Tài liệu Nghiên cứu tính chất tạo dáng của vải và ứng dụng vào trong công nghiệp may mặc thời trang

^v*V'^M»i»'»'^V'*«P*wV*v»illl» «i ; .„„. .»V B'OCO'NG.rHLTCfNG 7\if^i ? *««j ••••"K:''''T 7'^; A.cr K i.«... v?* i . V V«- «••-' ,V^ i.-. Till? fcf khoa h^c * TM HOll^G AI THi: ••-/Vi|^.s***.*'<*!!MW''**Ms* BO CONG THlTONG TRlTOfNG DAI HOC CONG NGHIEP TP HO CHI MINH HO CHI MINH UNIVERSITY OF INDUSTRY BAO CAO TONG KET KET QUA DE TAI NCKH CAP BO Ten de tai: "Nghien ciiu tinh chat tao dang c^a vai va u-ng dung vao trong cong nghiep may mac thoi trang" Mas6: 106-09 RD Thdi gian: 2009-2010 Chu nhiem de tai: PCS TS V6 Phir(V BO CONG THl/ONG TRUOfNG DAI HOC CONG NGHIEP TP HO CHI MINH • • • Gurnujii Coijnr.d HUI TUV ISO 9001:2000 TUV Rheinland HO CHI MINH UNIVERSITY OF INDUSTRY Cei1No.01100056S90 V_ BAO CAO TONG KET KET QUA DE TAI NCKH CAP B O r Ten de tai: "Nghien ciru tinh chat tao dang cua vai va irng dung vao trong cong nghiep may mac then trang" (Thirc hien theo hop ddng s6 106.09 RD/HD-KHCN ngay 4/3/2009 giua Bo Cong Thuang va tnrong DH Cong Nghiep TPHCM ve viec NCKH va phat trien cong nghe) Mas6: 106-09 RD Thai gian: 2009-2010 Chii nhiem de tai: PGS TS V6 Phir6-c T^n Thu ky khoa hoc: ThS Hoang Ai Thir F \ Thanh pho Ho Chi Minh, nam 2010 M UC L UC • • •^ Q ^^ 'han mo* dau: 1. Ly do chon de tai trang 1 2. NhGng dong gop mai ciia de tai trang 2 3. Tinh hinh nghien cuu ngoai nirac trang 2 4. Tinh hinh nghien cuu trong nuac trang 2 5. Muc tieu nghien cuu cua de tai trang 2 6. Doi tuang va pham vi nghien cuu trang 2 7 Phuong phap nghien cuu trang 3 8. Bo cue ciia de tai trang 3 han noi dung HirONG 1: TONG QUAN VE TINH CHAT CO LY CUA VAI 1.1. XO CELLULOSE trang 4 1.2. trang 8 LEN 1.3. XO VA VAI HOA HOC trang 10 1.4. SOI VA VAI PHA trang 17 1.5. DAC DIEM CHUNG CUA CAC LOAI VAI trang 20 1.6. BAI HOC KINH NGHIEM trang 21 :HU'0NG 2 : PHAN TICH TH^C NGHIEM TINH CHAT TAO DANG CUA VAl 2.1. PHUrONG PHAP KIEM TRA THirC NGHIEM trang 23 2.2. KET QUA TRONG PHAN TICH THlTNGHIEM trang 37 2.3. PHAN TICH THlTNGHIEM TINH CHAT CUA CAC LOAI VAI trang 43 2.4. KHAO SAT NHU CAU TIEU DUNG VA S A N P H A M THCJI T R A N G CHAT LIEU VAI 2.5. NGUYEN N H A N V A C A C MAT TON TAI trang 58 trang 69 :HU^0NG 3 : KET QUA iTNG DUNG TINH C H A T TAO D A N G CUA vAl TRONG CONG NGHIEP MAY MAC THOI TRANG 3.1. DINH HLTdNG MUC TIEU vA XU H U 6 N G PHAT TRIEN trang 71 3.2. KET QUA NGHIEN ClTU TINH C H A T TAO D A N G CUA VAl TRONG THIET trang 71 KEMAU 3.3. THIET KE CAC M A U THCII TRANG trang 74 3.4. KET QUA UNG DUNG MAU THIET KE vAO SAN XUAT CONG NGHIEP trang 89 han ket luan va kien nghi trang 91 ai lieu tham khao trang 92 hu luc a. X DANH MUC BANG - BIEU DO - HINH VE Phan muc Bang 2.1 Danh muc bang - Bieu do - Hinh ve Chieu dai dem theo mat do sgi Bang 2.2 Nguyen lieu thir do ben mau giat a 40"C. 31 Bang 2.3 Thanh phan dung djch va dieu kien thiJ do ben mau giat bang xa phong a 40°C 32 Bang 2.4 Cap do ben mau 33 Bang 2.5 Ky hieu cac loai mau vai 43 Bang 2.6 So sanh goc hoi nhau doc giira cac loai vai 45 Bang 2.7 So sanh goc hoi nhau ngang giua cac loai vai 46 Bang 2.8 Ket qua thu nghiem Bang 2.9 Ket qua khao sat Muc do quan tam cua nguoi tieu dung doi vai san pham may mac thai trang 49 59 Bang 2.10 Ket qua khao sat miic do su dung thuang xuyen cac kieu trang phuc. 60 Bang 2.11 Ket qua khao sat cac loai chat lieu thuang dugc su dung trong may mac thai trang. 62 Bang 2.12 Kdt qua khao sat sir cam nhan ve mijc do thoai mai 63 Bang 2.13 K8t qua khao sat kha nang tao dang ciia mot so loai chit lieu thuang gap 64 Bang 2.14 K§t qua khao sat sir quan tam den cac yeu to ctia chat lieu khi chgn trang phuc 66 f Bang 2.15 F f r Ket qua khao sat cac yeu to tac dong den tao dang trang phuc. Trang 26 67 Bang 2.16 Ket qua khao sat cac yeu to tac dong den tao dang khi sir dung 68 Bieu do 2.1 So sanh goc hoi nhau dgc giira cac loai vai 45 Bieu do 2.2 So sanh goc hoi nhau ngang giira cac loai 46 Bieu do 2.3 Mat do vai 53 Bieu do 2.4 Khoi lugng vai 54 Bieu do 2.5 Goc hoi nhau theo chieu dgc 56 Bieu do 2.6 Goc hoi nhau theo chieu ngang 56 Bieu do 2.7 Sir thay doi kich thuoc sau khi giat 58 Bieu do 2.8 MiJc do quan tam doi vai san pham may mac thai trang 58 Bieu do 2.9 Cac loai trang phuc thuang dugc su dung. 61 Bieu dd 2.10 Cac chat lieu thuang dugc sti dung trong may mac thai trang 62 Hinh 2.1 Xac dinh g6c hoi nhau 29 Hinh 3.1 MauMTROl 75 Hinh 3.2 Cau trijc chi tiet mau MTRO1 76 Hinh 3.3 Mau MTR02 79 Hinh 3.4 Cau tnic chi t\k mlu MTR02 81 Hinh 3.5 Mlu MTR03 86 Hinh 3.6 Ciu trtic chi tidt mau MTR03 87 DE TAI NGHIEN ClTU KHOA HOC CAP BO PHAN Md DAU I. Ly do chon de tai: Ngay nay, xa hoi ngay cang phat trien, nhu cau sir dung san pham thai trang ciia nguai tieu dung ngay cang cao, vi vay su gop mat ciia nhiing nha thiet ke thai trang chuyen nghiep se la dieu kien tot nhat cho cac doanh nghiep Det may Viet Nam tiep can cung nhu luon tao dung nhirng hinh anh mai ve doanh nghiep trong nhan thuc cua nguai tieu dung. Nhung buoi trinh dien thai trang gan day da gay dugc tieng vang va de lai trong long nguai xem nhiing an tugng tot dep va do la tin hieu dang mirng cho sir phat trien cua nganh thiet ke thai trang Viet Nam trong thai gian tai. Truac day, cac doanh nghiep Det may Viet Nam chi dugc xem nhu nhimg nha san xuat gia cong xuat khau cho nuac ngoai, khong chu dong dugc nguon nguyen vat lieu, mau ma. Ngay nay, muon tu khang dinh cho thuang hieu cua doanh nghiep Det may tren thi truang trong chien luge phat trien san pham phai luon tao ra sir khac biet mai trong moi san pham, chat lieu, kieu dang, chat lugng phai dugc nang len tang cao mai, lam thay doi nhiing cam \ 7 '> •\ nhan cua nguai tieu dung bang nhiing san pham thai trang. De lam dugc dieu nay, sir lien ket giiia nha thiet ke thai trang va nha doanh nghiep la het sue can thiet trong chien luge phat trien cua nganh Det may Viet Nam. That vay, trong thiet ke thai trang, ngoai viec sang tao, thiet ke ra cac mau va kieu dang quan ao mai, nha thiet ke con can phai co nhiing hieu biet nhat dinh ve chat lieu vai. nhieu loai vai co chat lugng cao, vira dap ung dugc yeu cau su dung, vua dap ling dugc nhu cau ve thai trang,... Nhu vay, nam dugc chat lieu vai nguai thiet ke se co ca sa de lira chgn loai vai kieu dang, mau sac cho phu hgp voi mau thiet ke de dat dugc gia tri tham my cao, vua dat dugc gia tri su dung trong cugc song. Nganh det may nuac ta hien nay dang doi mat vai tinh trang "Det khong gap May", san pham nganh det rat kho thuyet phuc dugc nganh may chip nhan mua ve de dua vao san xuat. Mot trong nhiing nguyen nhan cua sir bat hgp ly nay la chua co mot chuan nghiem thu thong nhat hay cu the nao chi tiet han v8 chit lugng vai ma nganh may dat ra cho nganh det. Qua de tai nay, ling vai mot kieu dang trang phuc va chuc nang su dung cua no se tim ra dugc mot so tinh chat can thiet cho moi loai vai nhu do ru, do nhau, do cung, do dat, do thim hut nuac, do xii long, do hut bui, do ben mau,... Dua tren nhimg chi tieu dinh lugng tir ket qua ciia de tai nghien cuu nay, co the buac diu tao mot lien kit ve trach nhiem han niia nganh may va nganh det trong nuac de cung nhau phat trien. Tranp 1 DE TAI NGHIEN ClTU KHOA HOC CA? BO 2. NhCrng dong gop moi ciia de tai: Phan tich mot so loai chat lieu anh huong den su tao dang cho san pham thai trang tu do dua ra mot so phuang an cong nghe toi uu, ung dung rong rai trong nganh cong nghe thai trang, nham muc dich nang cao chat lugng san pham hang thai trang, tao moi truang hoat dong sang tao ra nhieu mau ma mai. Do la uac ma ciia bao nhieu nguai trong nganh Det May Thai Trang nham dap ung nhu cau tham my cho toan xa hoi va sanh buac cung cac nuac trong khu vuc va tren the giai. Dua ra mot so chi tieu dinh lugng ve tinh chat vai cho tung dang san pham thai trang, de xuat cac phuang phap kiem tra, nghiem thu nhanh cac mat hang vai cho cac nha thiet ke. 3. Tinh hinh nghien ciru ngoai nuoc: - Mot so nuac da co nhiing nghien cuu ve tinh chat tao dang ciia cac loai vai mang tinh tong hgp nhung chua phu hgp vai dac diem truyen thong dan tgc Viet Nam. - Khai thac cac dac trung cua loai vai tao dang vao thiet ke cac trang phuc cao cap. - Cac yeu cau ve chat lugng vai khac khe, phai san xuat tren day chuyen cong nghiep, tuan thii dung cac qui trinh ma a dieu kien nuac ta chua dap ung dugc. 4. Tinh hinh nghien ciru trong nu-ac: - Mot s6 nha nghien cuu da tien hanh nghien cuu dac trung cua cac loai vai va ung dung trong thiet Vk trang phuc thong dung. Tuy nhien chua co khao sat nao v8 tinh tuang quan giua cac chi tieu chat lugng vai vai chi tieu chat lugng trang phuc a muc do cong nghiep. 5. Muc tieu nghien ciru cua de tai: - Nghien cuu tinh chit tao dang ciia cac loai vai tir thong dung den cao cap dugc ung dung de san xuat trong nuac. - Thi6t kl cac mlu trang phuc thai trang cao cap phii hgp vai tung loai vai. - Xac dinh dugc cac tinh chat can thiet ciia tung loai vai cho tiing loai trang phuc. 6. Doi tu-ong va pham vi nghien ciru: , r '> \ Do dac diem ciia khi hau Viet Nam va dai song phat trien cao, nen de tai tap trung nghien ciiu nhirng loai vai nhap khau va noi dia co nguon goc tir tu nhien nhu: cotton, linen, len, ta tam,... de phan tich Trang 2 DE TAI NGHIEN ClTU KHOA HOC CA? BO Mot so cac loai xa ty nhien nhu xa tong hgp cung co mot so uu the ve do ben ca hgc, hoa hgc, ve dep va dac biet la gia thanh, co kha nang lam cho chat lieu tra nen da dang va phong phii han,... cung dugc nghien ciiu. Hinh thanh cac san pham thai trang nii. 7. Phtfang phap nghien ciru: r r - Phuang phap phan tich he thong, phan tich thong ke. - Phuang phap lich sii, ke thua nhiing thanh qua nghien cuu va tu lieu thong ke. - Phuang phap phan tich thuc nhiem - Phuang phap dieu tra khao sat thuc te. - Phuang phap tham dy, phuang phap chuyen gia. t \ \ y f f f 8. Noi dung bo cue cua de tai: ngoai phan ma dau va ket luan ket cau ciia de tai gom 3 chuang: Chuang 1: Tong quan ve tinh chat ca ly cua vai Chuang 2: Phan tich thur nghiem tinh chat tao dang ciia vai Chuang 3: Ket qua ung dung tinh chat tao dang ciia vai trong cong nghiep may mac thai trang. Phu luc Tai lieu tham khao Trang 3 DE TAI NGHIEN ClTU KHOA HOC CA? BO CHU^ONG 1 TONG QUAN VE TINH CO LY CUA VAI CHAT Vai trong may mac la san pham tao nen tii xa sgi vai cac kieu dan hay det khac nhau, do do noi den tinh chat ciia vai, nguai ta phai xac dinh truac het la tinh chat cua xa sgi tao nen vai do. Tiep do la cau tao ciia vai hay each sap xep lien ket cac xa sgi lai vai nhau cung vai qua trinh xu ly hoan tat chiing, f n / phoi hgp vai cac vat lieu khac de nguai gia cong hay sii dung cuoi ciing c6 dugc nhiing bg quan ao mong muon. Tao dang trang phuc xuat phat tir vat lieu tao nen chiing, trong do cac tinh chat ca hgc, vat ly, hoa hgc ciia xa sgi deu anh huong den ve dep be ngoai ciing nhu kha nang giii dugc ve dep do. Vi vay nghien cuu nay tap trung khao 7 f t sat cac dac trung co ban cua vat lieu det may de tim ra cac yeu to quan trgng nhat tao nen cac dang trang phuc thich hgp cho con nguoi trong tung hoan canh su dung. Hien nay cac loai vat lieu dung cho may mac thuong dugc phan loai theo nguon goc tao nen. Tii thien nhien gom thuc vat hay dong vat thi co xo sgi f r 7 goc cellulose, goc protid. Tir san pham hoa hgc (man-made fibers) co hai nhanh chinh la xo sgi nhan tao (artifical fibers) va xo sgi tong hgp (synthetic fibers). Ngoai ra con co nhihig loai vat lieu tu khoang chat, kim loai ciing nhu tu nhung thanh tuu nghien cuu moi ciia loai nguoi tu cac nguon goc khac... Sau day la cac tinh chat dac trung ciia mot vai loai nguyen lieu xo sgi dung pho bien trong may mac va tro thanh doi tugng nghien ciiu chinh ciia de tai •> / f \ > 7 bao gom: xo cellulose (bong, lanh), len, to nhan tao (viscose), to tong hgp (polyester, polyamide, polyurethane) va cac cau tnic pha trgn giiia chiing. 1.1. XO CELLULOSE r 7 Cellulose la mot hgp chat thien nhien co trong cac sinh the thuc vat. No la chat CO ban tao thanh cac te bao thuc vat trong do co xo det nhu bong, lanh, > 7 f day, gai....Cellulose con la nguyen lieu ban dau de san xuat cac xo nhan tao nhu viscose, acetate.. .ke ca mang nhua, chat deo, son. Do pham vi gioi han ciia de tai nen nguoi nghien cuu chi tap trung tim hieu ve tinh chat co ly ciia xo bong va xo lanh. Day la 2 loai xo dac trung ciia nhom xo cellulose 7 ' Trang 4 DE TAI NGHIEN CUU KHOA HOC CAP BO 1.1.1 Xo' bong (cotton) f t f f La loai xo dung rat pho bien trong nganh det. La tap hgp cac te bao thuc vat hinh dai det, dau tren nhgn khep kin va bj xoan nhieu hon diu duoi, diu duoi dinh lien voi hat. Trong cong nghiep det, sgi bong dugc phan ra thanh nhieu cap tiiy theo do dai, do xoan, do dong nhat, va nhieu chi tieu khac. Bong cao cap co do xoan deu, xo dai, trang non. Xo it xoan hoac xoan khong \ r f f f > •^ y \ f \ f f f r y f f r deu, CO chiia nhieu tap chat co hgc, ngan co nhieu xo chet dugc xep vao loai thu pham. Thanh phan co trong xo bong la cellulose (94-96%). Do chin cua xo bong f f f CO gia tri Ion doi voi chat lugng sgi: do xoan tao su ma sat cao giiia xo voi xo trong sgi, con lugng cellulose cua thanh xo cang day thi xo cang ben. f r r f f Doi voi ky thuat keo sgi, chat lugng xo bong quyet dinh boi 2 yeu to: do dai trung binh ciia xo va do chinh ciia xo. 7 f Bong xo dung keo sgi det vai. Vai bong hiit am tot nen dung may mac lot, may mac mua he, lam khan, do ve sinh, gie lau. Mac vai bong rat hgp ve sinh. f •> y f f f Xo ngan diing de nhoi dem, lam bong y te, san xuat xo nhan tao, chat deo, mang mong, son. Cac tinh chat chu yeu: • Tinh chat vat ly: - Ty trgng: 1,54 g/cm - Do 4m: 8,5%. - Anh huong ciia nhiet: tro nen vang o 120°C va phan hiiy a nhiet dgtrenl50°C. 7 ' - Dac diem chay: chay nhanh, co nggn liia, tro trang, miii khet nhu d6t gily, tilp tuc chay khi ra khoi liia. • Tinh chat co hgc: - Do ben tuong doi (g/tex): kho 25 - 40 g/tex (3-5 g/D), uot tang ~ 10-20%. - Do gian diit: kho 6 - 8%, uot 7 ~ 10%. - Do bin keo: 2800 - 8400 kg/cm^ - Tinh dan h6i: 2% giam 74% phuc h6i, 5% giam 45% phuc hoi. - Chiu anh sang: t6t, nlu de keo dai, bong se vang. • Tinh chat hoa hoc: Trang 5 DE TAI NGHIEN CUU KHOA HOC CAP BO - Anh huong cua axit clohidric (HCl) va sunfliric H2SO4 dac dac pha hiiy xo bong o trang thai lanh, nong, pha hiiy nhanh. 7 f t \ - Anh huong ciia cac chat oxy hoa: nuoc tay javel, H2O2 nong do / 7 7 > ^ thap dung de tay trang va lam sach. Nong do dam dac lam cho vai bong nhanh chong bi hiiy hoai dan den miic do trung hgp giam manh. 7 - f \ Anh huong cua chat kiem/ bazo: X f f • Dung dich kiem loang khong anh huong xau den xo bong ngay ca khi soi. • Kiem dam dac, o nhiet do cao, pha huy xo bong. • Sii dung kiem lam bong vai. Ung dung: Vai cotton sii dung cho may mac hgp ve sinh do hiit am cao, phat sinh tinh dien ma sat it, thich hgp cho hang mac lot, mac mat, quan ao tre em, nguoi gia, trang phuc lao dong, quan dgi... ngoai ra con thich hgp cho do dung sinh ^ 7 ^ f X hoat can hiit am tot nhu ao goi, chan men, khan tay, giay vai,... /^ 7 Nhugc diem ciia vai cotton la chong nhau, de muc do vi sinh vat, kem ben. 1.1.2 Xo* lanh (linen) /• 7 f Tren the gioi, tong san lugng lanh chiem khoang 20-27%. La loai xo manh lay tu than cay lanh, co the keo sgi det dugc vai mong va vua, dung cho may mac, sinh hoat va mot so diing de det vai cong nghiep. Lanh dung trong nganh det la lanh sgi. Cay lanh dugc trong o vung on doi khi hau Im. Lanh n6i tieng the gioi la lanh Bi cho sgi manh, dai, ben. Xo co ban la te bao hinh thoi co thanh day, ranh rat hep, hai dau bop lai va khep kin. Chilu dai trung binh 10-25 mm, he ngang 12-20 ^im, do manh 0.12-0.55 tex. Xo ky thuat dai 40-125 cm va manh 1.5-10 tex. / 7 f 7 Xo lanh co ban co hai dau nhgn, mat cat ngang hinh ngii giac canh khong X 7 ^ ^ ' ^ deu voi ranh hep. O xo tho (dac biet nam tai phan duai than cay), tiet dien hau nhu CO hinh ovan (hinh trai xoan) voi ranh rong hon va det. 7 / > Xo lanh khong co bieu bi thay dugc nhu xo bong. Dieu nay la do no khong tilp xiic true tiep vai khong khi ben nguoi ma o trong than cay. Thanh xo rat day dilu nay giai thich vi sao kho xo lanh khong bi xoan lai nhu xo bong. Trang 6 DE TAI NGHIEN Ciru KHOA HOC CAP BO Cac tinh chat chu yeu: f • Tinh chat vat ly: \ f - Chieu dai xo: 15 den 75 mm. f - Duong kinh xo: 0.015 den 0.025 mm. f - Ty trgng 1,49 den 1,54 tiiy theo do sach. 7 - Ham am: 12%) I f f r - Xo tu nhien co cam giac so rap tay. Sau khi tay trang va giat ke tiep no tro nen mem mai hon nhieu. - Tinh dan nhiet: xo lanh dan nhiet tot nen la chat each nhiet kem. - Tinh chay: chay nhanh voi nggn lua. Tro trang hay hoi anh xam. • Tinh chat co ly: \ •} f - Do ben kho: 40 - 55 g/tex voi xo sau khi de ra tren dat hay co; 50 - 60 g/tex voi xo sau khi ngam nuoc. X f - Do ben uot: tang len 50 den 80% so voi kho (trong nuac). - Do gian dut: khoang 2%. - Mac du do ben cao, lanh kho su dung do kha nang cang gian thap, vi vay tinh dan hoi kem. f • Tinh chat hoa hgc: f - Tac dung ciia axit va bazo giong bong. Axit loang khong anh huong toi lanh. Axit dac lam xo bi phan hiiy, Kiem nong khong anh huong / f f - Tac dung ciia chat oxi hoa va chat khii: giong nhu voi bong, chiing 7 / / ' i t dugc dung de lam chat trang lanh, nhung ciing khong gay ton that nhieu cho vat lieu. - Tac dung ciia dung moi: dung moi clo hoa va dung moi chua oxi khong anh huong toi xo, giong nhu bong. tTng dung 7 I f Lanh dugc dung de keo sgi det vai may mac. Do kha nang hiit thai am tot, vai lanh thuong dugc dung cho hang mac lot, mac mua he, may ao goi, lam 7 vai trai giuong, trai ban, khan an. Ngoai ra, lanh con dung de det vai then trang tri, vai bat va vai buom co xii ly chong tham nuoc va chong muc, lam chi khau giay, 6ng cuu hoa va cac loai day. Nhugc dilm ciia vai lanh chong nhau, de muc do vi sinh vat, khong ben. Trang 7 DE TAI NGHIEN CUU KHOA HOC CAP BO 1.2. LEN f r f Len la long thii hinh thanh boi sy tiet chat cua mot so loai dong vat: cuu, de, lac da ... Chiing co chung ban chat nhu long a dau hay than, nhung khac biet khac biet ve cac phuang dien nhu: - Cau triic vat ly X r f f ^ X , - Ty le cao cua chat beo tiet ra lam tron va trgn vai muoi khoang tu mo hoi hinh thanh hon hgp goi la " mo hoi cuu " f t \ f f f ^ Len dugc san xuat chii yeu bang xen long cuu song, nhat la 6 Uc, Niu f r Zilan va Achentina. Chat lugng len khong hoan toan giong nhau tren mot bg long: len tot hon o suon, vai va co. Mot so loai len thu dugc tir da thii vat da chet hoac bang phuong phap hoa X hgc hoac bang tach co hgc. Can true xo: f 7 X X / Cau triic xo thay doi nhieu theo nguon goc len: X o Chieu dai 30 toi 300 mm. o Duong kinh 0,02 - 0,08 mm. f • Cau tnic vat ly: - Phan chinh ciia xo la thanh xo, no chiem toi 90% so lugng. No dugc bao quanh bing mot lop v6 bao ve ggi la bieu bi. - Thanh xo cau tao tir cac te bao dang xi ga dinh huong theo chieu dai xo va gom cac vi tho protein. - Lop bieu bi g6m cac vay chong len nhau nhu Igp ngoi. Cach thiic f f cau tao nay cua lop v6 bao ve bao dam tinh uon cao cua xo len. No ciing tao cho len kha nang co manh, dugc dimg cho tao ni. • Thanh phin hoa hgc tieu bilu ciia len ty nhien nhu sau: - Keratin (len sach): 33%. - Tap chit ciia long: 26%. - Mo hoi: 28%. - Mo sap: 12%. - Chit khoang: 1%. - Thanh phan nay giai thich vi sao len gia thanh cao khi loai bo mgi chat 7 X ban gom: Trang 8 DE TAI NGHIEN X ClTU KHOA HOC CAP BO X - Mo hoi: hoa tan mot phan trong nuoc. - Mo sap, hoa tan trong dung moi hiiu co (xa phong hoa mo nay kha kho). f r - Chat khoang chu yeu la cac oxit kim loai. /• 7 X , - Chat ban loai bo bang ky thuat hoa hgc (than hoa) hoac bang phuong phap co hgc. Tinh chat cua xo* len - Ti trgng: 1,31. - Hamlm: 18%. - Cam giac so tay de chiu. - Anh huong ciia nhiet: len bj vang tir 100°C tro len trong khong khi kho. No chuyen mau nau tir 120°C va than hoa a khoang 200°C. - Tinh chay: len kho bat lira. X ^ f - Do ben voi anh sang: kha kem, len hoa vang khi phoi nang Mat trai. X / 7 - Do ben dut ciia len kha thap va thay doi theo loai: - Len merino: 3 den 5 g/tex. - Len thuong: 30 g/tex - Do gian diit: 30 den 35% khi kho; 80 din 100%) khi uot (len cang gian tot khi uot). X r - Do ben va do gian co quan he voi nhau va co lien quan den do manh. Nho co do gian. 7 Anh huong ciia nuoc: - Nuoc lanh lam len truang no gioi han. - Nuoc nong (100°C hay hoi) co the lam dut gay lien ket hidro. Neu X f \ dieu nay xay ra kem theo anh huong ciia chat khir, thi cau xistin cQng bi be gly. Mot cau hinh khac co the dugc tao ra cho xa khi lam 7 f lanh (hien tugng nay dugc sii dung de tao nep vinh ciiu). Anh huong ciia axit va bazo: 7 r 7 - Axit va bazo rat loang khong lam ton thuong len ma chi lam truong no. - Tai ndng do trung binh, axit khong tac dong len len nhung bazo co tac dung len xo len. Trang 9 DE TAI X NGHIEN ^ ClTU KHOA HOC CAP BO X - Mo hoi: hoa tan mot phan trong nuoc. - Mo sap, hoa tan trong dung moi hiiu co (xa phong hoa mo nay kha kho). r f - Chat khoang chu yeu la cac oxit kim loai. ^ 7 X > - Chat ban loai bo bang ky thuat hoa hgc (than hoa) hoac bang phuong phap co hgc. Tinh chat ciia xo' len - Ti trgng: 1,31. - Ham am: 18%). - Cam giac so tay de chju. - Anh huong ciia nhiet: len bj vang tir 100°C tro len trong khong khi kho. No chuyen mau nau tir 120°C va than hoa o khoang 200°C. - Tinh chay: len kho bat lira. X f - Do ben voi anh sang: kha kem, len hoa vang khi phoi nang Mat trdi. X / 7 - Do ben diit ciia len kha thap va thay doi theo loai: f - Len merino: 3 den 5 g/tex. - Len thuong: 30 g/tex - Do gian diit: 30 din 35% khi kho; 80 din 100% khi uot (len cang f gian tot khi uot). - Do ben va do gian co quan he voi nhau va co lien quan den do manh. Nho co do gian. 7 Anh huong ciia nuoc: - Nuoc lanh lam len truong no gioi han. - Nuoc nong (100 C hay hoi) co the lam dut gay lien ket hidro. Neu f X y dieu nay xay ra kem theo anh huong cua chat khir, thi cau xistin ciing bj be gay. Mot cau hinh khac co the dugc tao ra cho xa khi lam lanh (hien tugng nay dugc sii dung de tao nep vTnh ciiu). Anh huong ciia axit va bazo: - Axit va bazo rat loang khong lam ton thuong len ma chi lam truong no. - Tai n6ng do trung binh, axit khong tac dong len len nhung bazo co tac dung len xo len. 7 7 Trang 9 f DE TAI NGHIEN CUU KHOA HOC CAP BO X f - Tai nong do cao, bazo va mot so axit (sunfuric va clohidric ) thuy phan protein cua len. 7 f t Anh huong ciia chat oxi hoa va chat khu: - Lien ket xistin se bj gay neu co mat chat khir, nhung phan ling nay CO the dao ngugc nho chat oxi hoa. - Trong moi truang oxi hoa dirt gay nay tro thanh khong hoi phuc dugc. Anh huong cua dung moi: Len khong nhay cam voi cac dung moi him CO chinh, trir nhiing loai be gay lien ket hidro. \. XO v A VAI HOA HOC ^ ^ f r f \ f Tir cuoi the ky 19 den dau the ky 20 voi viec irng dung nhiing thanh tyu i hgc va co khi, mot so san pham xo sgi nhan tao da dugc hinh thanh va it trien tren thj truong nhu: viscose, cuproammonium, acetate, casein... f 7 m 1939 da xuat hien cac loai xo sgi tong hgp khac nhau nhu: polyester, yacrylonotrile... Hien nay, tren thj truong da co hon 100 san pham sgi hoa : khac nhau voi nhiing tinh chat sii dung, phuang phap san xuat va nhiing 1 chat dac thu rieng ciia chiing. Xo hoa hgc dugc chia thanh 2 nhom: Nhom nhan tao (viscose, acetate); Nhom tong hgp (polyamide, polyester, yacrylic, polyolefm,...). f «w 7 ^ Trong thyc te ngay nay xo sgi hoa hgc van khong ngimg phat trien voi mg loai san pham moi dugc hinh thanh nham nang cao hai tinh chat quan ig ciia xo sgi: cuong lye (tenacity), module dan hoi (module). De san xuat K cac loai sgi sau nay, doi hoi can co sy ket hgp tot cua cac qua trinh cong 7 X /• X X f 7 7 / f f e chuan bj, keo sgi va sy ghep hgp cac ky thuat tien tien trong hai phuang p hinh thanh sgi hoa hgc moi nhu phuang phap Crystal liquid spinning va spirming. 1.3.1 Polyamide (nylon) DIU tien vao nam 1935, nha hoa hgc My Carothers cho ra doi mot loai xo 7 f /amide (kieu nylon 6.6) va cho den nam 1939, hang Du Pont moi dua vao xult o quy mo cong nghiep. Trong khi do o Due, Paul Schlack nam 1938 g sang chi ra xo polyamide (kieu nylon 6) va nha may san xuat dau tien o X X ; vao nam 1943 dang sgi filament voi ten ggi la perlon. Roi tir do tro ve , rit nhilu loai xo polyamide Ian lugt ra doi, hinh thanh nen mot hg yamide rat dong diic. Trang 10 DE TAI NGHIEN CiTU KHOA HOC CAP BO Hien nay, xo polyamide chiem vj tri thu 2 trong so cac loai xo sgi tdng hgp ve khoi lugng san xuat tren the gioi. Trong do, xo polyamide 6 chiem 60%, xo polyamide 6.6 chiem 30%, con lai la nhirng xo polyamide khac. Cac tinh chat chii yeu: ^ - > X ^ X ') f Do ben keo, do ben ma sat, do ben uon kha cao. Ben voi vi khuan. It > X / giam ben khi uot (khong qua 20 %). Dan hoi cao. Khoi lugng rieng la 1.14 g/cm^ - Nhugc diem la hut am kem (3.5 - 4.5 %), tuy nhien la loai xo hut Im ' 7 cao nhat trong cac loai xo tong hgp. - Kem ben voi anh sang. - Kem bin nhiet (nong a 130-150°C) khi len din 170-180''C xo se bj mem. - It no trong nuoc gay kho khan cho viec nhugm. X 'W f - Xo de bj tugt khoi sgi vai neu vai det tir sgi staple. - Chju tia tu ngoai kem, chong bi lao hoa (nga sang mau vang va bj cimg gion theo thai gian). - De tich dien ma sat khi gia cong. - Xo polyamide 6 bj tan trong phenol, crezol, axit fomic va tat ca cac X A axit v6 CO CO nong do trung binh tro len. Khong bj tan trong phan Ion dung moi hiru co (nhu dau hoa, benzen, axeton, clorofomo, cacbon tetraclorua,...) chi trir tricloetan. Ung dung Xo polyamide dugc sii dung rong rai de lam san pham dan dung va ky F X f f thuat. Dung nhieu trong nganh det kim, nhat la bit tat. So lugng Ion dimg san xuat vai Igc, vai bao bi, hang det kim, tham, luoi danh ca, day cau, du, day du, day bugc, dai,... •* 7 Uu diem: nylon co dac tinh mem mai va em ai dac biet phu hgp vol vai det f kim. Cucmg lye Ion trong khi khoi lugng rieng nho giiip cac mat hang tro nen mong ma rat ben chac, tuoi thg sii dung cao. Kha nang giir nep sau dinh hinh f 7 nhiet tot, giat mau kho, chong sach vi it lam ban va khong hao nuac giiip giam bot thoi gian trong viec lam sach va lii la. Nhugc diem: mac du de gia cong hon so voi polyester nhung van it dugc sii dung hon so voi polyester do gia ciia polyamide cao. Trang 11 DE TAI NGHIEN ClTU KHOA HOC CAP BO 1.3.2 Polyester Nam 1941, hai nha bac hgc Anh la Whinfield va Dickson phat minh ra xo / f \ polyeste. Den nam 1955, no dugc san xuat quy mo cong nghiep dau tien o Anh voi ten ggi la Terylene. X / f Polyester dugc dieu che tir hai chat co ban la este dimetyl ciia axit terephtalic tiic dimetylterephtalat va ethylene glycol. Nguyen lieu ban dau de dieu che hai chat nay la dau mo. Sau khi trimg ngung dimetylterephtalat va etylene glycol, ta se dugc polyme voi dang cong thiic hoa hgc sau: X / ^ X CH=CH CO-C HO C-COO-(CH2)2-0 H CH-CH f X Viec keo sgi polyester dugc thyc hien nhu doi voi sgi polyamide bang f /^ each nung chay bgt polyme va ep chat nong chay qua mot 16 ciia guong sen vao trong mot buong khi, tai day sgi dong cimg lai va sau do quan thanh 7 X X / X cuon. De cho sgi ben, can keo gian chiing den 400-500% dong thoi voi lam nong. Cac nuoc san xuat sgi polyester voi ten ggi khac nhau nhu terylene (Anh), dacron (My), tetoron, kuraray (Nhat), tergal (Phap), lavxan (Lien Xo cii),... Qua kinh hien vi, ta thay xo polyester rat giong xo polyamide o dang hinh try tron voi be mat tron. Khoi lugng rieng la 1.38 g/cm X •> / "3 r / 7 7 Dac diem cau true: Polyester co cau tnic kieu v6 djnh hinh tinh the. Mach dai phan tii nam gan nhu thang. Cac mac xich co ban dugc noi voi nhau boi f f y lien ket este >C=0. Mat cat ngang co hinh gan nhu tron. Cac tinh chat chu yeu X F f - Chiu nhiet cao. Hien tai no ben nhiet cao nhat so vai tat ca cac loai xo hoa hgc san xuat pho bien, ke ca xo thien nhien. Co the nung nong lau, khong bj giam ben. San pham co the su dyng trong pham vi tii -70°C din +175°C. Chi nong chay o 235°C. - Bin anh sang tot, chi thua xo polyacrylic (chju dugc biic xa hat nhan). - Modun dan h6i cao nhat trong so xo tong hgp, Ion gip 3 Ian so voi modun dan h6i ciia xo polyamide. Boi vay, san pham giii nep dinh hinh rIt lau sau nhieu Ian ngam tam, giat giii. /• 7 / 7 Trang 12 7