Tài liệu Nghiên cứu tiềm năng du lịch văn hóa khmer nam bộ tại trà vinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM NGUYỄN NGỌC DIỆP NGHIÊN CỨU TIỀM NĂNG DU LỊCH VĂN HÓA KHMER NAM BỘ TẠI TRÀ VINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành Mã số ngành: 60340103 TP. HCM - 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM NGUYỄN NGỌC DIỆP NGHIÊN CỨU TIỀM NĂNG DU LỊCH VĂN HÓA KHMER NAM BỘ TẠI TRÀ VINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành Mã số ngành: 60340103 HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HỒ NGỌC PHƯƠNG TP. HCM - 2018 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học: Tiến sĩ Hồ Ngọc Phương (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị và chữ ký) Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 14 tháng 4 năm 2018. Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) TT 1 2 3 4 5 Họ và tên PGS. TS Nguyễn Quyết Thắng TS. Đoàn Liêng Diễm TS. Trần Văn Thông TS. Trần Đức Thuận TS. Nguyễn Thành Long Chức danh Hội đồng Chủ tịch Phản biện 1 Phản biện 2 Ủy viên Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày 27 tháng 4 năm 2018 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: NGUYỄN NGỌC DIỆP Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: 06/10/1989 Nơi sinh: Trà Vinh Chuyên ngành: Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành MSHV: 1641890004 I- Tên đề tài: Nghiên cứu tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh II- Nhiệm vụ và nội dung: Nghiên cứu tiềm năng phát triển du lịch của các thành tố văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh Thực hiện đề tài theo hướng nghiên cứu ứng dụng bằng việc áp dụng phương pháp điều tra khảo sát, tổng hợp tài liệu, tham khảo ý kiến chuyên gia để đánh giá tiềm năng du lịch của đối tượng nghiên cứu. Kết quả đạt được: tiêu chí đánh giá điểm du lịch văn hóa Khmer, đánh giá tiềm năng điểm du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh và giải pháp chiến lược xây dựng thương hiệu “Trà Vinh – du lịch văn hóa xanh”. III- Ngày giao nhiệm vụ: 09/9/2017 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 17/3/2018 V- Cán bộ hướng dẫn: Tiến sĩ Hồ Ngọc Phương CÁN BỘ HƯỚNG DẪN (Họ tên và chữ ký) KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn (Ký và ghi rõ họ tên) ii LỜI CÁM ƠN “Nghiên cứu tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh” là một đề tài rộng và rất cần thiết cho sự phát triển của ngành du lịch tỉnh Trà Vinh. Do vậy, trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã gặp phải một khó khăn. Để vượt qua những khó khăn và hoàn thành đề tài luận văn, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ, hỗ trợ rất nhiệt tình từ thầy Hồ Ngọc Phương – người đã định hướng, góp ý và luôn theo sát quá trình nghiên cứu. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn các chuyên gia: thầy Trần Văn Thông, anh Trần Minh Thanh, chú Thạch Xuân Hoàng, chị Thạch Thị Út Linh, các anh chị và bạn đồng nghiệp đã đóng góp những ý kiến quý báu của mình cho nghiên cứu cũng như cho sự phát triển của du lịch Trà Vinh. Bên cạnh đó, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các bạn đồng nghiệp cùng đơn vị đã sẳn sàng hỗ trợ, chia sẻ công việc để tôi tập trung hơn vào công tác nghiên cứu đề tài. Cuối cùng, tác giả rất cảm ơn quý thầy cô thuộc Khoa Quản trị Nhà hàng – Du lịch và các giảng viên tham gia giảng dạy, cùng tập thể lớp 16SDL11. Nhờ có quý anh, chị mà tác giả đã tích lũy được rất nhiều kiến thức thực tế về nghề nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn và tri ân tất cả quý thầy, anh, chị và bạn bè Học viên thực hiện Luận văn (Ký và ghi rõ họ tên) Nguyễn Ngọc Diệp iii TÓM TẮT Trà Vinh là một tỉnh nhỏ thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long, với sự cộng cư của ba dân tộc anh em Kinh – Khmer và Hoa. Trà Vinh và Sóc Trăng là hai địa phương có đông đồng bào Khmer sinh sống nhất Việt Nam, người Khmer cùng văn hóa của họ đã làm nên nét văn hóa đặc biệt cho vùng đất nơi này. Người dân Khmer Nam bộ nói chung và người Khmer sinh sống tại Trà Vinh nói riêng, trong quá trình cộng cư với các dân tộc có sự giao thoa nhưng vẫn giữ được nét riêng trong sinh hoạt cộng đồng, ẩm thực, lễ hội và nghệ thuật biểu diễn truyền thống. Với các yếu tố văn hóa đặc sắc của người Khmer, tỉnh Trà Vinh đã đưa ra mục tiêu chiến lược và định hướng phát triển du lịch dựa vào văn hóa người Khmer bản địa. Các văn bản pháp luật, hoạt động kêu gọi đầu tư, khảo sát thực địa, tổ chức hội thảo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Trung tâm xúc tiến du lịch tỉnh Trà Vinh cũng đã dần đưa du lịch văn hóa Khmer nói riêng và du lịch Trà Vinh đến gần hơn với các nhà đầu tư trong và ngoài tỉnh. Tuy nhiên, các hoạt động này cho thấy, chỉ có một vài đơn vị cố gắng thực hiện mục tiêu phát triển du lịch, mà chưa có sự thống nhất và đồng tâm cùng làm của các cấp, các đơn vị, người dân và chủ thể văn hóa. Khách du lịch rất thích thú với văn hóa Khmer (đặc biệt là khách nước ngoài), tuy nhiên họ (du khách và đơn vị lữ hành) vẫn chưa tìm được phương tiện, cách thức nào để tiếp cận và sử dụng tối ưu nhất tài nguyên văn hóa này. Mặt khác, Trà Vinh được đánh giá là có tiềm năng du lịch không thua gì các tỉnh lân cận nhưng lượng khách đến và biết về Trà Vinh là rất ít. Văn hóa Khmer cũng đang dần bị mai một do ảnh hưởng của nền kinh tế thị trường, sự thay đổi trong cơ cấu nguồn nhân lực tỉnh nhà. Tất cả đều có một sức ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động duy trì, bảo vệ và tôn tạo nền văn hóa của người Khmer Nam bộ tại Trà Vinh. Sau nhiều sự trăn trở về du lịch Trà Vinh và sản phẩm du lịch văn hóa Khmer Nam bộ của tỉnh nhà, tác giả nhận thấy đề tài “Nghiên cứu tiềm năng văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh”, sẽ là một nghiên cứu mang tính ứng dụng cao cho thực trạng phát triển du lịch của tỉnh Trà Vinh. Phương pháp nghiên cứu chính của tác giả là khảo sát thực địa, phỏng vấn và tham khảo ý kiến chuyên gia (là các cá nhân có nhiều kinh nghiệm, kiến thức và iv thâm niên trong lĩnh vực du lịch). Với phương pháp này, tác giả đã thu nhận và phát triển thêm được nhiều hành động, giải pháp mới cho việc đưa thương hiệu “Trà Vinh – Du lịch văn hóa xanh” đến gần hơn với các đối tượng đã, đang và sẽ tham gia vào hoạt động kinh doanh du lịch tại Trà Vinh. Cụ thể, chương 1 tác giả trình bày Cơ sở lý luận về tiềm năng du lịch văn hóa và văn hóa Khmer Nam bộ, kinh nghiệm làm du lịch văn hóa của các quốc gia trong khu vực và kinh nghiệm của các địa phương có du lịch văn hóa nổi bật ở Việt Nam. Chương 2 của đề tài là Thực trạng và tiềm năng phát triển du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh, nghiên cứu 2 vấn đề chính: thực trạng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh và du lịch tỉnh Trà Vinh; đánh giá tiềm năng du lịch của các thành tố văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh. Tổng hợp nghiên cứu thực tế từ chương 1, 2 cùng với việc tổng hợp ý kiến chuyên gia, chương 3 là những đề xuất giải pháp của tác giả cho sự phát triển du lịch Trà Vinh nói chung và du lịch văn hóa Khmer Nam bộ nói riêng. Kết quả của nghiên cứu, tác giả đưa ra bộ tiêu chí đánh giá điểm du lịch văn hóa Khmer, đánh giá điểm du lịch tiềm năng của du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh, sản phẩm tour du lịch trải nghiệm, kịch bản và tiêu chuẩn tổ chức đêm giao lưu văn nghệ Khmer Nam bộ tại chùa Khmer trên địa bàn tỉnh. Với những sản phẩm du lịch văn hóa Khmer như trên, tác giả mong rằng đề tài “Nghiên cứu tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh” sẽ được tham khảo, ứng dụng vào thực tế kinh doanh du lịch tại Trà Vinh. v ABSTRACT Tra Vinh is a small province in the Mekong Delta, with a population of three Kinh-Khmer and Hoa ethnic groups. Tra Vinh and Soc Trang are the two most populated Khmer communities in Vietnam, the Khmer and their culture have made a special culture for this land. The Khmer people in general and the Khmers living in Tra Vinh in particular, in the process of living with the ethnic groups have the interference but retains its own features in community activities, cuisine, festivals and art. Traditional performance. With the unique cultural elements of the Khmer, Tra Vinh province has set strategic goals and orientations for tourism development based on the culture of the Khmer indigenous. Legal documents, activities calling for investment, field surveys, workshops organized by the Department of Culture, Sports and Tourism, Tourism Promotion Center of Tra Vinh province has gradually brought cultural tourism Khmer in particular and Tra Vinh tourism closer to investors in and outside the province. However, these activities show that only a few units are trying to achieve the objectives of tourism development, but there is no uniformity and unity among all levels, units, people and owners, culture. Travelers are very interested in Khmer culture (especially foreigners), however, they (visitors and travel agencies) have not found the means, the best way to reach and use this cultural resource. On the other hand, Tra Vinh is considered as potential tourist less than neighboring provinces, but the number of visitors and know about Tra Vinh is very little. Khmer culture is also gradually losing influence of the market economy, the change in the structure of human resources in the province. All have a great influence on the maintenance, protection and embellishment of the culture of the Southern Khmer in Tra Vinh. After many concerns about tourism in Tra Vinh province and the cultural tourism products of the province of Khmer, the author found that the topic of "Researching the Southern Khmer cultural potential in Tra Vinh", will be a study highly applicable for tourism development of Tra Vinh. The main research methods of the author are field surveys, interviews and expert consultation (individuals with much experience, knowledge and seniority in the field of tourism). With this vi method, the author has gained and developed many new actions and solutions for bringing the trademark "Tra Vinh - Green tourism tourism" closer to those who have been and will participate. Entering into tourism business in Tra Vinh. Specifically, chapter 1 presents theoretical background on the potential of cultural tourism and cultural Khmer in the South, experiences of cultural tourism of countries in the region and experiences of localities. Cultural highlights in Viet Nam. Chapter 2 of the topic is the current situation and potential development of cultural tourism Khmer Southern in Tra Vinh, researched two main issues: the situation of cultural tourism Southern Khmer in Tra Vinh and tourism in Tra Vinh province; Assess the tourism potential of cultural elements Khmer Southern in Tra Vinh. The practical synthesis of chapters 1 and 2 together with the synthesis of expert opinions, Chapter 3 are recommendations of the authors for the development of tourism in general Tra Vinh and tourism Khmer Southern in particular. As a result of the study, the authors set the criteria for assessing the Khmer cultural tourism sites, assessing the potential tourist destinations of Khmer cultural tourism in Tra Vinh, the experience tours, scenarios and The standard for organizing Khmer night cultural exchanges in Khmer temple in the province. With the Khmer cultural tourism products as mentioned above, the author expects that the topic of "Studying the potential of Khmer cultural tourism in Tra Vinh" will be applied to the practical business of tourism in Tra Vinh. vii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................iii LỜI CÁM ƠN.......................................................................................................................ii TÓM TẮT ............................................................................................................................iii ABSTRACT .......................................................................................................................... v MỤC LỤC .......................................................................................................................... vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................. x DANH SÁCH CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ....................................................................... xi PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................................. 1 2.1. Đối tượng nghiên cứu .............................................................................................. 2 2.2. Phạm vi nghiên cứu: ............................................................................................... 2 3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................ 2 3.1 Mục tiêu chung .......................................................................................................... 2 3. 2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................................ 2 4. Điểm mới của đề tài ......................................................................................................... 2 4.1. Tình hình nghiên cứu trong nước ............................................................................. 2 4.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước. ............................................................................ 4 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................ 4 5.1. Dữ liệu dùng cho nghiên cứu: ................................................................................... 4 5.2. Phương pháp nghiên cứu:: ........................................................................................ 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TIỀM NĂNG DU LỊCH VĂN HÓA VÀ VĂN HÓA KHMER NAM BỘ............................................................................................................... 6 1.1. Cơ sở lý luận về tiềm năng du lịch văn hóa ................................................................ 6 1.1.1. Khái niệm về du lịch và sản phẩm du lịch ........................................................... 6 1.1.2. Khái niệm về tài nguyên du lịch và tiềm năng du lịch ........................................ 7 1.1.3. Du lịch văn hóa và du lịch cộng đồng ................................................................. 7 1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động khai thác tiềm năng văn hóa phục vụ phát triển du lịch........................................................................................................................... 9 1.3. Văn hóa Khmer Nam bộ và hoạt động phát triển du lịch văn hóa Khmer Nam bộ ............................................................................................................................................. 11 1.3.1. Văn hóa Khmer Nam bộ ........................................................................................... 11 1.3.2. Đời sống vật chất................................................................................................. 12 viii 1.3.3. Đời sống tinh thần: ............................................................................................. 14 1.4. Kinh nghiệm khai thác tiềm năng du lịch văn hóa nói chung và văn hóa Khmer nói riêng tại Việt Nam và trong khu vực ......................................................................... 18 1.4.1. Kinh nghiệm khai thác tiềm năng du lịch văn hóa trong khu vực ................... 18 1.4.2. Kinh nghiệm khai thác tiềm năng du lịch văn hóa ở Việt Nam .......... 21 1.5. Kết luận ........................................................................................................................ 24 Chương 2 THỰC TRẠNG VÀ TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA KHMER NAM BỘ TẠI TRÀ VINH................................................................................ 25 2.1. Tổng quan về Trà Vinh và du lịch tỉnh Trà Vinh .................................................... 25 2.1.1. Tổng quan về Trà Vinh....................................................................................... 25 2.1.2. Tổng quan về du lịch tỉnh Trà Vinh .................................................................. 26 2.2. Định hướng trong việc bảo tồn và phát huy văn hóa Khmer Nam bộ của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ..................................................................... 29 2.2.1. Định hướng của Đảng và Nhà nước ................................................................. 29 2.2.2. Định hướng của tỉnh Trà Vinh .......................................................................... 30 2.3. Thực trạng phát triển du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh .................... 31 2.3.1. Môi trường du lịch .............................................................................................. 31 2.3.2. Nguồn nhân lực (năng lực, kinh nghiệm, chuyên môn, tâm huyết với nghề) . 32 2.3.3. Yếu tố Văn hóa cộng đồng.................................................................................. 33 2.4. Các tài nguyên văn hóa Khmer có tiềm năng khai thác du lịch tại Trà Vinh và hiện trạng ............................................................................................................................ 34 2.5. Đánh giá tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh ........................ 38 2.6. Đánh giá các thành tố tiềm năng du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh ................ 41 2.7. Kết luận ........................................................................................................................ 53 Chương 3 CÁC ĐỀ XUẤT ĐỂ PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA KHMER NAM BỘ TẠI TỈNH TRÀ VINH ............................................................................................... 54 3.1. Kết quả thảo luận và ý kiến chuyên gia .................................................................... 54 3.1.1. Du khách ấn tượng và muốn được tìm hiểu nét đặc trưng văn hóa Khmer: ... 54 3.1.2. Tầm quan trọng của các yếu tố tài nguyên văn hóa Khmer có khả năng khai thác và phát triển du lịch tại Trà Vinh,.............................................................................. 54 3.1.3. Mức độ quan trọng của các yếu tố bên trong lẫn bên ngoài đến khả năng phát triển du lịch của tỉnh Trà Vinh .......................................................................................... 55 3.1.4. Để phát triển du lịch dựa vào nền văn hóa Khmer Nam bộ thì Trà Vinh cần thực hiện các nhóm công việc theo thứ tự: ....................................................................... 56 ix 3.1.5. Để phát triển du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh thì địa phương nên kinh doanh du lịch theo hình thức: ................................................................................... 57 3.1.6. Để đánh giá tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh, cần dựa trên những tiêu chí: ............................................................................................................ 57 3.1.7. Để thực hiện tốt nhiệm vụ “xã hội hóa” du lịch văn hóa Khmer Nam bộ, tỉnh Trà Vinh cần chú ý đến các yếu tố: ................................................................................... 58 3.1.8. Ý kiến cho sự phát triển của du lịch tỉnh Trà Vinh nói chung và du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh nói riêng: ...................................................................... 58 3.2. Đề xuất và chiến lược .................................................................................................. 60 3.2.1. Tập trung xây dựng và triển khai phục vụ du khách thí điểm một số sản phẩm du lịch văn hóa Khmer hoàn chỉnh ............................................................. 59 3.2.2. Thực hiện tốt công tác quảng bá hình ảnh người Khmer Nam bộ và sản phẩm du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh .................................................................................. 62 3.2.3. Quy hoạch và thực hiện kế hoạch đầu tư khai thác du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh theo từng giai đoạn cụ thể với sự tham gia của xã hội và chính quyền địa phương ................................................................................................................................ 66 3.2.4. Phân công nhiệm vụ và công việc rõ ràng, cụ thể cho từng nhóm đối tượng697 3.3. Kết luận và Định hướng nghiên cứu tiếp theo ......................................................... 70 KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 74 PHỤ LỤC 1. Phân bố điểm đánh giá các khu du lịch PHỤ LỤC 2. Các chỉ tiêu cơ bản để đánh giá tiềm năng các điểm du lịch văn hóa Khmer PHỤ LỤC 3. Quy chuẩn địa điểm tổ chức giao lưu văn nghệ PHỤ LỤC 4. Kịch bản chương trình giao lưu văn nghệ Khmer PHỤ LỤC 5. Chương trình tour PHỤ LỤC 6. Danh sách chuyên gia PHỤ LỤC 7. Bảng câu hỏi nghiên cứu (tổng hợp) x DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Ý nghĩa UBND Ủy ban Nhân dân TNDL Tài nguyên du lịch WTO Tổ chức du lịch thế giới- World Tourism Organization ETC Ủy ban lữ hành châu Âu PATA Hiệp hội Du lịch Châu Á – Thái Bình Dương xi DANH SÁCH CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Mối quan hệ giữa Tài nguyên du lịch, Tiềm năng du lịch và Sản phẩm du lịch ........................................................................................................................................ 8 Bảng 2.1. Lưu lượng khách đến Trà Vinh 2012 – 2016 .................................................. 26 Bảng 2.2. Cơ cấu doanh thu du lịch 2012 – 2016 ............................................................ 27 Bảng 2.3. Bảng tổng hợp tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh (phương pháp SWOT) ......................................................................................................37 Sơ đồ 2.1. Các yếu tố cơ bản thu hút du khách của điểm đến du lịch........................... 42 Bảng 2.4. Bảng thành tố tiềm năng du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh ...................41 Bảng 2.5. Tổng hợp thành tố các tiềm năng phát triển du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh .......................................................................................................................51 Bảng 3.1. Gói dịch vụ du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh...........................60 Sơ đồ 3.1. Các giai đoạn quảng bá thương hiệu "Du lịch Trà Vinh - trải nghiệm văn hóa xanh"...........................................................................................................................63 Bảng 3.2. Kế hoạch khai thác (thí điểm) điểm tham quan du lịch văn hóa Khmer tại Trà Vinh.............................................................................................................................65 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Theo tiến trình lịch sử Việt Nam của ông cha ta, lưu dân người Việt đã cùng cộng cư với người Hoa, người Chăm cùng người Khmer bản địa để mở cõi, khai khẩn vùng đất phương Nam nay là vùng Đồng bằng sông Cửu Long hay miền Tây Nam bộ. Người dân Khmer Nam bộ thường được so sánh với người Khmer ở Campuchia, nhưng qua những nghiên cứu của các nhà văn hóa học, người Khmer Nam bộ cũng có phong tục tập quán, tính cách tộc người và hình thái văn hóa khác biệt so với người Khmer Campuchia. Người Khmer Nam bộ nói chung và người Khmer Nam bộ sinh sống tại Trà Vinh nói riêng có những nét đẹp trong văn hóa, đã gây ấn tượng mạnh mẽ cho du khách thập phương: trang phục truyền thống, tín ngưỡng Neck-ta, tôn giáo chính Phật giáo Tiều thừa, nghệ thuật biểu diễn hấp dẫn, kiến trúc ngôi chùa độc đáo,… Sóc Trăng từ lâu đã vận dụng những nét đẹp trong văn hóa của người Khmer vào du lịch, được đông đảo khách tham quan trong và ngoài nước yêu thích và tìm đến, mang lại kinh tế cho người dân địa phương. Tỉnh Trà Vinh có vị trí tiếp giáp Sóc Trăng, tài nguyên văn hóa Khmer cũng khá tương đồng nhưng về hoạt động du lịch thì rất yếu và chưa thu hút được khách du lịch. Đây là điều trăn trở lớn cho tác giả trong suốt những năm qua. Với kiến thức và tình cảm của người con Trà Vinh, tác giả nhìn thấy được những tiềm năng từ văn hóa của người Khmer tại Trà Vinh, bản thân mong muốn sẽ làm được một điều gì đó để mang nét đẹp này đến với mọi người, nâng tầm sản phẩm du lịch Trà Vinh, từ đó mang lợi ích đến cho người làm nghề và tiếp bước nghề. Do vậy, tác giả nhận thấy việc thực hiện đề tài “Nghiên cứu tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh” là cần thiết và hữu ích cho sự phát triển trong tương lai của nền du lịch tỉnh nhà. Và qua đây, tác giả rất mong nhận được sự nhận xét và đóng góp ý kiến về đề tài của quý chuyên gia, quý hội đồng để tác giả hoàn thiện hơn các đề tài nghiên cứu trong tương lai. 2 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu chung: Nghiên cứu tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh. 2. 2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về nghiên cứu tiềm năng du lịch. - Đánh giá tiềm năng văn hóa Khmer Nam bộ và đánh giá thực trạng du lịch tại Trà Vinh. - Đề xuất giải pháp để khai thác tiềm năng du lịch Khmer Nam bộ tại tỉnh Trà Vinh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Các thành tố của tài nguyên du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh. - Thực trạng du lịch của tỉnh Trà Vinh và hoạt động du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh. - Các tài nguyên văn hóa Khmer có tiềm năng du lịch và bộ tiêu chí đánh giá điểm du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Không gian nghiên cứu: Địa bàn tỉnh Trà Vinh, đặc biệt là hai địa phương: Thành phố Trà Vinh và huyện Châu Thành. Do các đơn vị hành chính này có đông đồng bào Khmer sinh sống và sở hữu nhiều thành tố tài nguyên văn hóa Khmer có tiềm năng phát triển du lịch. Bên cạnh đó, địa phương đã có một số tài nguyên được đưa vào khai thác và phục vụ khách du lịch. - Thời gian nghiên cứu: 6 tháng từ tháng 9/2017 đến tháng 3/2018. 4. Điểm mới của đề tài 4.1. Tình hình nghiên cứu trong nước Lê Văn Hiệu, (2011), Nghiên cứu giá trị văn hóa dân tộc Khmer tỉnh Sóc Trăng phục vụ cho phát triển du lịch, Luận văn Thạc sĩ Địa lý học, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả giới thiệu giá trị văn hóa của dân tộc Khmer trong phát triển du lịch tỉnh Sóc Trăng. Qua đó, đề tài góp phần định hướng khai thác giá trị văn hóa Khmer trong phát triển du lịch tỉnh Sóc Trăng. 3 Phạm Thị Bích Thủy, (2011), Nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa tỉnh Thái Bình, Luận văn Thạc sĩ Du lịch (Chương trình đào tạo thí điểm), Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Tác giả đánh giá thực trạng khai thác sản phẩm du lịch văn hóa của tỉnh Thái Bình. Trên cơ sở thực trạng, nêu ra những đề xuất góp phần phát triển du lịch văn hóa và bảo tồn di sản văn hóa tỉnh Thái Bình. Mai Thị Huệ (2014), Lễ hội Phật giáo của người Khmer Trà Vinh, Luận văn Thạc sĩ Văn hóa học, Trường Đại học Trà Vinh. Đề tài nghiên cứu tìm hiểu về các lễ hội Phật giáo nhằm làm rõ vai trò, giá trị của các lễ hội Phật giáo trong nền văn hóa của dân tộc Khmer. Thông qua đó cũng chỉ ra được những yếu tố văn hóa truyền thống còn được bảo lưu và những biến đổi trong quá trình cộng cư, giao lưu và tiếp biến văn hóa với các dân tộc. Đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hóa, hiện đại hóa hiện nay. Lưu Thị Sóc Kha, (2014), Chùa Phật giáo Nam tông trong đời sống văn hóa người Khmer Kiên Giang, Luận văn Thạc sĩ Văn hóa học, Trường Đại học Trà Vinh. Tác phẩm đi sâu phân tích, đánh giá vai trò, chức năng của chùa Phật giáo Nam tông trong đời sống văn hoá và xã hội của người Khmer ở Kiên Giang; đề xuất một số giải pháp và kiến nghị cho việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá và xã hội của chùa Phật giáo Nam tông trong cộng đồng người Khmer ở Kiên Giang. Sơn Ngọc Khánh (2015), Sinh hoạt văn hóa cộng đồng của người Khmer trong hoạt động du lịch ở địa bàn thành phố Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh, Luận văn Thạc sĩ Văn hóa học, Trường Đại học Trà Vinh. Nội dung đề tài tập trung khai thác các hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng tiêu biểu của người Khmer gắn với các hoạt động du lịch ở tỉnh Trà Vinh. Qua đó khai thác tiềm năng văn hóa để phát triển du lịch và cuối cùng thông qua du lịch để giới thiệu, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của cộng đồng người Khmer trong quá trình hội nhập hiện nay. Trần Minh Thanh (2016), Giải pháp phát triển du lịch Trà Vinh đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2025, Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Trà Vinh. Đề tài phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động du lịch thời gian qua nhằm xác định được các điểm mạnh, điểm yếu của du lịch Trà Vinh, phân tích phản ứng của ngành du lịch trước các yếu tố tác động của môi trường bên trong, bên ngoài đến sự phát triển của ngành, từ đó chỉ ra những cơ hội và thách thức cho 4 ngành du lịch Trà Vinh; đề xuất những giải pháp để thực hiện các chiến lược này giúp cho ngành du lịch Trà Vinh có hướng đầu tư, quảng bá, tập trung vào những lợi thế hiện có của tỉnh để đạt mục tiêu đến năm 2025. 4.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước: Trên thế giới, đặc biệt là khu vực Châu Âu có khá nhiều đề tài nghiên cứu, sách viết về du lịch văn hóa. Tuy nhiên, các đề tài đều tập trung nghiên cứu hoạt động du lịch văn hóa trường hợp tại một quốc gia, một vùng hoặc một điểm du lịch văn hóa tại quốc gia. Tính đến thời điểm nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ”, tác giả chưa tìm được đề tài nào có cùng đối tượng và mục đích nghiên cứu như đề tài. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Dữ liệu dùng cho nghiên cứu: - Dữ liệu thứ cấp: Số liệu thứ cấp được lấy từ niên giám thống kê; các văn bản Nhà nước; Số liệu của UBND tỉnh Trà Vinh; Số liệu của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh; số liệu từ các nguồn nghiên cứu trên báo, tạp chí và các hội thảo khoa học, … - Dữ liệu sơ cấp: Ý kiến của các chuyên gia có thâm niên và kinh nghiệm trong hoạt động du lịch, giảng dạy về du lịch, quản lý và xúc tiến du lịch. 5.2. Phương pháp nghiên cứu:: 5.2.1. Phương pháp thống kê mô tả và phân tích tổng hợp - Nghiên cứu các tài liệu về văn hóa Khmer Nam bộ. - Chọn lọc những nét văn hóa cơ bản, đặc trưng và có khả năng khai thác du lịch đưa vào phân tích nghiên cứu. - Đánh giá thực trạng phát triển của các mãng văn hóa Khmer Nam bộ trong đời sống sinh hoạt và kinh tế xã hội của người dân tại Trà Vinh. - Thống kê số liệu du khách đến Trà Vinh từ năm 2010 đến nay: số lượt khách lưu trú và doanh thu từ lữ hành. 5.2.2. Phương pháp khảo sát và nghiên cứu thực địa - Nghiên cứu thông tin thực tế của văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh. Từ đó, đánh giá và phân tích SWOT cho các thành tố văn hóa Khmer khi đưa vào khai thác phát triển du lịch, như: lễ hội, chùa Khmer, làng nghề, ẩm thực,… 5 - Khảo sát các thành tố văn hóa Khmer Nam bộ tại các địa phương có đông người dân Khmer sinh sống và có tài nguyên văn hóa Khmer được đưa vào phục vụ khách du lịch: Thành phố Trà Vinh và các huyện Châu Thành, Cầu Kè, Trà Cú, Cầu Ngang. 5.2.3. Phương pháp chuyên gia - Tác giả thiết kế bảng hỏi, thu thập ý kiến đánh giá về tiềm năng du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh của các chuyên gia: nhà khoa học – giảng viên du lịch, đại diện doanh nghiệp lữ hành (điều hành và hướng dẫn viên), đại diện cơ quan quản lý Nhà nước về du lịch (Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch, Ủy ban Nhân dân). - Phân tích ưu – nhược điểm và đánh giá khả năng hấp dẫn khách của tour du lịch văn hóa Khmer Trà Vinh. - Kiểm tra tính phù hợp của các tiêu chí thuộc bộ tiêu chí đánh giá sản phẩm du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh thông qua thực tế đón và phục vụ khách du lịch của các điểm tài nguyên văn hóa Khmer tại thành phố Trà Vinh. 6. Bố cục luận văn Phần mở đầu Phần nội dung Chương 1: Cơ sở lý luận về tiềm năng du lịch văn hóa và văn hóa Khmer Nam bộ. Chương 2: Thực trạng và tiềm năng phát triển du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại Trà Vinh. Chương 3: Các đề xuất khai thác tiềm năng để phát triển du lịch văn hóa Khmer Nam bộ tại tỉnh Trà Vinh. Kết luận