Tài liệu Nghiên cứu tình hình kinh tế nông hộ tại phường hương sơ – thành phố huế

ÂAÛI HOÜC HUÃÚ TRÆÅÌNG ÂAÛI HOÜC KINH TÃÚ KHOA KINH TÃÚ PHAÏT TRIÃØN .....  ..... KHOÏA LUÁÛN TÄÚT NGHIÃÛP ÂAÛI HOÜC NGHIÃN CÆÏU TÇNH HÇNH KINH TÃÚ NÄNG HÄÜ TAÛI PHÆÅÌNG HÆÅNG SÅ - THAÌNH PHÄÚ HUÃÚ Sinh viãn thæûc hiãûn: Giaïo viãn hæåïng dáùn: PHAN THË KHIÃM ThS. LÃ SYÎ HUÌNG Låïp : K42B - KTNN Niãn khoïa : 2008 - 2012 Khoïa hoüc 2008 - 2012 i MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa..................................................................................................................i Lời cảm ơn......................................................................................................................ii Mục lục ......................................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt ..................................................................................................vi Danh mục các bảng .....................................................................................................vii Tóm tắt nghiên cứu.................................................................................................... viii PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................i 1. Tính cấp thiết của đề tài...........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài ......................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................2 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.......................................3 1.1. Cơ sở lý luận .........................................................................................................3 1.1.1. Một số khái niệm về hộ nông dân và kinh tế nông hộ ...................................3 1.1.1.1. Khái niệm hộ nông dân ...........................................................................3 1.1.1.2. Khái niệm kinh tế hộ nông dân ...............................................................4 1.1.2. Đặc điểm của kinh tế hộ nông dân .................................................................5 1.1.3. Vai trò, tính tất yếu khách quan của kinh tế hộ trong nền kinh tế quốc dân ....6 1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................................8 1.2.1. Sự hình thành và phát triển kinh tế nông hộ ở Việt Nam ..............................8 1.2.2. Xu hướng phát triển kinh tế hộ nông dân ở Việt Nam.................................12 1.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu........................................................................13 1.3.1. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh điều kiện sản xuất kinh doanh của nông hộ.....13 1.3.2. Các chỉ tiêu phản ánh đời sống thu chi của nông hộ....................................14 1.3.3. Các chỉ tiêu phản ánh kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh..................14 CHƯƠNG 2: TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ NÔNG HỘ PHƯỜNG HƯƠNG SƠ .................................................................................................................15 2.1. Tình hình cơ bản của địa bàn nghiên cứu ...........................................................15 iv 2.1.1. Điều kiện tự nhiên........................................................................................15 2.1.1.1. Vị trí địa lý, địa hình .............................................................................15 2.1.1.2. Khí hậu - thời tiết ..................................................................................15 2.1.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên của Phường...............................16 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội.............................................................................16 2.1.2.1. Tình hình biến động đất đai của phường qua 3 năm .............................16 2.1.2.2. Tình hình dân số và lao động của phường qua 3 năm...........................19 2.1.2.3. Tình hình cơ sở vật chất kỹ thuật của phường ......................................22 2.1.2.4. Đánh giá về tình hình kinh tế - xã hội của phường năm 2011 ..............23 2.2. Biến động cơ cấu các loại hộ của phường qua 3 năm (2009-2011) ...................24 2.3.1. Phân tích tình hình cơ bản của các nông hộ điều tra....................................25 2.3.1.1. Khái quát chung về nhóm hộ điều tra ...................................................25 2.3.1.2. Tình hình về nhân khẩu và lao động .....................................................26 2.3.1.3. Tình hình đất đai của nông hộ ...............................................................29 2.3.1.3. Tình hình trang bị TLSX .......................................................................31 2.3.1.4. Tình hình vay vốn của các nông hộ điều tra .........................................32 2.3.2. Quy mô cơ cấu sản xuất của các nông hộ điều tra .......................................34 2.3.2.1. Cơ cấu tổng giá trị sản xuất của các nông hộ ........................................34 2.3.2.2. Quy mô và cơ cấu chi phí trung gian của các hộ điều tra .....................37 2.3.2.3. Cơ cấu giá trị gia tăng của các nông hộ ................................................39 2.3.3. Hiệu quả sản xuất một số loại cây trồng, vật nuôi của nông hộ ..................42 2.3.3.1. Hiệu quả sản xuất lúa ............................................................................42 2.3.3.2. Hiệu quả kinh tế chăn nuôi lợn..............................................................44 2.3.3.3. Hiệu quả sản xuất kinh doanh ngành nghề dịch vụ của nông hộ ..........45 2.3.4. Tình hình đời sống của các nông hộ ............................................................46 2.3.4.1. Thu nhập và cơ cấu thu nhập của các nông hộ điều tra.........................46 2.3.4.2. Tình hình chi tiêu của các nông hộ điều tra ..........................................49 2.4. Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế nông hộ ..................50 2.4.1. Trình độ văn hoá của chủ hộ ........................................................................51 2.4.2. Ảnh hưởng của nhân tố đất đai ....................................................................51 2.4.3. Ảnh hưởng của chi phí trung gian................................................................54 v 2.4.3. Nhân tố về thị trường ...................................................................................55 4.2.3. Về khoa học công nghệ ................................................................................56 2.5. Đánh giá chung về kinh tế nông hộ ở phường hương sơ....................................56 2.5.1. Nhận xét chung về kinh tế nông hộ..............................................................56 2.5.2. Khó khăn trong phát triển kinh tế nông hộ ở phường Hương Sơ ................57 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM PHÁT TRIỂN KINH TẾ NÔNG HỘ CỦA PHƯỜNG ..........................................58 3.1. Phương hướng nhằm phát triển kinh tế nông hộ trên địa bàn phường Hương Sơ, thành phố Huế......................................................................................................58 3.1.1. Phương hướng chung ...................................................................................58 3.1.2. Phương hướng cụ thể ...................................................................................58 3.2. Các giải pháp cơ bản nhằm phát triển kinh tế nông hộ ở phường Hương sơ .....59 3.2.1. Giải pháp về thị trường ................................................................................59 3.2.2. Giải pháp về đất đai......................................................................................59 3.2.3. Giải pháp về nguồn nhân lực .......................................................................60 3.2.4. Giải pháp về vốn ..........................................................................................61 3.3. Giải pháp cụ thể đối với từng nhóm hộ ..............................................................61 3.3.1. Nhóm hộ khá ................................................................................................61 3.3.2. Nhóm hộ trung bình .....................................................................................62 3.3.3. Nhóm hộ nghèo ............................................................................................62 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................64 1. Kết luận..................................................................................................................64 2. Kiến nghị................................................................................................................65 2.1. Đối với Nhà nước............................................................................................65 2.2. Đối với địa phương .........................................................................................65 2.3. Đối với hộ nông dân........................................................................................65 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................66 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BHYT : Bảo hiểm y tế BQ : Bình quân BQC : Bình quân chung CNH-HĐH : Công nghiệp hóa-Hiện đại hóa CNTB : Chủ nghĩa tư bản ĐVT : Đơn vị tính HTX : Hợp tác xã KHHGĐ : Kế hoạch hóa gia đình LĐ : Lao động NH CSXH : Ngân hàng chính sách xã hội NHNN&PTNT : Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn NK : Nhân khẩu NTTS : Nuôi trồng thủy sản SL : Số lượng STT : Số thứ tự SXKD : Sản xuất kinh doanh SXNN : Sản xuất nông nghiệp TB : Trung bình TBCN : Tư bản chủ nghĩa TBNN : Tư bản nhà nước TLSX : Tư liệu sản xuất TW : Trung ương UBND : Uỷ ban nhân vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Tình hình biến động đất đai của phường qua 3 năm ............................. 18 Bảng 2: Tình hình dân số và lao động của phường qua 3 năm........................... 21 Bảng 3: Cơ cấu các loại hộ của phường qua 3 năm............................................ 24 Bảng 4: Một số thông tin cơ bản về nhóm hộ điều tra........................................ 26 Bảng 5: Tình hình nhân khẩu và lao động của các nhóm hộ đìều tra................. 27 Bảng 6: Tình hình đất đai nông nghiệp bình quân một nông hộ. ....................... 30 Bảng 7: Tình hình trang bị TLSX của các hộ ..................................................... 31 Bảng 8: Tình hình vay vốn của nông hộ năm 2011 ............................................ 33 Bảng 9: Cơ cấu tổng giá trị sản xuất của các nông hộ ........................................ 36 Bảng 10 :Chi phí trung gian của các nông hộ ..................................................... 38 Bảng 11: Cơ cấu giá trị gia tăng của các nông hộ............................................... 41 Bảng 12: Hiệu quả sản xuất lúa của các nhóm hộ .............................................. 43 Bảng 13: Hiệu quả kinh tế chăn nuôi lợn của nhóm hộ...................................... 44 Bảng 14: Hiệu quả sản xuất kinh doanh ngành nghề dịch vụ của nông hộ ........ 45 Bảng 15: Thu nhập và cơ cấu thu nhập của các nông hộ điều tra....................... 47 Bảng 16: Chi tiêu cho sinh hoạt của các nông hộ ............................................... 49 Bảng 17: Trình độ văn hoá của chủ hộ phân theo nhóm hộ ............................... 51 Bảng 18: Phân tổ các hộ theo đất SXNN ............................................................ 53 Bảng 19: Phân tổ các nông hộ theo chi phí trung gian ....................................... 54 viii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Trải qua hơn 15 năm đổi mới, việc thực hiện và đưa nghị quyết đại hội Đảng lần thứ VI vào cuộc sống (năm 1987) và đặc biệt là Nghị quyết 10 của Bộ chính trị (năm 1988). Kinh tế hộ nông dân nước ta đã đạt được những thành quả to lớn, góp phần quan trọng tạo lên sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế đất nước. Khai thác có hiệu quả các nguồn lực trong nông nghiệp - nông thôn, phát huy những lợi thế vốn có của đất nước, tạo công ăn việc làm, từng bước làm tăng thu nhập cho lao động làm nông nghiệp là những mục tiêu mà kinh tế hộ nông dân nước nhà về cơ bản đã làm được trong thời gian qua. Tuy nhiên, cũng từ những kết quả đạt được đó, trên con đường phát triển kinh tế hộ nông dân nước ta đã và đang đặt ra nhiều vấn đề đòi hỏi chúng ta làm tốt hơn nữa trong thời gian tới như ruộng đất cho người nông dân, vốn, tín dụng cho hộ nông dân, chuyển dịch cơ cấu cây trồng vật nuôi thị trường cung ứng vật tư đầu vào, đầu ra, nâng cao trình độ tay nghề, kiến thức cho người lao động trong nông nghiệp nông thôn. Hương Sơ là một phường với đa số hầu hết là các hộ thuần nông. Cũng như các vùng khác trên phạm vi cả nước hình thức tổ chức sản xuất chủ yếu trong nông nghiệp nông thôn của phường là kinh tế hộ nông dân. Nông nghiệp là ngành luôn đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế của toàn thể nhân dân và hộ nông dân cũng luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số hộ gia đình sinh sống trên địa bàn phường. Trong quá trình phát triển kinh tế hộ nông dân nơi đây cũng đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết nhằm khai thác tốt hơn nữa các nguồn lực nông nghiệp - nông thôn, không ngừng nâng cao chất lượng lao động và đời sống của người nông dân. Vì vậy em lựa chọn đề tài "Nghiên cứu tình hình kinh tế nông hộ tại phường Hương Sơ – Thành phố Huế" làm chuyên đề thực tập tốt nghiệp cho mình. Với hy vọng, củng cố lại những kiến thức đã được học ở nhà trường từng bước nâng cao trình độ tiếp cận những vấn đề thực tiễn của bản thân vận dụng kiến thức thực tế, xem xét và đánh giá một vấn đề cụ thể trong thực tế. Để từ đó tổng hợp những lý luận số liệu cộng với sự hướng dẫn của thầy giáo. Đánh giá, phân tích và trình bày đề tài gồm 3 chương: ix Chương 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu. Chương 2: Tình hình phát triển kinh tế hộ nông dân ở phường Hương Sơ-Thành phố Huế. Chương 3: Phương hướng và một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển kinh tế nông hộ của phường. Do điều kiện về trình độ và thực tế quan sát nhận biết vẫn còn hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em xin chân thành cảm ơn Th.S Lê Sỹ Hùng đã giúp đỡ em hoàn thành khóa luận này. x Khoùa luaän toát nghieäp PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Nông nghiệp là một trong hai ngành sản xuất vật chất chủ yếu, giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Nó càng trở nên quan trọng đối với một quốc gia với gần 80% dân số sống ở nông thôn và gần 70% lao động làm việc trong các ngành thuộc lĩnh vực nông nghiệp như đất nước Việt Nam ta. Có thể khẳng định trong quá trình phát triển nông nghiệp nông thôn, kinh tế hộ gia đình giữ vai trò quan trọng không thể thiếu. Nó là đơn vị kinh tế đặc thù và phù hợp với thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp ở nước ta hiện nay. Trong những năm qua, cùng với sự chuyển đổi mạnh mẽ về cơ cấu tổ chức quản lý kinh tế của Nhà nước, kinh tế hộ được coi trọng và nó đã thúc đẩy sự phát triển của ngành nông nghiệp nước ta, đưa nước ta từ chỗ thiếu lương thực thực phẩm trở thành nước có khối lượng gạo xuất khẩu đứng thứ hai trên thế giới. Như vậy kinh tế hộ đã tỏ ra là một đơn vị kinh tế phù hợp với đặc thù trong sản xuất nông nghiệp, nó góp phần giải quyết vấn đề việc làm và xây dựng cuộc sống mới ở nông thôn, đáp ứng tốt nhu cầu ngày càng cao và phong phú của con người về lương thực, thực phẩm. Mặc dù trong những năm qua kinh tế hộ đã đạt được những thành tựu to lớn, song chính trong bản thân nó vẫn đang tồn tại những mâu thuẫn cơ bản cần giải quyết đó là: - Sản xuất trong kinh tế hộ hiện nay chủ yếu là hoạt động sản xuất nông nghiệp, yêu cầu ứng dụng khoa học, kỹ thuật vào sản xuất bị kìm hãm bởi diện tích đất manh mún, quy mô nhỏ do kết quả của việc chia đất bình quân. - Mâu thuẫn giữa tăng dân số và thiếu việc làm, kết hợp với tính thời vụ trong nông nghiệp tạo ra hiện tượng dư thừa lao động, dẫn đến năng suất lao động bình quân thấp. - Tình trạng thiếu kiến thức, thiếu vốn đầu tư đang là tình trạng chung của các hộ gia đình nên khi có chính sách cho vay vốn hộ cũng không biết sử dụng sao cho có hiệu quả. Hương Sơ là một phường thuộc thành phố Huế, sản xuất của phường nói chung chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Kinh tế nông nghiệp nói chung và kinh tế nông hộ của phường nói riêng đang dần phát triển chung của cả nước nhưng nó cũng không tránh khỏi những mâu thuẫn tồn tại cần được giải quyết. Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 1 Khoùa luaän toát nghieäp Xuất phát từ những vấn đề đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu tình hình kinh tế nông hộ tại phường Hương Sơ – Thành Phố Huế”. 2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài + Đánh giá tình hình kinh tế hộ gia đình nông dân phường Hương Sơ + Xác định các nhân tố ảnh hưởng chủ yếu đến phát triển kinh tế hộ nông dân theo hướng sản xuất hàng hóa. + Từ đó đưa ra định hướng, giải pháp phù hợp thực tế địa phương cho việc phát triển kinh tế nông hộ ở phường Hương Sơ - Thành phố Huế. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Những vấn đề liên quan đến kinh tế nông hộ - Hộ nông dân thuộc địa bàn phường Hương Sơ - Thành phố Huế. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Nghiên cứu tình hình kinh tế hộ trong phạm vi phường Hương Sơ - Thành phố Huế. - Về thời gian: + Thu thập số liệu, phân tích, đánh giá tình hình trong 3 năm 2009 -2011. + Thời gian thực tập 31/01/2012 đến 05/05/2012. 4. Phương pháp nghiên cứu -Phương pháp chọn mẫu điều tra: Dựa trên danh sách số nông hộ của phường và căn cứ vào tình hình của phường để chọn mẫu điều tra. - Phương pháp thu thập, xử lý, tổng hợp và phân tích số liệu điều tra - Phương pháp phỏng vấn trực tiếp - Phương pháp phân tổ thống kê - Một số phương pháp khác…. Trong thời gian làm khóa luận, do kiến thức còn hạn chế, khả năng tiếp cận thực tế chưa cao, đề tài lại có phạm vi rộng nên bài viết chắc chắn sẽ không tránh khỏi những sai sót. Vì vậy, tôi rất mong có được nhiều sự đóng góp, ý kiến của thầy cô giáo và bạn đọc để đề tài được hoàn thiện hơn. Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 2 Khoùa luaän toát nghieäp PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Một số khái niệm về hộ nông dân và kinh tế nông hộ 1.1.1.1. Khái niệm hộ nông dân Hộ nông dân đã có và tồn tại từ rất lâu, nó gắn liền với sự phát triển của xã hội loài người và trải qua với nhiều hình thức khác nhau. Nó là một trong những đối tượng được các nhà khoa học, các tổ chức trên các lĩnh vực khác nhau quan tâm. Đứng ở mỗi góc độ khác nhau, họ đưa ra những quan điểm khác nhau về hộ. - Trong một số từ điển chuyên ngành kinh tế người ta đã định nghĩa về hộ như sau: “Hộ là tất cả những người sống chung một mái nhà, nhóm người đó bao gồm cả những người cùng chung một huyết tộc và những người làm công”. - Trên phương diện thống kê, Liên Hợp Quốc cho rằng: “Hộ là những người cùng sống chung một mái nhà, cùng ăn chung và có chung một ngân quỹ”. - Cũng liên quan đến vấn đề này, nhiều cuộc hội thảo của các nhà khoa học và nhà chỉ đạo thực tiễn đã thảo luận về hộ, đặc biệt cuộc hội thảo tại Hà Lan năm 1980 các đại biểu đã nhất trí rằng “Hộ là một đơn vị sản xuất cơ bản của xã hội có liên quan đến sản xuất, tái sản xuất, đến tiêu dùng và các hoạt động khác”. - Nhóm hệ thống thế giới ( các đại biểu như Wallerslon-1982, Wood 1987, Smoth-1985, Martin và Bellhel-1987) cho rằng “Hộ là một nhóm người có cùng chung sở hữu, chung quyền lợi trong cùng hoàn cảnh, hộ là đơn vị kinh tế giống như các xí nghiệp khác”. - Theo các học giả lý thuyết phát triển: “Hộ là một hệ thống các nguồn lực tạo thành một nhóm các chế độ kinh tế riêng nhưng lại có mối quan hệ chặt chẽ và phục vụ hệ thống kinh tế lớn hơn”. - Theo Raul Hunnena Giáo sư đại học Tổng hợp Lisbon thì: “Hộ là những người cùng chung huyết tộc, có quan hệ mật thiết với nhau trong quá trình sáng tạo ra sản phẩm để bảo tồn chính bản thân và cộng đồng”. Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 3 Khoùa luaän toát nghieäp - Theo giáo sư T.G.MeGee (1989), Đại học tổng hợp British Columbia khi khảo sát quá trình phát triển ở một số nước châu Á đã nêu lên rằng “Hộ là một nhóm người cùng chung huyết tộc hay không cùng chung huyết tộc sống trong cùng chung một mái nhà, ăn chung một mâm cơm và có chung một ngân quỹ”. - Về hộ nông dân thì theo Giáo sư Fnan Kellis -1988: “Hộ nông dân là các nông hộ thu hoạch các phương tiện sống từ ruộng đất, sử dụng chủ yếu lao động gia đình trong sản xuất nông trại, nằm trong hệ thống kinh tế rộng hơn nhưng cơ bản được đặc trưng bằng việc tham gia một phần trong thị trường hoạt động với một trình độ không cao. 1.1.1.2. Khái niệm kinh tế hộ nông dân Thông thường trong mỗi quá trình nghiên cứu về hộ nông dân đều bao hàm cả nghiên cứu về kinh tế nông hộ. Giống như hộ gia đình, hộ nông dân cũng được xác định dưới nhiều quan điểm khác nhau, song dù xem xét ở góc độ nào thì bản chất của nó vẫn không thay đổi. Theo “Kinh tế hộ nông dân” xuất bản năm 2000 của TS. Đỗ Văn Viện và Th.S Đặng Văn Tiến thì: “Kinh tế hộ nông dân là hình thức tổ chức kinh tế cơ sở của nền sản xuất xã hội. Trong đó các nguồn lực sản xuất đất đai, lao động, tiền vốn và tư liệu sản xuất được coi là của chung để tiến hành sản xuất, có chung ngân quỹ, ngủ chung một nhà, ăn chung, mọi quyết định trong sản xuất kinh doanh là tùy thuộc vào chủ hộ. Được Nhà nước thừa nhận, hỗ trợ và tạo điều kiện để phát triển”. Kinh tế hộ và kinh tế gia đình là hai phạm trù nhưng có quan hệ với nhau. Nếu như kinh tế gia đình được đặt trong mối quan hệ với kinh tế tập thể thì kinh tế hộ được coi là các hoạt động sản xuất kinh doanh của một đơn vị kinh tế độc lập. Nếu gia đình được xem trong mối quan hệ xã hội thì hộ được xem là những đơn vị kinh tế trong nền kinh tế. Tuy nhiên trên thực tế ở nông thôn nước ta hộ đều tồn tại phổ biến dưới dạng hộ gia đình. Tức là hộ vừa có chung cơ sở huyết thống vừa có chung cơ sở kinh tế. Vì vậy trong quá trình nghiên cứu đôi khi chúng tôi đồng nhất giữa kinh tế gia đình và kinh tế hộ. Kinh tế hộ được xem dưới các khía cạnh: - Hộ gia đình nông dân là một đơn vị kinh tế cơ sở, vừa là một đơn vị sản xuất, vừa là một đơn vị tiêu dùng. Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 4 Khoùa luaän toát nghieäp - Các nguồn lực như : đất đai, vốn sản xuất, sức lao động…được góp thành vốn chung của gia đình, cùng chung một ngân sách. - Các thành viên cùng chung sống dưới một mái nhà ăn chung uống chung, mọi người đều hưởng thu nhập và mọi quyết định đều dựa trên ý kiến chung của các thành viên là người lớn trong gia đình. - Gia đình là một đơn vị xã hội xác định với các mối quan hệ họ hàng, có cùng chung huyết tộc. Trong nhiều xã hội khác nhau các mối quan hệ họ hàng xây dựng nên một gia đình rất khác nhau. Gia đình chỉ được xem là hộ gia đình khi các thành viên trong gia đình có cùng chung một cơ sở kinh tế. 1.1.2. Đặc điểm của kinh tế hộ nông dân Kinh tế hộ nông dân gồm có 6 đặc trưng sau: - Có sự thống nhất chặt chẽ giữa quyền sở hữu, quá trình quản lý và sử dụng các yếu tố sản xuất. Sở hữu trong nông hộ là sở hữu chung, nghĩa là mọi thành viên trong hộ đều có quyền sở hữu với mọi tư liệu sản xuất vốn có, cũng như các tài sản khác của hộ. Mặt khác do dựa trên cơ sở kinh tế chung và có cùng chung một ngân quỹ nên mọi người trong hộ đều có ý thức trách nhiệm rất cao và việc bố trí sắp xếp công việc cũng rất linh hoạt, hợp lý. Từ đó dẫn đến hiệu quả sử dụng các nguồn lực trong nông hộ rất cao. - Lao động quản lý và lao động trực tiếp có sự gắn bó chặt chẽ trong nông hộ. Mọi người thường gắn bó với nhau theo quan hệ huyết thống, kinh tế nông hộ lại tổ chức với quy mô nhỏ hơn các loại hình doanh nghiệp khác nên việc điều hành quản lý cũng đơn giản hơn. Trong nông hộ chủ hộ vừ là người điều hành, quản lý sản xuất vừa là người trực tiếp tham gia lao động sản xuất, dẫn đến tính thống nhất giữa lao động trực tiếp và lao động quản lý rất cao. - Kinh tế nông hộ có khả năng thích nghi và tự điều chỉnh cao. Do kinh tế hộ có quy mô nhỏ nên dễ điều chỉnh hơn so với các doanh nghiệp nông nghiệp khác. Nếu gặp điều kiện thuận lợi hộ có thể tập trung mọi nguồn lực vào sản xuất để mở rộng sản xuất, khi gặp điều kiện bất lợi họ dễ dàng thu hẹp quy mô, thậm chí hộ có thể trở về sản xuất tự cung tự cấp. Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 5 Khoùa luaän toát nghieäp - Có sự gắn bó chặt chẽ giữa kết quả sản xuất với lợi ích người lao động. Trong kinh tế hộ mọi người gắn bó với nhau cả trên cơ sở kinh tế lẫn huyết tộc và có chung ngân quỹ nên dễ dàng có được sự nhất trí, sự đồng tâm, hiệp lực để cùng nhau phát triển kinh tế hộ của mình. Vì vậy có sự gắn bó chặt chẽ giữa kết quả sản xuất với người lao động. Lợi ích kinh tế đã thực sự trở thành động lực thúc đẩy hoạt động của mỗi cá nhân, là nhân tố nâng cao hiệu quả sản xuất của kinh tế hộ. - Kinh tế nông hộ là đơn vị sản xuất nhỏ nhưng lại rất hiệu quả, quy mô nhỏ lại không đồng nghĩa với sự lạc hậu, năng suất thấp. Trên thực tế nông hộ vẫn có khả năng ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật và công nghệ mới để nâng cao năng suất lao động. Trong thực tế đã chứng minh nông hộ là lao động đơn vị sản xuất kinh doanh thích hợp nhất với đặc điểm trong sản xuất nông nghiệp. - Kinh tế hộ nông dân sử dụng các lao động và tiền vốn của chủ hộ là chủ yếu. 1.1.3. Vai trò, tính tất yếu khách quan của kinh tế hộ trong nền kinh tế quốc dân Sự tồn tại của kinh tế nông hộ là một tất yếu khách quan. Trên thực tế có nhiều lý do để chứng minh khẳng định này nhưng nhìn chung có 2 lý do chính sau: Một là: Sự tồn tại và phát triển của kinh tế hộ gắn liền với phát triển của gia đình. Gia đình là tế bào của xã hội và nó là một tổ chức kinh tế cơ sở của nông nghiệp nông thôn. Với tư cách là chủ tư liệu sản xuất, họ chủ động được kế hoạch sản xuất, có kế hoạch sản xuất, có sự phân công lao động chặt chẽ và làm chủ được phân phối sản phẩm làm ra. Trong một số ngành nghề thủ công thì gia đình là một trường học và đó là điều kiện cho sự tiếp nối nghề nghiệp thích hợp. Hai là: Nông nghiệp là một trong hai ngành sản xuất vật chất chủ yếu của xã hội. SXNN có những đặc điểm riêng mà các ngành sản xuất khác không thể có. Đó là: - Đất đai là TLSX đặc biệt không thể thay thế được. Tính chất đặc biệt của đất đai thể hiện ở chỗ nó vừa mang tính chất của một tư liệu lao động vừa mang tính chất của một đối tượng lao động. Mặt khác, đất đai có nhiều hạng, nhiều loại với các tính chất khác nhau, đòi hỏi sự chăm sóc, không ngừng đầu tư thâm canh cải tạo đất để nâng cao độ phì của nó. Do vậy, nền tảng của phát triển nông nghiệp là sự gắn bó của người lao động với ruộng đất, với tư liệu sản xuất. Chính điều này quy định nghề nông khác hẳn với các xí nghiệp quy mô lớn như trong công nghiệp. Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 6 Khoùa luaän toát nghieäp - Đối tượng SXNN chủ yếu là cây trồng vật nuôi, là những sinh vật sống tuân theo chu kỳ sinh trưởng và phát triển nhất định, nó phản ứng rất nhạy cảm với điều kiện tự nhiên. Đối tượng SXNN chịu sự tác động rất lớn của điều kiện tự nhiên, những đặc điểm của đối tượng SXNN đòi hỏi người nông dân phải gắn mình với đối tượng sản xuất sao cho phù hợp với điều kiện tự nhiên. - Trong SXNN, quá trình tái sản xuất kinh tế và tái sản xuất tự nhiên là một quá trình liên tục, có sự đan xen lẫn nhau, không thể chia cắt thời gian và không gian, đòi hỏi bàn tay chăm sóc của con người từ đầu đến cuối. Đặc điểm này quyết định hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp thích hợp nhất là hộ gia đình nông dân. Khi hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ trong sản xuất và lợi ích của mình được đảm bảo thì họ sẽ huy động mọi nguồn lực để đầu tư vào sản xuất với ý thức hoàn toàn tự nguyện. - Công cụ SXNN dẫu phát triển thế nào đi chăng nữa vẫn không mất đi tính sinh học của đối tượng sản xuất. Do đó, nó đòi hỏi tính thống nhất giữa chủ thể kinh tế và hoạt động kinh tế. Đặc tính này quy định sự tồn tại lâu dài của kinh tế hộ. Trong một thời gian dài, một sai lầm mắc phải đối với các nước thuộc hệ thống xã hội chủ nghĩa là phát triển nông nghiệp trên cơ sở hiệp tác hóa và coi nhẹ việc phát triển kinh tế hộ gia đình. Phá bỏ quyền sở hữu ruộng đất của người nông dân sản xuất nhỏ, xây dựng một nền nông nghiệp tập thể hóa cả về tư liệu sản xuất và lao động. Cùng với chính sách đó là quản lý tập trung tất cả mọi khâu của quá trình sản xuất và phân phối sản phẩm một cách nống vội, chủ quan đã khiến cho người nông dân vốn gắn bó máu thịt với đồng ruộng trở nên thờ ơ với nó. Nguyên nhân cơ bản của kết quả này là do chúng ta không quan tâm đến lợi ích của người nông dân cũng như quyền lợi của họ và không chú ý đến sự phát triển của loại hình kinh tế này. Từ những lý luận trên ta thấy được rằng kinh tế hộ nông dân vẫn là một mô hình kinh tế quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế của một nước, nhất là những nước đang phát triển. Quan tâm phát triển kinh tế hộ sẽ phát huy được những ưu điểm của người nông dân, tạo ra hiệu quả sản xuất góp phần quan trọng cho sự phát triển kinh tế nông thôn. Xuất phát từ thực tiễn của đất nước ta trong quá trình phát triển từ sau 1945 đến nay có thể nhận thấy rõ điều đó. Trước đổi mới 1986, cơ chế tập trung quan liêu bao Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 7 Khoùa luaän toát nghieäp cấp, làm chung hưởng chung đã đè nén, kìm hãm sự phát triển của đất nước, khiến cho nền kinh tế bị trì trệ trong một thời gian dài. Đến sau khi đổi mới, nhờ có những chủ trương chính sách phù hợp của chính phủ khẳng đinh sự tự chủ của loại hình kinh tế hộ đã động viên nông dân tích cực sản xuất, làm cho sản xuất hiệu quả hơn, dần thay đổi được bộ mặt kinh tế nông thôn. Trong những năm qua, Đảng và nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách, chỉ thị, nghị quyết về phát triển kinh tế hộ như : “Chỉ thị 100/CT/TW” (1981) của Ban bí thư trung ương về khoán sản phẩm, Nghị quyết 10 Bộ Chính trị (1988) về “Đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp”, nghị định 64/CP (1993) về “Giao đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất” ổn định lâu dài của chính phủ, các văn kiện của Đại hội Đảng toàn quốc lần VI, VII, VIII, IX, X đều khẳng định vai trò to lớn của kinh tế hộ trong việc phát triển nền kinh tế quốc dân. Từ những thực tế trên ta có thể khẳng định rằng kinh tế hộ nông dân là một bộ phận kinh tế quan trọng của nền kinh tế quốc dân, sự tồn tại và phát triển của loại hình kinh tế này là một tất yếu khách quan, phù hợp với tiến trình phát triển kinh tế nói chung và kinh tế nông thôn nói riêng. Quan tâm phát triển kinh tế hộ nông dân, chú trọng khai thác triệt để và hợp lý các tiềm năng của hộ như lao động, đấ t đai…, góp phần làm tăng nhanh khối lượng và chất lượng sản phẩm, mở rộng các ngành nghề dịch vụ, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm sẽ góp phần thúc đẩy kinh tế phát triển nhanh hơn. Thực tế đã chứng minh sự tồn tại của kinh tế hộ là một tất yếu, có lúc kinh tế nông hộ được thừa nhận là một đơn vị tổ chức kinh tế cơ sở, tự chủ trong SXNN , có lúc lại phủ nhận nó. Tuy nhiên, nó vẫn tồn tại một cách tự nhiên trong lòng các chế độ xã hội và nó sẽ tồn tại một cách bền vững trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn. 1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1. Sự hình thành và phát triển kinh tế nông hộ ở Việt Nam Sự tồn tại và phát triển hộ gia đình nông dân ở nước ta trải qua nhiều bước thăng trầm gắn liền với những bối cảnh và thời điểm lịch sử nhất định của dân tộc. Từ giữa thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Do sự tác động của CNTB phương tây một số loại hình kinh tế mới xuất hiện: Kinh tế địa chủ, kinh tế phú nông, kinh tế trung nông, kinh tế bần nông… Sau một thời gian dài, kinh tế hộ nông dân có lúc chỉ coi là kinh tế phụ, Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 8 Khoùa luaän toát nghieäp kinh tế cá thể, kinh tế tư nhân không được phủ nhận. Nhưng khi có sự thừa nhận của pháp luật, kinh tế hộ đã được thông qua các Nghị quyết 10 (1988) của Bộ Chính trị, Hội nghị TW 6 khóa VI(1989). Nghị quyết TW 5 khóa VII và Luật đất đai năm 1993. Từ đó, kinh tế hộ nông dân mới được hồi sinh và tiếp tục phát triển để đóng góp tích cực cho sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước. Sự tồn tại và phát triển của kinh tế hộ nông dân được thể hiện qua các giai đoạn sau:  Giai đoạn 1945-1954: Trong thời kì này, chế độ thực dân phong kiến đang thống trị nước ta. Sản xuất nông nghiệp chủ yếu vẫn mang tính chất tự cung tự cấp. Việc trao đổi nông sản chủ yếu là thị trường nông sản ở các địa phương. Nhưng sau ngày trước Việt Nam dân chủ cộng hòa mới ra đời, ngày 19/12/1945, Chính phủ thành lập ủy ban TW phụ trách vấn đề sản xuất. Các ban khuyến nông cũng được phụ trách ở địa phương. Để thực hiện khẩu hiệu: “Không một tất đất bỏ hoang”, ngày 16/11/1945 Bộ kinh tế quốc dân thông tư quy định về việc khai hoang ruộng đất công và ruộng đất tư nhân không trồng trọt hết cho người thiếu ruộng đất trồng trọt để khuyến khích nông dân tăng gia sản xuất, Chính phủ quyết định giảm thuế điền thổ 20% trong cả nước, miễn thuế điền cho những vùng bị tụt lội và cho những người mượn đất sản xuất, ra lệnh cho Nông phố ngân hàng và Bình dân ngân quỹ cho nông dân vay tiền để sản xuất một cách dễ dàng, cử nhiều đoàn cán bộ thú y về nông thôn chống dịch cho trâu bò. Đến năm 1953, các văn bản “Cương lĩnh ruộng đất chính thức của Đảng”, “Luật cải cách ruộng đất của Quốc hội khóa I nước Việt Nam dân chủ cộng hòa”, cuộc “Phát động dân chúng triệt để giảm tô và thực hiện cải cách ruộng đất” được bắt đầu làm thí điểm ở một số địa phương ở miền Bắc. Quần chúng nhân dân càng phấn khởi. Tuy nhiên, do mới làm bước đầu nên công cuộc cải cách ruộng đất trong giai đoạn này chưa phạm sai lầm.  Giai đoạn 1954-1985: Sau cách mạng tháng 8/1945, nông thôn nước ta bước vào giai đoạn mới. Cuộc kháng chiến chống Pháp (1954) thắng lợi, đất nước ta tạm chia thành 2 miền. Đầu năm 1955, do nhiều sức ép và do giáo điều, duy ý chí, quá trình thực hiện nhiều cải cách ruộng đất đã phạm nhiều sai lầm nghiêm trọng, phổ biến, kéo dài nhất là phương thức Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 9 Khoùa luaän toát nghieäp đấu tranh về chủ trương kết hợp chỉnh đốn tổ chức với cải cách ruộng đất. Chính phủ đã phát hiện những sai lầm, nghiêm khắc tự phê bình và kiên quyết sữa sai. Đến năm 1977 “Cương lĩnh ruộng đất” của Đảng về cơ bản đã hoàn thành thắng lợi. Trong thời gian này, giá trị nông nghiệp tăng bình quân 8,1% năm, trong đó trồng trọt tăng 7%. Năng suất lúa bình quân ở miền Bắc tăng từ 12-13 tạ/vụ/năm trước (1945) lên 17 tạ/vụ/năm (1955-1957). Vì vậy, sản xuất lương thực không những đủ cung cấp nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài. Tiếp đến, Đảng và Chính phủ đã đề ra đường lối hợp tác hóa nông nghiệp, đưa nông dân vào con đường làm ăn tập thể. Chỉ thị 221 (8/1960) của Ban Bí Thư TW Đảng khẳng định: “Căn bản hoàn thành HTX miền Bắc”. Như vậy, trong giai đoạn này ở miền Bắc kinh tế nông hộ đã chuyển vào kinh tế HTX và kinh tế các xí nghiệp quốc doanh. Khu vực HTX và tập đoàn sản xuất sử dụng 95% diện tích canh tác và toàn bộ vốn liếng, TLSX của các hộ nông dân, lại được nhà nước đầu tư vốn để sản xuất, thế mà vẫn chưa đảm bảo 50% thu nhập của gia đình lại nhờ vào mảnh đất 5% của kinh tế gia đình để tồn tại mà thôi. Điều đáng nói là chúng ta không thấy rõ ý nghĩa của kinh tế phụ gia đình với đất 5%. Kinh tế phụ của nông dân và xã viên nhưng lại chiếm 45% giá trị sản lượng nông nghiệp, 95% sản lượng chăn nuôi, 93% sản lượng hoa màu và hoa quả. Từ đó một vấn đề về sở hữu, quản lý và phân phối trong mô hình HTX đã được đặt ra. Càng ngày họ càng thấy rõ quyền lợi của mình bị vi phạm, do năng suất kém và do những hạn chế trong mô hình HTX kiểu cũ, lợi ích chỉ rơi vào tay một số kẻ thoái hóa, biến chất. Ở miền Bắc có xu hướng lãng công “chân ngoài dài hơn chân trong “rồi xuất hiện chui khoán. Còn nông dân miền Nam buổi đầu sáng tạo ra tập đoàn sản xuất mềm dẻo hơn HTX, nới lỏng sự quản lý về TLSX, tiến đến yêu cầu đòi lại ruộng đất cũ, đòi trả lại làm ăn cá thể, lập “tổ tự quản”, “ấp tự quản”. Sau ngày miền Nam giải phóng, Đại hội Đảng lần thứ IV (1976) đề ra: “Phát triển toàn diện trồng trọt và chăn nuôi, đẩy mạnh lâm nghiệp, ngư nghiệp theo hướng sản xuất lớn XHCN nhằm sớm bảo đảm đủ lương thực, thực phẩm cho toàn xã hội và có lương thực dự trữ cung cấp nguyên liệu cho nông nghiệp, tăng nhanh nguồn hàng xuất khẩu”. Áp dụng biện pháp này bước đầu đã có sự cải tiến, song nền nông nghiệp vẫn rơi vào tình trạng bế tắc, nền kinh tế vẫn rơi vào khủng hoảng. Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 10 Khoùa luaän toát nghieäp Trước tình hình đó, Đảng ra nghị quyết hội nghị TW 6 khóa IV (9/1979) nhằm điều chỉnh lại chủ trương, chính sách chưa đúng từ trước, khuyến khích phát triển kinh tế hộ gia đình. Năm 1981, Ban bí thư đưa ra Chỉ thị 100 công nhận yêu cầu khoán của nông dân biến khoán chui thành “khoán 100”, nới lỏng việc tập thể hóa tạo điều kiện cho sản xuất nông nghiệp tăng dần trở lại. Có thể nói sự ra đời của Chỉ thị 100 CT/TW, là cái mốc khởi đầu cho quá trình đổi mới từng bước cơ chế quản lý kinh tế nông nghiệp nói chung và cơ chế quản lý HTX nông nghiệp nói riêng.  Giai đoạn từ 1986 đến nay: Trước những sai lầm đã mắc phải, Đảng và Nhà nước ta phải đi tìm lối thoát, làm cho đời sống nông dân được nâng cao và đảm bảo no ấm. Đảng và Nhà nước ta tập trung vào sắp xếp và tổ chức lại sản xuất nông nghiệp, phát huy mọi thành phần kinh tế, đặc biệt khẳng định hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ. Tư tưởng này được thể hiện rõ trong Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị khóa (5/4/1988), Nghị quyết 6 TW khóa VI (3/1989), Nghị quyết 5 khóa VII (6/1993), Luật HTX (4/1996)… Trong đó, Nghị quyết 10 về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp được coi là mốc son quan trọng cho thời kỳ đổi mới toàn diện. Nghị quyết 10 là bước phát triển tất yếu của quá trình đổi mới, chủ trương giao cho nông dân quyền quản lý đối với đất đai và TLSX chính, quyền chủ động lớn hơn trong tổ chức sản xuất, cơ hội lớn hơn để hưởng sản phẩm làm ra. Chính sách đổi mới tạo nên sự thần kỳ năm 1989: sản lượng lương thực tăng lên 21 triệu tấn, Việt Nam xuất khẩu gạo với số lượng 1,4 triệu tấn. Suốt 10 năm sau đó, sản lượng lương thực mỗi năm tăng hơn một triệu tấn. Cho đến năm 2005, nước ta xuất khẩu 5,16 triệu tấn gạo, kim ngạch đạt 1,382 tỷ USD. Đường lối đổi mới trong nông nghiệp trước hết là đổi mới trong sản xuất lúa gạo đã xác lập vị trí số một của kinh tế hộ nông dân ở nông thôn. Hộ nông dân ngày càng được chủ động ra quyết định sản xuất kinh doanh tiêu thụ sản phẩm có sự hỗ trợ vốn, khoa học kỹ thuật của Đảng và Nhà nước. Trong 20 năm vừa qua, Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra các chính sách kinh tế đúng đắn phù hợp với kinh tế thị trường và với yêu cầu hội nhập kinh tế thế giới đã đưa ra các chính sách kinh tế thế giới đã làm cho nền kinh tế nước ta đạt được nhiều Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 11 Khoùa luaän toát nghieäp thành tựu. Năm 2003, đạt khoảng 3 tỷ USD chiếm 15% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Trên thị trường thế giới, Việt Nam trở thành nước xuất khẩu đứng thứ nhất về hạt tiêu (chiếm 13% thị phần thế giới), thứ nhất về cà phê vối (chiếm 40% thị phần cà phê vối), thứ hai về lúa gạo (chiếm 12% thị phần). Tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm sản năm 2005 đạt 5.8 tỷ USD, tăng 29% so với năm 2004. Và càng ngày những mặt hàng này càng tiếp tục khẳng định được vị thế của nông lâm sản Việt Nam. Cũng nhờ đó mà đời sống của người nông dân được cải thiện về mặt vật chất và tinh thần. Và đạt được những thành tựu đó là nhờ chính sách đổi mới trong phát triển nông nghiệp Việt Nam, trong đó có sự đóng góp rất quan trọng của hộ gia đình. Vì thế nông hộ là thành phần không thể thiếu được trong nền kinh tế quốc dân. Nó góp phần công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Do đó, Đảng và Nhà nước ta cần tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện các đường lối, chính sách góp phần tạo ra một nông thôn có sự phát triển bền vững và ổn định để tạo động lực mạnh mẽ cho kinh tế hộ phát triển. 1.2.2. Xu hướng phát triển kinh tế hộ nông dân ở Việt Nam Theo quy luật tất yếu của mọi sự vật hiện tượng thì nhu cầu của con người ngày càng tăng trong khi đó nguồn lực sản xuất thì có giới hạn đặc biệt là đất đai. Vì thế trong cơ chế kinh tế mới, nông nghiệp nông thôn sẽ phải có bước đi mới. Hiện nay ở nông thôn quá trình chuyển quyền sử dụng đất và tích tụ đất đang diễn ra và dần diễn ra ở quy mô càng lớn hơn. Việc tích tụ ruộng đất tạo điều kiện thuận lợi cho việc cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp, tiến tới một nền sản xuất hàng hóa với quy mô lớn. Cùng với xu hướng chung của nền kinh tế nông nghiệp, để khẳng định mình kinh tế nông hộ có thể phát triển theo 2 xu hướng sau: + Xu hướng 1: Một bộ phận nông hộ sẽ trở thành các chủ thể sản xuất kinh doanh độc lập sẵn sàng chuyển từ tự cấp sang sản xuất hàng hóa. Kết quả của quá trình tích tụ ruộng đất sẽ dẫn đến sự hình thành các trang trại nông nghiệp, các trang trại này sẽ có điều kiện đầu tư tiến bộ khoa học, kỹ thuật mới, đầu tư vốn đem lại lợi nhuận cao, đưa nền nông nghiệp nước ta sang một giai đoạn mới. + Xu hướng 2: Một bộ phận nông hộ còn lại sau khi thực hiện quá trình chuyển quyền sử dụng đất, sẽ chuyển lao động sang các ngành nghề phi nông nghiệp, hoặc đi Phan Thò Khieâm - K42B Kinh teá Noâng nghieäp 12