Tài liệu Nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần mai linh nam trung bộ & tây nguyên

i LỜI CẢM ƠN Trong thời gian thực tập tìm hiểu để viết chuyên đề “ Nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp của Công ty cổ phần Mai Linh Nam Trung Bộ & Tây Nguyên”, trên cơ sở những kiến thức được trang bị ở nhà trường kết hợp lý luận và thực tiễn, ngoài sự nỗ lực của bản thân, em còn được sự giúp đỡ tận tình của ban lãnh đạo công ty , đặc biệt là chị Võ Thị Hồng Phương và anh Nguyễn Cao Nguyên- phòng phát triển kinh doanh. Em xin gửi lời cảm ơn đến thầy Phạm Thành Thái người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo giúp em có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề mình nghiên cứu. Tuy nhiên, do kinh nghiệm và kiến thức còn hạn chế nên chuyên đề này của em không tránh khỏi những thiếu sót em rất mong nhận được sự quan tâm góp ý của quý thầy cô. Qua đây em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể quý Thầy Cô trường Đại Học Nha Trang, các anh chị trong công ty Cổ Phần Tập Đoàn Mai Linh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất để em hoàn thiện chuyên đề này. Nha Trang, ngày 10 tháng 7 năm 2011 Sinh viên thực tập Hà Thị Phượng ii MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. i MỤC LỤC .................................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .........................................................................v DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. vi DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. vii LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................1 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP ........................5 1.1 Lý luận chung về văn hóa doanh nghiệp. .........................................................5 1.1.1 Văn hóa trong hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp. ....................5 1.1.2 Khái niệm về văn hóa doanh nghiệp...........................................................6 1.1.3 Các thành phần của văn hóa doanh nghiệp.................................................7 1.1.3.1 Triết lý kinh doanh ...............................................................................7 1.1.3.2 Đạo đức kinh doanh ..........................................................................11 1.1.3.3 Hệ thống sản phẩm hàng hóa dịch vụ của doanh nghiệp. .................12 1.1.3.4 Phương thức tổ chức hoạt động của doanh nghiệp. ..........................14 1.1.3.5 Phương thức giao tiếp của doanh nghiệp đối với xã hội...................16 1.1.4 Vai trò của văn hóa doanh nghiệp ............................................................17 1.1.4.1 Văn hóa kinh doanh là nguồn lực và cách thức phát triển kinh doanh lâu bền. ................................................................................................17 1.1.4.2 Văn hóa doanh nghiệp tạo nên phong thái của doanh nghiệp, giúp phân biệt doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác ..............................17 1.1.4.3 Tạo nên lực hướng tâm cho chung doanh nghiệp ..............................18 1.1.4.4 Văn hóa doanh nghiệp khích lệ quá trình đổi mới và sáng tạo ..........18 1.1.4.5 Tác động tiêu cực của văn hóa doanh nghiệp ....................................18 1.1.5 Các cấp độ của văn hóa doanh nghiệp ....................................................19 1.1.5.1 Bề nổi ...............................................................................................20 1.1.5.2 Tầng giữa .........................................................................................20 iii 1.1.5.3 Tầng cốt lõi .......................................................................................21 1.1.6 Phân loại văn hóa doanh nghiệp ..............................................................21 1.1.7 Phương pháp xây dựng văn hóa doanh nghiệp .........................................23 1.2 Một số nghiên cứu trước liên quan đến văn hóa doanh nghiệp ....................27 1.2.1 Nét độc đáo của văn hóa doanh nghiệp tại Nhật ......................................27 1.2.2 Văn hóa doanh nghiệp tại Mỹ...................................................................28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN MAI LINH NTB VÀ TN .................................................................30 A- Giới thiệu khái quát về công ty cổ phần Mai linh NTB & TN. .......................30 2.1 Giới thiệu khái quát về doanh nghiệp.............................................................30 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển ............................................................31 2.1.2 Chức năng, nhiệm vụ. ...............................................................................33 2.1.3 Cơ cấu tổ chức quản lý của công ty. .........................................................34 2.1.4 Thuận lợi, khó khăn và phương hướng phát triển thời gian tới ................37 2.1.5 Tình hình hoạt động kinh doanh của Công ty ..........................................39 B- THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN TẬP ĐOÀN MAI LINH NTB & TN. ..............................50 2.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến văn hóa doanh nghiệp của công ty cổ phần Mai Linh NTB & TN. ............................................................................................50 2.2.1 Môi trưỡng vĩ mô .....................................................................................50 2.2.1.1 Môi trường kinh tế, chính trị, pháp luật .............................................50 2.2.1.2 Môi trường tự nhiên ...........................................................................51 2.2.1.3 Tình hình hoạt động của các công ty cạnh tranh ..............................51 2.2.2 Môi trường vi mô ....................................................................................52 2.2..2.1 Phong cách của người lãnh đạo ......................................................52 2.2.2.2 Những giá trị văn hóa học hỏi được.................................................53 2.3 Thực trạng tình hình văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần Mai Linh NTB & TN. ...................................................................................................54 2.3.1 Triết lý kinh doanh ..................................................................................54 iv 2.3.2 Đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội .............................................55 2.3.3 Hệ thống các sản phẩm và dịch vụ .........................................................61 2.3.4 Phương thức tổ chức của công ty. ...........................................................66 2.3.5 Phương thức giao tiếp của công ty với xã hội .........................................70 2.3.6 Các giá trị nền tảng và cốt lõi ..................................................................75 2.3.7 Đánh giá cấp độ và phân loại văn hóa của công ty đã đạt được ..............77 2.4 Một số những thành tích mà công ty đạt được trong những năm qua............79 2.5 Đánh giá chung văn hóa của Công Ty cổ phần Mai Linh NTB&TN. ...........80 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN MAI LINH NTB & TN .................84 3.1 MỘT SỐ BIỆN PHÁP ..................................................................................84 3.1.1 Biện pháp 1: Cần phổ biến sâu rộng triết lý kinh doanh cho toàn thể cán bộ nhân viên trong công ty nắm rõ để ai cũng nắm rõ, hiểu và hành động theo triết lý đó với một tinh thần tự nguyện, tự giác. ...............................84 3.1.2 Biện pháp 2: Tạo dựng lòng tin cho nhân viên và quan tâm hơn nữa đến nhu cầu, đời sống của nhân viên. ................................................................85 3.1.3 Biện pháp 3: Rút ngắn khoảng cách giữa cấp trên với cấp dưới, tạo môi trường làm việc thoải mái, vui vẻ, hiệu quả. ..............................................86 3.1.4 Biện pháp 4: Nâng cao kỹ năng làm việc nhóm cho các thành viên trong Công ty. ....................................................................................................87 3.1.5 Biện pháp 5: Xử lý vấn đề chảy máu chất xám ở Công ty. .....................88 3.2 HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI ...............................................................................89 KẾT LUẬN ...............................................................................................................90 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NTB&TN: Nam Trung Bộ và Tây Nguyên SN: Số người (+/-): Chênh lệch TT: Tỷ trọng VHDN: Văn hóa doanh nghiệp CBNV: Cán bộ nhân viên CNV: Công nhân viên TT: Trung tâm TNHH 1TV: Trách nhiệm hữu hạn một thành viên vi DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 2.1: Bảng cơ cấu tài sản của công ty qua các năm ......................................... 41 Bảng 2.2: Bảng cơ cấu nguồn vốn qua các năm ....................................................... 42 Bảng 2.3: Tình hình phân bổ và sử dụng lao động của công ty ................................ 44 Bảng 2.4: Chất lượng lao động của công ty .............................................................. 45 Bảng 2.5: Bảng báo cáo kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ........................................................................................................................ 49 Bảng 2.6: Thu nhập bình quân cán bộ nhân viên / tháng .......................................... 68 Bảng 2.7: Kết quả đánh giá các yếu tố văn hóa của Mai Linh NTB&TN ............... 77 Bảng 2.8: Kết quả đánh giá các yếu tố văn hóa doanh nghiệp ................................ 78 vii DANH MỤC HÌNH Trang Hình 1.1: Các vai trò của thương hiệu đối với người tiêu dùng ...............................14 Hình 1.2: Các lớp của văn hóa doanh nghiệp ...........................................................20 Hình 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức Công ty Mai Linh NTB&TN ..................................36 Biểu đồ 2.1: Biểu đồ thể hiện cơ cấu tài sản qua các năm ........................................40 Biểu đồ 2.2: Biểu đồ thể hiện cơ cấu vốn qua các năm ............................................44 Biểu đồ 2.3: Biểu đồ thể hiện cơ cấu lao động của Mai Linh NTB & TN ...............45 Biểu đồ 2.4: Biểu đồ thể hiện lợi nhuận....................................................................48 Biểu đồ 2.5: Thu nhập bình quân của CNV / tháng ..................................................68 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài: Trong xu thế toàn cầu hoá hiện nay, nguy cơ đồng hoá về văn hoá không hề nhỏ. Để tránh thế giới biến thành một thể thống nhất về văn hoá, mỗi người, mỗi dân tộc đều cần phải giữ gìn và phát huy nền văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc “hoà nhập” chứ không “hoà tan”. Cạnh tranh bằng công nghệ kỹ thuật trong thời đại ngày nay không còn chiếm vị thế lâu dài và thay vào đó là vai trò then chốt của văn hóa doanh nghiệp trong cạnh tranh bởi lẽ khác với công nghệ kỹ thuật, văn hóa doanh nghiệp rất khó hoặc không thể bắt chiếc được toàn bộ, nó sẽ tạo nên những nét riêng, sức hấp dẫn riêng cho doanh nghiệp. Do đó, để khẳng định chính mình, mỗi doanh nghiệp cần xây dựng cho mình một nét văn hoá riêng biệt. Văn hoá doanh nghiệp chính là tài sản vô hình của mỗi doanh nghiệp. Trong nền kinh tế thị trường, việc xây dựng văn hoá doanh nghiệp ngày càng trở nên cần thiết và gặp không ít khó khăn. Theo các nhà nghiên cứu kinh tế, đây chính là sức mạnh cạnh tranh của doanh nghiệp trong tương lai. Bất kỳ một doanh nghiệp nào nếu thiếu đi yếu tố văn hoá, tri thức thì khó có thể đứng vững được. Bất kỳ tổ chức nào cũng phải có văn hoá mới trường tồn được. Vì vậy xây dựng văn hoá doanh nghiệp là cái đầu tiên mà mỗi doanh nghiệp cần lưu tâm tới. Nhiều người khi đánh giá về doanh nghiệp vẫn chú trọng đến thị trường, tổ chức, nhân sự, cơ cấu. Tuy nhiên, người nhận thức sâu sắc về giá trị của doanh nghiệp phải đánh giá được về cái gọi là: tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi của doanh nghiệp. Văn hoá doanh nghiệp đảm bảo sự trường tồn của doanh nghiệp giống như khi ta thể hiện thái độ tại sao phải sống?, sống làm gì?, sống như thế nào?. Khi mỗi doanh nghiệp xây dựng được môi trường sống lành mạnh thì bản thân người lao động cũng muốn làm việc quên mình và luôn cảm thấy nhớ, thấy thiếu khi xa nơi làm việc. Tạo cho người làm việc tâm lý khi đi đâu cũng cảm thấy tự hào mình là thành viên của doanh nghiệp chính là động lực thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp. Vì vậy, xây dựng môi trường văn hoá trong mỗi doanh nghiệp làm sao để người lao động 2 thấy được môi trường làm việc của doanh nghiệp cũng chính là môi trường sống của họ là điều mà các doanh nghiệp rất nên quan tâm. Xã hội ta cũng bắt đầu đề cập đến văn hóa doanh nghiệp, tôn vinh văn hóa doanh nhân với việc lấy ngày 13/10 hàng năm là ngày doanh nhân Việt Nam và ngày càng xuất hiện những khóa đào tạo về văn hóa doanh nghiệp. Tuy nhiên vẫn chưa được quan tâm đúng mức, đại đa số vẫn chưa thấy vai trò quan trọng của việc xây dựng bản sắc văn hóa doanh nghiệp như nền tảng, động lực phát triển của doanh nghiệp. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp và ảnh hưởng của nó trong quá trình tồn tại, phát triển của doanh nghiệp mang ý nghĩa quan trọng đặc biệt là các doanh nghiệp thiên về dịch vụ như Công ty TNHH 1 TV cho thuê xe Mai Linh Nha Trang, công ty TNHH 1 TV dịch vụ Mai Linh. Khóa luận với mong muốn góp phần làm sáng tỏ thêm vấn đề văn hóa doanh nghiệp, vai trò của văn hóa doanh nghiệp đối với sự phát triển của doanh nghiệp, tìm hiểu đặc trưng văn hóa của doanh nghiệp để từ đó đề xuất những biện pháp phát triển văn hóa phù hợp nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển của công ty. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, việc chọn đề tài “Nghiên cứu văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần tập đoàn Mai Linh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên” để nghiên cứu là cần thiết và hữu ích. 2. Mục tiêu nghiên cứu. Mục tiêu tổng quát: Nghiên cứu và đánh giá thực trạng của việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần Mai Linh NTB & TN. Trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện và phát triển hơn nữa văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần Mai Linh NTB & TN. Mục tiêu cụ thể: - Xác định các yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp - Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến môi trường văn hóa của công ty Cổ Phần Mai Linh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. - Xác định các ưu, nhược điểm về việc xây dựng và phát triển văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần Mai Linh NTB & TN. 3 - Đưa ra những biện pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện và phát triển hơn nữa văn hóa doanh nghiệp tại công ty cổ phần Mai Linh NTB & TN. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Đề tài này chỉ tập trung nghiên cứu các yếu tố văn hóa (bao gồm các hoạt động giao tiếp với khách hàng, cách ứng xử giữa các thành viên trong doanh nghiệp, hoạt động sản xuất kinh doanh…) tại Công Ty Cổ Phần Mai Linh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. Phạm vi nghiên cứu: Vấn đề văn hóa doanh nghiệp tại Công ty cổ phần Mai Linh NTB&TN Thời gian nghiên cứu: Thời gian thực hiện nghiên cứu từ ngày 3/3/2011 đến ngày 30/5/2011. 4. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp luận: Dựa trên lý thuyết về văn hóa doanh nghiệp. Thu thập dữ liệu bằng số và nghiên cứu theo quan điểm diễn dịch. Phương pháp phân tích: - Quan sát các hoạt động giao dịch, kinh doanh, đặc biệt hoạt động văn hóa diễn ra hàng ngày tại Công ty. Trực tiếp tham gia các hoạt động văn hóa do doanh nghiệp tổ chức như các chương trình mang tính cộng đồng: “ chương trình Mai Linh vì sức khỏe cộng đồng”; “chương trình Mai Linh cùng em đến trường”… - Thu thập thông tin từ các Webside, báo chí, tài liệu Công ty, tham khảo các đề tài nghiên cứu liên quan trước đó. - Xây dựng bảng câu hỏi sử dụng thang đo Likert 5 điểm dựa trên cơ sở lý luận văn hóa doanh nghiệp và các thông tin thu thập được. - Điều tra trực tiếp 30 nhân viên văn phòng (là những người nắm giữ chức vụ trong Công ty, có thâm niên làm việc) và 30 khách hàng (là những người đã từng sử dụng dịch vụ taxi Mai Linh.) thông qua bảng câu hỏi định lượng đã xây dựng ở trên. - Công cụ sử dụng: Phân tích thống kê mô tả bằng phần mền SPSS. 4 5. Nội dung của đề tài nghiên cứu: Chương I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP Chương II: THỰC TRẠNG VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN TẬP ĐOÀN MAI LINH NTB VÀ TÂY NGUYÊN. Chương III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN MAI LINH NTB & TN. 5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP 1.1 Lý luận chung về văn hóa doanh nghiệp. 1.1.1 Văn hóa trong hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, văn hóa đã trở thành một sức mạnh quan trọng của mỗi cá nhân, mỗi doanh nghiệp và mỗi quốc gia. Văn hóa kinh doanh là việc sử dụng các nhân tố văn hóa vào hoạt động kinh doanh chủ thể, là văn hóa mà các chủ thể kinh doanh tạo ra trong quá trình kinh doanh, hình thành nên những kiểu kinh doanh ổn định và đặc thù của họ. (Quantritructuyen.com – Theo doanhnhan360.com) Doanh nghiệp là một pháp nhân hay một tổ chức tham gia vào các hoạt động sản xuất kinh doanh được thúc đẩy bằng nhiều động cơ khác nhau, trong đó kiếm được nhiều lợi nhuận thường là động cơ quan trọng nhất, mạnh mẽ nhất. Tuy nhiên, qua phương thức đạt tới lợi nhuận của các chủ thể, có thể phân loại các hoạt động kinh doanh về hai dạng chính: kinh doanh có văn hóa và kinh doanh phi văn hóa. Kinh doanh có văn hóa là lối kinh doanh có mục đích và theo phương thức cùng đạt tới cái lợi, cái thiện và cái đẹp – biểu hiện của hệ giá trị chân – thiện – mỹ trong kinh doanh. Trái với kinh doanh có văn hóa là kinh doanh phi văn hóa, sẵn sàng chà đạp lên mọi giá trị và không từ bất cứ thủ đoạn nào để kiếm lời. Kinh doanh phi văn hóa có thể đạt hiệu quả cao nhưng không lâu bền, đó là lối kinh doanh chụp giật nên về lâu dài thường bị khách hàng tẩy chay, lên án, thậm chí bị pháp luật trừng trị. Trái lại kinh doanh có văn hóa thường không có hiệu quả cao ngay từ đầu vì nó chú trọng tới việc đầu tư lâu dài, giữ gìn chữ tín, coi trọng lợi ích khách hàng nên không cung cấp hàng hóa, dịch vụ kém chất lượng để hạ giá thành, không đặt mục tiêu lợi nhuận lên hàng đầu. Tuy nhiên nếu vượt qua được khó khăn, thử thách ban đầu sẽ có những bước phát triển vững chắc, lâu dài; khi các nguồn đầu tư lâu dài (nhân lực, công nghệ, tài chính, môi trường) và chữ tín phát huy tác dụng thì chủ thể kinh doanh sẽ cải thiện được mức hiệu quả của kinh doanh. 6 Đây là hai thành tố chính của một hệ thống văn hóa kinh doanh vốn có mối quan hệ biện chứng, hữu cơ và thống nhất với nhau. Trong đó thành tố thứ hai có trước và sinh ra thành tố thứ hai. Có nghĩa là bất kể một chủ thể kinh doanh nào thì lối sống có văn hóa sẽ tạo ra lối kinh doanh có văn hóa. Đến lượt nó thì lối kinh doanh có văn hóa sẽ cổ vũ tác động trở lại đối với lối sống có văn hóa. Tóm lại, chỉ có kinh doanh có văn hóa mới kết hợp được giữa hiệu quả và sự phát triển bền vững của chủ thể. Đó chính là phương thức kinh doanh hiện đại, bởi vì khi thị trường phát triển cao, khách hàng được cung cấp nhiều thông tin xác thực về các nhà kinh doanh doanh nghiệp và hàng hóa của họ thì lối kinh doanh phi văn hóa sẽ dần bị loại bỏ. 1.1.2 Khái niệm về văn hóa doanh nghiệp Đã có khá nhiều khái niệm khác nhau về VHDN. Có thể nêu một số khái niệm thường gặp như sau: Văn hoá doanh nghiệp (VHDN) là toàn bộ hệ thống các giá trị văn hoá được gây dựng nên trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, trở thành các giá trị, các quan niệm và tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của doanh nghiệp ấy và tạo thành một hệ thống các chuẩn mực về tinh thần và vật chất chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và các mối quan hệ, thái độ và hành vi của mọi thành viên của doanh nghiệp trong việc theo đuổi và thực hiện các mục tiêu đã đề ra. (Trích từ tài liệu Văn hóa doanh nghiệp – Văn hóa doanh nhân trong quá trình hội nhập do PGS.TS Đào Duy Quát chủ biên). Theo Georges de Saite Marie, chuyên gia Pháp về doanh nghiệp vừa và nhỏ thì "VHDN là tổng hợp các giá trị, các biểu tượng, huyền thoại, nghi thức, các điều cấm kị, các quan điểm triết học, đạo đức tạo thành nền móng sâu xa của doanh nghiệp". Còn theo Edgar Schein, chuyên gia nghiên cứu các tổ chức thì “Văn hóa doanh nghiệp là tổng hợp những quan niệm chung mà các thành viên trong doanh nghiệp học được trong quá trình giải quyết các vấn đề nội bộ và xử lý các vấn đề với môi trường xung quanh”. 7 Hay ta có thể hiểu một cách nôm na như sau: Ngoài việc làm ăn tìm kiếm lợi nhuận, các thành viên trong doanh nghiệp thường xuyên phải giao tiếp, trao đổi và cùng nhau thực hiện các mục tiêu chung tại công sở, thông thường là 8 tiếng một ngày và 6 ngày một tuần. Như vậy, đa số các thành viên trong một doanh nghiệp đều ít nhiều có quan hệ gắn bó với nhau trong công việc trong một thời gian dài. Chính vì vậy, giữa những thành viên này đã xuất hiện những quy ước về cách ăn mặc, giao tiếp, học tập, rèn luyện, làm việc….Các quy ước thành văn và không thành văn này dần dần đã trở thành các chuẩn mực làm việc tại nơi công sở và được gọi là văn hóa doanh nghiệp. Tóm lại, văn hóa doanh nghiệp mỗi nơi hiểu theo một cách nhưng đều nhằm mục đích cuối cùng là tạo ra một môi trường làm việc tốt nhất, thuận lợi, tạo niềm tin cho nhân viên để họ gắn bó với công ty, thực sự phát huy được khả năng và nhiệt tình vì lợi ích của công ty. Đó cũng chính là những phương diện của văn hóa doanh nghiệp. 1.1.3 Các thành phần của văn hóa doanh nghiệp 1.1.3.1 Triết lý kinh doanh - Khái niệm chung về triết lý: Triết lý là phương châm, nguyên tắc mà các cá nhân hay tổ chức luôn tuân thủ theo nó để đạt được mục tiêu hay nguyện vọng mà họ luôn theo đuổi. Trong cuộc sống có bao nhiêu lĩnh vực thì con người có thể đưa ra bằng đó triết lý để thực hiện theo nó. Do vậy, ta thường gặp các khái niệm rất phổ biến như: “ triết lý sống”, “ triết lý kinh doanh”. - Triết lý kinh doanh: Triết lý hoạt động của doanh nghiệp, là tư tưởng chung chỉ đạo toàn bộ suy nghĩ và hoạt động của doanh nghiệp từ người lãnh đạo, các bộ phận quản lý và những người lao động trong doanh nghiệp. Triết lý này thường gồm ba bộ phận cơ bản có quan hệ mật thiết với nhau : - Mục tiêu hoạt động của doanh nghiệp: hướng tới sự phát triển lâu dài, bền vững. - Định hướng hoạt động của doanh nghiệp: hướng vào phục vụ lợi ích xã hội thông qua phục vụ khách hàng. 8 - Đề cao giá trị con người, đặt con người vào vị trí trung tâm trong toàn bộ mối quan hệ ứng xử trong doanh nghiệp.
Phân loại triết lý kinh doanh Kinh doanh là một lĩnh vực hoạt động và nghề nghiệp đầy khó khăn, phức tạp. Triết lý kinh doanh rất phong phú và nhiều loại khác nhau. Có thể phân loại triết lý kinh doanh dựa theo hai tiêu chí cơ bản: Chức năng – nghiệp vụ và quy mô của chủ thể kinh doanh. Dựa theo chức năng – nghiệp vụ tồn tại các loại hình triết lý như: Triết lý (kinh doanh) về sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ, triết lý về marketing, quản lý chất lượng hàng hóa. Dựa theo quy mô của các chủ thể kinh doanh – quy mô tổ chức người có thể chia làm ba loại cơ bản : Triết lý áp dụng cho các cá nhân kinh doanh; triết lý cho các tổ chức kinh doanh, chủ yếu là triết lý về quản lý doanh nghiệp; triết lý vừa có thể áp dụng cho các cá nhân vừa có thể áp dụng cho các tổ chức kinh doanh. Triết lý kinh doanh của các cá nhân (loại 1) chính là các triết lý được rút ra từ những kinh nghiệm, bài học thành công và thất bại trong quá trình kinh doanh. Còn các triết lý loại 2, 3 thực chất là triết lý chung của tổ chức kinh doanh – triết lý quản lý doanh nghiệp.
Cách thức tạo lập triết lý kinh doanh Bất kỳ một tổ chức nào muốn tồn tại lâu dài và hoạt động trung thành với các tôn chỉ, mục đích của nó một cách có hiệu quả đều cần có một triết lý chung. Triết lý đó cần được hầu hết các thành viên chấp nhận và tự giác tuân theo. Tổ chức càng đông người, càng phức tạp thì việc xác nhận tính triết học của nó càng khó khăn, đòi hỏi phải có sự tập trung trí tuệ tập thể và sự trải nghiệm trong một thời gian dài. Tất cả pháp nhân, từ một hộ gia đình cho đến một tổ chức lớn, đều có xu hướng tạo lập triết lý kinh doanh của mình thông qua hai con đường khác nhau: tự phát hoặc là tự giác, chủ động. Tạo lập triết lý kinh doanh có hai cách thức: những người sáng lập doanh nghiệp sau một thời gian dài làm kinh doanh và quản lý đã từ kinh nghiệm rút ra triết lý kinh doanh của doanh nghiệp; hoặc là ngay từ thời kỳ đầu mới 9 thành lập, nhưng người lãnh đạo doanh nghiệp đã chủ động xây dựng triết lý làm định hướng phát triển tổ chức của mình và được tiến hành thông qua sự thảo luận đóng góp của hầu hết số thành viên. Mỗi doanh nghiệp khác nhau thì đều có cách thể hiện triết lý kinh doanh khác nhau, song nhìn chung triết lý hoạt động của doanh nghiệp có thể bao hàm trong nó nội dung sau: - Mục tiêu của doanh nghiệp. - Phương thức hành động. - Quan hệ của doanh nghiệp với môi trường kinh tế xã hội, nghĩa vụ chung của doanh nghiệp và nguyên tắc của thành viên trong doanh nghiệp. Triết lý kinh doanh chứa đựng những chuẩn mực, hệ tư tưởng, giá trị, lý tưởng phấn đấu và nguyên tắc hành động của các thành viên, định hướng mọi người theo một mục tiêu đã đề ra. Triết lý kinh doanh tuy rất bền vững nhưng có thể thay đổi cho phù hợp với môi trường kinh doanh và đời sống.
Vai trò và vị trí của triết lý kinh doanh trong văn hóa doanh nghiệp. Triết lý kinh doanh là công cụ định hướng và là cơ sở để quản lý chiến lược của doanh nghiệp. Thiết lập một tiếng nói chung hoặc môi trường của doanh nghiệp. Đảm bảo nhất trí về mục đích trong doanh nghiệp. Định rõ mục đích của doanh nghiệp và chuyển thể các mục đích này thành các mục tiêu cụ thể. Nội dung của triết lý kinh doanh là điều kiện hết sức cần thiết thiết lập các mục tiêu và soạn thảo các chiến lược một cách hiệu quả. Một kế hoạch mang tính chiến lược bắt đầu với việc xác định một triết lý kinh doanh một cách rõ ràng. Triết lý kinh doanh được xem là bước chuẩn bị đầu tiên trong quản lý của doanh nghiệp mà cụ thể là quản lý chiến lược. Triết lý kinh doanh là cơ sở hoặc tiêu chuẩn để phân phối nguồn lực của tổ chức. Sứ mệnh hay mục đích của doanh nghiệp là môi trường bên trong có ảnh hưởng đến các bộ phận chuyên môn như sản xuất, kinh doanh, quản trị nhân sự. 10 Một bộ phận chuyên môn sẽ dựa vào sứ mệnh hay mục tiêu của công ty để viết ra mục tiêu của bộ phận mình. Đối với tầng lớp cán bộ quản trị, triết lý kinh doanh là một văn bản pháp lý và cơ sở văn hóa để họ đưa ra các quyết định quản lý quan trọng có tính chiến lược. Theo Peters & Waterman “ nhờ có sự định hướng của triết lý kinh doanh mà các nhà quản lý có được “ chìa khóa vàng” mở cánh của thành công”. Triết lý kinh doanh là công cụ để giáo dục, phát triển nguồn lực và tạo ra phong cách làm việc đặc thù của doanh nghiệp. Triết lý kinh doanh cung cấp các giá trị, chuẩn mực hành vi nhằm tạo nên một phong cách làm việc, sinh hoạt chung của doanh nghiệp đậm đà văn hóa của tổ chức đó. Với việc vạch ra lý tưởng và mục tiêu kinh doanh thể hiện ở phần sứ mệnh, triết lý kinh doanh giáo dục cho công nhân viên chức đầy đủ về lý tưởng, về công việc trong một môi trường văn hóa tốt, nhân viên sẽ tự giác phấn đấu vươn lên. Do triết lý kinh doanh đề ra một hệ giá trị đạo đức chuẩn làm căn cứ đánh giá mọi hành vi của các cá nhân trong tổ chức nên nó có vai trò trong việc điều chỉnh hành vi của nhân viên trong việc xác định bổn phận, nghĩa vụ của mỗi cá nhân đối với tương lai sự phát triển của tổ chức. Triết lý doanh nghiệp góp phần tạo lập nên văn hóa doanh nghiệp, là yếu tố có vai trò quyết định trong việc thúc đẩy và bảo tồn nền văn hóa này qua đó tạo nên một nguồn nội lực mạnh mẽ từ doanh nghiệp.
Một số ví dụ cụ thể Triết lý kinh doanh của Vietel: “Vietel caring innovator” thông qua đó Vietel muốn nhấn mạnh triết lý của mình cho toàn các nhân viên của mình và cho toàn cán bộ quản lý coi trọng đó là: tinh thần Caring – quan tâm, chăm sóc, hướng nội, Innovator – sáng tạo, hiện đại, đột phá mang hơi thở kĩ thuật. Triết lý kinh doanh của café Trung Nguyên: 11 “ Tạo dựng thương hiệu hàng đầu thông qua việc mang lại cho người thưởng thức cafe nguồn cảm hứng sáng tạo và niềm tự hào trong phong cách Trung Nguyên đậm đà văn hóa Việt” Nhìn chung triết lý kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam vẫn là hiện tượng mới mẻ chưa có sự thống nhất trong nhìn nhận và đánh giá. 1.1.3.2 Đạo đức kinh doanh Bất kỳ một nhà lãnh đạo nào cũng có thể hiểu rằng người lao động, uy tín cá nhân và danh tiếng của doanh nghiệp là tài sản vô giá, là sức mạnh nền tảng tạo nên mọi thành công cho doanh nghiệp. Vậy thì phải làm thế nào để giữ được uy tín cá nhân và danh tiếng cho doanh nghiệp? Đó là câu hỏi đặt ra cho bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào đã và đang hoạt động trên thị trường cạnh tranh khốc liệt như ngày nay. Có thể nói rằng kinh doanh là một nghề phức tạp nó đòi hỏi người kinh doanh vừa phải có đức vừa phải có tài mới bảo đảm sự phát triển hoạt động kinh doanh một cách bền vững được. Vậy đạo đức kinh doanh là gì? Đạo đức kinh doanh là một loại hình đạo đức điều chỉnh trong lĩnh vực kinh doanh có tác động và chi phối hành vi của các chủ hoạt động kinh doanh. Đạo đức kinh doanh tác động tới chủ thể kinh doanh thông qua sự thôi thúc lương tâm và sự kiểm soát, bình giá của dư luận xã hội bằng các quan niệm chung về thiện – ác, đúng – sai, nghĩa vụ, danh dự… có tính truyền thống, bền vững. Nếu hoạt động của doanh nghiệp có lợi cho mình đồng thời đem lại lợi ích cho người khác, cho đất nước, xã hội, thì hoạt động đó là có đạo đức. Đạo đức kinh doanh đòi hỏi hành doanh nghiệp làm giàu trên cơ sở tận tâm phục vụ khách hàng, thông qua việc tôn trọng quyền, lợi ích của khách hàng, giữ uy tín với khách hàng. Đạo đức kinh doanh đòi hỏi các doanh nghiệp đảm bảo lợi ích của Nhà nước, thực hiện các nghĩa vụ đối với Nhà nước, việc kinh doanh phải thực hiện đúng đạo lý dân tộc và phù hợp với các quy chuẩn về cái thiện và cái tốt chung của nhân loại. Đạo đức kinh doanh đòi hỏi các doanh nghiệp đảm bảo những lợi ích của những người làm việc trong doanh nghiệp, tôn trọng nhân phẩm của họ và tạo điều kiện cho họ phát huy sáng kiến và tài năng. Đạo đức doanh nghiệp cũng đòi hỏi các nhà kinh 12 doanh quan tâm giải quyết vấn đề môi trường, các vấn đề xã hội - nhân đạo. Mọi người đều biết kinh doanh trước hết là đeo đuổi lợi nhuận, nhà kinh doanh làm việc mục đích là để làm giàu. Nhưng đạo đức kinh doanh đòi hỏi rằng kinh doanh không thể chỉ vì lợi ích của mình mà quên đi lợi ích của người khác và của xã hội. Sở dĩ nghề kinh doanh cần coi trọng tiêu chuẩn đạo đức vì sản phẩm và dịch vụ mà nhà kinh doanh bán ra trên thị trường liên quan trực tiếp tới sức khỏe và đời sống của rất nhiều người, đặc biệt là trong nghành kinh doanh dược phẩm và thực phẩm… Một số tiêu chuẩn về phẩm chất đạo đức sau mà xã hội cho là không thể thiếu đối với người làm kinh doanh: - Tính trung thực - Tôn trọng con người - Vươn tới sự hoàn hảo - Coi trọng hiệu quả gắn liền với trách nhiệm xã hội - Đương đầu với thử thách. 1.1.3.3 Hệ thống sản phẩm hàng hóa dịch vụ của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp muốn tồn tại lâu dài thì sản phẩm của họ phải bán được trên thị trường và được người tiêu dùng tin tưởng. Hệ thống hàng hóa – dịch vụ mà doanh nghiệp cung ứng ra thị trường phải trở thành một giá trị văn hóa và một lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp một cách lâu bền. Muốn vậy, doanh nghiệp phải tập trung xây dựng thương hiệu cho doanh nghiệp và hệ thống sản phẩm – hàng hóa hay dịch vụ với chất lượng tốt và phải đăng ký quyền sở hữu trí tuệ tại Cục sở hữu trí tuệ quốc gia hay tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) để tránh tranh chấp thương hiệu. Một thương hiệu phải giúp mọi người dễ nhớ, dễ phân biệt và gây được ấn tượng. Khi doanh nghiệp đã xây dựng được thương hiệu cho mình, điều đó có ý nghĩa rất quan trọng đối với chính bản thân doanh nghiệp đó và cho cả khách hàng của họ. - Thứ nhất, đối với doanh nghiệp: Thương hiệu là vũ khí cạnh tranh và là tài sản vô hình của doanh nghiệp. 13 Thương hiệu là một bộ phận không thể thiếu của văn hoá doanh nghiệp, thể hiện uy tín, vị thế của sản phẩm, của doanh nghiệp, là tài sản được xây dựng, tích tụ một cách có ý thức trong quá trình phát triển của doanh nghiệp. Thương hiệu là niềm tự hào của doanh nghiệp, tạo được lòng tin, gây thiện cảm và uy tín với người tiêu dùng đối với sản phẩm và dịch vụ mà doanh nghiệp cung ứng; trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay việc xây dựng và bảo vệ thương hiệu càng có ý nghĩa cấp bách. Doanh nghiệp có thể quảng cáo và truyền đạt thông tin của một sản phẩm xác định tới người tiêu dùng. Qua đó có thể xây dựng và định vị được hình ảnh thương hiệu trong tâm trí người tiêu dùng, giúp họ nhận biết và phân biệt sản phẩm chính hãng với các sản phẩm khác, kể cả hàng giả. - Thứ hai, đối với khách hàng: Thương hiệu đại diện cho một sự cuốn hút, là tổng thể những giá trị hay những thuộc tính nhất định mà khách hàng nhận được. (Theo Charless Brymer, CEO của Interbrand Scheter). Như vậy, thương hiệu không được tạo ra bởi những nhà sản xuất mà chỉ tồn tại trong nhận thức của khách hàng. Vai trò của thương hiệu đối với người tiêu dùng được thể hiện thông qua sơ đồ sau: ( hình 1.1) Trong quá trình kinh doanh, doanh nghiệp có thể đổi, cải tiến mẫu mã mới sản phẩm trên cơ sở thừa kế và phát huy những chi tiết cơ bản đã thực sự ăn sâu vào tâm trí người tiêu dùng chứ không phải đổi mới theo kiểu “ phủ sạch trơn”. Như vậy, thương hiệu mới có thể trở thành bản sắc văn hóa doanh nghiệp, là đặc trưng ổn định để giúp khách hàng phân biệt được doanh nghiệp và sản phẩm của họ với doanh nghiệp khác trên thị trường cạnh tranh khốc liệt. Người tiêu dùng có xu hướng quyết định mua dựa vào yếu tố thương hiệu chứ không phải yếu tố sản phẩm hay dịch vụ. Ngày nay con người ngày càng quan tâm đến những mong muốn của mình, họ chỉ mua những thứ họ mong muốn chứ không phải những thứ họ cần (tất nhiên là khi họ có tiền!). Và thương hiệu là cách