Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu sàng lọc các chất có hoạt tính sinh học theo định hướng kháng sinh, g...

Tài liệu Nghiên cứu sàng lọc các chất có hoạt tính sinh học theo định hướng kháng sinh, gây độc tế bào và chống ôxy hoá từ sinh vật biển nhằm tạo các sản phẩm có giá trị dược dụng (full)

.PDF
865
213
122

Mô tả:

Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ch−¬ng tr×nh KH&CN BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ-x· héi, m· sè kc.09/06-10 B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ò tµi “Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m t¹o c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông” M· sè: KC.09.09/06-10 Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS Ch©u V¨n Minh C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam 7388 02/6/2009 Hµ Néi, 5 n¨m 2009 Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ch−¬ng tr×nh KH&CN BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ-x· héi, m· sè kc.09/06-10 B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ò tµi “Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m t¹o c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông” M· sè: KC.09.09/06-10 C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam Ch©u V¨n Minh - Chñ nhiÖm ®Ò tµi Phan V¨n KiÖm - Th− ký ®Ò tµi, Lª Mai H−¬ng, Ph¹m Quèc Long, Hoµng Thanh H−¬ng, NguyÔn Minh Hµ, §ç C«ng Thung, Tèng Kim ThuÇn, NguyÔn Huy Nam, Tr−¬ng H−¬ng Lan, §Æng DiÔm Hång, §oµn Th¸i H−ng. Hµ Néi, 5 n¨m 2009 Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ ch−¬ng tr×nh KH&CN BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ-x· héi, m· sè kc.09/06-10 Tªn ®Ò tµi: “Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m t¹o c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông” M· sè: KC.09.09/06-10 Kinh phÝ ®−îc cÊp (triÖu): 4,200 Thêi gian thùc hiÖn: 1/2006-12/2008 Ngµy th¸ng n¨m 2009 Thñ tr−ëng c¬ quan chñ tr× ®Ò tµi Ngµy th¸ng n¨m 2009 Chñ nhiÖm ®Ò tµi GS.TS Ch©u V¨n Minh Ngµy ®¸nh gi¸ nghiÖm thu cÊp Nhµ n−íc: Ngµy 19 th¸ng 05 n¨m 2009 KÕt luËn chung: §¹t lo¹i XuÊt s¾c C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi Ngµy th¸ng n¨m 2009 bé khoa häc vµ c«ng nghÖ Chñ tÞch héi ®ång nghiÖm Ch−¬ng tr×nh kH&CN BiÓn kc.09/06/10 thu cÊp nhµ n−íc GS.TSKH Phan tèng s¬n Th«ng tin tãm t¾t vÒ ®Ò tµi 1.Tªn vµ m· sè ®Ò tµi: “Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m t¹o c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông” Thuéc ch−¬ng tr×nh KH&CN träng ®iÓm cÊp nhµ n−íc KC09/06-10: Khoa häc vµ C«ng nghÖ BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ x· héi M· sè: KC09.09/06-10 Thêi gian thùc hiÖn: 1/2006-12/2008. 2. C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: C¬ quan phèi hîp chÝnh: 3. Chñ nhiÖm §Ò tµi: Th− kÝ khoa häc: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn 18 Hoµng Quèc ViÖt, CÇu giÊy, Hµ Néi §iÖn tho¹i: 04-8360830; Fax: 04-7564390 ViÖn Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng biÓn H¶i Phßng, ViÖn Y häc cæ truyÒn Qu©n ®éi, ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, ViÖn C«ng nghiÖp Thùc phÈm, C«ng ty D−îc phÈm §«ng D−¬ng GS. TS. Ch©u V¨n Minh §Þa chØ: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam §iÖn tho¹i: 04-8363375; Fax: 04- 7564390 Email: [email protected] TS. Phan V¨n KiÖm §Þa chØ: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt Thiªn nhiªn ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam §iÖn tho¹i: 04-7562378; Fax: 04- 7564390 Email: [email protected] 4. Môc tiªu cña ®Ò tµi: 4.1. X©y dùng ®−îc danh môc sinh vËt biÓn cã chÊt kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸. 4.2. X©y dùng ®−îc qui tr×nh c«ng nghÖ t¸ch chiÕt c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc vµ t¹o ra mét sè s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông. 4.3. §µo t¹o c¸n bé trong lÜnh vùc Hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn, mét lÜnh vùc cßn rÊt míi mÎ ë ViÖt nam. 4.4. Phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan ®Ó ®−a vµo øng dông thùc tÕ. 5. Nh÷ng néi dung chÝnh cña ®Ò tµi: 5.1. Thu thËp mÉu, ph©n lo¹i sinh vËt biÓn, x¸c ®Þnh tªn ph©n lo¹i, t¹o tiªu b¶n, x©y dùng c¬ së d÷ liÖu vÒ nguån d−îc liÖu biÓn ViÖt Nam. 5.2. Sµng läc ho¹t tÝnh sinh häc c¸c mÉu sinh vËt biÓn theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸. 5.3. Nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña mét sè loµi sinh vËt biÓn ®−îc lùa chän th«ng qua qu¸ tr×nh sµng läc. 5.4. Nghiªn cøu th¨m dß kh¶ n¨ng kh¸ng viªm tõ rong - t¶o vµ kh¶ n¨ng sinh c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc tõ vi sinh vËt biÓn 5.5. X©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ t¹o chÕ phÈm, x©y dùng vµ thÈm ®Þnh tiªu chuÈn c¬ së, tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu vÒ d−îc lý vµ ®¨ng ký tiªu chuÈn s¶n phÈm vµ giÊy phÐp l−u hµnh cña Bé Y tÕ cho 04 chÕ phÈm: CEFISH, BIONAMINE, HALIOTIS vµ HASAMIN Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn A. T¸c gi¶ chÝnh 1. GS TS Ch©u V¨n Minh 2. TS Phan V¨n KiÖm 3. PGS TS Lª Mai H−¬ng 4. PGS TS Ph¹m Quèc Long 5. PGS TS Hoµng Thanh H−¬ng 6. TS NguyÔn Minh Hµ 7. TS §ç C«ng Thung 8. PGS TS Tèng Kim ThuÇn 9. ThS NguyÔn Huy Nam 10. TS Tr−¬ng H−¬ng Lan 11. TS §Æng DiÔm Hång 12. ThS §oµn Th¸i H−ng Chñ nhiÖm ®Ò tµi Th− ký ®Ò tµi ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn ViÖn Y häc Cæ truyÒn qu©n ®éi ViÖn Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng biÓn ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc ViÖn C«ng nghiÖp thùc phÈm ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc C«ng ty D−îc §«ng D−¬ng B. Nh÷ng ng−êi tham gia 1. TS L−u V¨n ChÝnh 2. TS NguyÔn TiÕn §¹t 3. NCS NguyÔn Hoµi Nam 4. NCS §oµn Lan Ph−¬ng 5. NCS TrÇn ThÞ Nh− H»ng 6. ThS TrÇn Hång Quang 7. ThS TrÞnh Thu H−¬ng ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN 27. BS Ph¹m ThÞ Dung 28. TS Lª V¨n Ty 29. CN Vâ ThÞ Ninh 30. PGS TS Vò M¹nh Hïng 31. GS TS Lª Quý Ph−îng 32. CN §Æng TrÇn Hoµn 33. BS Ng« §øc NhuËn 8. TS Lª Minh Hµ ViÖn HCTN 34. DS NguyÔn V¨n Chung 9. ThS NguyÔn Xu©n C−êng 10. CN NguyÔn Ph−¬ng Th¶o 11. CN TrÇn Hång H¹nh 12. NCS NguyÔn Hång V©n 13. ThS NguyÔn H¶i §¨ng ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN 35. TS NguyÔn V¨n X¸ 36. ThS. Hoµng ThÞ Minh HiÒn 37. ThS. Hoµng ThÞ Lan Anh 38. CN Hoµng Sü Nam 39. CN NguyÔn T Minh Thanh 14. ThS §ç H÷u NghÞ ViÖn HCTN 40. CN Huúnh Quang N¨ng 15. NCS NguyÔn V¨n Thanh ViÖn HCTN 16. ThS Mai Ngäc Toµn 17. NCS Ph¹m H¶i YÕn 18. CN Phan ThÞ Thanh H−¬ng 19. CN TrÇn Anh TuÊn 20. NCS TrÇn Thu Hµ 21. ThS. NguyÔn T Kim Thóy 22. Ths L¹i Quèc Phong 23. KS D−¬ng V¨n §ång 24. ThS. TrÇn T Minh Hµ 25. CN Ph¹m Linh Khoa 26. KS NguyÔn ThÞ Lµn ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn HCTN ViÖn CNTP ViÖn CNTP ViÖn CNTP ViÖn CNTP ViÖn CNTP 41. PGS TS NguyÔn Träng Th«ng 42. ThS NguyÔn ThÞ V©n Anh 43. TS NguyÔn C«ng Thùc 44. ThS NguyÔn V¨n LÜnh 45. NCS. NguyÔn §¨ng Ng¶i 46. NCS. TrÇn M¹nh Hµ 47. CN NguyÔn ThÕ Hoµng 48. CN Lª ThÞ Thóy 49. NCS. NguyÔn V¨n Qu©n 50. CN Vò ThÞ Lùu 51. TS. §µm §øc TiÕn 52. ThS. Chu ThÕ C−êng BV§K Hµ T©y ViÖn CNSH ViÖn CNSH Häc viÖn QY ViÖn KHTDTT ViÖn KHTDTT ViÖn KHTDTT C«ng ty INTECPHARM TT GD&PT S¾c ký ViÖn CNSH ViÖn CNSH ViÖn CNSH ViÖn CNSH ViÖn NC&UD CN Nha Trang §¹i häc Y HN §¹i häc Y HN ViÖn YHCT ViÖn YHCT ViÖn TN&MT BiÓn ViÖn TN&MT BiÓn ViÖn TN&MT BiÓn ViÖn TN&MT BiÓn ViÖn TN&MT BiÓn ViÖn TN&MT BiÓn ViÖn TN&MT BiÓn ViÖn TN&MT BiÓn ĐÁNH GIÁ CÔNG VIỆC SO VỚI HỢP ĐỒNG 09/2006/HĐ-ĐTCT-KC09.09-06-10 I. DANH MỤC SẢN PHẨM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ DẠNG KẾT QUẢ III, IV Stt TÊN TÀI LIỆU 1 1.1 1.2 2 3 4 5 6 Bài báo, báo cáo khoa học Công bố trên tạp chí quốc tế Công bố trên tạp chí trong nước Sách chuyên khảo Đào tạo thạc sỹ Đào tạo tiến sỹ Bằng độc quyền sáng chế Quy trình công nghệ chiết xuất và phân lập các chất có HT Quy trình công nghệ chiết xuất và phân lập hoạt chất từ hải miên Holothuria scabra Quy trình công nghệ chiết xuất và phân lập hoạt chất từ san hô mềm Quy trình công nghệ chiết xuất và phân lập hoạt chất từ sponge (hải miên) Quy trình công nghệ chiết xuất và phân lập hoạt chất từ sao biển Quy trình công nghệ chiết xuất và phân lập hoạt chất từ sponge 2 Quy trình công nghệ chiết xuất và phân lập chất từ san hô mềm 02 Quy trình công nghệ chiết xuất và phân lập chất từ hải miên Ianthella sp Quy trình sản xuất các thực phẩm chức năng Quy trình sản xuất viên nang Bionamine Quy trình sản xuất viên nang Harcamin (Haliotis) Quy trình sản xuất thức ăn phòng và điều trị tim mạch Cefish Quy trình sản xuất viên nang Hasamin Cơ sở dữ liệu về các loài sinh vật biển thu thập trong đề tài Bộ hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm TP chức năng Hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm Bionamine Hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm Harcamin (Haliotis) 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 7 7.1 7.2 7.3 7.4 8 9 9.1 9.2 Yêu cầu của HĐ 10 03 07 01 01 01 01 06 Số lượng hoàn thành 16 06 10 01 02 02 02 07 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 00 01 04 04 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 04 04 01 01 01 01 9.3 9.4 Hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm Cefish Hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm Hasamin 01 01 01 01 II. DANH MỤC SẢN PHẨM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ DẠNG KẾT QUẢ I, II Stt TÊN SẢN PHẨM 1 Viên nang Bionamine đạt tiêu chuẩn VSATTP Viên Harcamin (Haliotis) đạt tiêu chuẩn VSATTP Thức ăn chức năng phòng và hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch Cefish đạt tiêu chuẩn VSATTP Sản phẩm Hasamin đạt tiêu chuẩn VSATTP 2 3 4 Yêu cầu của Số lượng HĐ hoàn thành 20.000 viên 20.000 viên Đánh giá chung Đạt chỉ tiêu 20.000 viên 20.000 viên Đạt chỉ tiêu 250 kg 350 kg 50.000 viên 50.000 viên Vượt chỉ tiêu Đạt chỉ tiêu III. CÁC SẢN PHẨM KHÁC - Hå s¬ kÕt qu¶ nghiªn cøu th¨m dß vi sinh vËt biÓn vµ rong t¶o biÓn - Hå s¬ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ho¹t tÝnh c¸c mÉu sinh vËt biÓn thu thËp ®−îc trong khu«n khæ ®Ò tµi - Hå s¬ c¸c mÉu dÞch chiÕt vµ dÞch chiÕt c¸c mÉu sinh vËt biÓn thu thËp ®−îc. - Kỷ yếu hội thảo đề tài KC09.09/06-10. Ngoài ra, đề tài đã thực hiện 02 chuyến trao đổi khoa học với các nhà khoa học Hàn Quốc. Môc lôc Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn Më ®Çu PhÇn I. Tæng quan, m« h×nh vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu I. Tæng quan vÒ d−îc liÖu biÓn I.1. Tæng quan chung t×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi I.2. Tæng quan chung t×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc II. M« h×nh nghiªn cøu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu II.1. Lùa chän m« h×nh nghiªn cøu vµ thiÕt kÕ nghiªn cøu II.2. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu PhÇn II. kÕt qu¶ nghiªn cøu A. Thu thËp mÉu vµ sµng läc ho¹t tÝnh sinh häc Trang 1 5 7 7 7 34 37 37 40 75 75 75 Ch−¬ng I. Thu thËp, ®Þnh lo¹i mÉu sinh vËt biÓn vµ x©y dùng c¬ së d÷ liÖu I.1. T×nh h×nh nghiªn cøu nhãm h¶i miªn, da gai vµ san h« mÒm 75 I.2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian thu mÉu 79 I.3. Mét sè nÐt c¬ b¶n vÒ ®Æc ®iÓm m«i tr−êng t¹i c¸c ®Þa ®iÓm nghiªn cøu 80 I.4. KÕt qu¶ thu mÉu 84 I.5. M« t¶ c¸c loµi sinh vËt biÓn ®iÓn h×nh cã kh¶ n¨ng chøa d−îc liÖu 109 I.6. B−íc ®Çu x¸c ®Þnh c¸c khu vùc cã kh¶ n¨ng khai th¸c nguån d−îc liÖu biÓn 115 I.7 X©y dùng c¬ së d÷ liÖu sinh vËt biÓn 122 I.8. NhËn xÐt phÇn thu thËp mÉu vµ x©y dùng c¬ së d÷ liÖu 127 Ch−¬ng II. Xö lý mÉu, t¹o dÞch chiÕt vµ sµng läc ho¹t tÝnh 128 sinh häc II.1. KÕt qu¶ t¹o dÞch chiÕt 128 II.2. KÕt qu¶ thö ho¹t tÝnh kh¸ng vi sinh vËt kiÓm ®Þnh 131 II.3. KÕt qu¶ thö ho¹t tÝnh ®éc tÕ bµo 141 II.4. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ho¹t tÝnh chèng oxy ho¸ cña c¸c mÉu sinh vËt biÓn th«ng 151 qua ph¶n øng bao v©y gèc tù do (DPPH). 159 B. Nghiªn cøu hãa häc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh sinh häc Ch−¬ng III. Nghiªn cøu ho¸ häc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh sinh häc cña mét sè loµi san h« mÒm III.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi san h« mÒm Sarcophyton mililatensis III.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi san h« mÒm Cladiella sp. Ch−¬ng IV. Nghiªn cøu ho¸ häc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh sinh häc cña mét sè loµi da gai IV.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi h¶i s©m Holothuria scabra IV.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi sao biÓn Archaster 2 160 160 223 263 263 330 typicus Ch−¬ng V. Nghiªn cøu ho¸ häc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh sinh häc cña mét sè loµi h¶i miªn V.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi san h¶i miªn Xestospongia testudinaria V.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi h¶i miªn Gellius varius V.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi h¶i miªn Ianthella sp. Ch−¬ng VI. Tæng hîp c¸c hîp chÊt ph©n lËp ®−îc trong khu«n khæ ®Ò tµi VI.1. Líp chÊt ditecpen d¹ng cembranoit VI.2. Líp chÊt 9,11-secosterol VI.3. líp chÊt tritecpenoit saponin VI.4. Líp chÊt cerebrosit vµ ceramit VI.5. Líp chÊt axit bÐo kh«ng no bÞ br«m hãa VI.6. Líp chÊt steroit cã cÊu tróc vßng propan ë m¹ch nh¸nh VI.7. Líp chÊt steroit mang nhiÒu nhãm hydroxyl trong ph©n tö (polyhydroxylated steroids) VI.8. Líp chÊt glycolipit VI.9. C¸c líp chÊt kh¸c VI.10. NhËn xÐt C. c¸c nghiªn cøu th¨m dß vÒ rong, t¶o vµ vi sinh vËt biÓn Ch−¬ng VII. Nghiªn cøu th¨m dß kh¶ n¨ng kh¸ng viªm tõ rong, t¶o biÓn viÖt nam VII.1. Më ®Çu VII.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn VII.3. KÕt luËn Ch−¬ng VIII. Nghiªn cøu th¨m dß kh¶ n¨ng sinh c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc tõ vi sinh vËt biÓn VIII.1. Më ®Çu VIII.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn VIII.3. KÕt luËn D. C¸c nghiªn cøu øng dông s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm tõ nguån d−îc liÖu biÓn 371 371 405 455 485 485 489 491 494 496 497 499 504 505 510 513 513 513 514 531 533 533 534 553 559 Ch−¬ng IX. NGhiªn cøu c«ng nghÖ s¶n suÊt thøc ¨n chøc 562 n¨ng bæ sung omega 3 phßng vµ hç trî ®iÒu trÞ tim m¹ch IX.1. Më ®Çu 562 IX.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 578 IX.3. KÕt luËn 591 Ch−¬ng X. Nghiªn cøu qui tr×nh s¶n xuÊt thùc phÈm chøc 592 n¨ng t¨ng c−êng thÓ lùc cho vËn ®éng viªn tõ Sao biÓn 3 X.1. Më ®Çu X.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn X.3. KÕt luËn 592 605 637 Ch−¬ng XI. Nghiªn cøu bµo chÕ vµ ®¸nh gi¸ t¸c dông båi bæ 638 c¬ thÓ cña viªn nang bµo ng− (Haliotis) XI.1. Më ®Çu 638 XI.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 639 XI.3. KÕt luËn 649 Ch−¬ng XII. Nghiªn cøu c«ng nghÖ s¶n xuÊt viªn nang mÒm 650 h¶i s©m Hasamin XII.1. Më ®Çu 650 XII.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 662 XII.3. KÕt luËn 676 PhÇn III. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Chung 677 Danh môc c«ng tr×nh ®∙ c«ng bè 683 687 Tµi liÖu tham kh¶o 4 Më ®Çu §¹i d−¬ng lµ mét nguån tµi nguyªn v« cïng lín, n¬i chiÕm tíi 70% diÖn tÝch bÒ mÆt tr¸i ®Êt. §¹i d−¬ng còng lµ n¬i sinh sèng cña 34 trong 36 ngµnh sinh vËt trªn tr¸i ®Êt víi h¬n 300.000 loµi ®éng thùc vËt ®· ®−îc biÕt ®Õn. §©y chÝnh lµ nguån cung cÊp v« sè c¸c s¶n phÈm tù nhiªn quý gi¸ tõ c¸c loµi sinh vËt biÓn nh− rong biÓn, ruét khoang, rªu biÓn (bryozoan), th©n mÒm vµ tõ c¸c loµi vi khuÈn biÓn còng nh− vi khuÈn lam. Sù ®a d¹ng cña c¸c loµi ®−îc thÓ hiÖn rÊt phong phó ë nh÷ng b·i san h«, n¬i mµ cã ®Õn 1000 loµi trªn mét ®¬n vÞ mÐt vu«ng. Trong ®ã, khu vùc Ên §é D−¬ng vµ Th¸i B×nh D−¬ng cã mét vïng ®a d¹ng sinh vËt biÓn nhiÖt ®íi lín nhÊt trªn thÕ giíi. ViÖt Nam n»m trong khu vùc biÓn Th¸i B×nh D−¬ng, së h÷u h¬n 1 triÖu km2 vïng biÓn. KÕt qu¶ thèng kª ®Õn nay ®· th«ng b¸o cã trªn 12.000 loµi ®éng thùc vËt biÓn ë ViÖt Nam, trong ®ã cã rÊt nhiÒu loµi cã ®éc tè hay cã ho¹t tÝnh sinh häc tiÒm tµng. Tuy vËy, nguån tµi nguyªn phong phó nµy vÉn ch−a thu hót ®−îc nhiÒu sù quan t©m cña c¸c nhµ khoa häc, ®Õn nay míi chØ cã mét sè rÊt nhá nh÷ng nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy. Nghiªn cøu, ph¸t triÓn, khai th¸c nh÷ng nguån tµi nguyªn sinh vËt biÓn hiÖn ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch kh«ng chØ ë n−íc ta mµ trªn toµn thÕ giíi. Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, m« h×nh nghiªn cøu liªn ngµnh gi÷a c¸c nhµ khoa häc thuéc c¸c lÜnh vùc Ho¸-Sinh-Y-D−îc nh»m t×m kiÕm thuèc tõ nguån hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn ®· ®−îc ¸p dông ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi nh− Mü, óc, Hµn Quèc, NhËt B¶n… RÊt nhiÒu thuèc míi cã nguån gèc sinh vËt biÓn ®· cã mÆt trªn thÞ tr−êng do c¸c h·ng d−îc lín trªn thÕ giíi cung cÊp nh− thuèc ®iÒu trÞ ung th− Ara-C (Cytarabin) ®−îc t¸ch chiÕt tõ loµi H¶i miªn Cytotethy cryta, thuèc kh¸ng sinh Phycocrythin cã nguån gèc tõ t¶o ®á (Red algae)... Bªn c¹ch ®ã, h−íng nghiªn cøu c¸c c«ng nghÖ chiÕt xuÊt, ph©n lËp c¸c ho¹t chÊt tõ c¸c nguån d−îc liÖu biÓn cã tr÷ l−îng rÊt lín nh− rong biÓn, h¶i s©m vµ c¸c phÕ th¶i cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn h¶i s¶n còng ®−îc quan t©m ®Æc biÖt. Nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn cøu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· mang l¹i lîi Ých kinh tÕ v« cïng to lín cho nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. ViÖt Nam lµ mét n−íc cã tiÒm n¨ng to lín vÒ tµi nguyªn biÓn, víi hÖ sinh vËt biÓn ®a d¹ng vµ phong phó. Tuy nhiªn cho ®Õn nay, viÖc ®iÒu tra nghiªn cøu ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng ®ã vÉn cßn h¹n chÕ. §Ò tµi khoa häc c«ng nghÖ cÊp Nhµ n−íc KC09.09/06-10 “Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m t¹o c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông” ch−¬ng tr×nh KH&CN träng ®iÓm cÊp nhµ n−íc KC09/06-10: “Khoa häc vµ C«ng nghÖ BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ x· héi" lµ mét ®Ò tµi khoa häc liªn ngµnh, ®−îc ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn x©y dùng trªn c¬ së kÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn vµ ViÖn Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng biÓn trong lÜnh vùc ho¸ hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn giai ®o¹n tõ 1997 ®Õn nay, ®Æc biÖt lµ tiÕp tôc nghiªn cøu vµ triÓn khai c¸c kÕt qu¶ ®· ®¹t ®−îc cña ®Ò tµi KC 09.15 vÒ nghiªn cøu d−îc liÖu biÓn ViÖt Nam. 5 §Ò tµi cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn víi c¸c ViÖn Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng biÓn, ViÖn Y häc Cæ truyÒn qu©n ®éi, ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, ViÖn C«ng nghiÖp Thùc phÈm. Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ t¹o c¬ së khoa häc cho viÖc khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn biÓn, phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn vµ hoµ nhËp céng ®ång quèc tÕ, cô thÓ lµ: 1. X©y dùng ®−îc danh môc sinh vËt biÓn cã chÊt kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸. 2. X©y dùng ®−îc qui tr×nh c«ng nghÖ t¸ch chiÕt c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc vµ t¹o ra mét sè s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông. 3. §µo t¹o c¸n bé trong lÜnh vùc Hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn, mét lÜnh vùc cßn rÊt míi mÎ ë ViÖt nam. 4. Phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan ®Ó ®−a vµo øng dông thùc tÕ. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, chóng t«i ®· nhËn ®−îc sù chØ ®¹o vµ gióp ®ì cña Ban Chñ nhiÖm Ch−¬ng tr×nh KC09/06-10, còng nh− sù gióp ®ì ®éng viªn cña Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ, ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam, c¸c Ban ngµnh chøc n¨ng cïng nhiÒu chuyªn gia trong lÜnh vùc ho¸ sinh biÓn. Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì quÝ b¸u ®ã. 6 PHÇn I. Tæng quan, m« h×nh vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu I. Tæng quan vÒ d−îc liÖu biÓn I. 1. Tæng quan chung t×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi 1. L−îc sö h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ c¸c h−íng nghiªn cøu ho¹t chÊt sinh häc biÓn hiÖn nay. Tr¶i qua hµng tû n¨m tiÕn hãa, c¸c sinh vËt biÓn ®· tù h×nh thµnh nªn c¸c hîp chÊt hãa häc v« cïng phøc t¹p. Sèng trong m«i tr−êng c¹nh tranh kh¾c nghiÖt, c¸c sinh vËt biÓn ®· tù s¶n sinh cho m×nh c¸c hîp chÊt cã cÊu tróc ®Æc biÖt ®Ó phßng vÖ tr−íc c¸c mèi ®e däa cña kÎ s¨n måi, cña m«i tr−êng sèng vµ v« sè c¸c ho¹t ®éng kh¸c nh− chèng sù x©m nhiÔm cña c¸c loµi hµ trªn bÒ mÆt, c¹nh tranh s¨n måi, sinh s¶n. Nh÷ng hîp chÊt nµy ho¹t ®éng nh− mét hÖ thèng phßng vÖ hãa häc. Chóng lµ chÊt ®éc ®èi víi c¸c loµi c¸, g©y hñy ho¹i c¸c m« hay thËm chÝ lµm ®éc m«i tr−êng xung quanh chóng. §iÓn h×nh nh− c¸c hîp chÊt ditecpenoit flexibilide vµ dihidroflexibilide ®−îc ph¸t hiÖn ë trong n−íc biÓn xung quanh khu vùc sinh sèng cña san h« mÒm Sinularia flexibilis. Nh÷ng hîp chÊt nµy ho¹t ®éng nh− mét hÖ thèng phßng vÖ hãa häc. Chóng g©y ®éc rÊt m¹nh ®èi víi c¸c loµi c¸, hñy ho¹i c¸c m« nÕu tiÕp xóc. §· cã rÊt nhiÒu hîp chÊt biÓn ®−îc ph¸t hiÖn ë nh÷ng n¬i rÊt kh¾c nghiÖt hay tõ nh÷ng sinh vËt ®Æc biÖt, dÞ th−êng v× ®ã mµ chóng mang nh÷ng ®Æc tÝnh v« cïng quý b¸u, tiÒm tµng cho viÖc t¹o thuèc ch÷a bÖnh cho con ng−êi. Dùa trªn c¬ së ®ã, ngµnh hãa hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn ®· vµ ®ang ngµy cµng thu hót ®−îc sù quan t©m cña c¸c nhµ khoa häc. Sau kho¶ng 60 n¨m ph¸t triÓn, ngµnh hãa hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, nh÷ng g× thu ®−îc vÉn ch−a t−¬ng xøng víi kh¶ n¨ng thùc tÕ còng nh− mong −íc cña c¸c nhµ nghiªn cøu biÓn trªn thÕ giíi. Cã mét ®iÒu râ rµng lµ nh÷ng sinh vËt sèng d−íi biÓn s©u ®· tr¶i qua qu¸ tr×nh tiÕn hãa l©u dµi, suèt tõ kú s¬ khai ®Õn nay cho nªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ®©y chÝnh lµ m«i tr−êng ®a d¹ng nhÊt cña sù sèng trªn tr¸i ®Êt víi hµng ngh×n loµi sinh vËt c− tró, rÊt nhiÒu trong sè chóng vÉn cßn ch−a ®−îc khoa häc biÕt ®Õn. Ng−êi ta cho r»ng sù ®a d¹ng vÒ mÆt hãa häc lµ chiÕc g−¬ng ph¶n ¸nh sù ®a d¹ng vÒ mÆt sinh häc cña c¸c sinh vËt biÓn [1]. Qua thêi gian t×m tßi, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, ng−êi ta ®· ph©n lËp ®−îc kho¶ng 15.000 hîp chÊt tõ biÓn. Chóng th−êng hiÖn diÖn ë c¸c líp chÊt steroit, tecpenoit, axÝt amin, alcaloit, c¸c hîp chÊt phenol, hîp chÊt th¬m, c¸c axÝt bÐo, saponin vµ v« sè c¸c d¹ng kh¸c. RÊt nhiÒu trong sè nµy thÓ hiÖn c¸c ®Æc ®iÓm d−îc häc ®éc ®¸o, duy nhÊt. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng ph¸t hiÖn nµy còng gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chuçi thøc ¨n vµ mèi liªn hÖ víi c¸c sinh vËt céng sinh [2]. Ngµy nay cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i vµ hiÖu qu¶ ®ang ®−îc ¸p dông vµo t×m kiÕm c¸c hîp chÊt thiªn nhiªn tõ c¸c sinh vËt trªn ®Êt liÒn còng nh− d−íi ®¸y ®¹i d−¬ng nh− ph−¬ng ph¸p sµng läc l−îng lín c¸c hîp chÊt theo ®Þnh h−íng cã ho¹t tÝnh hay ph−¬ng ph¸p sö dông th− viÖn c¸c hîp chÊt ho¸ häc. ViÖc nghiªn 7 cøu theo ph−¬ng ph¸p sö dông th− viÖn hîp chÊt ho¸ häc ®ßi hái ph¶i cã sù tÝch luü theo thêi gian, nghiªn cøu ph©n lo¹i c«ng phu vÒ mÆt cÊu tróc vµ ho¹t tÝnh. ViÖc ph©n lo¹i còng chØ ®−îc giíi h¹n trªn nh÷ng d÷ liÖu d−îc häc ®· biÕt. Ph−¬ng ph¸p sµng läc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh sinh häc th× ®ßi hái ph¶i cã thiÕt bÞ ®ång bé, ®¾t tiÒn vµ ®éi ngò thùc hiÖn ph¶i cã tr×nh ®é vµ kiÕn thøc trªn nhiÒu lÜnh vùc. Tuy nhiªn, víi thêi gian nhanh, hiÖu qu¶, ®é tin cËy cao, c¸c ph−¬ng ph¸p sµng läc nµy ®ang ®−îc nhiÒu trung t©m trªn thÕ giíi sö dông nh− lµ mét trong nh÷ng c«ng cô hµng ®Çu ®Ó ph¸t hiÖn ra c¸c d−îc tè míi. Sµng läc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh sinh häc ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét b−íc tiÕn trong viÖc nghiªn cøu, ph¸t triÓn c¸c d−îc phÈm míi. Qua nh÷ng qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¶i t¹o, víi viÖc ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ngµy nay sµng läc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh ®· trë thµnh c¬ së chÝnh cña qu¸ tr×nh sµng läc hµng lo¹t (HTS - high-throughput screening). Mét vÝ dô ®iÓn h×nh trong viÖc t×m kiÕm nh÷ng d−îc tè míi tõ biÓn ®ã lµ sù ph¸t hiÖn ra conotoxin, mét nhãm hîp chÊt cã ho¹t tÝnh gi¶m ®au rÊt hiÖu qu¶, qua ph−¬ng ph¸p sµng läc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh tõ loµi Conus sp. Conotoxin lµ nh÷ng t¸c nh©n ®èi kh¸ng peptit cña c¸c kªnh ion vµ lµ thô thÓ G-protein, chóng cã ho¹t tÝnh gi¶m nhÑ nh÷ng c¬n ®au kÐo dµi vµ kh¶ n¨ng tiÒm tµng trong ®iÒu trÞ mét sè c¨n bÖnh kh¸c [3]. Mét trong c¸c conotoxin ®iÓn h×nh ®ã lµ Ziconotide (MVIIA) hiÖn ®ang ë pha 3 trong thö nghiÖm l©m sµng ®iÒu trÞ c¸c c¬n ®au kÐo dµi [4]. Ngµy cµng cã nhiÒu øng dông tõ hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn ®−îc ph¸t triÓn, chóng cã thÓ ®−îc sù dông nh− thuèc trõ s©u, trong c«ng nghÖ nano (víi c¸c øng dông cña chitin, chitosan), vµ ®Æc biÖt trong y – d−îc häc. V« sè ho¹t ®éng d−îc häc ®· ®−îc ph¸t hiÖn tõ nguån tµi nguyªn v« tËn nµy. RÊt nhiÒu trong sè c¸c hîp chÊt ph©n lËp ®−îc thÓ hiÖn ho¹t tÝnh chèng ung th−, ho¹t tÝnh kh¸ng sinh rÊt m¹nh. §· cã kho¶ng trªn d−íi 50 hîp chÊt hiÖn ®ang ®−îc thö nghiÖm ë c¸c giai ®o¹n l©m sµng hoÆc chuÈn bÞ tung ra thÞ tr−êng cã nguån gèc tõ biÓn. Ngoµi ra, c¸c s¶n phÈm tõ c¸c dÞch chiÕt, cÆn tinh chÕ s¬ bé còng ®· cã mÆt trªn thÞ tr−êng víi c¸c h×nh thøc ®a d¹ng nh− mü phÈm, s¶n phÈm bæ d−ìng, c¸c lo¹i thùc phÈm thuèc vµ mét sè s¶n phÈm phôc vô trong y häc. Trong sè c¸c loµi sinh vËt biÓn ®−îc nghiªn cøu, c¸c loµi thuéc c¸c ngµnh H¶i miªn, §éng vËt ruét khoang vµ Da gai cho thÊy kh¶ n¨ng s¶n sinh c¸c hîp chÊt cã ho¹t tÝnh m¹nh nhÊt [5]. §iÓn h×nh nh− c¸c loµi H¶i miªn, nh÷ng nghiªn cøu vÒ hãa häc cña h¶i miªn ®· ®em l¹i rÊt nhiÒu c¸c hîp chÊt cã gi¸ trÞ. Cho ®Õn nay, cã tíi 2/3 hîp chÊt ®ang ®−îc thö nghiÖm l©m sµng hoÆc cã mÆt trªn thÞ tr−êng lµ ®−îc ph©n lËp tõ h¶i miªn. C¸c hîp chÊt nµy thÓ hiÖn c¸c ho¹t ®éng d−îc häc v« cïng phong phó ®a d¹ng nh− chèng ung th−, kh¸ng sinh, kh¸ng viªm, chèng «xy hãa, chèng bÖnh mÊt trÝ nhí, ch÷a trÞ c¸c vÕt th−¬ng, ch÷a ®au d¹ dµy, ch÷a bÖnh tù miÔn…[6]. Do ®ã mµ nghiªn cøu trªn c¸c loµi nµy høa hÑn sÏ ®em lai nhiÒu kÕt qu¶ míi, nh÷ng d−îc chÊt míi phôc vô cho c¸c yªu cÇu cña con ng−êi vµ cña m«i tr−êng tù nhiªn. 8 2. C¸c hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn vµ ho¹t tÝnh sinh häc tõ c¸c loµi H¶i miªn (Sponge), Da gai (Echinoderms) vµ San h« mÒm (Soft coral) 2.1. C¸c ho¹t chÊt sinh häc tõ c¸c loµi H¶i miªn (Sponge) Ngµnh Porifera (H¶i miªn) bao gåm rÊt nhiÒu c¸c ®éng vËt cã mÆt tõ thêi tiÒn sö, chóng lµ nguån cung cÊp dåi dµo c¸c ho¹t chÊt sinh häc thu hót sù quan t©m ®Æc biÖt cña c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi. §· cã hµng ngµn bµi b¸o khoa häc liªn quan ®Õn ph©n lËp, x¸c ®Þnh cÊu tróc vµ thö nghiÖm ho¹t tÝnh sinh häc cña c¸c hîp chÊt tõ h¶i miªn. Trong h¬n 15000 hîp chÊt ph©n lËp tõ c¸c loµi sinh vËt sèng ë ®¹i d−¬ng, cã ®Õn trªn 5300 hîp chÊt ®−îc ph©n lËp tõ h¶i miªn vµ hµng n¨m, cã tíi hµng tr¨m hîp chÊt tiÕp tôc ®−îc c«ng bè, khai ph¸ [7,8,9]. Ho¹t ®éng d−îc häc cña c¸c hîp chÊt ph©n lËp ®−îc tõ h¶i miªn cã thÓ xÕp vµo c¸c nhãm chèng viªm, chèng khèi u, øc chÕ miÔn dÞch, chèng vi rót, chèng sèt rÐt, kh¸ng sinh vµ chèng hµ. C¸c ho¹t chÊt ph©n lËp ®−îc th−êng tËp trung vµo c¸c nhãm chÊt nucleosit kh«ng ®iÓn h×nh, c¸c tecpen, sterol, c¸c peptit vßng, alcaloit, axÝt bÐo vµ c¸c dÉn xuÊt cña axÝt amin. Mèi liªn hÖ gi÷a h¶i miªn vµ y häc ®· cã tõ thêi x−a khi c¸c thÇy lang thêi kú La M· sö dông mét sè loµi h¶i miªn hßa víi Ièt ®Ó kÝch thÝch qu¸ tr×nh ®«ng m¸u hoÆc trén víi mét sè dÞch chiÕt thùc vËt ®Ó g©y mª bÖnh nh©n. Tõ thÕ kû 18, c¸c thÇy thuèc ng−êi Nga vµ Ucraina ®· sù dông mét sè loµi h¶i miªn ®Ó ch÷a bÖnh ®au l−ng ®au ngùc vµ thÊp khíp [6]. Cho ®Õn n¨m 1951 víi sù ph¸t hiÖn cña mét nucleosit tõ Cryptotethia crypta, tiÒn chÊt tæng hîp nªn Ara-C, chÊt chèng ung th− phæ biÕn trªn thÞ tr−êng ngµy nay, th× mèi quan t©m cña khoa häc ®Õn c¸c øng dông d−îc häc cña h¶i miªn míi thùc sù ®−îc ®¸nh thøc. Ngay sau ®ã, c¸c c«ng bè vÒ c¸c thµnh phÇn axÝt bÐo, sterol vµ c¸c thµnh phÇn kh¸c ph©n lËp tõ c¸c loµi ®éng vËt biÓn ®· chøng minh tÝnh ®a d¹ng cña c¸c hîp chÊt biÓn. Nh÷ng nghiªn cøu ®ã chÝnh lµ tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña c¸c nghiªn cøu hãa häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña h¶i miªn hiÖn nay. §· cã tíi h¬n 500 loµi h¶i miªn trªn thÕ giíi ®· ®−îc nghiªn cøu vÒ hãa häc vµ ho¹t tÝnh [10]. Tuy vËy th× sè l−îng ®ã vÉn lµ rÊt nhá so víi kho¶ng 10.000 loµi h¶i miªn ®· ®−îc biÕt ®Õn trªn thÕ giíi. C¸c hîp chÊt tõ h¶i miªn lu«n cã ®−îc nh÷ng ®Æc tÝnh quý ®Ó ph¸t triÓn thµnh thuèc ch÷a bÖnh cho con ng−êi. Trong ®ã, c¸c loµi thuéc ba hä Haliclona, Petrosia vµ Discodemia ®Òu cho c¸c ho¹t chÊt chèng ung th− vµ kh¸ng viªm rÊt m¹nh, mÆc dï vËy th× nh÷ng nghiªn cøu vÒ nu«i trång c¸c loµi nµy vÉn hÇu nh− ch−a ®−îc tiÕn hµnh [11]. C¸c ho¹t chÊt kh¸ng viªm Trong sè c¸c hîp chÊt ph©n lËp ®−îc tõ h¶i miªn ph¶i kÓ ®Õn Manoalide A, mét sestertecpen ph©n lËp ®−îc tõ loµi Luffatiella variabilis, hîp chÊt nµy thÓ hiÖn ho¹t tÝnh kh¸ng viªm rÊt m¹nh trªn c¬ chÕ k×m h·m PLA2 (enzim xóc t¸c qu¸ tr×nh t¹o arachidonic). Cho ®Õn nay, manoalide A vÉn ®−îc coi lµ chÊt chuÈn trong c¸c thÝ nghiÖm ph¸t triÓn thuèc kh¸ng viªm theo c¬ chÕ k×m h·m PLA2 [12]. C¸c nghiªn cøu vÒ h¶i miªn còng chØ ra r»ng c¸c hîp chÊt tecpenoit ph©n lËp tõ nh÷ng loµi nµy th−êng cho ho¹t tÝnh chèng viªm ®¸ng quan t©m. H¶i miªn chÝnh lµ loµi sinh vËt biÓn mang rÊt nhiÒu c¸c sterol dÞ th−êng. Mét trong sè ®ã lµ Contignasterol ph©n lËp tõ Petrosia contignata, hîp chÊt nµy thÓ hiÖn ho¹t tÝnh kh¸ng viªm rÊt cao. Kh«ng nh− hÇu hÕt c¸c lo¹i h¶i miªn kh¸c, contignasterol l¹i 9 ho¹t ®éng theo c¬ chÕ k×m h·m sù gi¶i phãng histamine tõ c¸c b¹ch cÇu. Do ®ã, chóng ®−îc xÕp vµo nhãm c¸c thuèc chèng viªm k×m h·m ®Æc hiÖu b¹ch cÇu (LSAIDs) [13]. Dùa trªn nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã mµ contignasterol ®· ®−îc thö nghiÖm trong ®iÒu trÞ chèng hen suyÔn, thÝ nghiÖm ®−îc thùc hiÖn bëi h·ng InflaZyme vµ Aventis Pharma. Còng bëi cÊu tróc ®Æc biÖt phøc t¹p vµ tÝnh bÒn ®éng häc, ho¹t chÊt nµy ®· ®−îc lùa chän nghiªn cøu thay ®æi vµ tèi −u hãa cÊu tróc ®Ó t¹o nªn mét lo¹t c¸c dÉn xuÊt quan träng nh− IPL576,902, IPL512,602. C¸c chÊt nµy sau ®ã ®· ®−îc tiÕp tôc nghiªn cøu ®iÒu trÞ bÖnh hen ®Õn giai ®o¹n l©m sµng pha II [14]. OH O H H H OH H H O NH2 OH H OH H OH H OH OH Cogtinasterol IPL 512,602 Còng ph¶i kÓ ®Õn mét sè ho¹t chÊt cã ho¹t tÝnh kh¸ng viªm m¹nh kh¸c nh− sestertecpen Variabilin tõ Icrinia variabilis, Cacospongionolide B tõ Fasciospongia cavernosa vµ Petrosaspongiolide M tõ Petrospongia nigra, chóng ®Òu lµ nh÷ng ho¹t chÊt thÓ hiÖn ho¹t tÝnh kh¸ng viªm m¹nh tu©n theo c¬ chÕ k×m h·m PLA2 [15]. Variabilin k×m h·m enzim ho¹t dÞch PLA2 ë nång ®é IC50 = 6.9 µM nh−ng kh«ng cho hiÖu qu¶ k×m h·m c¸c enzim liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh g©y viªm kh¸c nh− COX-1, COX-2, 5-LOX. Ho¹t chÊt nµy cßn thÓ hiÖn kh¶ n¨ng øc chÕ sù mÊt h¹t neutrophil, sù h×nh thµnh gèc superoxit vµ sù h×nh thµnh leukotriene B4 (LTB4) còng nh− k×m h·m qu¸ tr×nh phï nÒ g©y bëi mét sè t¸c nh©n kh¸c nhau [16]. Theo mét vµi thÝ nghiÖm kh¸c, hai hîp chÊt halipeptins A vµ halipeptins B ®· ®−îc ph©n lËp tõ loµi h¶i miªn Haliclona sp. Chóng thÓ hiÖn ho¹t tÝnh kh¸ng viªm m¹nh trªn c¸c thÝ nghiÖm in vivo. §¸ng chó ý lµ ho¹t tÝnh cña halipeptins A m¹nh gÊp 40 ®Õn 130 lÇn c¸c thuèc kh¸ng viªm ®ang sö dông trong ®iÒu trÞ hiÖn nay [17]. C¸c ho¹t chÊt chèng ung th− Bªn c¹nh c¸c ho¹t tÝnh kh¸ng viªm th× ho¹t tÝnh chèng khèi u ®−îc biÕt ®Õn nh− lµ tÝnh chÊt hµng ®Çu th−êng ®−îc t×m thÊy tõ c¸c loµi h¶i miªn. HiÖn nay ®· cã rÊt nhiÒu hîp chÊt ®−îc thÓ hiÖn ho¹t tÝnh chèng ung th− rÊt m¹nh cã xuÊt ph¸t tõ c¸c nghiªn cøu thµnh phÇn hãa häc cña h¶i miªn [18]. C¸c ho¹t chÊt nµy cã thÓ ®−îc ph©n chia vµo c¸c nhãm cã c¬ chÕ ho¹t ®éng nh− sau: 1. C¸c ho¹t chÊt chèng qu¸ tr×nh t¹o m¹ch. 10 2. C¸c ho¹t chÊt thóc ®Èy qu¸ tr×nh tù chÕt cña tÕ bµo. 3. C¸c ho¹t chÊt cã t¸c ®éng ®Õn vßng ®êi cña tÕ bµo. 4. C¸c ho¹t chÊt cã t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh tæng hîp c¸c ®¹i ph©n tö (protein, DNA). 5. C¸c ho¹t chÊt t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh h« hÊp cña ty thÓ. 6. C¸c ho¹t chÊt t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh nguyªn ph©n. 7. C¸c ho¹t chÊt t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh dÉn truyÒn tÝn hiÖu. Cã rÊt nhiÒu b»ng chøng cho thÊy sù cã mÆt ë nång ®é cao cña protein kinase C (PKC) liªn quan ®Õn hai qu¸ tr×nh bÖnh häc cña bÖnh thÊp khíp vµ bÖnh vÈy nÕn còng nh− liªn quan ®Õn c¨n bÖnh ung th−. C¸c hîp chÊt tù nhiªn biÓn ®· thÓ hiÖn ®Æc tÝnh k×m h·m PKC rÊt tèt. Trong sè nµy ph¶i kÓ ®Õn c¸c chÊt nh− Isoaaptamine hay debromohymenialdisine tõ c¸c loµi h¶i miªn Hadromerida vµ Halichondria [19, 20]. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu ho¹t chÊt chèng ung th− ho¹t ®éng trªn c¸c c¬ chÕ v« cïng phøc t¹p kh¸c. Mét vµi trong sè c¸c hîp chÊt nµy ®· ®−îc nghiªn cøu t−¬ng ®èi s©u vÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng. Agosterol A, mét hîp chÊt t¸ch ®−îc tõ loµi h¶i miªn Spongia sp. Ng−êi ta ®· chøng minh ®−îc r»ng viÖc liªn kÕt cña azido agosterol-A trªn MRP1 (mét protein cã ho¹t tÝnh kh¸ng nhiÒu thuèc) vµ lµm bÊt ho¹t protein nµy ®· t¨ng hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ khèi u cña nã [21]. Halichondrin B, hîp chÊt ®· ®−îc nghiªn cøu qua nhiÒu giai ®o¹n l©m sµng kh¸c nhau còng ®· ®−îc nghiªn cøu s©u vÒ mÆt c¬ chÕ t¸c ®éng. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ mÆt m« häc trªn c¸c dßng tÕ bµo ung th− lymph« vµ tiÒn liÖt tuyÕn ®· cho thÊy ho¹t chÊt nµy cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tù chÕt cña tÕ bµo [22]. Víi môc ®Ých ph¸t triÓn c¸c thµnh tè chèng ung th− tr−íc kh¶ n¨ng kh¸ng thuèc cao cña c¸c dßng tÕ bµo ung th− hiÖn nay, Loganzo vµ c¸c céng sù ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu s©u trªn c¸c dÉn xuÊt tæng hîp tõ hemiasterin, mét tripeptit dÞ th−êng ph©n lËp tõ Auletta sp. Nh÷ng nghiªn cøu nµy ®· dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn dÉn xuÊt cã tªn HTI-286 chøng minh vai trß cña hîp chÊt nµy trong qu¸ tr×nh depolime hãa c¸c thoi v« s¾c vµ gióp hãa gi¶i sù kh¸ng thuèc g©y bëi c¸c P-glycoprotein ®èi víi thuèc parataxel hay vincristine. Nh÷ng thö nghiÖm l©m sµng hiÖn ®ang ®−îc tiÕn hµnh víi HTI-286 [23]. Qu¸ tr×nh nghiªn cøu tiÒn l©m sµng ®èi víi ho¹t chÊt peloruside A ®ang rÊt ®−îc quan t©m, hiÖn d−îc chÊt nµy cã thÓ thu ®−îc l−îng lín th«ng qua qu¸ tr×nh tæng hîp vµ nu«i trång loµi h¶i miªn Mycale hentscheli. Peloruside A ho¹t ®éng dùa trªn c¬ chÕ æn ®Þnh c¸c thoi v« s¾c th«ng qua qu¸ tr×nh polyme hãa trùc tiÕp c¸c tubulin khi kh«ng cã mÆt c¸c protein liªn kÕt víi thoi v« s¾c. VÞ trÝ ho¹t ®éng víi c¸c ®Ých trªn tubulin cña peloruside A t−¬ng tù nh− víi laulimalide nh−ng kh¸c víi vÞ trÝ liªn kÕt cña parataxel. KÕt qu¶ nµy cho thÊy ®©y cã lÏ sÏ lµ mét nhãm ho¹t chÊt chèng ung th− víi c¬ chÕ æn ®Þnh c¸c thoi v« s¾c hiÖu qu¶ hiÖu qu¶ h¬n c¸c nhãm thuèc hiÖn nay. Hîp chÊt nµy ®−îc tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó ph¸t triÓn c¸c thuèc chèng ung th− míi theo h−íng t¨ng c−êng kh¶ n¨ng g©y qu¸ tr×nh tù chÕt cña c¸c tÕ bµo ung th− [24]. C¸c alcaloit còng ®ãng vai trß quan träng trong ho¹t ®éng chèng ung th−. Trong sè trªn 5300 c¸c hîp chÊt ®· ®−îc ph©n lËp tõ h¶i miªn, ®· cã ®Õn trªn 2000 hîp chÊt cã chøa nit¬ [25]. Mét sè chóng hiÖn giê ®ang trë thµnh c¸c chÊt ®Çu d·y nh»m t¹o c¸c thuèc chèng ung th− míi. 11 Mét hîp chÊt míi hiÖn ®ang ®−îc nghiªn cøu tiÒn l©m sµng trong chèng l©y nhiÔm vµ chèng t¹o m¹ch ®ã lµ mét alcaloit cã tªn motuporamine, ph©n lËp tõ loµi h¶i miªn Xetospongia exigua. Tõ nh÷ng nghiªn cøu vÒ cÊu tróc vµ ho¹t tÝnh cña nã, nguêi ta ®· tiÕn hµnh tæng hîp nªn mét dÉn xuÊt míi, Dihydromotuporamine C, cã t¸c dông rÊt cao trong ng¨n chÆn qu¸ tr×nh l©y lan cña c¸c tÕ bµo ung th−. C¸c t¸c gi¶ ®· cho r»ng ®©y lµ mét hîp chÊt rÊt ®¸ng quan t©m ®Ó cã thÓ ®−îc ph¸t triÓn thµnh c¸c thµnh tè chèng ung th− trong t−¬ng lai [26]. Salicylihamide A, mét alcaloit ph©n lËp tõ Haliclona sp. ®−îc cho lµ mét chÊt k×m h·m ®Æc hiÖu enzim ATPase ®ång thêi còng thÓ hiÖn ho¹t tÝnh ®éc tÕ bµo ®èi víi c¸c dßng tÕ bµo ung th− cao gÊp 60 lÇn c¸c tÕ bµo b×nh th−êng kh¸c. GÇn ®©y, còng cã nhiÒu c¸c alcaloit míi ®−îc ph©n lËp vµ thö nghiÖm ho¹t tÝnh chèng khèi u cho kÕt qu¶ rÊt cao nh− Naamine D mét imidazole alcaloit tõ Leucetta cf. chagosensis, Jaspamide tõ Hemiastrella sp., hay víi N-methyl-epimanzamine D, ho¹t chÊt cho kh¶ n¨ng diÖt tÕ bµo ung th− rÊt m¹nh (IC50 ®èi víi dßng B16F10 lµ 0.1 µg/ml), §¸ng chó ý h¬n n÷a ®ã lµ hîp chÊt Halitulin 14, mét cÊu tróc thuéc khung bisquinolinylpyrrole míi tõ loµi h¶i miªn Haliclona tulearensis. ChÊt nµy cho thÊy hiÖu qu¶ diÖt tÕ bµo ung th− rÊt m¹nh víi c¸c dßng tÕ bµo ung th− b¹ch cÇu chuét P-388 (IC50=0.025 µg/ml), tÕ bµo ung th− phæi ng−êi A-549 (IC50=0.012 µg/ml), tÕ bµo ung th− ruét kÕt HT-29 (IC50=0.012 µg/ml) vµ tÕ bµo ung th− h¾c s¾c tè (IC50=0.025 µg/ml)… [27]. Ho¹t chÊt dercitin ph©n lËp tõ loµi h¶i miªn Dercitus sp. ë nång ®é nM còng cho ho¹t ®éng chèng ung th− rÊt m¹nh ®èi víi c¸c dßng tÕ bµo P-388 vµ B16 [28]. Kirin Brewery ®· ph¸t triÓn mét dÉn xuÊt ceramide míi KRN 7000 dùa trªn c¸c hîp chÊt ph©n lËp ®−îc tõ loµi Agelas mauritianus ®Ó t¹o nªn mét d−îc chÊt chèng ung th− rÊt m¹nh. KRN 7000 thÓ hiÖn kh¶ n¨ng t¨ng c−êng miÔn dÞch vµ kh¶ n¨ng chèng di c¨n theo c¬ chÕ thóc ®Èy c¸c chøc n¨ng miÔn dÞch tÕ bµo. L©m sµng pha 1 cña hîp chÊt nµy trªn c¸c khèi u r¾n ®· chøng tá tÝnh kh«ng ®éc cña thuèc, kh¶ n¨ng t¨ng c−êng c¸c yÕu tè miÔn dÞch nh− inteuleukin vµ c¸c yÕu tè thóc ®Èy ho¹t ®éng ®¹i thùc bµo vµ tÕ bµo diÖt tù nhiªn (NKT). CÇn chó ý r»ng møc ®é c¸c tÕ bµo NKT trong m¸u ®èi víi c¸c bÖnh nh©n ung th− vµ bÖnh nh©n m¾c bÖnh ®¸i ®−êng thÊp h¬n so víi ng−êi kháe m¹nh. C¸c thÝ nghiÖm trªn chuét ®· chøng minh r»ng c¸c tÕ bµo ung th− cã thÓ bÞ lo¹i trõ nÕu hÖ thèng miÔn dÞch ®−îc t¨ng c−êng, ®Æc biÖt khi sö dông KRN 7000 [29]. C¸c ho¹t chÊt kh¸ng vi rót H¶i miªn còng lµ nguån cung cÊp phong phó c¸c ho¹t chÊt kh¸ng vi rót. Ngµy nay viÖc t×m kiÕm c¸c ho¹t chÊt chèng vi rót còng ®ang diÔn ra kh¾p n¬i trªn thÕ giíi tr−íc c¸c mèi ®e däa tõ c¸c ®ît dÞch bÖnh theo chu kú do vi rót g©y nªn [30]. TÝnh trong n¨m 2001, ®· cã tíi 5 triÖu ca nhiÔm HIV míi trªn toµn thÕ giíi, lµm t¨ng tæng sè ng−êi bÞ m¾c HIV-AIDS lªn tíi 40 triÖu. Còng trong n¨m 2001, ®· cã 3 triÖu ng−êi chÕt v× bÖnh HIV-AIDS [31]. §· cã nhiÒu ph−¬ng thuèc ®−îc ®−a ra nh»m ®èi phã víi c¨n bÖnh AIDS, Nh−ng c¸c ph−¬ng thuèc nµy chØ cã kh¶ n¨ng lµm gi¶m sù sao chÐp cña vi rót hay lµm chËm qu¸ tr×nh diÔn tiÕn cña bÖnh chø kh«ng lo¹i trõ hoµn toµn ®−îc vi rót ra khái c¬ thÓ. Nh÷ng thuèc hiÖn nay chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ®Ých trªn vi rót HIV nh− nhËn biÕt vµ liªn kÕt víi vá 12 ngoµi protein cña vi rót, ng¨n chÆn kh«ng cho qu¸ tr×nh liªn kÕt víi tÕ bµo vµ sao m· RNA x¶y ra, t¨ng c−êng t−¬ng t¸c víi nh©n cña tÕ bµo vËt chñ nh»m th¶i håi c¸c tiÓu phÇn vi rót ra khái c¬ thÓ. ViÖc t×m kiÕm c¸c thuèc míi trong ®iÒu trÞ HIV ®ang lµ yªu cÇu cÊp b¸ch. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã rÊt nhiÒu d−îc chÊt cã kh¶ n¨ng chèng HIV cao ®· ®−îc ph¸t triÓn cã nguån gèc tõ sinh vËt biÓn. AZT, mét trong nh÷ng thuèc chèng HIV ®Çu tiªn, ®· xuÊt ph¸t tõ nghiªn cøu thay ®æi cÊu tróc c¸c nucleosit tõ h¶i miªn [32]. Cô thÓ ®ã lµ hîp chÊt Ara-A, nucleosit ph©n lËp tõ loµi Cryptotethya crypta, ®©y chÝnh lµ dÉn xuÊt cã nguån gèc tõ biÓn cã mÆt trªn thÞ tr−êng thuèc ngµy nay [33]. Bªn c¹nh ho¹t tÝnh kh¸ng viªm, chèng vi khuÈn vµ diÖt trõ s©u bÖnh, hîp chÊt japamide ph©n lËp tõ loµi h¶i miªn ë Th¸i B×nh D−¬ng vµ Ên §é D−¬ng còng cho ho¹t tÝnh kh¸ng HIV m¹nh nhÊt tõng ®−îc biÕt ë c¸c hîp chÊt ph©n lËp tõ biÓn. Chóng cã EC50 lµ 0.019 µM, tuy vËy ho¹t tÝnh nµy kh«ng cao b»ng ho¹t chÊt AZT (0.004 µM). Mét ®iÒu ®¸ng tiÕc lµ hîp chÊt nµy cã tÝnh ®éc tÕ bµo rÊt cao, do vËy, nh÷ng nghiªn cøu gÇn ®©y ®ang tËp trung t¹o c¸c dÉn xuÊt Ýt ®éc, t¨ng c−êng ho¹t tÝnh cña jaspamide [34]. Papuamide A vµ B ph©n lËp tõ loµi h¶i miªn Theonella mirabilis vµ T. swinhoei hiÖn ®ang lµ nh÷ng hîp chÊt tù nhiªn biÓn cã triÓn väng nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn thµnh thuèc chèng HIV. ThÝ nghiÖm sau 6 ngµy nhiÔm HIV, c¶ hai hîp chÊt nµy ®Òu cho hiÖu qu¶ k×m h·m qu¸ tr×nh l©y nhiÔm cña HIV ®Õn c¸c tÕ bµo T rÊt m¹nh vµ ®é ®éc rÊt thÊp [35]. Avarol vµ Avarone, hai sesquitecpen ph©n lËp tõ loµi h¶i miªn Dysidea avara còng thÓ hiÖn ho¹t tÝnh chèng HIV kh¸ cao. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña chóng còng ®· ®−îc biÕt ®Õn Ýt nhiÒu. Ho¹t ®éng cña c¸c ho¹t chÊt nµy ®−îc cho lµ k×m h·m hiÖu qu¶ mét RNA vËn chuyÓn. RNA nµy ®ãng vai trß quan träng trong viÖc t¨ng c−êng sù sao chÐp cña vi rót còng nh− cã tham gia vµo ho¹t ®éng tæng hîp c¸c enzim protease cña vi rót HIV [36]. Còng ®· cã rÊt nhiÒu c¸c dÉn xuÊt kh¸c cña avarol ®−îc th«ng b¸o cã ho¹t tÝnh kh¸ng HIV vµ chèng ung th− ®¸ng quan t©m [37]. Nh÷ng nghiªn cøu trªn viÖc nu«i trång loµi Dysidea avara còng ®· thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu, kÕt qu¶ nµy ®· chøng minh kh¶ n¨ng s¶n xuÊt avarol trªn l−îng lín lµ hoµn toµn cã thÓ [38]. H H N H N H H H H H H H Papuamide A Cïng víi c¸c ho¹t tÝnh k×m h·m glucosidase, chèng ®¸i th¸o ®−êng, callyspongym còng cho thÊy phæ kh¸ng vi rót réng nh− vi rót HIV, HBV, hay vi rót g©y bÖnh tiªu ch¶y… Topsentin vµ bromotopsentin, nh÷ng hîp chÊt míi ph©n lËp tõ loµi ph©n lËp tõ loµi h¶i miªn S. rueyzleri, cho ho¹t tÝnh kh¸ng HSV1, VSV vµ vi rót d¹ng vßng A-59 [39]. Ngoµi ra, mét vµi hîp chÊt chèng vi rót ®−îc ph©n lËp tõ h¶i miªn nh− 2’-5’ oligoadenylate (2-5A), Hamigeran B, 13 weinbersterol A vµ B, Mycalamide A [40]…còng thÓ hiÖn ho¹t ®éng m¹nh trªn c¸c dßng vi rót ®−îc thÝ nghiÖm [41]. C¸c ho¹t chÊt kh¸ng sinh, kh¸ng nÊm. C¸c ho¹t chÊt kh¸ng sinh cã ho¹t ®éng kh¸ng sinh th−êng dÔ thu ®−îc th«ng qua c¸c nghiªn cøu vÒ hîp chÊt thiªn nhiªn. C¸c ho¹t chÊt thu ®−îc tõ h¶i miªn còng n»m trong sè ®ã. Ngµy nay, c¸c thÝ nghiÖm sµng läc trªn quy m« lín ®èi víi c¸c ho¹t tÝnh kh¸ng sinh, kh¸ng nÊm lµ t−¬ng ®èi dÔ ph¸t triÓn vµ ®· trë thµnh c«ng cô hµng ngµy trong v« sè c¸c phßng thÝ nghiÖm trªn thÕ giíi. Tuy vËy còng cÇn l−u ý r»ng cho ®Õn nay míi chØ cã mét vµi thuèc kh¸ng sinh trªn thÞ tr−êng cã nguån gèc tõ c¸c nghiªn cøu trªn c¸c hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn. Arenosclerin A-C ph©n lËp tõ loµi Arenosclera brasiliensis thÓ hiÖn ho¹t tÝnh kh¸ng sinh rÊt m¹nh trªn 12 dßng vi khuÈn thö nghiÖm ë c¸c bÖnh viÖn [6]. Cribrostatin 3 ph©n lËp tõ Crebrochalina sp. còng cho ho¹t ®éng kh¸ng sinh m¹nh ®èi víi dßng vi sinh vËt thö nghiÖm lµ Neisseria gonorrheae víi nång ®é øc chÕ tèi thiÓu ®¹t 0.09 µg/ml, hîp chÊt nµy còng cho ho¹t ®éng chèng dßng vi khuÈn kh¸ng kh¸ng sinh peniciline N. gonorrheae víi MIC ®¹t 0.39 µg/ml [42]. Fascaplysin, mét hîp chÊt cã cÊu tróc thuéc nhãm alcaloit 5 vßng, ph©n lËp tõ loµi h¶i miªn Fascaplysinopsis sp. còng cã ho¹t tÝnh k×m h·m rÊt cao ®èi víi c¸c dßng vi sinh vËt thö nghiÖm nh− S. aureus (0.1 µg/disk), E. coli (5 µg/disk), C. albicans (1 µg/disk), S. cerevisiea (1 µg/disk) [43]. OH OH HO O O OH OH OH OH O OH HOOC H3C HO H2N OH O O Amphotericin B C¸c nghiªn cøu khoa häc ®· chØ ra r»ng rÊt nhiÒu hîp chÊt kh¸ng nÊm th−êng còng mang ho¹t ®éng chèng khèi u, diÖt bµo cao. V× vËy viÖc ph©n tÝch ph©n biÖt c¸c ®Æc ®iÓm chèng nÊm vµ diÖt bµo ë c¸c hîp chÊt cã ho¹t tÝnh còng lµ ®iÒu cÇn ph¶i quan t©m. Amphotericin B lµ mét trong nh÷ng hîp chÊt kh¸ng nÊm hiÖu qu¶ ®Çu tiªn ®−îc biÕt ®Õn. Tuy nhiªn viÖc sö dông thuèc nµy còng cÇn ph¶i l−u ý ®Õn c¸c t¸c dông phô ®iÓn h×nh nh− ho¹t ®éng g©y ®éc thËn rÊt m¹nh. Cho ®Õn nay th× c¸c thuèc kh¸ng nÊm ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt lµ c¸c thuèc thuéc nhãm azole. Nhãm chÊt nµy ho¹t ®éng chñ yÕu theo ph−¬ng ph¸p k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÊm bÖnh chø kh«ng diÖt nÊm. Do ®ã mµ mçi mét lo¹i thuèc chèng nÊm thuéc dßng azole míi ra ®êi ng−êi ta ®· ph¶i lo ngay ®Õn viÖc t×m kiÕm ph¸t hiÖn c¸c thÓ hÖ azole míi hiÖu qu¶ h¬n v× sù kh¸ng thuèc cña c¸c dßng nÊm bÖnh gia t¨ng rÊt nhanh [44]. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, viÖc t×m kiÕm c¸c thÕ hÖ thuèc chèng míi hiÖu qu¶ hiÖn ®ang ®−îc c¸c nhµ khoa häc rÊt quan t©m. 14
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan