªn lµ mét giai ®o¹n ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ®êi ng­êi, cã thÓ nãi ®©y lµ giai ®o¹n cã tÝnh chÊt b¶n lÒ chuyÓn tõ trÎ em thµnh ng­êi tr­ëng thµnh. §èi víi trÎ vÞ thµnh niªn, mäi vÊn ®Ò vÒ giíi tÝnh ®Òu rÊt nh¹y c¶m, chÝnh v× thÕ nÕu chØ kh¬i gîi sù tß mß cña VTN th× sÏ lµm cho hä muèn “ thö” lµm ®iÒu mµ ng­êi lín khuyªn kh«ng nªn lµm. V× vËy, ®iÒu quan träng h¬n lµ cÇn trang bÞ cho vÞ thµnh niªn nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt vÌ SKSS ®Ó tõ ®ã hä biÕt c¸ch tù b¶o vÖ m×nh. 1.2.1.5. Mét sè ®Æc tÝnh cña vÞ thµnh niªn ®èi víi hµnh vi t×nh dôc Do ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn cña løa tuæi ch­a hoµn toµn æn ®Þnh vÒ nhiÒu chøc n¨ng sinh lÝ nªn trÎ th­êng hay cã nh÷ng thay ®æi thÊt th­êng thÓ hiÖn qua c¸c hµnh vi tÝnh dôc vÒ sinh lÝ, xóc c¶m, néi tiÕt. Ch¼ng h¹n, nh÷ng bèi rèi khi va ch¹m vµo c¬ thÓ b¹n kh¸c giíi, nh÷ng ¸m ¶nh t©m lÝ qua c¸c h×nh ¶nh g©y trÝ tß mß, xuÊt hiÖn c¸c t×nh c¶m míi l¹ víi ng­êi kh¸c giíi. C¸c lo¹i ho¹t ®éng t×nh dôc x¶y ra ë løa tuæi nµy th­êng kh«ng dù kiÕn tr­íc vµ kh«ng th­êng xuyªn, th­êng kh«ng tin r»ng nguy c¬ vÒ hµnh vi t×nh dôc cã thÓ x¶y ra víi chÝnh m×nh(cã thai, l©y nhiÔm bÖnh…) kh«ng mÊy khi chñ ®éng, chuÈn bÞ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai. Bªn c¹nh ®ã, tuæi VTN thÝch sù kÝn ®¸o, riªng t­ cho nªn kh«ng ®Õn c¸c phßng kh¸m riªng t­ ®Ó t­ vÊn v× sî gÆp nh÷ng ng­êi quen biÕt, lo l¾ng bè mÑ b¹n bÌ biÕt m×nh ®ang sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai. §Æc biÖt, khi cã thai v× lo l¾ng, sî h·i c¸c em ®· ®Õn nh÷ng n¬i kh«ng an toµn Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN ®Ó gi¶i quyÕt, kh«ng d¸m ®Õn bÖnh viÖn ®Ó cuèi cïng ph¶i chÞu nh÷ng hËu qu¶ ®¸ng tiÕc. 1.2.1.6. Ngµy nay x· héi nh×n nhËn vÞ thµnh niªn nh­ thÕ nµo? Ngµy nay, nhiÒu x· héi vÉn nh×n nhËn VTN lµ ch­a ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vÒ c¸c chøc n¨ng sinh lÝ, thiÕu tr¸ch nhiÖm vµ ch­a cã kh¶ n¨ng ®Ó quyÕt ®Þnh mäi viÖc trong cuéc sèng. Bëi thÕ VTN ph¶i tr¶i qua mét giai ®o¹n dµi khi hä kh«ng ®­îc coi lµ trÎ con nh­ng còng ch­a ®­îc coi lµ ng­êi lín. ThËt ra, VTN biÕt vÒ t×nh dôc vµ cã quan hÖ t×nh dôc lµ do sù ph¸t triÓn t©m sinh lÝ vµ th­êng sím h¬n so víi suy nghÜ cña ng­êi lín vµ x· héi.[1] 1.2.2. Søc kháe sinh s¶n - søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn - søc kháe t×nh dôc 1.2.2.1. §Þnh nghÜa vÒ søc kháe sinh s¶n Theo tæ chøc y tÕ thÕ giíi “ SKSS lµ mét tr¹ng th¸i kháe m¹nh, hµi hßa vÒ thÓ chÊt, tinh thÇn vµ x· héi trong tÊt c¶ mäi khÝa c¹nh liªn quan ®Õn hÖ thèng sinh s¶n, c¸c chøc n¨ng vµ qu¸ tr×nh sinh s¶n chø kh«ng ph¶i chØ lµ kh«ng cã bÖnh tËt hay tæn th­¬ng hÖ thèng sinh s¶n”[5] Nh­ vËy, SKSS lµ sù hoµn h¶o vÒ bé m¸y sinh s¶n ®i ®«i hµi hßa gi÷a nhÞp sinh häc vµ x· héi. §Þnh nghÜa vÒ SKSS nµy ®· ®­îc chÊp nhËn tai héi nghÞ quèc tÕ vÒ d©n sè vµ ph¸t triÓn häp t¹i Cairo th¸ng 4/1994. SKSS kh«ng chØ giíi h¹n ë søc kháe ng­êi mÑ mµ nã cßn bao gåm c¶ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh sinh s¶n cña c¶ nam vµ n÷ ®Õn sù an toµn vµ h¹nh phóc trong ®êi sèng t×nh dôc. §ång thêi, nhÊn m¹nh nhiÒu ®Õn quyÒn tù quyÕt cña phô n÷ víi viÖc sinh ®Î cña hä. SKSS cã ý nghÜa x· héi, y häc s©u s¾c rÊt nh©n b¶n v× ®· n©ng cao nh÷ng yªu cÇu b¶o vÖ chøc n¨ng ®Æc thï cña phô n÷ lµ chøc n¨ng sinh s¶n. Tãm l¹i, SKSS bao gåm 4 ®iÓm chÝnh sau :[5] - Thø nhÊt : Thai nghÐn vµ sinh ®Î an toµn, sinh con kháe vµ lµnh m¹nh, cã ®iÒu kiÖn nu«i con b»ng s÷a mÑ. Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN - Thø hai : §êi sèng t×nh dôc an toµn vµ tháa m·n, lµ sù tho¶i m¸i b»ng lßng, kh«ng lo l¾ng b¨n kho¨n vÒ bé m¸y sinh s¶n. - Thø 3: Lµ quyÒn ®­îc quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn thai nghÐn vµ sinh ®Î, n¹o thai an toµn vµ hîp ph¸p. - Thø 4: Lµ ®­îc ch÷a c¸c bÖnh vÒ t×nh dôc vµ v« sinh ®Ó ®­îc h­ëng quyÒn lîi. V× vËy SKSS còng hµm ý lµ mäi ng­êi ®Òu cã thÓ: + Cã cuéc sèng t×nh dôc tho¶i m¸i, an toµn. + Tù do quyÕt ®Þnh sinh con. + TiÕp cËn c¸c th«ng tin vµ c¸c biÖn ph¸p KHHG§, an toµn, hiÖu qu¶. + TiÕp cËn c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc kháe, sinh ®Î an toµn. 1.2.2.2. Søc kháe sinh s¶n vÞ thµnh niªn Lµ nh÷ng néi dung nãi chung vÒ nh÷ng vÊn ®Ò sinh s¶n nh­ng ®­îc øng dông phï hîp cho løa tuæi vÞ thµnh niªn. 1.2.2.3. Søc khoÎ t×nh dôc lµ g×? SKTD g¾n liÒn víi SKSS ®· ®­îc WHO ph¸t biÓu tõ n¨m 1975 nh­ sau: “SKTD lµ sù tæng hîp cña c¸c khÝa c¹nh thÓ chÊt, t×nh c¶m, tri thøc vµ x· héi cña con ng­êi cã t×nh dôc sao cho cuéc sèng con ng­êi phong phó h¬n, tèt ®Ñp h¬n vÒ nh©n c¸ch, vÒ giao tiÕp vµ t×nh yªu”.[1] §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hµnh vi t×nh dôc kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò riªng t­ cña mçi c¸ nh©n n÷a mµ ®· trë thµnh vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi. SKSS vµ SKTD còng ®· ®­îc coi lµ quyÒn c¬ b¶n cña con ng­êi. Tuy nhiªn, khi thùc hiÖn c¸c quyÒn nµy, c¸c cÆp vî chång còng nh­ c¸ nh©n l¹i cÇn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm víi b¶n th©n m×nh, víi con c¸i vµ céng ®ång. Kh¸i niÖm SKSS vµ SKTD ®· thÓ hiÖn nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n cña con ng­êi vÒ chøc n¨ng sinh s¶n vµ t×nh dôc, ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu cho x· héi vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¸ nh©n trong viÖc b¶o vÖ søc kháe, b¶o vÖ cuéc sèng h¹nh phóc. HiÖu qu¶ cña nh÷ng nç lùc Êy sÏ ®­îc nh©n lªn gÊp nhiÒu lÇn nÕu mçi ng­êi hiÓu biÕt vÒ c¬ thÓ m×nh, cã tr¸ch nhiÖm víi søc khoÎ cña m×nh, Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN biÕt phßng tr¸nh vµ ph¸t hiÖn sím mét sè bÖnh th­êng gÆp trong ®é tuæi sinh ®Î vµ trong ®êi sèng t×nh dôc. SKTD cã liªn quan chÆt chÏ víi SKSS, th­êng ®­îc coi lµ ®ång nghÜa. Nh­ng côm tõ SKSS th­êng ®­îc nãi ®Õn nhiÒu h¬n v× nhiÒu nÒn v¨n hãa dÔ chÊp nhËn thuËt ng÷ nµy h¬n. Tuy nhiªn kh¸i niÖm SKTD l¹i bao hµm mét néi dung réng h¬n, kh«ng chØ liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng sinh s¶n cña con ng­êi mµ cßn liªn quan ®Õn nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ng­êi nh­ : QuyÒn ®­îc lùa chon b¹n t×nh, quyÒn ®­îc lµm chñ c¬ thÓ, quyÒn ®­îc cã h¹nh phóc t×nh dôc, quyÒn kh«ng bÞ l¹m dông t×nh dôc, quyÒn ®­îc tiÕp cËn víi c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa bÖnh LTQ§TD.[1] 1.2.3. NhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh dôc. 1.2.3.1. T¹i sao søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh dôc l¹i quan träng? Trong mäi x· héi vµ ë mäi nÒn v¨n hãa, SKS S vµ SKTD bao giê còng lµ phÇn trung t©m cña tæng thÓ søc kháe cña con ng­êi cho c¶ cuéc ®êi. §ã lµ phÇn quyÕt ®Þnh nhÊt cho sù ph¸t triÓn cña con ng­êi. Hµnh vi sinh s¶n vµ t×nh dôc lµnh m¹nh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cã søc kháe tèt cho c¶ nam vµ n÷ trong nh÷ng n¨m cña thêi kú sinh s¶n vµ sau ®ã, nã lµm cho cuéc sèng cña con ng­êi trong x· héi trë nªn thó vÞ vµ huyÒn diÖu. §ång thêi nã cßn ¶nh h­ëng quan träng ®Õn søc kháe cña c¸c thÕ hÖ sau.[1] 1.2.3.2. T¹i sao søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh dôc l¹i ®Æc biÖt quan träng ®èi víi phô n÷? Trong khi SKSS vµ SKTD lµ nhu cÇu phæ biÕn cña tÊt c¶ mäi ng­êi th× ®èi víi phô n÷ l¹i cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, nhÊt lµ trong nh÷ng th¸ng n¨m ®é tuæi sinh s¶n. Phô n÷ ph¶i chÞu g¸nh nÆng lín nhÊt vÒ vÊn ®Ò søc kháe liªn quan ®Õn sinh s¶n vµ t×nh dôc do nhiÒu lÝ do nh­ : §Æc ®iÓm sinh lÝ, chøc n¨ng giíi tÝnh ph¶i mang thai sinh ®Î vµ nhiÒu khi cßn do t©m lÝ thô ®éng trong ®êi sèng t×nh dôc. Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN Phô n÷ lu«n cã nguy c¬ ph¶i chÞu nh÷ng biÕn chøng khi mang thai vµ sinh ®Î, n¹o thai kh«ng an toµn. HÇu hÕt nh÷ng biÕn chøng ®ã lµ do qu¸ tr×nh sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai. ThÕ mµ trong nhiÒu tr­êng hîp nh÷ng vÊn ®Ò SKSS vµ t×nh dôc cña phô n÷ l¹i kh«ng ®­îc ph¸t hiÖn vµ ®iÒu trÞ kÞp thêi v× thÕ th­êng dÉn ®Õn nhiÒu biÕn chøng nghiªm träng. 1.2.3.4. LÝ do nµo khiÕn vÞ thµnh niªn tæn th­¬ng vÒ søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh dôc? Do rÊt nhiÒu em trong løa tuæi VTN kh«ng nhËn ®­îc c¸c th«ng tin vÒ gi¸o dôc giíi tÝnh vµ v× gÆp ph¶i c¸c trë ng¹i khi tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô t­ vÊn.[5] Do c¸c em cã c¸c ho¹t ®éng t×nh dôc vµ kh«ng muèn cã thai nh­ng l¹i kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai phï hîp. Trªn thÕ giíi ­íc tÝnh cã kho¶ng 260 triÖu em g¸i tuæi tõ 15 - 16, trong sè nµy cã kho¶ng 29 triÖu em (chiÕm 11%) ®· cã ho¹t ®éng t×nh dôc. NhiÒu em ph¶i th«i häc v× mang thai ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn c¬ héi t×m kiÕm viÖc lµm vµ ¶nh h­ëng ®Õn søc kháe.[5] Do ng­êi n÷ kh«ng cÇn ph¶i cã c¶m høng trong quan hÖ t×nh dôc míi mang thai mµ víi c¸c ho¹t ®éng t×nh dôc thô ®éng vÉn cã kÕt qu¶. V× thÕ, cã mét thùc tÕ lµ nhiÒu ng­êi n÷ trong ®é tuæi vÞ thµnh niªn ®· bÞ c­ìng bøc t×nh dôc vµ hËu qu¶ cña nã lµ hä ph¶i mang thai ngoµi ý muèn. §iÒu nµy kh«ng chØ g©y tæn th­¬ng vÒ SKTD mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn SKSS cña ng­êi bÞ h¹i.[5] 1.2.3.5. Nh÷ng tæn thÊt vÒ søc kháe sinh s¶n vµ søc kháe t×nh dôc NhiÒu sè liÖu nghiªn cøu trªn thÕ giíi cho thÊy, cã mét tû lÖ cao nh÷ng bÖnh cã thÓ phßng ngõa ®­îc nh­ng trong thùc tÕ l¹i th­êng g©y ra nh÷ng tæn thÊt kh«ng ®¸ng cã, th­êng dÉn ®Õn tËt nguyÒn hoÆc tö vong. Nguyªn nh©n lµ do sù thiÕu hiÓu biÕt cña con ng­êi vÒ c¸c lo¹i bÖnh do quan hÖ t×nh dôc vµ sinh s¶n. Nh÷ng ng­êi trong ®é tuæi VTN chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ trong nh÷ng tr­êng hîp ®¸ng tiÕc ®· x¶y ra.[5] Khãa luËn tèt nghiÖp N«ng ThÞ Trinh k29c Sinh- KTNN Mçi ngµy trªn thÕ giíi cã Ýt nhÊt 1600 phô n÷ chÕt do biÕn chøng cña thai nghÐn vµ sinh ®Î. BiÕn chøng do thai nghÐn sinh ®Î vµ n¹o ph¸ thai kh«ng an toµn lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn tö vong hoÆc v« sinh.[5] 1.2.3.6. ThÕ nµo lµ quyÒn sinh s¶n? QuyÒn sinh s¶n(nªu trong ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña héi nghÞ quèc tÕ vÒ d©n sè vµ ph¸t triÓn n¨m 1994 t¹i Cairo viÕt t¾t lµ ICPD), ®­îc nªu lªn dùa trªn nh÷ng ph¸t biÓu vÒ nh©n quyÒn. Bao gåm quyÒn cã mét ®êi sèng vÒ t×nh dôc an toµn vµ tháa m·n, cã kh¶ n¨ng sinh ®Î vµ ®­îc tù do quyÕt ®Þnh muèn ®Î hay kh«ng, ®Î khi nµo vµ ®Î bao nhiªu. §iÒu cuèi cña ph¸t biÓu trªn muèn nãi r»ng phô n÷, nam giíi vµ VTN cã quyÒn ®­îc biÕt vµ tiÕp cËn víi mäi lo¹i dÞch vô y tÕ cã chÊt l­îng cao, cã quyÒn cã ®­îc nh÷ng th«ng tin vÒ SKSS ®Ó cã thÓ chñ ®éng tiÕp cËn víi c¸c biÖn ph¸p sinh s¶n an toµn vµ cã hiÖu qu¶, cã thÓ chÊp nhËn vµ lùa chän c¸c dÞch vô ®iÒu khiÓn sinh s¶n trong giíi h¹n cña luËt ph¸p. Nh÷ng quyÒn nµy còng bao gåm c¶ sù kh«ng ph¶i chÞu ®ùng mäi lo¹i h×nh b¹o lùc, Ðp buéc vµ ph©n biÖt nµo.[16] 1.2.3.7. ThÕ nµo lµ ch¨m sãc søc kháe toµn diÖn? §iÒu nµy còng ®­îc nªu lªn trong ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng ICPD - 1994 nãi trªn. Mét hÖ thèng ch¨m sãc SKSS ®­îc coi lµ toµn diÖn bao gåm nh÷ng c«ng viÖc nh­ sau: DÞch vô, th«ng tin vµ t­ vÊn cã chÊt l­îng cao vÒ KHHG§, ch¨m sãc tr­íc, trong vµ sau khi ®Î. Ch¨m sãc søc kháe cho trÎ em, kÓ c¶ tuyªn truyÒn nu«i con b»ng s÷a mÑ, phßng ngõa vµ ®iÒu trÞ c¸c bÖnh LTQ§TD vµ nhiÔm khuÈn ë ®­êng sinh s¶n, n¹o ph¸ thai an toµn vµ sö lÝ c¸c biÕn chøng liªn quan ®Õn n¹o ph¸ thai, ®iÒu trÞ v« sinh, th«ng tin gi¸o dôc vµ truyÒn th«ng vÒ tÝnh dôc ng­êi. C¸c dÞch vô cÇn cã sù liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau th«ng qua c¸c h×nh thøc lång ghÐp hoÆc mét hÖ thèng chuyÓn tuyÕn cã hiÖu qu¶ giòa c¸c ®¬n vÞ lµm nhiÖm vô ch¨m sãc.[1] CÇn chó ý r»ng, n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¸c bËc cha mÑ lµ mét yªu cÇu cña ch¨m sãc SKSS cho con c¸i.
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng