Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu ứng dụng công nghệ tinh sinh học trong việc bảo tồn quỹ gen vật nuôi ...

Tài liệu Nghiên cứu ứng dụng công nghệ tinh sinh học trong việc bảo tồn quỹ gen vật nuôi việt nam

.PDF
137
89
65

Mô tả:

Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ Bé N«ng nghiÖp vµ pTNT ViÖn Ch¨n nu«i --------------™------------- NhiÖm vô hîp t¸c quèc tÕ vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ theo nghÞ ®Þnh th− B¸o c¸o tæng hîp KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ ®Ò tµi Tªn ®Ò tµi: Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ tin sinh häc trong viÖc b¶o tån quü gen vËt nu«i viÖt nam Chñ nhiÖm §Ò tµi : TS. Vâ V¨n Sù C¬ quan chñ tr× : ViÖn Ch¨n nu«i C¬ quan chñ qu¶n: Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT 8823 Hµ Néi, 2010 B¶n tù ®¸nh gi¸ VÒ t×nh h×nh thùc hiÖn vµ nh÷ng ®ãng gãp míi cña ®Ò tµi KH&CN cÊp Nhµ −níc 1. Tªn ®Ò tµi: “Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ tin sinh häc trong viÖc B¶o tån Nguån gen VËt nu«i ViÖt Nam” M· sè: 2. Thuéc ch−¬ng tr×nh: Hîp t¸c quèc tÕ vÒ khoa häc c«ng nghÖ theo nghÞ ®Þnh th−. 3. Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. Vâ V¨n Sù 4. C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: ViÖn Ch¨n Nu«i 5. Thêi gian thùc hiÖn (b¾t ®Çu-kÕt thóc): n¨m 2006 ®Õn n¨m 2010 6. Tæng kinh phÝ thùc hiÖn ®Ò tµi: 650 triÖu VN§ Trong ®ã kinh phÝ tõ NSNN: 650 triÖu VN§ 7. T×nh h×nh thùc hiÖn ®Ò tµi so víi hîp ®ång 7.1. VÒ møc ®é hoµn thµnh khèi l−îng c«ng viÖc §Ò tµi ®· hoµn thµnh v−ît møc h¬n 100% néi dung nghiªn cøu ®−îc ®Ò ra. §ã lµ c¬ së d÷ liÖu ®−îc më réng thªm c¸c lo¹i th«ng tin ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý nguån gen vËt nu«i ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn t¹i: nh− ®−a thªm c¸c tiªu chÝ theo dâi trong c«ng t¸c qu¶n lý: ai lµ chñ tr×, tæ chøc nµo b¶o tån, khi nµo, ®−îc cÊp bao nhiªu kinh phÝ… PhÇn mÒm Vietgen ®· ®−îc x©y dùng tõ kho¶ng 100 modul, trong sè ®ã cã 20 modul ®−îc duyÖt triÓn khai ra vµ −íc tÝnh cã 30 modul míi ®−îc bæ sung thªm ®Ó ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý hiÖn t¹i mµ chÝnh t¸c gi¶ (Vâ V¨n Sù) ®ang ®¶m nhiÖm víi vÞ trÝ trî lý §Ò ¸n B¶o tån nguån gen vËt nu«i ViÖt Nam 7.2. VÒ yªu cÇu khoa häc vµ c¸c chØ tiªu c¬ b¶n cña c¸c s¶n phÈm khoa häc c«ng nghÖ TiÕp sau c¬ së d÷ liÖu ®Çu tiªn "¸t l¸t c¸c gièng vËt nu«i ë ViÖt Nam" mang tÝnh tæng qu¸t s¬ bé, ®©y lµ c¬ së d÷ liÖu vÒ nguån gen ®Çu tiªn ®−îc thiÕt kÕ theo c¸c tiªu chÝ cña nh÷ng cã së d÷ liÖu cña thÕ giíi: ®ã lµ DADIS (cña FAO), AGRI-IS (Ên §é), DAGRIS (ViÖn Ch¨n Nu«i quèc tÕ. C¸c th«ng tin c¬ b¶n cña c¸c gièng: nguån gèc, sù ph¸t triÓn, sù ®¸nh gi¸, c¸c 1 ®Æc ®iÓm vÒ ngo¹i h×nh, tÝnh n¨ng s¶n xuÊt.. H¬n thÕ, c¬ së d÷ liÖu cßn cã c¸c th«ng tin liªn quan vÒ khÝa c¹nh qu¶n lý (ai qu¶n lý, ë ®©u, khi nµo), nghiªn cøu (nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu liªn quan), t− liÖu (nh÷ng t− liÖu nµo liªn quan… ). PhÇn mÒm Vietgen ®· ®−îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c thõa kÕ c¸c kinh nghiÖm ®· cã qua viÖc x©y dùng nhiÒu phÇn mÒm nh− VDM, Vietpig, VPM vµ qua c¸c kinh nghiÖm rót ra tõ c¸c phÇn mÒm chñ yÕu cña thÕ giíi nh− AGRI-IS cña Ên §é, DAD-IS (FAO), DAGRIS (ViÖn Ch¨n Nu«i quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã phÇn mÒm còng ®−îc bæ sung c¸c lo¹i b¸o c¸o kh¸c nhau vÒ lÝ lÞch toµn bé (profile) cña tõng gièng vËt nu«i, nh− hå s¬ c¸ thÓ: b¶o tån, c¬ b¶n, vµ ®Æc ®iÓm. C¸c b¸o c¸o tæng hîp ®a d¹ng: Tæng hîp lý lÞch nguån gen, nguån gen cã mÆt vµ ®−îc b¶o tån. Nh×n chung c¸c yªu cÇu khoa häc vµ c¸c chØ tiªu c¬ b¶n ®· ®−îc ®¶m b¶o. S¶n phÈm mét mÆt võa cung cÊp cho c«ng t¸c b¶o tån nguån gen, võa cho c¸c lÜnh vùc kh¸c nh− ch¨n nu«i, b¶o tån ®a d¹ng sinh häc, nghiªn cøu ®éng vËt häc mét c¬ së d÷ liÖu vÒ c¸c gièng vËt nu«i ViÖt Nam. PhÇn mÒm trùc tiÕp phôc vô c«ng t¸c cña Ban chñ nhiÖm (ViÖn Ch¨n Nu«i) "§Ò ¸n b¶o tån nguån gen vËt nu«i ViÖt Nam" mét ®Ò ¸n th−êng xuyªn. 7.3. VÒ tiÕn ®é thùc hiÖn §Ò tµi ®¨ng ký n¨m 2006-2007. Tuy nhiªn do phÝa ®èi t¸c Ên §é ph¶i ®i qua nhiÒu thñ tôc, ®Ò tµi ph¶i tr× ho·n, kÐo dµi ®Õn 2010. N¨m 2010 khi thñ tôc kÕt hîp ®«i bªn ®· ®−îc th«ng qua, th× hai bªn ViÖt Nam vµ Ên §é ®· phèi hîp víi nhau rÊt tÝch cùc vµ hiÖu qu¶. 8. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña ®Ò tµi 8.1. VÒ gi¶i ph¸p khoa häc vµ c«ng nghÖ: KÕt hîp c¸c yªu cÇu c¬ b¶n vÒ x©y dùng c¬ së nguån gen qua viÖc tiÕp thu kÕt qu¶ nghiªn cøu cña thÕ giíi, ®Æc biÖt tõ nh÷ng tæ chøc lín ®ãng vai trß chÝnh mµ ë ®©y lµ FAO, ViÖn Ch¨n nu«i quèc tÕ vµ Ên §é vµ yªu cÇu trong n−íc. Sù kÕt hîp nµy gióp cho c¸c s¶n phÈm ®−a ra ®¶m b¶o tÝnh hiÖn ®¹i vµ hiÖu qu¶. PhÇn mÒm cÇn ph¶i kiÕn thiÕt thuËn tiÖn cho viÖc nhËp sè liÖu vµ ®a d¹ng, cã kh¶ n¨ng läc sè liÖu ®−îc theo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau. 2 8.2. VÒ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Trong viÖc x©y dùng phÇn mÒm, ngoµi viÖc t×m hiÓu rÊt kü vÒ nh÷ng ®iÓm m¹nh ®iÓm yÕu ®−îc c«ng bè trªn c¸c tµi liÖu, ta cÇn ph¶i trùc tiÕp vËn hµnh c¸c phÇn mÒm ®ã, vµ xem xÐt kü phÇn mÒm ®ã ®−îc x©y dùng ®¶m b¶o môc tiªu nµo, trong bèi c¶nh nµo. 8.3. Nh÷ng ®ãng gãp míi kh¸c: Lµm t¨ng thªm "quü" phÇn mÒm cho n−íc nhµ, qua ®ã thùc hiÖn ®−êng lèi cña nhµ n−íc vÒ cè g¾ng tù x©y dùng c¸c phÇn mÒm ®Ó phôc vô chÝnh m×nh. Trong ®Ò tµi nµy nÕu mua phÇn mÒm AGRI-IS ë d¹ng b¶n ®· ®ãng gãi th× gi¸ ®· lµ 90 000 Ruppies (t−¬ng ®−¬ng víi 2000 USD) cho ng−êi n−íc ngoµi. Nh−ng nÕu mua b¶n nguån më hoÆc thuª viÕt ch¾c ch¾n gi¸ cao h¬n rÊt nhiÒu lÇn, ®ã lµ ch−a nãi mÆt bÊt tiÖn lµ chóng ta ph¶i phô thuéc nhiÒu vµ Ýt c¬ héi ®Ó v−¬n lªn tù chñ. Chñ nhiÖm ®Ò tµi (Hä tªn vµ ch÷ ký) TS. Vâ V¨n Sù 3 Më ®Çu Cïng víi nghÒ trång trät, ch¨n nu«i lµ ngµnh nghÒ ®Çu tiªn cña con ng−êi. Nã cung cÊp kho¶ng 90% nhu cÇu thÞt - trøng - s÷a cho x· héi cïng víi nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nh− søc kÐo, ph©n bãn, gi¸o dôc, ®êi sèng v¨n hãa... Ngµnh còng mang l¹i c«ng ¨n viÖc lµm cho kho¶ng 3 tû ng−êi trªn thÕ giíi (FAO, 2007). ë n−íc ta vÞ trÝ cña ngµnh ch¨n nu«i còng t−¬ng tù, 75% d©n sè ViÖt Nam lµ n«ng d©n ®Òu cã liªn quan ®Õn ngµnh ch¨n nu«i. Víi møc ®é tiªu thô thÞt s÷a / ®Çu ng−êi cßn thÊp (12-15 kg), th× viÖc ph¸t triÓn m¹nh mÏ ngµnh ch¨n nu«i ®ang vÉn lµ môc tiªu lín cña x· héi. TiÒn ®Ò cña ngµnh ch¨n nu«i nµy lµ 45 loµi vËt nu«i víi h¬n 14 000 gièng (FAO, 2007). TËp ®oµn vËt nu«i nµy ®−îc gäi lµ “Nguån gen vËt nu«i”. ë n−íc ta nguån gen vËt nu«i lµ 80 gièng néi ®Þa vµ kho¶ng 200 gièng nhËp (vµ c¸c con sè nµy cßn t¨ng). Víi vÞ trÝ quan träng nh− thÕ, nguån gen vËt nu«i ®−îc xem lµ tµi s¶n cña loµi ng−êi. C«ng t¸c b¶o tån vµ khai th¸c nguån gen vËt nu«i trªn thÕ giíi b¾t ®Çu tõ n¨m 1960 vµ ë n−íc ta tõ n¨m 1990. §Ó thùc hiÖn ®−îc sù nghiÖp nµy cã hiÖu qu¶ ta cÇn ®Õn c¸c th«ng tin vÒ chóng vµ cã c«ng cô qu¶n lý chóng mét c¸ch bµi b¶n, hay nãi c¸ch kh¸c lµ cÇn ®Õn c¸c c¬ së d÷ liÖu ®−îc thiÕt lËp tèt nhÊt. HÖ thèng d÷ liÖu ®Çu tiªn vÒ vËt nu«i mang tÇm quèc tÕ lµ: "HÖ thèng th«ng tin ®a d¹ng vËt nu«i - DAD-IS (Domestic animal diversity Information System) do Tæ chøc N«ng l−¬ng (FAO) thiÕt lËp vµ vËn hµnh. TiÕp ®Õn lµ”HÖ thèng th«ng tin nguån gen vËt nu«i” – DAGR-IS (Domestic Animal Genetic Resources Information System) cña ViÖn Ch¨n Nu«i quèc tÕ (ILRI). NhiÒu n−íc còng t¹o cho m×nh nh÷ng hÖ thèng d÷ lÞªu riªng, vÝ dô nh− ”HÖ thèng th«ng tin nguån gen vËt nu«i Ên §é” - AGRI-IS (Animal Genetic Resources India Information System). Trong n−íc, chóng ta còng ®· cã ®−îc mét c¬ së d÷ liÖu vÒ nguån gen vËt nu«i ban ®Çu. §ã lµ cuèn "At l¸t c¸c gièng VËt nu«i ë ViÖt Nam" (Vâ v¨n Sù, 2004). Cuèn nµy ®−îc x©y dùng trªn c¬ së h×nh mÉu tãm t¾t rót ra tõ DAD-IS vµ còng ®· ®−îc ®¨ng t¶i trªn trang WEB cña ViÖn Ch¨n Nu«i (http://www.vcn.vnn.vn). 1 §−¬ng nhiªn do tÝnh toµn cÇu vµ tæng qu¸t, c¬ së d÷ liÖu DAD-IS vµ AGRI-IS kh«ng thÓ cung cÊp nhiÒu läai th«ng tin ®Æc thï cho tõng quèc gia mµ hä cÇn ®Õn. Cuèn Át l¸t ®· nãi còng chØ cung cÊp th«ng tin ng¾n gän vµ kh«ng cã c¸c th«ng tin quan träng cÇn cho viÖc ®iÒu hµnh c«ng t¸c b¶o tồn nguån gen. VÝ dô nh− c¬ quan nµo, ai qu¶n lý nguån gen ®ã, dù ¸n nµo, néi dung g× ®· ®−îc nghiªn cøu, ®èi t−îng nµo ®· ®−îc khai th¸c, nguån kinh phÝ ë ®©u… Chóng ta cÇn mét c¬ së d÷ liÖu nguån gen vËt nu«i míi h¬n, cã nhiÒu th«ng tin h¬n vµ kh¸c h¬n. Vµ ®Ó vËn hµnh c¬ së d÷ liÖu míi ®ã chóng ta còng cÇn cã phÇn mÒm t−¬ng øng. T−¬ng øng víi c¸c c¬ së d÷ liÖu nãi trªn cã c¸c phÇn mÒm cïng tªn: DAD-IS, DAGR-IS vµ AGRI-IS. Hai phÇn mÒm ®Çu ho¹t ®éng trªn nÒn web (webbased). PhÇn mÒm AGRI-IS cña Ên §é ho¹t ®éng trªn nÒn windows cña h·ng MicroSoft. Chóng t«i ®· thö øng dông c¸c phÇn mÒm nµy vµ nhËn thÊy cã nh÷ng mÆt thÝch hîp vµ kh«ng thÝch hîp víi yªu cÇu cña chóng ta. ViÖn Ch¨n Nu«i víi t− c¸ch lµ chñ nhiÖm §Ò ¸n “B¶o tån Nguån gen vËt nu«i VÞªt Nam” tõ n¨m 1990 (tøc ngay tõ ®Çu khëi ®éng Ch−¬ng tr×nh quèc gia b¶o tån nguån gen ®éng, thùc vËt vµ vi sinh vËt) ®ang cÇn cã mét phÇn mÒm ®Ó hç trî c«ng viÖc cho chÝnh m×nh. ChÝnh v× c¸c lý do ®· nªu trªn, viÖc x©y dùng mét phÇn mÒm cho riªng m×nh - ®−îc ®Æt tªn lµ Vietgen - lµ ®iÒu cÇn thiÕt. Vietgen cÇn lµ s¶n phÈm kÕt hîp kinh nghiÖm riªng cña chóng ta vµ c¸c phÇn mÒm nãi trªn, ®Æc biÖt lµ tõ phÇn mÒm DAD-IS (FAO) vµ AGRI-IS (Ên §é). §Ò tµi “Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ tin sinh häc trong viÖc b¶o tån Quü gen VËt nu«i ViÖt Nam" ®−îc x©y dùng trong bèi c¶nh ®ã. Môc tiªu nhiÖnm vô: - X©y dùng mét bé phÇn mÒm phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý nguån gen vËt nu«i ViÖt Nam - X©y dùng mét bé ¸t l¸t sè (digital atlas) c¸c gièng vËt nu«i ViÖt Nam trong phÇn mÒm nãi trªn. - T¹o m« h×nh qu¶n lý sè liÖu nguån gen vËt nu«i ViÖt Nam. 2 Ch−¬ng I: Tæng quan tµi liÖu 1.1. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc 1.1.1 LÜnh vùc x©y dùng c¬ së d÷ liÖu nguån gen HiÖn t¹i trªn thÕ giíi cã c¸c c¬ së d÷ liÖu vÒ nguån gen vËt nu«i nh− sau: Cuèn “Danh s¸ch c¸c gièng vËt nu«i” (Watch list for domestic animal diversity 3 edition) do FAO vµ UNEP xuÊt b¶n n¨m 2000. Cuèn nµy chøa th«ng tin cña 6379 gièng vËt nu«i trªn toµn thÕ giíi. “HÖ thèng ®a d¹ng vËt nu«i” - DAD-IS (Domestic Information system). C¬ së d÷ liÖu nµy cña Tæ chøc N«ng l−¬ng thÕ giíi (FAO) x©y dùng tõ n¨m 1995. Cã 186 n−íc trong ®ã cã ViÖt Nam tham gia. N¨m 2006 ®· cã t− liÖu cña 14077 gièng. (C¬ së d÷ liÖu còng ®−îc qu¶n lý b»ng phÇn mÒm cïng tªn DAD-IS ho¹t ®éng trªn nÒn web (Xem http://www.fao.org/dad-is/). “C¬ së d÷ liÖu nguån gen vËt nu«i” cña ViÖn ch¨n nu«i quèc tÕ (ILRI ®ãng t¹i Kenya - ch©u Phi), gäi lµ DAGR-IS (Dometic animal Genetic Resources Information System häat ®éng tõ 2006. C¬ së d÷ liÖu nµy chøa th«ng tin phÇn lín tõ tËp ®oµn vËt nu«i ch©u Phi vµ tËp trung ë 4 loµi (Tr©u: 10 gièng, bß: 30 gièng, cõu: 42 gièng, dª: 34 gièng) (C¬ së d÷ liÖu nµy còng ®−îc qu¶n lý b»ng phÇn mÒm cïng tªn DAGR-IS ho¹t ®éng trªn nÒn website (Xem http://dagris.ilri.cgiar.org). Héi Ch¨n nu«i ch©u ¢u còng ph¸t triÓn mét c¬ së d÷ liÖu t−¬ng tù gäi lµ “Kho d÷ liÖu nguån gen vËt nu«i dµnh cho ch¨n nu«i ch©u ¢u” - EAAPAGDP (European Association for Animal Production Animal Genetic Resources Data Bank) (Xem http://efabis.tzv.fal.de/). C¬ së d÷ liÖu nµy t−¬ng tù nh− DAD-IS vµ trong t−¬ng lai hai hÖ thèng nµy s¸t nhËp vµo mét víi c¸i tªn chung lµ DAD-IS version 3. “C¬ së d÷ liÖu nguån gen vËt nu«i Ên §é”, cã tªn tiÕng Anh lµ AGRI-IS (Animal Genetic Resources India Information System). C¸c läai th«ng tin cña c¸c c¬ së d÷ liÖu nµy kh¸ ®a d¹ng, nh−ng tùu trung cã thÓ ph©n lµm c¸c nhãm sau: - Th«ng tin chung (tªn, ¶nh, sè l−îng, ph©n bè, c¸ch thøc qu¶n lý, nu«i d−ìng, ph©n läai theo gãc ®é di truyÒn.... 3 - Th«ng tin vÒ ®Æc ®iÓm ngäai h×nh c¬ b¶n cña con gièng: tÇm vãc, kÝch th−íc, mµu l«ng, kiÓu l«ng... - Th«ng tin vÒ n¨ng suÊt cña mét sè chØ tiªu quan träng: sinh tr−ëng, n¨ng suÊt trøng, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt thÞt, tuæi thµnh thôc, thµnh dôc. - Th«ng tin vÒ c¸c ®Æc ®iÓm sinh lý sinh hãa. - Th«ng tin vÒ ADN... C¸c läai th«ng tin trªn ®−îc dùa vµo c¸c tiªu chuÈn cã ®−îc tõ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn thÕ giíi. 1.1.2 C¸c phÇn mÒm qu¶n lý th«ng tin nguån gen Nh− trªn ®· nãi, 3 c¬ së d÷ liÖu trªn cña ViÖn Ch¨n Nu«i quèc tÕ vµ FAO, Ên §é ®−îc qu¶n lý b»ng c¸c phÇn mÒm t−¬ng øng: DAG-IS, DAD-IS vµ AGRI-IS. Sau ®©y lµ mét sè th«ng tin chi tiÕt vÒ c¸c phÇn mÒm nµy. 1.1.2.1 HÖ thèng DAD-IS (FAO) H×nh 1. PhÇn mÒm DAD-IS nh×n bÒ ngoµi 4 PhÇn mÒm nµy cã c¸c menu chÝnh: About (giíi thiÖu), Reference (Tham kh¶o), Database (C¬ së d÷ liÖu), Tool (C«ng cô), Communication (Giao tiÕp) vµ Help (Trî gióp). PhÇn “C¬ së d÷ liÖu” - (Breeds database) cã c¸c b¶ng nhËp vµ xuÊt sè liÖu. C¸ch thøc nhËp sè liÖu: Cã 3 lo¹i d÷ liÖu: sè liÖu (numeric), v¨n b¶n (text) vµ ¶nh (picture) Sè liÖu ®−îc nhËp theo tõng néi dung mét cho tõng gièng. Cã thÓ nhËp tõng ®o¹n v¨n (text) (xem H×nh 2). H×nh 2. VÝ dô vÒ nhËp sè liÖu vÒ sù ph©n bè cña mét con gièng Trong vÝ dô nµy, ta chØ viÖc ®iÒn c¸c th«ng tin vµo « "Main location of breed within country" (§Þa danh chÝnh trong n−íc n¬i cã gièng nµy). 5 H×nh 3: VÝ dô vÒ nhËp sè liÖu sè l−îng cña ®µn gièng Ta còng cã thÓ chØ viÖc tÝch vµo c¸c « thÝch hîp vµ ®iÒn n¨m th¸ng (xem H×nh 3). ¶nh: HÖ thèng nµy còng qu¶n lý ¶nh d¹ng JPG (Joint Photographic Experts Group) víi kÝch th−íc 12 x 18 cm vµ dung l−îng 800 Kb. XuÊt sè liÖu XuÊt sè liÖu ®−îc thùc hiÖn sau khi chän läc mét hoÆc nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau trong hép héi thäai. VÝ dô cã thÓ tra cøu theo tªn n−íc, vÝ dô dô n−íc (Viet Nam), Loµi (pig), Tªn gièng (I pig) (Xem H×nh 4). Trong H×nh 5 lµ kÕt qu¶ thu ®−îc qua viÖc chän "ViÖt Nam" vµ “Loµi Lîn”. Cã hµng lo¹t tªn (chÝnh thøc) c¸c gièng lîn ViÖt Nam hiÖn ra víi c¸c tªn kh¸c nhau cña tõng gièng. 6 H×nh 4. Chän läc theo c¸c tiªu chÝ H×nh 5. KÕt qu¶ chän läc theo c¸c tiªu chÝ "Lîn" vµ "ViÖt Nam". 7 1.1.2.2. HÖ thèng DAGR-IS (ViÖn Ch¨n Nu«i quèc tÕ) PhÇn mÒm nµy cã tõ n¨m 2003. H×nh 6 thÓ hiÖn bÒ ngoµi cña phÇn mÒm DAGR-IS ch¹y trªn nÒn web. H×nh 6: BÒ ngoµi cña hÖ thèng DAGRIS (ViÖn Ch¨n Nu«i quèc tÕ). T¹i phÇn mÒm nµy, ta thÊy cã c¸c chøc n¨ng: §Çu vµo (nhËp sè liÖu) HiÓn thÞ (Brow) §Çu ra Thèng kª (Table) Th«ng tin tæng qu¸t (general information), ¶nh (images), sè liÖu c¸c ®Æc ®iÓm (trait data), tãm t¾t c¸c ®Æc ®iÓm (trait summary), ph©n bè 8 (distribution), nguån th«ng tin (information sources) vµ liªn kÕt víi c¸c web. Cã thÓ läc th«ng tin theo hai tiªu chÝ lµ “loµi” (species), “gièng” (breed) vËt nu«i. C¸c chøc n¨ng hç trî: T×m kiÕm (Search) C¸c ®Þnh nghÜa vÒ c¸c lo¹i ®Æc ®iÓm Nh×n chóng c¸c phÇn mÒm ho¹t ®éng trªn trang web cã c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n sau: §Çu vµo: NhËp sè liÖu cho tõng gièng vËt nu«i. §Çu ra: Tæng hîp lý lÞch cña tõng gièng Thèng kª sè l−îng cña tõng loµi theo n¨m, ®Þa ph−¬ng.. Hç trî trong nhËp sè liÖu: lµ c¸c gi¶i thÝch trùc tiÕp liªn quan ®Õn néi dung nhËp hoÆc néi dung xuÊt. C¸c phÇn mÒm nµy chØ thiÕt kÕ ®Ó qu¶n lý sè liÖu ®Õn møc thÊp nhÊt lµ quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ, mµ kh«ng qu¶n lý ®Õn møc thÊo h¬n (tØnh, huyÖn...). H¬n n÷a, th«ng tin vÒ mét néi dung cho mét gièng, mét ®Æc ®iÓm chØ ®−îc nhËp mét lÇn duy nhÊt, chØ cã thÓ s÷a ch÷a mµ kh«ng thÓ ®−îc ghi thªm th«ng tin míi dï kh¸c. §ã lµ nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi nhu cÇu qu¶n lý cña Ban ®iÒu hµnh ®Ò ¸n B¶o tån nguån gen vËt nu«i ViÖt nam. 1.1.2.3 PhÇn mÒm AGRI-IS (version 2) cña Ên §é PhÇn mÒm nµy ®−îc ph¸t triÓn tõ n¨m 2003. PhÇn mÒm ho¹t ®éng trªn nÒn Windows. 9 H×nh 7: Bª ngoµi cña phÇn mªm AGRI-IS version 2. Cã 6 menu: Data view (NhËp sè liÖu), Contacts (Liªn hÖ), Reports (B¸o c¸o), Contributors (C¸c thµnh viªn), About Agri-IS (VÒ phÇn mÒm Agri-IS), Exist (tho¸t) (Xem H×nh 7). Trong menu "NhËp sè liÖu” cã c¸c menu phô nh− sau: Cencus (®iÒu tra), breeds (Gièng), Farm (Trang tr¹i). (Xem H×nh 8). H×nh 8. C¸c menu nhËp sè liÖu (Data View). 10 Trong menu "b¸o c¸o" cã c¸c menu phô nh− sau: Cencus (®iÒu tra), breeds (Gièng), Farm (Trang tr¹i)... (Xem H×nh 9) H×nh 9. C¸c menu xuÊt sè liÖu (Reports). C¸ch thøc nhËp sè liÖu: C¸ch thøc nhËp sè liÖu ®−îc minh häa t¹i H×nh 10. H×nh 10. VÝ dô vÒ B¶ng nhËp sè liÖu ë ph©n mÒm 11 T¹i ®©y ta thÊy, sè liÖu cã hai lo¹i, mét lµ d¹ng v¨n b¶n (text) cã trong c¸c « "Synonyms” – (tªn gäi kh¸c) , “Main use" (Sö dông chÝnh) vµ d¹ng logic ë « “Herd book or register establish" (Sæ ®¨ng ký) cã hai gi¸ trÞ "Yes" or "No". Còng cã lo¹i sè liÖu "Numeric", vÝ dô trong "H×nh 11, khi ta nhËp sè liÖu vÒ n¨ng suÊt cña con gièng (Performance). H×nh 11. VÝ dô vÒ lo¹i b¶ng nhËp sè liÖu d¹ng sè (numeric). XuÊt b¸o c¸o (generate report) T¹i ®©y cã thÓ läc sè liÖu theo tiªu chÝ, nh−: Loµi vËt (species), Bang (states), HuyÖn (District) vµ N¨m (year), §ùc / c¸i / toµn bé (Male, famale/ total). Xem minh häa ë H×nh 12. H×nh 12. VÝ dô vÒ c¸ch thøc xuÊt sè liÖu (b¸o c¸o) ë phÇn mÒm AGRI-IS. 12 Vµ kÕt qu¶ kÕt xuÊt thÓ hiÖn ë H×nh 13. H×nh 13: B¸o c¸o ®−îc xuÊt ra d−íi d¹ng b¶ng ë phÇn mÒm AGRI-IS Trong h×nh ta thÊy sè liÖu ®−îc thu thËp hµng n¨m vµ theo tõng ®Þa ph−¬ng. §©y lµ c¸ch thøc mµ chóng ta cÇn tham kh¶o vµ kh«ng cã ë c¸c phÇn mÒm DAD-IS vµ DAGR-IS. Tuy nhiªn nh−îc ®iÓm cña läai b¸o c¸o d¹ng nµy lµ ch÷ sè kh«ng ®−îc t¸ch ra phÇn ngh×n, tr¨m... mµ viÕt thµnh mét nhãm khiÕn rÊt khã xem vµ l¹i bÞ c¨n lÖch tr¸i. Nã còng kh«ng kÕt xuÊt d¹ng b¶ng tæng kÕt theo d¹ng “cét x hµng” (Pivot table), khiÕn ta kh«ng thÓ “bao qu¸t” nhanh ®−îc sù ph©n bè cña sè liÖu. Trong vÝ dô nµy phÇn mÒm ®· kh«ng ®−a ra b¶ng tæng kÕt theo “N¨m – cét” vµ §Þa ph−¬ng (hµng). 13 Lý lÞch gièng Lý lÞch con gièng ®−îc in ra d¹ng b¸o c¸o ®¬n gi¶n (list) theo hµng (row wise). Trong ®ã phÝa tr¸i lµ tªn c¸c néi dung vÝ dô nh−: "Weight/avg kg" (träng l−îng trung b×nh / kg) vµ bªn ph¶i lµ c¸c th«ng tin cô thÓ nh− sè ®o. H×nh 14 kÕt xuÊt kÕt qu¶ th«ng tin vÒ gièng tr©u Murah. H×nh 14. Lý lÞch mét gièng vËt nu«i ®−îc xuÊt ra ë d¹ng mét b¸o c¸o. 1.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc 1.2.1 LÜnh vùc x©y dùng c¬ së d÷ liÖu nguån gen vËt nu«i ë ViÖt Nam Ch¨n nu«i ViÖt Nam cã tõ l©u ®êi, vµ còng nh− bao n−íc kh¸c, nghiªn cøu con gièng vËt nu«i - tiÒn ®Ò cña qu¸ tr×nh ch¨n nu«i, cã kh¸ nhiÒu. C¸c sè liÖu, th«ng tin n»m trong c¸c lo¹i s¸ch vë, t¹p chÝ, thèng kª. Tuy nhiªn ®Ó thµnh hÖ thèng vµ tin häc hãa th× míi b¾t ®Çu tõ 1993, khi phÇn mÒm qu¶n lý bß s÷a ViÖt Nam ra ®êi vµ bé sè liÖu ®Çu tiªn cã tõ ®µn bß s÷a Méc Ch©u. 14 Trong nµy ®¸ng kÓ nhÊt lµ sè liÖu vÒ bß s÷a quèc gia ®−îc x©y dùng trong ph¹m vi "Dù ¸n n©ng cao chÊt l−îng ®µn bß s÷a ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005" do Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n triÓn khai. Sè liÖu ®−îc qu¶n lý b»ng phÇn mÒm VDM (Vietnam Dairy Management). TiÕp ®Õn lµ sè liÖu vÒ lîn ®−îc thu thËp t¹i Trung t©m Nghiªn cøu Lîn Thôy Ph−¬ng ViÖn Ch¨n Nu«i ®−îc qu¶n lý b»ng phÇn mÒm Vietpig. N¨m 2007, trong ph¹m vi dù ¸n §a d¹ng sinh häc, mét c¬ së d÷ liÖu vÒ h−¬u sao ViÖt Nam víi sè liÖu trªn 5000 con ®−îc x©y dùng (tµi liÖu). Mét vµi c¬ së d÷ liÖu lîn ®−îc qu¶n lý b»ng phÇn mÒm n−íc ngoµi nh− PIGTELL, PIGMANIA còng ®−îc x©y dùng phôc vô c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc. C¸c c¬ së ch¨n nu«i lîn, gµ lín còng tù qu¶n lý sè liÖu cña m×nh b»ng c¸c phÇn mÒm phæ th«ng nh− Excel, Assess.. Nh×n chung viÖc x©y dùng c¸c c¬ së d÷ liÖu vµ ®Æc biÖt lµ b»ng phÇn mÒm chuyªn dông ®i kh¸ chËm. MiÒn Nam ®i nhanh h¬n miÒn B¾c. C¸c nguyªn nh©n chÝnh ®ã lµ: ch¨n nu«i th«ng th−êng bÞ thÊt b¸t, viÖc theo dâi sè liÖu rÊt khã kh¨n vµ kh«ng chÝnh x¸c, ch−a cã thãi quen ghi chÐp sè liÖu vµ n¨ng lùc ph©n tÝch sè liÖu b»ng c¸c phÇn mÒm thèng kª cao cÊp. Tuy nhiªn ®Ó cã mét hÖ thèng d÷ liÖu mang ®óng nghÜa tõ khÝa c¹nh c«ng t¸c b¶o tån th× m·i ®Õn 1990 - tøc n¨m khëi ®Çu “Ch−¬ng tr×nh B¶o tån Nguån gen ®éng, thùc vËt vµ vi sinh vËt” nhµ n−íc míi b¾t ®Çu ®−îc ®Æt thµnh vÊn ®Ò. Vµ cuèn "¸t l¸t c¸c gièng VËt nu«i ViÖt Nam" (2005,) do Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n ban hµnh lµ c¬ së d÷ liÖu nguån gen thuéc lo¹i ®ã. Cuèn ¸t l¸t c¸c gièng vËt nu«i ®−îc x©y dùng theo c¸ch thøc cña HÖ thèng th«ng tin ®a d¹ng vËt nu«i - DAD-IS (Domestic Animal Diversity Information System). Cuèn nµy còng ®−îc ®−a lªn môc "¸t l¸t c¸c gièng vËt nu«i /B¶o tån nguån gen" trong trang web cña http://www.vcn.vnn.vn). 15 ViÖn Ch¨n Nu«i (®Þa chØ §Ó qu¶n lý c¸c gièng gia cÇm ®−îc b¶o tån t¹i ViÖn Ch¨n Nu«i, phÇn mÒm VPM còng ®· ®−îc sö dông ®Ó x©y dùng mét c¬ së d÷ liÖu vÒ gµ. N¨m 2007, trong ph¹m vi dù ¸n §a d¹ng sinh häc, mét c¬ së d÷ liÖu vÒ c¸c gièng vËt nu«i Hµ Giang ®· ®−îc x©y dùng (Vâ V¨n Sù, 2007). C¸c c¬ së d÷ liÖu liªn quan nãi trªn ®Òu ®−îc x©y dùng víi sù ®ãng gãp cña t¸c gi¶ ®Ò tµi (Vâ V¨n Sù) (Xem môc “PhÇn mÒm ch¨n nu«i” trang web ViÖn Ch¨n Nu«i theo ®Þa chØ: http://www.vcn.vnn.vn/Main.aspx?MNU=1056 &Style=1 ). 1.2.2. C¸c phÇn mÒm qu¶n lý th«ng tin Nguån gen VËt nu«i ë ViÖt Nam C¸c phÇn mÒm qu¶n lý sè liÖu chuyªn ngµnh ch¨n nu«i vµ cã thÓ cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ con gièng vËt nu«i ®−îc x©y dùng tõ n¨m 1993. §Õn nay ®· cã mét sè phÇn mÒm nh− sau: VDM (Qu¶n lý bß s÷a), Vietpig (Qu¶n lý lîn gièng), Vietdeer (Qu¶n lý h−¬u nai), Vietrabbit (Qu¶n lý thá gièng), VPM (Qu¶n lý gµ gièng), Vietbeef (Qu¶n lý bß thÞt), Vietbufaloe (Qu¶n lý tr©u). §¸p ứng c¸c như cầu quản lý chuyªn m«n một trại chăn nu«i: Quản lý sù biÕn ®éng, hÖ ph¶, hËu duÖ, phèi gièng, kh¸m thai, ®Î, sinh tr−ëng, tÇm vãc, s¶n xuÊt thÞt, s÷a, søc kÐo, bÖnh tËt, thøc ¨n trªn ph−¬ng diÖn c¶ ®µn vµ tõng c¸ thÓ. Nhê những danh mục (bảng m·), sao chÐp (copy/paste) nh÷ng sè liÖu nh− nhau, điền trước c¸c th«ng tin giống nhau, tra cứu dễ dµng số hiệu theo c¸ch thức tra từ ®−îc øng dông trong c¸c phÇn mªm tõ điển (như phần mềm Từ điển Lạc Việt (http://tratu.vietgle.vn/)) nªn việc nhập số liệu kh¸ nhanh. Hạn chế c¸c lỗi logic về số liệu: Việc quản lý số liệu ë ViÖt Nam vẫn đang ở t×nh trạng lộn xộn “tam sao thất bản”, số trước ®¸ số sau, số hiệu con vật thỉnh thoảng bị thay đổi, mất số ®eo (tai) một thời gian sau mới đeo trở lại, nhầm lẫn số hiệu. Số liệu chỉ cã Ých khi nã đóng, ®Çy ®ñ vµ nhập kịp thời. C¸c phần mềm của chóng t«i hỗ trợ người quản lý số liệu khắc phục c¸c lỗi đã. * C¸c phần mềm kết xuất số liệu ra b¸o c¸o (đầu ra) ë 10 dạng: 16
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan