BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MÍNH
VŨ ĐỨC BÌNH
NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA NGUỒN
VỐN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC
ĐẾN TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TẠI CÁC
QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH
VŨ ĐỨC BÌNH
NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CỦA NGUỒN
VỐN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC
ĐẾN TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ TẠI CÁC
QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
MÃ SỐ: 9.34.02.01
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS. TS ĐẶNG VĂN DÂN
TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019
TÓM TẮT
Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA - Official Development Assitant) có
tác động tích cực hay tiêu cực hay không có tác động đến tăng tr ƣởng kinh tế?
Nguồn vốn nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức có đóng vai trò quan trọng trong
việc thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế không? Làm cách nào để thu hút, quản lý và sử
dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức hiệu quả nhất? Đây là những câu hỏi
đặt ra đƣợc rất nhiều nhà nghiên cứu quan tâm và tìm hiểu. Qua nghiên cứu thực tế
ở nhiều quốc gia trên thế giới cho thấy, nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức không
phải luôn có hiệu quả tác động tích cực đến tăng tr ƣởng kinh tế mà đôi khi có
thể mang lại những ảnh hƣởng tiêu cực đến tăng trƣởng kinh tế cũng nh ƣ tác động
xấu làm suy giảm đến nền kinh tế quốc gia nhƣ: quy mô nợ công tăng nhanh, gánh
nặng trả nợ của quốc gia tăng lên, có thể gặp rủi ro liên quan đến biến động lãi suất
và tỷ giá, nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức không đóng góp vào tăng tr ƣởng
kinh tế khi nguồn vốn này đƣa vào đầu tƣ nhƣng không hiệu quả, đầu tƣ tràn lan
và lãng phí, nảy sinh vấn đề tham nhũng, lợi ích nhóm... Nhƣ vậy, nguồn vốn hỗ trợ
phát triển chính thức có thể tác động tích cực hoặc tác động tiêu cực đến tăng
trƣởng kinh tế của một quốc gia. Vì vậy, luận án “Nghiên cứu tác động của nguồn
vốn hỗ trợ phát triển chính thức đến tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát
triển” là sự bổ sung cấp thiết cho các nghiên cứu mang tính thực nghiệm. Luận án
cơ bản đã làm rõ đƣợc những vấn đề có tính lý luận về nguồn vốn ODA và tăng
trƣởng kinh tế, cũng nhƣ cơ sở lý thuyết về mối quan hệ giữa nguồn vốn ODA và
tăng trƣởng kinh tế. Kết quả nghiên cứu chứng minh đƣợc nguồn vốn hỗ trợ phát
triển chính thức tác động tích cực đến tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát
triển, bên cạnh đó nghiên cứu cũng chỉ ra nhân tố chất l ƣợng quản trị công và nhân
tố khả năng hấp thụ của nƣớc tiếp nhận có ảnh hƣởng đáng kể đến hiệu quả hấp thụ
nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức. Qua đó, luận án đƣa ra các kiến nghị về mặt
chính sách nhằm nâng cao hiệu quả thu hút, quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA
góp phần thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển nói chung và
Việt Nam nói riêng.
LỜI CÁM ƠN
Đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy PGS.TS.Đặng Văn Dân
đã trực tiếp hƣớng dẫn tận tình và giúp đỡ tôi thực hiện hoàn thành tốt luận án tiến
sĩ này.
Tôi vô cùng biết ơn các Thầy Cô trƣờng Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí
Minh đã truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt thời gian tôi học tập,
nghiên cứu tại trƣờng.
Tôi xin trân trọng cám ơn Khoa sau đại học – Trƣờng Đại học Ngân hàng
TP. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện tốt nhất giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và
hoàn thành luận án tiến sĩ này.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cám ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè và đồng nghiệp
đã hỗ trợ, ủng hộ và động viên tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực
hiện luận án tiến sĩ này.
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng luận án tiến sĩ này chƣa từng đ ƣợc trình nộp để lấy
học vị tiến sĩ tại bất cứ một trƣờng đại học nào. Luận án này là công trình nghiên
cứu của riêng tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, minh chứng rõ ràng, trong
đó không có các nội dung đã đƣợc công bố trƣớc đây hoặc các nội dung do ng ƣời
khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn đƣợc dẫn nguồn đầy đủ trong luận án tiến sĩ.
Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan của tôi.
Ngƣời cam đoan
Tác giả
Vũ Đức Bình
MỤC LỤC
Danh mục bảng và hình
Danh mục từ viết tắt
MỞ ĐẦU..........................................................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của luận án....................................................................................................................1
2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu........................................................................................................2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu...................................................................................................4
4. Phƣơng pháp nghiên cứu.....................................................................................................................4
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án..................................................................................6
6. Cấu trúc của luận án...............................................................................................................................7
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGUỒN VỐN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN
CHÍNH THỨC VÀ TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ................................................................10
1.1 Cơ sở lý luận về nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức.........................................10
1.1.1 Khái niệm nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức...........................................10
1.1.2 Phân loại nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức..............................................12
1.1.2.1 Theo tính chất cung cấp vốn của nguồn vốn hỗ trợ phát triển
chính thức..........................................................................................................................12
1.1.2.2 Theo nhà tài trợ cung cấp vốn của nguồn vốn hỗ trợ phát triển
chính thức..........................................................................................................................13
1.1.2.3 Theo điều khoản, điều kiện của nguồn vốn hỗ trợ phát triển
chính thức..........................................................................................................................13
1.1.2.4 Theo hình thức cung cấp vốn của nguồn vốn hỗ trợ phát triển
chính thức..........................................................................................................................13
1.1.3 Tính hai mặt của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức..............................15
1.1.3.1 Những thuận lợi và lợi ích khi sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát
triển chính thức...............................................................................................................15
1.1.3.2 Những hạn chế và rủi ro tiềm ẩn khi sử dụng nguồn vốn hỗ trợ
phát triển chính thức17
1.1.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức..........19
1.1.4.1 Mức độ quản trị công của Chính phủ....................................................19
1.1.4.2 Điều kiện và năng lực hấp thụ vốn của quốc gia.............................21
1.1.4.3 Mức độ quản trị tham nhũng của Chính phủ ...................................22
1.2 Cơ sở lý luận về tăng trƣởng kinh tế....................................................................................25
1.2.1 Khái niệm tăng trƣởng kinh tế...................................................................................25
1.2.2 Đo lƣờng tăng trƣởng kinh tế....................................................................................26
1.2.3 Các nhân tố kinh tế tác động đến tăng trƣởng kinh tế....................................27
1.2.3.1 Các nhân tố kinh tế tác động đến tăng trƣởng kinh tế từ phía
tổng cung...........................................................................................................................28
1.2.3.2 Các nhân tố kinh tế tác động đến tăng trƣởng kinh tế từ phía
tổng cầu..............................................................................................................................29
1.3 Cơ sở lý thuyết về tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức đến
tăng trƣởng kinh tế................................................................................................................................30
1.3.1 Mô hình Harrod-Domar.................................................................................................30
1.3.2 Mô hình hai khoảng cách (two gap model)..........................................................31
1.3.3 Mô hình tăng trƣởng tân cổ điển (neoclassical models)................................33
1.3.4 Mô hình tăng trƣởng nội sinh (endogenous growth models).......................33
1.4 Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của nguồn vốn hỗ trợ
phát triển chính thức đến tăng trƣởng kinh tế.......................................................................35
1.4.1 Nghiên cứu nƣớc ngoài.................................................................................................35
1.4.1.1 Các nghiên cứu thực nghiệm chứng minh nguồn vốn hỗ trợ
phát triển chính thức có tác động tích cực đến tăng trƣởng kinh tế
35
1.4.1.2 Các nghiên cứu thực nghiệm chứng minh nguồn vốn hỗ trợ
phát triển chính thức tác động tiêu cực hoặc không tác động đến tăng
trƣởng kinh tế
38
1.4.1.3 Các nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hƣởng đến
nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức
42
1.4.2 Nghiên cứu trong nƣớc.................................................................................................48
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1......................................................................................................................57
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ NGUỒN VỐN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN
CHÍNH THỨC VÀ TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ................................................................58
2.1 Thực trạng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức và tăng trƣởng kinh tế
tại các quốc gia đang phát triển.......................................................................................................58
2.1.1 Thực trạng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức tại các quốc gia đang
phát triển...........................................................................................................................................58
2.1.2 Thực trạng tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức đến
tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển...................................................61
2.2 Thực trạng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức và tăng trƣởng kinh tế
tại Việt Nam................................................................................................................................................63
2.2.1 Thực trạng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức tại Việt Nam..............63
2.2.2 Thực trạng tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức đến
tăng trƣởng kinh tế tại Việt Nam..........................................................................................71
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2......................................................................................................................74
CHƢƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...............................75
3.1 Quy trình nghiên cứu.....................................................................................................................76
3.2 Mô hình nghiên cứu thực nghiệm...........................................................................................77
3.2.1 Lý giải lựa chọn các biến đƣa vào mô hình nghiên cứu................................77
3.2.2 Mô hình nghiên cứu........................................................................................................78
3.3 Giả thuyết và kỳ vọng về dấu của các biến trong mô hình nghiên cứu.............83
3.4 Dữ liệu nghiên cứu...........................................................................................................................85
3.5 Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................................................88
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3......................................................................................................................94
CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................................95
4.1 Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu và tƣơng quan giữa các biến............................95
4.2 Nghiên cứu thực nghiệm tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính
thức (ODA) đến tăng trƣởng kinh tế...........................................................................................98
4.2.1 Kết quả hồi quy tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức
đến tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển...........................................98
4.2.2 Kết quả hồi quy tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức
đến tăng trƣởng kinh tế trong trƣờng hợp tại Việt Nam........................................103
4.2.3 Kết quả hồi quy tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức
đến tăng trƣởng kinh tế dạng phi tuyến..........................................................................106
4.3 Nghiên cứu thực nghiệm tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng
kinh tế trong điều kiện chất lƣợng quản trị công, khả năng hấp thụ vốn và chất
lƣợng quản trị tham nhũng............................................................................................................108
4.3.1 Kết quả hồi quy tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế
trong điều kiện chất lƣợng quản trị công của các quốc gia đang phát triển... 109
4.3.2 Kết quả hồi quy tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế
trong điều kiện chất lƣợng quản trị công và khả năng hấp thụ vốn của các
quốc gia đang phát triển.........................................................................................................110
4.3.3 Kết quả hồi quy tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế
trong điều kiện chất lƣợng quản trị tham nhũng của các quốc gia đang phát
triển..................................................................................................................................................112
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4....................................................................................................................115
CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ NGUỒN
VỐN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN CHÍNH THỨC GÓP PHẦN THÚC ĐẨY
TĂNG TRƢỞNG KINH TẾ..........................................................................................................116
5.1 Các phát hiện chính của nghiên cứu..................................................................................116
5.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức góp
phần thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển.....................118
5.2.1 Giải pháp nâng cao chất lƣợng quản trị công trong hoạt động quản lý và
sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức.........................................................118
5.2.2 Giải pháp nâng cao khả năng hấp thụ vốn của nƣớc tiếp nhận nguồn
vốn hỗ trợ phát triển chính thức..........................................................................................118
5.2.3 Giải pháp nâng cao chất lƣợng quản trị tham nhũng trong hoạt động
quản lý và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức..................................119
5.3 Giải pháp nâng cao hiệu quả nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức góp
phần thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế trƣờng hợp tại Việt Nam...................................120
5.3.1 Nhóm giải pháp về kinh tế vĩ mô...........................................................................120
5.3.1.1 Xây dựng chiến lƣợc nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức
phù hợp nhằm duy trì vai trò động lực cho tăng trƣởng kinh tế
120
5.3.1.2 Thu hút, quản lý và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính
thức trong điều kiện chạm ngƣỡng nợ công và nợ nƣớc ngoài 122
5.3.1.3 Đổi mới phƣơng thức bổ sung vốn đối ứng cho các chƣơng
trình, dự án ODA nhằm cân đối ngân sách nhà nƣớc
124
5.3.1.4 Cải thiện chất lƣợng các yếu tố nguồn lực của tăng trƣởng
kinh tế125
5.3.2 Nhóm giải pháp về tổ chức và thực hiện chƣơng trình, dự án ODA.....127
5.3.2.1 Hoàn thiện khuôn khổ thể chế, chính sách liên quan đến nguồn
vốn hỗ trợ phát triển chính thức
127
5.3.2.2 Đẩy nhanh tiến độ giải ngân đối với các chƣơng trình, dự án
sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức 128
5.3.2.3 Phát triển cơ chế phối hợp hài hòa liên quan đến nguồn vốn hỗ
trợ phát triển chính thức giữa Chính phủ và nhà tài trợ 129
5.3.2.4 Cải tiến cơ chế đấu thầu, thẩm định và phê duyệt các chƣơng
trình, dự án ODA
130
5.3.2.5 Tăng cƣờng hoạt động giám sát và đánh giá các chƣơng trình, dự
án ODA.. ........................................................................................ 132
5.3.2.6 Nâng cao năng lực quản lý và tổ chức ban quản lý dự án ...... 134
5.4 Một số kiến nghị với Chính phủ và các nhà tài trợ ........................................ 135
5.4.1 Kiến nghị với Chính phủ ....................................................................... 135
5.4.2 Kiến nghị với các Nhà tài trợ ................................................................ 137
5.5 Hạn chế và hƣớng nghiên cứu tiếp theo ......................................................... 138
KẾT LUẬN CHƢƠNG 5 .......................................................................................... 139
Tài liệu tham khảo
Phụ lục
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Tổng hợp các nghiên cứu thực nghiệm trƣớc đây liên quan đến đề tài.......55
Bảng 2.1. Lƣợng vốn ODA cam kết, ký kết và giải ngân trong giai đoạn trong giai
đoạn 1993-2016...........................................................................................................................................64
Bảng 2.2. Các văn bản pháp lý về quản lý nguồn vốn ODA tại Việt Nam......................65
Bảng 3.1 Tóm tắt nguồn thu thập dữ liệu các biến trong mô hình nghiên cứu..............77
Bảng 3.2 Tóm tắt kỳ vọng về dấu của các biến trong mô hình nghiên cứu.....................84
Bảng 4.1 Thống kê mô tả........................................................................................................................96
Bảng 4.2 Ma trận hệ số tƣơng quan..................................................................................................97
Bảng 4.3 Kết quả kiểm định đa cộng tuyến....................................................................................98
Bảng 4.4 Tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia
đang phát triển cho mẫu tổng thể........................................................................................................99
Bảng 4.5 Kết quả kiểm định Hausman và các kiểm định khác.............................................99
Bảng 4.6 Tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia
đang phát triển cho từng nhóm mẫu................................................................................................102
Bảng 4.7 Tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế trƣờng hợp tại Việt
Nam................................................................................................................................................................104
Bảng 4.8 Kết quả kiểm định Hausman và các kiểm định khác...........................................105
Bảng 4.9 Tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia
đang phát triển dạng phi tuyến...........................................................................................................107
Bảng 4.10 Tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế trong điều kiện
chất lƣợng quản trị công của các quốc gia đang phát triển ....................................... 109
Bảng 4.11 Tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế trong điều kiện
chất lƣợng quản trị công và khả năng hấp thụ vốn của các quốc gia đang phát
triển ............................................................................................ 111
Bảng 4.12 Tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế trong điều kiện
chất lƣợng quản trị tham nhũng của các quốc gia đang phát triển ............................ 113
Bảng 5.1 Chỉ tiêu về nợ công và nợ nƣớc ngoài của Việt Nam trong giai đoạn 20112015 ........................................................................................................................... 122
DANH MỤC HÌNH
Hình 2.1. Cam kết và giải ngân vốn ODA tại các quốc gia đang phát triển trong giai
đoạn 1996-2016 .......................................................................................................... 59
Hình 2.2. ODA ký kết theo ngành và lĩnh vực tại các quốc gia đang phát triển giai
đoạn 1996-2016 .......................................................................................................... 60
Hình 2.3. Tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển trong giai đoạn 19962016 ............................................................................................................................. 61
Hình 2.4. Biến động tăng trƣởng kinh tế và nguồn vốn ODA tại các quốc gia đang
phát triển giai đoạn 1996-2016 .................................................................................. 62
Hình 2.5. Cơ cấu vốn ODA đã ký kết theo nhà tài trợ giai đoạn 2011-2016 ............. 65
Hình 2.6. Ký kết và giải ngân vốn ODA giai đoạn 1993-2016 ................................. 67
Hình 2.7. Biến động GDP và ODA của Việt Nam giai đoạn 1993-2016 .................. 71
Hình 2.8. Biến động GDP, vốn đầu tƣ toàn xã hội và vốn ODA ............................... 72
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
ADB
Ngân hàng Phát triển châu Á
AFD
Cơ quan phát triển Pháp
AFTA
Khu vực mậu dịch tự do ASEAN
APEC
Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dƣơng
ASEAN
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
ASEM
Diễn đàn hợp tác Á-Âu
CEPT
Chƣơng trình thuế quan ƣu đãi
CG
Nhóm tƣ vấn các nhà tài trợ
CPI
Chỉ số nhận thức tham nhũng
DAC
Uỷ ban Hỗ trợ phát triển
EIB
Ngân hàng đầu tƣ Châu Âu
EU
Cộng đồng Châu Âu
FDI
Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài
FEM
Mô hình tác động cố định
FII
Đầu tƣ gián tiếp nƣớc ngoài
GDP
Tổng sản phẩm quốc nội
GII
Chỉ số liêm chính toàn cầu
GLS
Phƣơng pháp bình phƣơng nhỏ nhất tổng quát
GMM
Phƣơng pháp moment tổng quát
GNI
Tổng thu nhập quốc dân
GNP
Tổng sản phẩm quốc dân
GO
Tổng giá trị sản xuất
HDI
Chỉ số phát triển con ngƣời
ICRG
Tổ chức Hƣớng dẫn Quốc tế về Rủi ro Quốc gia
ICOR
Tỷ lệ gia tăng giữa vốn – sản lƣợng đầu ra
IMF
Quỹ tiền tệ quốc tế
JBIC
Ngân hàng hợp tác quốc tế Nhật Bản
JICA
Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản
KEXIM
Ngân hàng xuất nhập khẩu Hàn Quốc
KFW
Ngân hàng tái thiết Đức
LMDG
Các nhà tài trợ đồng chính kiến
LSDV
Phƣơng pháp bình phƣơng nhỏ nhất với biến giả
MIC
Quốc gia đang phát triển thu nhập trung bình
MPI
Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ
NI
Thu nhập quốc dân
ODA
Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức
ODF
Tài chính phát triển chính thức
OLS
Phƣơng pháp bình phƣơng nhỏ nhất
OECD
Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế
PEFA
Chi tiêu công
PPP
Hình thức đối tác công tƣ
REM
Mô hình tác động ngẫu nhiên
TFP
Năng suất nhân tố tổng hợp
TTP
Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dƣơng
UN
Tổ chức Liên Hợp Quốc
UNDP
Chƣơng trình phát triển Liên Hiệp Quốc
USAID
Cơ quan phát triển quốc tế của Hoa Kỳ
VDPF
Diễn đàn đối tác phát triển Việt Nam
WB
Ngân hàng Thế giới
WDI
Bộ chỉ số phát triển thế giới
WGI
Chỉ số quản trị toàn cầu
WHO
Tổ chức Y tế Thế giới
WTO
Tổ chức thƣơng mại Thế giới
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của luận án
Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức có tác động tích cực hay tác động tiêu
cực hay không có tác động đến tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển?
Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức đóng vai trò quan trọng nhƣ thế nào trong
việc thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế? Làm cách nào để thu hút, quản lý và sử dụng
nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức đạt hiệu quả nhất? Đây là những câu hỏi lớn
đặt ra thu hút đƣợc rất nhiều nhà nghiên cứu khoa học quan tâm và tìm hiểu. Nguồn
vốn hỗ trợ phát triển chính thức là một nguồn lực tài chính luôn đ ƣợc Chính phủ ở
các quốc gia trên thế giới đặc biệt chú trọng quan tâm. Đối với các quốc gia đang
phát triển nói chung và quốc gia Việt Nam nói riêng thì nguồn vốn hỗ trợ phát triển
chính thức đƣợc xem là một trong những nguồn tài chính góp phần rất lớn trong
công cuộc đổi mới và phát triển đất nƣớc. Thông qua việc cung cấp vốn để xây
dựng các công trình cơ sở hạ tầng, cải thiện các điều kiện xã hội, nguồn vốn hỗ trợ
phát triển chính thức (ODA) giữ vai trò đặc biệt trong hỗ trợ cải thiện hệ thống hạ
tầng kinh tế - xã hội, tạo ra nguồn lực cần thiết để tài trợ cho các ch ƣơng trình trọng
điểm quốc gia nhƣ: giao thông, y tế sức khỏe, môi trƣờng, giáo dục, phát triển nông
nghiệp, nông thôn, xóa đói giảm nghèo…
Tuy nhiên, qua nghiên cứu thực tế ở nhiều quốc gia tiếp nhận nguồn vốn
ODA trên thế giới cho thấy nguồn vốn ODA không phải luôn đạt hiệu quả và có tác
động tích cực đến tăng trƣởng kinh tế mà đôi khi có thể mang lại những tác động
tiêu cực đến tăng trƣởng kinh tế cũng nhƣ tác động xấu làm suy giảm đến nền kinh
tế quốc gia nhƣ: quy mô nợ công tăng nhanh, gánh nặng trả nợ của quốc gia tăng
lên, quốc gia tiếp nhận vốn ODA có thể gặp rủi ro liên quan đến biến động lãi suất
và tỷ giá, nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức không đóng góp vào tăng tr ƣởng
kinh tế khi nguồn vốn này đƣa vào đầu tƣ nhƣng không mang lại hiệu quả, đầu t ƣ
tràn lan và lãng phí, nảy sinh vấn đề tiêu cực, tham nhũng, lợi ích nhóm...
Năm 1999, tổ chức Ngân hàng Thế giới cũng từng đƣa ra nhận định trong một báo
2
cáo đánh giá về nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính đó là: “Nguồn vốn hỗ trợ phát
triển chính thức đôi khi rất thành công, nhƣng đôi khi lại thất bại hoàn toàn”. Nh ƣ
vậy, nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức có thể tác động tích cực hoặc tác động
tiêu cực đến tăng trƣởng kinh tế tại quốc gia tiếp nhận nguồn vốn này. Điều này
càng cho thấy ý nghĩa tầm quan trọng của sự cần thiết cần có một công trình nghiên
cứu khoa học thấu đáo rõ ràng về tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính
thức đến tăng trƣởng kinh tế.
Việc nghiên cứu đề tài này là một yêu cầu cấp bách, là vấn đề kinh tế - xã hội
mang tính thực tiễn cao, mang tính cấp thiết của việc nghiên cứu. Vì vậy, luận án
“Nghiên cứu tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức đến tăng
trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển” là sự bổ sung cấp thiết cho các
nghiên cứu mang tính thực nghiệm hiện nay.
2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu tổng quát của luận án là nhằm đánh giá tác động của nguồn vốn hỗ trợ
phát triển chính thức đến tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển, bên cạnh
đó xem xét nguồn vốn ODA có tác động nh ƣ thế nào đến tăng tr ƣởng kinh tế trong
điều kiện chất lƣợng quản trị công, khả năng hấp thụ vốn và chất l ƣợng quản trị tham
nhũng của các quốc gia đang phát triển. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu tìm đ ƣợc, luận
án đƣa ra các giải pháp phù hợp đối với nguồn vốn này góp phần thúc đẩy tăng tr ƣởng
kinh tế tại các quốc gia đang phát triển trong đó có Việt Nam.
Căn cứ vào mục tiêu tổng quát đã đƣợc xác định, mục tiêu nghiên cứu cụ thể
của luận án bao gồm:
(i) Đo lƣờng chiều hƣớng tác động và mức độ tác động của nguồn vốn hỗ trợ
phát triển chính thức đến tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển.
3
(ii) Khảo sát khả năng tồn tại mối quan hệ phi tuyến giữa nguồn vốn ODA và
tăng trƣởng kinh tế tại các quốc gia này.
(iii) So sánh sự thay đổi của tác động nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh
tế giữa Việt Nam và tại các quốc gia đang phát triển khác.
(iv) Nghiên cứu tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế trong
điều kiện chất lƣợng quản trị công của các quốc gia đang phát triển.
(v) Nghiên cứu tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế trong
điều kiện khả năng hấp thụ vốn của các quốc gia đang phát triển.
(vi) Nghiên cứu tác động của nguồn vốn ODA đến tăng trƣởng kinh tế trong
điều kiện chất lƣợng quản trị tham nhũng của các quốc gia đang phát triển.
Câu hỏi nghiên cứu
Để thực hiện đƣợc các mục tiêu nghiên cứu cụ thể trên, nội dung của luận án
phải trả lời đƣợc các câu hỏi nghiên cứu sau đây:
Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức có tác động đến tăng tr ƣởng kinh tế
hay không? Nếu có thì nguồn vốn này tác động đến tăng trƣởng kinh tế theo
chiều hƣớng nào? Mức độ tác động nhƣ thế nào?
Liệu có tồn tại mối quan hệ phi tuyến giữa nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính
thức và tăng trƣởng kinh tế hay không?
Có sự khác biệt nào về tác động của nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức
đến tăng trƣởng kinh tế giữa Việt Nam và tại các quốc gia đang phát triển
khác?
Trong điều kiện chất lƣợng quản trị công của các quốc gia đang phát triển,
nguồn vốn ODA có tác động nhƣ thế nào đến tăng trƣởng kinh tế?
- Xem thêm -