Tài liệu Nghiên cứu nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn theo tiêu chí nông thôn mới trên địa bàn tỉnh bắc kạn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI LÝ SINH KIỆM NGHIÊN CỨU NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ SỞ HẠ TẦNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN THEO TIÊU CHÍ NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI LÝ SINH KIỆM NGHIÊN CỨU NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ SỞ HẠ TẦNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN THEO TIÊU CHÍ NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN Chuyên ngành: Quản lý xây dựng Mã số: 60.58.03.02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: GS. TS. VŨ THANH TE HÀ NỘI, NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của riêng cá nhân. Các số liệu và kết quả trong luận văn là hoàn toàn đúng với thực tế và chưa được công bố trong bất cứ công trình nào trước đây. Tất cả các trích dẫn đã được ghi rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 19 tháng 5 năm 2017 Tác giả Lý Sinh Kiệm i LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy cô trường Đại học Thủy lợi, đặc biệt là các cán bộ, giảng viên khoa công trình, phòng Đào tạo Đại học và Sau đại học đã giúp đỡ tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến GS.TS Vũ Thanh Te người đã tận tình hướng dẫn luận văn tốt nghiệp cho tác giả. Đến nay, tác giả đã hoàn thành luận văn với đề tài: “Nghiên cứu nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn theo tiêu chí nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn”. Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo và đồng nghiệp trong Văn phòng Điều phối Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tỉnh Bắc Kạn là nơi công tác của tác giả đã quan tâm tạo điều kiện thuận lợi hỗ trợ, giúp đỡ tác giả trong công việc và trong quá trình tác giả nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã thường xuyên chia sẻ khó khăn và động viên tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để có thể hoàn thành luận văn. Do trình độ, kinh nghiệm cũng như thời gian nghiên cứu còn hạn chế nên luận văn không tránh khỏi thiếu sót, tác giả rất mong nhận được các ý kiến đóng góp của quý độc giả. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 19 tháng 5 năm 2017 Tác giả Lý Sinh Kiệm ii MỤC LỤC DANH MỤC HÌNH .................................................................................................... vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ....................................................................................... viii DANH MỤC CÁC VIẾT TẮT VÀ GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ .......................... ix MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài.............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài .................................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu ...............................................................................................3 3.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................3 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ................................................................. 3 4.1. Cách tiếp cận ............................................................................................................3 4.2. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................3 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.................................................................... 4 5.1. Ý nghĩa khoa học ......................................................................................................4 5.2. Ý nghĩa thực tiễn .......................................................................................................4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ SỞ HẠ TẦNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN ...........................................................5 1.1. Tổng quan về quản lý dự án đầu tư xây dựng ......................................................... 5 1.1.1. Khái niệm dự án đầu tư xây dựng .........................................................................5 1.1.2. Khái niệm về quản lý dự án đầu tư xây dựng ........................................................5 1.1.3. Nội dung quản lý dự án đầu tư xây dựng ..............................................................7 1.1.4. Mục tiêu của quản lý dự án đầu tư xây dựng ........................................................9 1.1.5. Các hình thức tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng theo quy định hiện hành 11 1.2. Tổng quan về Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới ............ 15 1.2.1. Những khái niệm về nông thôn, nông thôn mới...................................................15 1.2.2. Nội dung Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2015 ....................................................................................................................16 1.3. Quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn trong xây dựng nông thôn mới ............................................................................................................... 23 1.3.1. Khái niệm cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn ..................................................23 1.3.2. Đặc điểm cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn....................................................24 1.3.3. Đặc điểm của dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn .......27 iii 1.3.4. Vai trò của cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn đối với phát triển kinh tế - xã hội ở vùng nông thôn ..................................................................................................... 28 1.3.5.Ý nghĩa của cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn đối với phát triển kinh tế xã hội và xây dựng nông thôn mới ........................................................................................... 30 1.3.6. Sự cần thiết đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn..................... 31 Kết luận chương 1 ........................................................................................................ 32 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN TRONG QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ SỞ HẠ TẦNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN THEO TIÊU CHÍ NÔNG THÔN MỚI ..................................................................................................... 33 2.1. Cơ sở pháp lý và các quy định về quản lý dự án đầu tư, quản lý chất lượng xây dựng công trình ............................................................................................................ 33 2.1.1. Nguyên tắc quản lý dự án đầu tư xây dựng......................................................... 38 2.1.2. Các nguyên tắc trong quản lý chất lượng xây dựng công trình .......................... 39 2.1.3. Vai trò, trách nhiệm của các chủ thể trong quản lý chất lượng xây dựng công trình đường giao thông nông thôn ................................................................................ 40 2.1.3.2. Trách nhiệm..................................................................................................... 40 2.2. Các cơ chế, chính sách về đầu tư xây dựng công trình thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng xây dựng nông thôn mới ......................................................... 42 2.3. Nội dung xây dựng đường giao thông nông thôn theo tiêu chuẩn nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ............................................................................................. 43 2.3.1. Về quy hoạch đường giao thông nông thôn ........................................................ 43 2.3.2. Về quy mô ............................................................................................................ 44 2.3.3. Về cơ chế đầu tư .................................................................................................. 45 2.4. Nội dung quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng đường GTNT ..................... 47 2.4.1. Quy hoạch, kế hoạch ........................................................................................... 47 2.4.2. Lập, thẩm định, phê duyệt dự toán và lựa chọn nhà thầu .................................. 47 2.4.3. Tổ chức thi công .................................................................................................. 49 2.4.4.Nghiệm thu, bàn giao công trình .......................................................................... 49 2.4.5. Thanh toán, quyết toán nguồn vốn đầu tư........................................................... 49 2.5. Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý đầu tư xây dựng đường giao thông nông thôn ...................................................................................................................... 52 2.5.1. Tính đặc thù của dự án đầu tư xây dựng công trình đường giao thông nông thôn trong xây dựng nông thôn mới ..................................................................................... 52 2.5.2. Các nhân tố liên quan đến năng lực, kinh nghiệm của chủ đầu tư, đơn vị quản lý dự án .............................................................................................................................. 52 2.5.3. Các nhân tố liên quan đến việc tổ chức thực hiện các nội dung trong quá trình quản lý dự án ................................................................................................................. 53 iv 2.5.4. Ảnh hưởng của nguồn vốn cho dự án ..................................................................55 2.5.5. Ảnh hưởng của quy hoạch, kế hoạch ...................................................................55 2.5.6. Các nhân tố liên quan đến địa điểm xây dựng công trình ..................................55 2.5.7. Sự biến động của giá cả thị trường .....................................................................55 2.5.8. Một số vấn đề khác ảnh hưởng đến quá trình quản lý dự án ..............................56 Kết luận chương 2 ........................................................................................................ 56 CHƯƠNG 3: NGHIÊN CỨU, ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ SỞ HẠ TẦNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN THEO TIÊU CHÍ NÔNG THÔN MỚI ...........................................58 3.1. Thực trạng và kết quả xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn theo tiêu chí nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ..................................................................... 58 3.1.1. Thực trạng ...........................................................................................................58 3.1.2. Kết quả thực hiện tiêu chí giao thông .................................................................64 3.1.3. Đánh giá hiệu quả của giao thông nông thôn .....................................................66 3.1.4. Nguyên nhân của các tồn tại trong công tác quản lý đầu tư xây dựng đường giao thông nông thôn thời gian qua tại Bắc Kạn ..................................................................70 3.2. Định hướng phát triển giao thông nông thôn theo tiêu chí nông thôn mới tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2016 - 2020 ........................................................................................... 72 3.2.1. Định hướng phát triển giao thông nông thôn ......................................................72 3.2.2. Mục tiêu thực hiện tiêu chí giao thông ................................................................72 3.2.3. Nhu cầu vốn thực hiện .........................................................................................73 3.3. Các giải pháp nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư ......................................... 74 3.3.1. Giải pháp về tổ chức, bộ máy ..............................................................................74 3.3.2. Giải pháp về xây dựng cơ chế, chính sách ..........................................................77 3.3.3. Nhóm giải pháp về công tác tuyên truyền, nguồn vốn, kiểm tra, giám sát .........81 Kết luận chương 3 ........................................................................................................ 83 KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ ..........................................................................................84 1. Kết luận..................................................................................................................... 84 2. Những tồn tại trong quá trình thực hiện ................................................................... 84 3. Những kiến nghị và hướng nghiên cứu tiếp theo ..................................................... 85 DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................87 Phụ lục 1 SỐ LƯỢNG, CHẤT LƯỢNG CÔNG CHỨC, CÁN BỘ CHUYÊN TRÁCH CẤP XÃ .........................................................................................................................90 Bảng 1.1. Thống kê số lượng, chất lượng công chức cấp xã theo trình độ đào tạo tại thời điểm tháng 12 năm 2016 của tỉnh Bắc Kạn ...........................................................90 v Bảng 1.2. Thống kê số lượng, chất lượng cán bộ chuyên trách cấp xã theo trình độ đào tạo tại thời điểm tháng 12 / 2016 của tỉnh Bắc Kạn ........................................................ 91 Phụ lục 2 TỔNG HỢP CÁC NGUỒN VỐN GIAI ĐOẠN 2010 – 2015 THỰC HIỆN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG ĐƯỜNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN ............................... 93 Bảng 2.1. Tổng hợp các nguồn vốn giai đoạn 2010 – 2015 thực hiện đầu tư xây dựng đường GTNT .................................................................................................................. 93 vi DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Các lĩnh vực của quản lý dự án ............................................................ 9 Hình 1.2. Sơ đồ hóa mục tiêu, các chủ thể tham gia quản lý dự án xây dựng ... 10 Hình 1.3. Sơ đồ hình thức Ban quản lý dự án một dự án.................................... 12 Hình 1.4. Sơ đồ hình thức chủ đầu tư thuê tổ chức tư vấn quản lý điều hành dự án ......................................................................................................................... 13 Hình 1.5. Sơ đồ hình thức Chủ đầu tư trực tiếp thực hiện quản lý dự án .......... 14 Hình 1.6. Sơ đồ hình thức quản lý dự án của Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới ...................................................................................................... 15 Hình 1.7. Sơ đồ đặc điểm của cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn ................... 24 Hình 2.1. Tính đặc thù của dự án ĐTXD đường GTNT trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ...................................................................................................................... 52 Hình 3.1 Biểu đồ hiện trạng đường GTNT ......................................................... 59 Hình 3.2 .Sơ đồ tổ chức bộ máy nông thôn mới từ tỉnh đến thôn ....................... 61 Hình 3.3. Đường trục thôn Nà Búng, xã Quân Bình, huyện Bạch Thông .......... 65 vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2009 đến tháng 11/2016 ................................................................................................................ 16 Bảng 2.1. Mức hỗ trợ xây dựng công trình hạ tầng nông thôn thuộc Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới ................................................................. 47 Bảng 3.1 Tổng hợp hiện trạng hệ thống đường GTNT ....................................... 58 Bảng 3.2. Nhu cầu vốn giai đoạn 2010 - 2020.................................................... 73 Bảng 3.3. Nhu cầu vốn giai đoạn 2016 – 2020 về giao thông ............................ 74 viii DANH MỤC CÁC VIẾT TẮT VÀ GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ - QLDA Quản lý dự án - ĐTXD Đầu tư xây dựng - UBND Ủy ban nhân dân - BQL Ban Quản lý - NTM Nông thôn mới - MTQG Mục tiêu quốc gia - CSHT Cơ sở hạ tầng - GTNT Giao thông nông thôn - QLNN Quản lý nhà nước - HĐXD Hợp đồng xây dựng ix MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bắc Kạn là một tỉnh miền núi, vùng cao nằm sâu thuộc vùng Đông Bắc nước Việt Nam, diện tích: 4.859 km2. Về vị trí địa lý tỉnh Bắc Kạn phía Bắc giáp tỉnh Cao Bằng, phía Tây giáp tỉnh Tuyên Quang, phía Đông giáp Lạng Sơn, phía Nam giáp tỉnh Thái Nguyên. Trung tâm kinh tế hành chính của tỉnh là Thành phố Bắc Kạn, cách thủ đô Hà Nội 170 km theo đường Quốc lộ 3, cách thành phố Thái Nguyên 90 km theo đường Quốc lộ 3. Tỉnh có 08 đơn vị cấp huyện gồm thành phố Bắc Kạn và 07 huyện; dân số khoảng 310.000 người. Có 122 đơn vị hành chính cấp xã, phường, thị trấn; trong đó có 110 xã và 6 phường, 6 thị trấn. Tỉnh đã triển khai thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới tại 110 xã từ năm 2011. Chương trình xây dựng nông thôn mới là một chương trình trọng tâm, xuyên suốt của Nghị quyết số 26-NQ/TW về nông nghiệp, nông dân, nông thôn; là chương trình khung, tổng thể phát triển nông thôn với 11 nội dung lớn, tổng hợp của 16 chương trình mục tiêu quốc gia và 14 chương trình hỗ trợ có mục tiêu đang triển khai ở địa bàn nông thôn trên phạm vi cả nước. Xây dựng nông thôn mới thực chất là chương trình do nhân dân lựa chọn, đóng góp công sức thực hiện và trực tiếp hưởng lợi. Chương trình xây dựng nông thôn mới có ý nghĩa rất lớn cả về kinh tế - chính trị - xã hội vì nó mang lại lợi ích thiết thân cho cư dân nông thôn. Xây dựng nông thôn mới trong thời kỳ mới đang đặt ra nhiều vấn đề cần tập trung các nguồn lực của cả Nhà nước và nhân dân, giải quyết những vấn đề cấp bách, đồng thời tạo ra tiền đề cho những giai đoạn tiếp theo, trong đó có việc phát triển và hoàn thiện kết cấu hạ tầng giao thông nông thôn là nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu. Với tỉnh Bắc Kạn, Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới được Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh quan tâm chỉ đạo thực hiện những nội dung trọng điểm, bức xúc trên địa bàn và có nhiều cơ chế, chính sách linh hoạt để huy động nguồn lực thực hiện chương trình. Nhờ đó, tốc độ đạt tiêu chí của các xã tăng lên rõ rệt. Kết cấu hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất và đời sống người dân được các địa 1 phương quan tâm xây dựng, nâng cấp; bộ mặt nông thôn có nhiều đổi mới, thu nhập của cư dân nông thôn tăng nhanh hơn. Tuy nhiên, với điều kiện đặc thù của Bắc Kạn, xây dựng nông thôn mới là cơ hội lớn để phát triển nông thôn, nhưng cũng là một thách thức lớn với tỉnh trong điều kiện xuất phát điểm thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao, dân số thưa thớt. Sau 5 năm thực hiện, diện mạo nhiều vùng nông thôn được đổi thay, hạ tầng kinh tế - xã hội thiết yếu được nâng cấp, đời sống đa số nông dân được cải thiện, hộ nghèo giảm, nhiều nét đẹp văn hóa được phát huy, tình làng nghĩa xóm được vun đắp, đội ngũ cán bộ trưởng thành một bước. Tuy nhiên, so với mục tiêu, các tiêu chí về cơ sở hạ tầng nông thôn có tỷ lệ đạt thấp, nhất là tiêu chí về giao thông và còn nhiều vấn đề cần phải giải quyết mới đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Tỉnh Bắc Kạn xác định: Hạ tầng giao thông nông thôn phải đi trước một bước trong xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, để thực hiện được điều này, trước hết cần có định hướng về quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn. Trong đầu tư xây dựng cơ bản những năm gần đây xảy ra nhiều vấn đề như lãng phí trong đầu tư do việc chuẩn bị dự án không tốt, các sự cố về chất lượng công trình do sai sót trong quản lý từ khâu chuẩn bị dự án, lập dự án, khảo sát, thiết kế và thi công xây dựng xảy ra ở nhiều dự án gây lo lắng cho nhân dân nói chung và ngành xây dựng nói riêng. Vì vậy, việc chọn đề tài “Nghiên cứu nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn theo tiêu chí nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn” làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình với hi vọng được đóng góp những kiến thức đã được học tập ở trường, trong thực tiễn để nghiên cứu áp dụng hiệu quả công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng vào việc tham mưu, chỉ đạo thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn trong những năm tiếp theo. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài Luận văn nhằm mục đích đi sâu phân tích và đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực, hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn và trực tiếp là công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình đường giao thông nông thôn theo cơ chế đầu tư đặc thù “nhà nước và nhân dân cùng làm” thuộc 2 Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Các dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn theo tiêu chí nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu về công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó tập trung vào nội dung quản lý các công trình đường giao thông nông thôn được đầu tư xây dựng theo cơ chế đầu tư đặc thù “nhà nước và nhân dân cùng làm” và hình thức lựa chọn nhà thầu thi công là tham gia thực hiện của cộng đồng theo tiêu chí xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2013 – 2015. 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cách tiếp cận Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, tác giả luận văn đã dựa trên cách tiếp cận cơ sở lý luận về khoa học quản lý xây dựng và những quy định hiện hành của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực này. Đồng thời tác giả tiếp cận thực tế công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng đường giao thông nông thôn trong Chương trình MTQG về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn để phân tích, đánh giá và đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu phù hợp với đối tượng và nội dung nghiên cứu trong điều kiện Việt Nam, đó là: Phương pháp quan sát trực tiếp; Phương pháp thống kê: Thu thập, tổng hợp và phân tích số liệu; Phương pháp hệ thống hóa; Phương pháp phân tích đánh giá; và một số phương pháp kết hợp khác. 3 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 5.1. Ý nghĩa khoa học Nghiên cứu tổng quan cơ sở lý luận về quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng giao thông nông thôn, vấn đề và giải pháp nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn theo tiêu chí nông thôn mới. 5.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu, phân tích đánh giá và các giải pháp đề xuất, đóng góp thiết thực cho việc nâng cao năng lực quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn theo tiêu chí nông thôn mới, nhằm góp phẩn đẩy nhanh tiến độ hoàn chỉnh các công trình hạ tầng nông thôn, phát triển nông thôn bền vững và đáp ứng được yêu cầu hiện đại hóa nông thôn, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người nông dân. 4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ SỞ HẠ TẦNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN 1.1. Tổng quan về quản lý dự án đầu tư xây dựng 1.1.1. Khái niệm dự án đầu tư xây dựng Dự án: Theo định nghĩa của tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn ISO, trong tiêu chuẩn ISO 9000:2000 và TCVN ISO 9000:2000 thì: Dự án là một quá trình đơn nhất, gồm một tập hợp các hoạt động có phối hợp và kiểm soát, có thời hạn bắt đầu và kết thúc, được tiến hành để đạt được mục tiêu phù hợp với các yêu cầu quy định, bao gồm cả các ràng buộc về thời gian, chi phí và nguồn lực.Các dự án đều có đặc điểm chung là: Các dự án đều được thực hiện bởi con người; đều bị ràng buộc bởi các nguồn lực hạn chế là con người và tài nguyên; đều được hoạch định, thực hiện và kiểm soát. Theo Điều 3 - Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 thì Dự án đầu tư xây dựng công trình: là một tập hợp các đề xuất có liên quan đến việc sử dụng vốn để tiến hành hoạt động xây dựng để xây dựng mới, sửa chữa, cả tạo công trình xây dựng nhằm phát triển, duy trì, nâng cao chất lượng công trình hoặc sản phẩm, dịch vụ trong thời hạn và chi phí xác định. Dự án đầu tư xây dựng công trình là các dự án đầu tư mà đối tượng đầu tư là các công trình xây dựng, nghĩa là dự án có liên quan tới hoạt động xây dựng cơ bản như xây dựng nhà cửa, đường giao thông, cầu cống… Dự án đầu tư xây dựng công trình bao gồm dự án xây dựng mới công trình, dự án cải tạo nâng cấp mở rộng các công trình đã đầu tư xây dựng. 1.1.2. Khái niệm về quản lý dự án đầu tư xây dựng Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về quản lý dự án. - Theo Tiến sỹ Nguyễn Văn Đáng: “QLDA là việc điều phối và tổ chức các bên khác nhau tham gia vào dự án, nhằm hoàn thành dự án đó theo những hạn chế được áp đặt bởi: Chất lượng, thời gian và chi phí”. - Theo Tiến sỹ Trịnh Quốc Thắng: “QLDA là điều khiển một kế hoạch đã được hoạch định trước và những phát sinh xảy ra, trong một hệ thống bị ràng buộc bởi các yêu cầu 5 về pháp luật, về tổ chức, về con người, về tài nguyên nhằm đạt được các mục tiêu đã định ra về chất lượng, thời gian, giá thành, an toàn lao động và môi trường”. Như vậy QLDA có các yếu tố: + Thứ nhất, muốn quản lý được dự án cần phải có một chương trình, một kế hoạch được định trước. + Thứ hai, phải có các công cụ, các phương tiện để kiểm soát và quản lý. + Thứ ba, phải có qui định các luật lệ cho quản lý. + Thứ tư, là con người, gồm các tổ chức và cá nhân vận hành bộ máy quản lý. Bất kỳ một dự án nào cũng trải qua một số giai đoạn phát triển nhất định. Để đưa dự án qua các giai đoạn đó, người quản lý phải bằng cách này hoặc cách khác, quản lý được nó (dự án). QLDA thực chất là quá trình lập kế hoạch, điều phối thời gian, nguồn lực và giám sát quá trình phát triển của dự án nhằm đảm bảo cho dự án hoàn thành đúng thời hạn, trong phạm vi ngân sách được duyệt và đạt được các yêu cầu đã định về kỹ thuật và chất lượng sản phẩm, dịch vụ bằng phương pháp và điều kiện tốt nhất cho phép. Quản lý dự án là một quá trình hoạch định (Planning), tổ chức (Organizing), lãnh đạo (Leading/Direting) và kiểm tra (Controlling) các công việc và nguồn lực để hoàn thành các mục tiêu đã định. QLDA là việc lên kế hoạch, tổ chức triển khai, chỉ đạo, giám sát, điều phối, đối với 4 giai đoạn của vòng đời dự án (giai đoạn hình thành dự án, giai đoạn chuẩn bị đầu tư, giai đoạn thực hiện đầu tư và giai đoạn kết thúc). Mục đích của hoạt động QLDA là tổ chức và quản lý, áp dụng các biện pháp nhằm đảm bảo thực hiện tốt mục tiêu dự án về giá thành, thời gian, mục tiêu chất lượng. Vì vậy, quản lý tốt và hiệu quả dự án là một việc có ý nghĩa vô cùng quan trọng và cần thiết. 6 1.1.3. Nội dung quản lý dự án đầu tư xây dựng Nội dung của QLDA gồm 9 lĩnh vực quản lý sau: a. Quản lý phạm vi dự án Quản lý phạm vi của dự án là việc xác định, giám sát việc thực hiện mục đích, mục tiêu của dự án, xác định công việc nào thuộc về dự án và cần phải thực hiện, công việc nào nằm ngoài phạm vi của dự án. b. Quản lý thời gian dự án Quản lý thời gian dự án là quá trình quản lý mang tính hệ thống nhằm đảm bảo chắc chắn hoàn thành dự án theo đúng thời gian đề ra. Quản lý thời gian dự án bao gồm các công việc như xác định hoạt động cụ thể, sắp xếp trình tự hoạt động, bố trí thời gian, khống chế thời gian và tiến độ dự án. c. Quản lý chi phí dự án Quản lý chi phí dự án là quản lý chi phí, giá thành dự án nhằm đảm bảo hoàn thành dự án chi phí không vượt quá mức trù bị ban đầu. Quản lý chi phí bao gồm việc bố trí nguồn lực, dự tính giá thành và khống chế chi phí của dự án. d. Quản lý chất lượng dự án Quản lý chất lượng dự án là quá trình quản lý có hệ thống việc thực hiện dự án nhằm đảm bảo đáp ứng được yêu cầu về chất lượng mà khách hàng đặt ra. Quản lý chất lượng dự án bao gồm việc quy hoạch chất lượng, khống chế chất lượng và đảm bảo chất lượng,… đ. Quản lý nguồn nhân lực Quản lý nguồn nhân lực là phương pháp quản lý mang tính hệ thống nhằm đảm bảo phát huy hết năng lực, tính tích cực, sáng tạo của mỗi người trong dự án và tận dụng nó một cách có hiệu quả nhất. Nó bao gồm các việc như quy hoạch tổ chức, xây dựng đội ngũ, tuyển chọn nhân viên và xây dựng các ban dự án. e. Quản lý việc trao đổi thông tin dự án 7 Quản lý việc trao đổi thông tin dự án là biện pháp quản lý mang tính hệ thống nhằm đảm bảo việc truyền đạt, thu thập, trao đổi một cách hợp lý các tin tức cần thiết cho việc thực hiện dự án cũng như truyền đạt thông tin, báo cáo tiến độ dự án. g. Quản lý rủi ro trong dự án Khi thực hiện dự án sẽ gặp phải những nhân tố rủi ro mà chúng ta không lường trước được. Quản lý rủi ro là biện pháp quản lý mang tính hệ thống nhằm tận dụng tối đa những nhân tố bất lợi không xác định cho dự án. Công tác quản lý này bao gồm việc nhận biết, phân biệt rủi ro, cân nhắc, tính toán rủi ro, xây dựng đối sách và khống chế rủi ro. h. Quản lý việc mua bán của dự án Quản lý việc thu mua của dự án là biện pháp quản lý mang tính hệ thống nhằm sử dụng những hàng hóa, vật liệu thu mua được từ bên ngoài tổ chức thực hiện dự án. Nó bao gồm việc lên kế hoạch thu mua, lựa chọn việc thu mua và trưng thu các nguồn vật liệu. i. Quản lý việc giao nhận dự án Đây là một nội dung QLDA mới mà Hiệp hội các nhà QLDA trên thế giới đưa ra dựa vào tình hình phát triển của QLDA. Một số dự án tương đối độc lập nên sau khi thực hiện hoàn thành dự án, hợp đồng cũng kết thúc cùng với sự chuyển giao kết quả. Nhưng một số dự án lại khác, sau khi dự án hoàn thành thì khách hàng lập tức sử dụng kết quả dự án này vào việc vận hành sản xuất. Dự án vừa bước vào giai đoạn đầu vận hành sản xuất nên khách hàng (người tiếp nhận dự án) có thể thiếu nhân tài quản lý kinh doanh hoặc chưa nắm vững được tính năng, kỹ thuật của dự án, vì thế cần có sự giúp đỡ của đơn vị thi công dự án, giúp đơn vị tiếp nhận dự án giải quyết vấn đề này, từ đó mà xuất hiện khâu quản lý việc giao - nhận dự án. Quản lý việc giao - nhận dự án cần có sự tham gia của đơn vị thi công dự án và đơn vị tiếp nhận dự án, tức là cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa hai bên giao và nhận, như vậy mới tránh được tình trạng dự án tốt nhưng hiệu quả kém, đầu tư cao nhưng lợi nhuận thấp. 8