Tài liệu Nghiên cứu khả năng hấp phụ kim loại nặng cr(vi) và ni(ii) trên chitosan

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o Tr−êng ®¹i häc b¸ch khoa Hμ néi › LuËn v¨n th¹c sü khoa häc Nghiªn cøu kh¶ n¨ng hÊp phô kim lo¹i nÆng Cr(VI) vμ Ni(II) trªn chitosan Hμ ThÞ Hång Hoa Hµ Néi 2005 Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o Tr−êng ®¹i häc b¸ch khoa Hμ néi › LuËn v¨n th¹c sü khoa häc Nghiªn cøu kh¶ n¨ng hÊp phô kim lo¹i nÆng Cr(VI) vμ Ni(II) trªn chitosan ngμnh C«ng nghÖ M«i tr−êng. M∙ sè: 60.85.06 Hμ ThÞ Hång Hoa H−íng dÉn khoa häc: PGS-TS §Æng Kim Chi Hµ Néi 2005 Môc lôc Trang Danh môc b¶ng 6 Danh môc h×nh 7 Më ®Çu 8 Ch−¬ng 1. Tæng quan 10 Kim lo¹i nÆng trong n−íc vµ mét sè ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i chøa kim lo¹i nÆng 1.1. Kim lo¹i nÆng trong n−íc. 10 1.1.1. Kim lo¹i nÆng trong m«i tr−êng n−íc 11 1.1.2. T¸c ®éng cña kim lo¹i nÆng ®Õn c¬ thÓ sèng 12 1.2. Mét sè ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i chøa kim lo¹i nÆng 19 1.2.1. Ph−¬ng ph¸p khö - kÕt tña 19 1.2.2. Ph−¬ng ph¸p hÊp phô 23 1.2.3. Ph−¬ng ph¸p trao ®æi ion 25 1.2.4. Ph−¬ng ph¸p ®iÖn ho¸ 27 1.2.5. Ph−¬ng ph¸p sinh häc 28 Ch−¬ng 2. C¬ së khoa häc nghiªn cøu hÊp phô kim 31 lo¹i nÆng b»ng chitosan. 2.1. Chitin/chitosan vµ c¸c tÝnh chÊt cña nã 31 2.1.1. Vµi nÐt vÒ chitin 32 2.1.1.1. CÊu t¹o vµ tÝnh chÊt vËt lý cña chitin 34 2.1.1.2. TÝnh chÊt ho¸ häc cña chitin 34 2.1.1.3. Qu¸ tr×nh t¸ch chitin 35 2.1.2. 35 CÊu t¹o vµ tÝnh chÊt cña chitosan 2.1.2.1. §iÒu chÕ chitosan 35 2.1.2.2. CÊu t¹o vµ tÝnh chÊt vËt lý cña chitosan 36 3 Trang 2.1.2.3. TÝnh chÊt ho¸ häc cña chitosan 38 2.1.3. T×nh h×nh s¶n xuÊt vµ øng dông chitosan. 40 2.1.4. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña chitosan ë ViÖt nam 42 2.2. C©n b»ng hÊp phô 43 2.2.1. C©n b»ng hÊp phô hÖ mét cÊu tö 45 2.2.2. Ph−¬ng tr×nh ®¼ng nhiÖt Langmuir 45 2.2.3. Ph−¬ng tr×nh ®¼ng nhiÖt Feundlich 47 2.2.4. ThuyÕt hÊp phô BET 49 2.3. C¬ chÕ hÊp phô kim lo¹i nÆng cña chitosan 50 2.3.1. Kh¶ n¨ng hÊp phô kim lo¹i nÆng cña chitosan 50 2.3.2. C¬ chÕ hÊp phô kim lo¹i nÆng cña chitosan 50 2.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu qu¸ tr×nh hÊp phô 52 2.4.1. Ph−¬ng ph¸p tÜnh. 52 2.4.2. Ph−¬ng ph¸p ®éng 53 Ch−¬ng 3. Nghiªn cøu thùc nghiÖm 54 3.1 Néi dung vµ ph¹m vi nghiªn cøu 54 3.1.1 Néi dung nghiªn cøu 54 3.1.2 Ph¹m vi nghiªn cøu 54 3.2 Nguyªn liÖu vµ ph−¬ng ph¸p 55 3.2.1 Ho¸ chÊt vµ thiÕt bÞ 55 3.2.2. VËt liÖu hÊp phô 56 3.2.3. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh nång ®é kim lo¹i nÆng trong dung dÞch hÊp phô 3.2.3.1. X¸c ®Þnh Cr(VI) b»ng ph−¬ng ph¸p tr¾c quang diphenylcacbazit 3.2.3.2. X¸c ®Þnh Ni(II) b»ng ph−¬ng ph¸p tr¾c quang dimetylglyoxim 56 57 58 4 Trang 3.2.3.3 TÝnh to¸n c¸c th«ng sè 59 3.3 Nghiªn cøu kh¶ n¨ng hÊp phô Cr(VI) vµ Ni(II) trªn 60 chitosan 3.3.1. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng hÊp phô Cr(VI) trªn chitosan 60 3.3.1.1 ¶nh h−ëng nång ®é ban ®Çu cña ion kim lo¹i. X©y dùng 61 ®−êng ®¼ng nhiÖt hÊp phô. 3.3.1.2. Kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña pH 64 3.3.1.3. Kh¶o s¸t thêi gian hÊp phô b·o hoµ 67 3.3.1.4. ¶nh h−ëng cña nång ®é chÊt hÊp phô 69 3.3.1.5. Kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña tèc ®é khuÊy 70 3.3.2. 73 Nghiªn cøu kh¶ n¨ng hÊp phô Ni(II) trªn chitosan 3.3.2.1. ¶nh h−ëng cña pH 73 3.3.2.2. Kh¶o s¸t thêi gian hÊp phô b·o hoµ 75 3.3.2.3. ¶nh h−ëng cña nång ®é chÊt hÊp phô 77 3.3.2.4. Kh¶o s¸t ®−êng ®¼ng nhiÖt hÊp phô 78 KÕt luËn 83 Tµi liÖu tham kh¶o 85 Phô lôc 1. ThiÕt bÞ Jartest. 89 Phô lôc 2. §−êng chuÈn x¸c ®Þnh Cr(VI) 90 Phô lôc 3. §−êng chuÈn x¸c ®Þnh Ni(II) 91 5 Danh môc c¸c b¶ng B¶ng 2.1. Hµm l−îng chitin cã trong mét sè loµi ®éng vËt B¶ng 2.2. Hµm l−îng chitin cã trong vá t«m vµ mai mùc B¶ng 3.1. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng nång ®é ban ®Çu cña ion kim lo¹i ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Cr(VI) trªn chitosan B¶ng 3.2. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña pH ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Cr(VI) B¶ng 3.3. KÕt qu¶ kh¶o s¸t thêi gian hÊp phô b·o hoµ cña Cr(VI) trªn chitosan B¶ng 3.4. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng nång ®é chitosan ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Cr(VI) trªn chitosan B¶ng 3.5. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña tèc ®é khuÊy ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Cr(VI) trªn chitosan B¶ng 3.6. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña pH ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Ni(II) B¶ng 3.7. KÕt qu¶ kh¶o s¸t thêi gian hÊp phô b·o hoµ cña Ni(II) trªn chitosan B¶ng 3.8. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña nång ®é chÊt hÊp phô ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Ni(II) trªn chitosan B¶ng 3.9. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng nång ®é ban ®Çu cña Ni ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Cr(VI) trªn chitosan 6 Danh môc c¸c h×nh vÏ H×nh 3.1. ¶nh h−ëng cña nång ®é chÊt hÊp phô lªn dung l−îng hÊp phô vµ hiÖu qu¶ hÊp phô Cr(VI) trªn chitosan H×nh 3.2. ¶nh h−ëng cña pH ®Õn hÖ sè ph©n t¸n vµ hiÖu suÊt hÊp phô cña Cr(VI) trªn chitosan H×nh 3.3. ¶nh h−ëng cña thêi gian hÊp phô ®Õn hiÖu qu¶ hÊp phô Cr(VI) trªn chitosan H×nh 3.4. ¶nh h−ëng cña tèc ®é khuÊy ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Cr(VI) trªn chitosan H×nh 3.5.a. §−êng cong hÊp phô Cr(VI) trªn chitosan H×nh 3.5.b. §−êng ®¼ng nhiÖt hÊp phô Langmuir cña Cr(VI) trªn chitosan H×nh 3.5.c. §−êng ®¼ng nhiÖt hÊp phô Freundlich cña Cr(VI) trªn chitosan H×nh 3.6. ¶nh h−ëng cña pH ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Ni(II) H×nh 3.7. ¶nh h−ëng cña thêi gian hÊp phô ®Õn hiÖu qu¶ hÊp phô cña Ni(II) trªn chitosan H×nh 3.8. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña nång ®é chÊt hÊp phô ®Õn qu¸ tr×nh hÊp phô Ni(II) trªn chitosan H×nh 3.9.a. §−êng cong hÊp phô Ni(II) trªn chitosan H×nh 3.9.b. §−êng ®¼ng nhiÖt hÊp phô Langmuir cña Ni(II) trªn chitosan H×nh 3.9.c. §−êng ®¼ng nhiÖt hÊp phô Freundlich cña Ni(II) trªn chitosan 7 Më ®Çu N−íc ta ®· vµ ®ang b−íc vµo thêi kú ®æi míi, nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng trªn c¬ së ¸p dông c¸c thµnh qu¶ cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt theo c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ më cöa. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc ®ang ®−îc ®Èy m¹nh. Song song víi qu¸ tr×nh nµy, chóng ta còng ®ang ®øng tr−íc th¸ch thøc gay go vÒ vÊn ®Ò m«i tr−êng. ¤ nhiÔm m«i tr−êng bëi c¸c kim lo¹i nÆng lµ mét vÊn ®Ò lín trong nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. PhÇn lín c¸c c¬ së c«ng nghiÖp ë n−íc ta vÉn ¸p dông c«ng nghÖ s¶n xuÊt cò, vÊn ®Ò m«i tr−êng l¹i ch−a ®−îc quan t©m ®óng møc, c¸c dßng th¶i ch−a ®−îc xö lý tho¶ ®¸ng. N−íc th¶i cña ho¹t ®éng khai th¸c má, m¹ kim lo¹i, c¬ khÝ, luyÖn kim, chÕ t¹o thiÕt bÞ ®iÖn, nhµ m¸y ®iÖn... cã chøa c¸c kim lo¹i nÆng, g©y ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i. C¸c kim lo¹i cã ®éc tÝnh cao nh− Cr«m, Cadmi, thuû ng©n, niken, ch×, ®ång... cÇn ®−îc xö lý tr−íc khi th¶i ra m«i tr−êng. Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®Ó xö lý c¸c kim lo¹i nÆng, t¸ch chóng ra khái nguån n−íc tr−íc khi x¶ th¶i nh−: ph−¬ng ph¸p kÕt tña ho¸ häc, oxy ho¸ khö, läc c¬ häc, trao ®æi ion, t¸ch mµng, hÊp phô... HÊp phô sinh häc lµ ph−¬ng ph¸p sö dông c¸c vËt liÖu sinh häc ®Ó t¸ch kim lo¹i hay c¸c hîp chÊt vµ c¸c h¹t khái dung dÞch. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p hiÖu qu¶ vÒ c¶ ph−¬ng diÖn kinh tÕ lÉn kü thuËt ®Ó lo¹i bá c¸c kim lo¹i nÆng g©y nhiÔm bÈn nguån n−íc mÆt vµ nhiÒu lo¹i n−íc th¶i c«ng nghiÖp. Cã nhiÒu vËt liÖu sinh häc cã dung l−îng hÊp phô cao víi c¸c kim lo¹i, nªn cã kh¶ n¨ng hÊp phô, t¸ch kim lo¹i ra khái c¸c dßng th¶i víi chi phÝ thÊp. Chitosan lµ mét trong nh÷ng vËt liÖu cã dung l−îng hÊp phô cao nhÊt víi c¸c kim lo¹i. 8 Chitosan, mét polymer sinh häc d¹ng glucosamin lµ s¶n phÈm deacetyl ho¸ chitin. Chitin cã nhiÒu trong tù nhiªn, ®Æc biÖt lµ vá cña mét sè loµi gi¸p x¸c nh−: t«m, cua. Nhê cã nhãm amino tù do trong cÊu tróc chitosan, s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh deacetyl ho¸ chitin, khi tiÕp xóc víi c¸c ion kim lo¹i t¹o ra c¸c phøc chelat víi ion kim lo¹i. §Æc tÝnh nµy lµm cho chitosan cã kh¶ n¨ng hÊp phô kim lo¹i t¨ng gÊp 5 - 6 lÇn so víi chitin. Mét sè nghiªn cøu cho thÊy, khi ghÐp mét sè nhãm chøc vµo khung cÊu tróc cña chitosan sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng hÊp phô kim lo¹i cña chitosan lªn nhiÒu lÇn. ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ lµ ®øng thø t− thÕ giíi vÒ nu«i trång thuû s¶n. Trong nh÷ng n¨m qua, thuû s¶n lµ mÆt hµng xuÊt khÈu ®em l¹i nhiÒu ngo¹i tÖ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Víi nh÷ng lîi thÕ nµy, viÖc khai th¸c vµ nghiªn cøu øng dông chitosan tõ chÊt th¶i thuû s¶n ®Ó t¸ch c¸c chÊt « nhiÔm høa hÑn nhiÒu tiÒm n¨ng võa cã ý nghÜa lín vÒ mÆt m«i tr−êng: Nã võa gi¶i quyÕt ®−îc mét l−îng lín chÊt th¶i cña ngµnh kinh tÕ mòi nhän, võa tËn dông ®−îc chÊt th¶i ®Ó xö lý « nhiÔm m«i tr−êng. 9 Ch−¬ng 1. Tæng quan Kim lo¹i nÆng trong n−íc vμ mét sè ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i chøa kim lo¹i nÆng 1.1. Kim lo¹i nÆng trong n−íc Kim lo¹i nÆng lµ c¸c kim lo¹i cã khèi l−îng riªng lín h¬n 5 g/cm3. C¸c kim lo¹i nÆng phæ biÕn trong n−íc th¶i lµ Zn, Cu, Pb, Hg, Cr, Ni, As, Cd... Mét vµi c¸c kim lo¹i trong sè nµy lµ nguyªn tè vi l−îng cÇn thiÕt cho c¸c c¬ thÓ sèng ë mét hµm l−îng nhÊt ®Þnh nh− Zn, Cu, Fe... Tuy nhiªn, khi nång ®é c¸c kim lo¹i v−ît qu¸ ng−ìng cña c¬ thÓ sÏ g©y ®éc cho c¬ thÓ. C¸c nguyªn tè Pb, Cd, Cr, Hg,... kh«ng cã Ých cho c¬ thÓ sèng, khi ®i vµo c¬ thÓ sÏ g©y ®éc ngay c¶ khi chóng cã hµm l−îng vÕt. Trong tù nhiªn, kim lo¹i nÆng tån t¹i trong c¶ 3 thµnh phÇn m«i tr−êng: ®Êt, n−íc, kh«ng khÝ. ë m«i tr−êng kh«ng khÝ, c¸c kim lo¹i nÆng th−êng tån t¹i ë d¹ng h¬i hoÆc d¹ng «xit kim lo¹i trong c¸c bôi l¬ löng. C¸c h¬i «xit kim lo¹i nµy phÇn lín lµ rÊt ®éc, x©m nhËp vµo c¬ thÓ con ng−êi vµ ®éng vËt qua ®−êng h« hÊp vµ g©y ra nhiÒu bÖnh tËt cho c¬ thÓ. Trong m«i tr−êng ®Êt, c¸c kim lo¹i nÆng th−êng tån t¹i d−íi d¹ng kim lo¹i nguyªn chÊt, c¸c kho¸ng kim lo¹i hoÆc c¸c muèi sunfat kim lo¹i, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp sÏ ®−îc linh ®éng sang d¹ng ion. D¹ng ion cña kim lo¹i ®−îc thùc vËt hÊp thô vµ x©m nhËp vµo c¬ thÓ ng−êi vµ ®éng vËt th«ng qua chuçi thøc ¨n. Trong m«i tr−êng n−íc, c¸c kim lo¹i nÆng tån t¹i ë d¹ng ion hoÆc phøc chÊt. Trong ba m«i tr−êng th× n−íc lµ m«i tr−êng cã kh¶ n¨ng ph¸t t¸n kim lo¹i nÆng ®i xa nhÊt vµ réng nhÊt. ë nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp, kim lo¹i nÆng cã thÓ chuyÓn ho¸ gi÷a 3 m«i tr−êng víi nhau. Víi c©y trång, khi nguån n−íc 10 t−íi bÞ nhiÔm kim lo¹i nÆng hoÆc ®Êt trång bÞ « nhiÔm kim lo¹i nÆng sÏ lµm cho c©y tr«ng bÞ « nhiÔm. Qua chuçi thøc ¨n, c¸c kim lo¹i nÆng tõ c©y trång ®i vµo c¬ thÓ con ng−êi qua ®−êng ¨n uèng. C¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, khai kho¸ng, luyÖn kim, gia c«ng c¬ khÝ,... lµ c¸c nguån g©y « nhiÔm kim lo¹i nÆng lín nhÊt. Bªn c¹nh ®ã, viÖc sö dông kim lo¹i nÆng trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp: chÕ t¹o m¸y, ho¸ chÊt, m¹ ®iÖn, nhuém, s¶n xuÊt chÊt mµu, dÖt, thuéc da, cao su, .... còng lµ nguån g©y « nhiÔm kim lo¹i nÆng ®¸ng kÓ. Mét vµi ho¸ chÊt sö dông trong n«ng nghiÖp còng chøa mét l−îng kim lo¹i nÆng. 1.1.1. Kim lo¹i nÆng trong m«i tr−êng n−íc: Ion kim lo¹i nÆng trong m«i tr−êng n−íc th−êng kÕt hîp víi c¸c thµnh phÇn kh¸c ®Ó chuyÓn vÒ tr¹ng th¸i bÒn h¬n. Trong n−íc, chóng th−ßng bÞ hydrat ho¸ t¹o ra líp vá lµ c¸c ph©n tö n−íc, che ch¾n nã víi c¸c ph©n tö kh¸c xung quanh ®Ó trë vÒ tr¹ng th¸i bÒn h¬n. Th«ng th−êng, líp vá hydrat nµy cã h×nh cÇu, cßn ion kim lo¹i n»m ë trung t©m. Qu¸ tr×nh hydrat ho¸ cã thÓ ®−îc coi lµ qu¸ tr×nh t¹o phøc víi nh©n trung t©m lµ ion kim lo¹i vµ c¸c phèi tö xung quanh lµ ph©n tö n−íc. HÇu hÕt c¸c kim lo¹i th−êng cã sè phèi trÝ b»ng 6. C¸c ion kim lo¹i mang ®iÖn tÝch d−¬ng, do vËy d−íi t¸c dông cña lùc ®Èy tÜnh ®iÖn, c¸c nguyªn tö hydro cña c¸c ph©n tö n−íc n»m s¸t víi c¸c ion kim lo¹i cã tÝnh axit cao h¬n (kh¶ n¨ng nh−êng proton cao h¬n) so víi c¸c ph©n tö n−íc ë ngoµi dung dÞch. Qu¸ tr×nh nh−êng proton nµy ®· t¹o thµnh c¸c phøc chÊt hydroxo, oxo hay hydro oxo kim lo¹i, lµ c¸c s¶n phÈm hydroxit, oxit hay oxit hydroxit hçn hîp. Qu¸ tr×nh nµy gäi lµ qu¸ tr×nh thuû ph©n cña c¸c kim lo¹i trong m«i tr−êng n−íc. 11 ViÖc t¸ch proton ra khái c¸c ph©n tö n−íc n»m s¸t ion kim lo¹i lµ nhê vµo lùc ®Èy tÜnh ®iÖn. V× vËy nã phô thuéc vµo ®iÖn tÝch cña c¸c ion kim lo¹i vµ kho¶ng c¸ch gi÷a chóng víi c¸c ph©n tö n−íc. Ion kim lo¹i nµo cã ®iÖn tÝch cµng cao th× kh¶ n¨ng t¸ch proton cµng lín. §èi víi c¸c ion kim lo¹i cã cïng ®iÖn tÝch th× ion kim lo¹i nµo cã kÝch th−íc cµng nhá, lùc tÜnh ®iÖn t¹o ra bëi nã víi proton cµng m¹nh. Víi c¸c ion kim lo¹i cã ®iÖn tÝch b»ng +1, lùc t−¬ng t¸c gi÷a chóng víi c¸c proton trong líp vá kh«ng ®ñ ®Ó t¸ch proton nµy ra, bëi vËy c¸c ion kim lo¹i cã ®iÖn tÝch b»ng +1 chØ tån t¹i ë tr¹ng th¸i hydrat ho¸. C¸c ion kim lo¹i mang ®iÖn tÝch +2 th× lùc t−¬ng t¸c m¹nh h¬n, tuy nhiªn nã chØ cã kh¶ n¨ng ®Èy proton ra ë vïng pH cao. Trong nhãm nµy, nh÷ng ion kim lo¹i cã kÝch th−íc nhá, mËt ®é ®iÖn tÝch lín cã kh¶ n¨ng ®Èy c¸c proton vµ t¹o thµnh c¸c hydroxit kim lo¹i: M+2.6H2O = M(OH)+.5H2O + H+ M(OH)+.5H2O = M(OH)2.4H2O + H+. C¸c ion kim lo¹i cã ®iÖn tÝch +3 cã lùc t−¬ng t¸c ®ñ m¹nh ®Ó t¸ch c¶ 3 proton ë ®iÒu kiÖn pH trung hoµ, thËm chÝ cã thÓ t¸ch proton thø 4 khi ë pH cao. Ch¼ng h¹n: Fe+3.6H2O → Fe(OH)+2.5H2O → Fe(OH)2+.4H2O → Fe(OH)3.3H2O → Fe(OH)4.2H2O Víi c¸c ion kim lo¹i cã ®iÖn tÝch +4 hay cao h¬n, viÖc t¸ch c¸c proton x¶y ra hÕt søc dÔ dµng. Chóng cã thÓ t¸ch c¶ 2 proton trong mét ph©n tö n−íc vµ t¹o thµnh c¸c phøc oxo nh− Cr2O7-2, CrO4-2, MnO4-... 1.1.2. T¸c ®éng cña kim lo¹i nÆng ®Õn c¬ thÓ sèng: NhiÒu kim lo¹i nÆng cã vai trß quan träng cho dinh d−ìng cña thùc vËt vµ ®éng vËt. Chóng ®ãng vai trß thiÕt yÕu trong biÕn d−ìng ë m« vµ sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ. C¸c kim lo¹i cÇn thiÕt bao gåm Coban (Co), ®ång (Cu), s¾t (Fe), mangan (Mn), niken (Ni), molypden (Mo), selen (Se), thiÕc (Sn), Cr«m 12 (Cr) vµ kÏm (Zn) [1]. Nhu cÇu ®èi víi kim lo¹i nÆng ë c¸c sinh vËt kh¸c nhau thay ®æi kh¸c nhau nh−ng ®Òu ë møc vi l−îng. Sù mÊt c©n ®èi nghiªm träng cã thÓ dÉn ®Õn tö vong, trong khi ®ã sù mÊt c©n b»ng võa v−ît ng−ìng cho phÐp lµm cho sinh vËt bÞ gi¶m sinh tr−ëng vµ yÕu ít. Mét sè kim lo¹i nÆng nh− ch× (Pb), thuû ng©n (Hg) Cadimi (Cd) cã thÓ g©y ®éc ngay ë nång ®é th−êng quan s¸t ®−îc trong ®Êt vµ trong n−íc. §éc tÝnh g©y ra bëi c¸c kim lo¹i nÆng trong m«i tr−êng n−íc cã thÓ lµ cÊp tÝnh hoÆc m·n tÝnh. Mét sè kim lo¹i nÆng khi ë hµm l−îng cao cã thÓ t¸c ®éng ®Õn c¸c gèc sunfat trong enzym lµm v« hiÖu ho¸ c¸c enzym hoÆc phong to¶ mµng tÕ bµo. Ngoµi ra, chóng cßn cã xu h−íng t¹o kÕt tña víi c¸c muèi hoÆc lµm xóc t¸c cho mét sè qu¸ tr×nh ph©n huû. C¸c protein cã nhãm cacbonyl (-COOH) vµ nhãm amin (-NH2) lµ nh÷ng nhãm dÔ liªn kÕt víi c¸c kim lo¹i nÆng. C¸c kim lo¹i Cd, Cu, Pb, Hg liªn kÕt víi mµng tÕ bµo ng¨n c¶n qu¸ tr×nh vËn chuyÓn vËt chÊt qua mµng tÕ bµo g©y ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt trong c¬ thÓ. T¸c ®éng cña mét sè kim lo¹i nÆng trong m«i tr−êng nh− sau: 1. KÏm: KÏm th−êng cã trong thøc ¨n, n−íc uèng ë d¹ng muèi vµ phøc h÷u c¬. KÏm lµ nguyªn tè vi l−îng ®ãng vai trßn quan träng trong qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt. Nã lµ mét trong nh÷ng nguyªn tè chñ yÕu cho sù ph©n chia tÕ bµo vµ sù ph¸t triÓn cña c¶ ®éng vËt lÉn thùc vËt. Nã lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña metalloenzyme vµ lµ ®ång t¸c nh©n (cofactor) cho viÖc ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña c¸c enzym phô thuéc vµo kÏm vµ lµ thµnh phÇn thiÕt yÕu cña c¸c enzym ADN, ARN. Hµm l−îng kÏm trong tÕ bµo cã thÓ chi phèi c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, ®Æc biÖt qu¸ tr×nh trao ®æi cacbonhydrate, mì vµ protein còng nh− tæng hîp hoÆc ph©n huû axit nucleic. ViÖc gi¶m ho¹t ®éng cña mét enzym cô thÓ nµo ®ã ®Ó ph¶n øng l¹i sù thiÕu kÏm tuú thuéc vµo tÝnh chÆt chÏ trong mèi liªn kÕt cña kÏm víi protein hoÆc tèc ®é trao ®æi cña kÏm víi phèi tö. 13 §éc tÝnh cña kÏm phô thuéc vµo pH, nhiÖt ®é vµ ®é cøng cña n−íc. Hµm l−îng kÏm trong chÕ ®é dinh d−ìng cã t¸c ®éng ®éc râ rµng tuú thuéc vµo tû lÖ ®ång vµ kÏm trong m¸u. KÏm trong n−íc víi hµm l−îng tõ 0,5 -1,2 mg/l trong 24 giê lµm gi¶m ®¸ng kÓ l−îng b¹ch cÇu ®Õm ®−îc trong m¸u c¸ håi. KÏm lµ chÊt kh¸ng chuyÓn ho¸ cña cadimi do ®ã hÊp thu mét l−îng lín kÏm trong ®éng vËt cã thÓ b¶o vÖ chóng chèng l¹i c¸c t¸c ®éng tiÒm tµng cña viÖc nhiÔm ®éc cadimi. 2. §ång: ë møc vi l−îng, ®ång cÇn cho ®éng vËt vµ thùc vËt. Nã còng lµ nguyªn tè thiÕt yÕu cña nhiÒu enzym. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c enzym nµy gi¶m ho¹t ®éng khi thiÕu hôt ®ång. Ph¸t triÓn chËm vµ gi¶m c©n do thiÕu hôt ®ång trong c¬ thÓ c¸c ®éng vËt trªn c¹n liªn quan ®Õn viÖc gi¶m tÕ bµo s¾c tè oxy ho¸, râ h¬n qua sù suy gi¶m ho¹t ®éng cña c¸c enzym succinooxidase. §éng vËt cã mét sè kh¶ n¨ng ®èi phã hiÖu qu¶ víi c¸c t¸c ®éng b»ng c¬ chÕ c©n b»ng kim lo¹i nÆng (kÓ c¶ ®ång). NhiÒu loµi sinh vËt cÊp cao cã nh÷ng c¬ chÕ tÕ bµo ®Æc biÖt ®Ó hÊp thu ®ång khi thiÕu hoÆc th¶i ra bít khi d− thõa. NÕu c¸c giai ®o¹n thiÕu hoÆc thõa kh«ng qu¸ dµi, c¸c c¬ chÕ nµy sÏ kiÓm so¸t møc c©n b»ng ®ång, ng¨n kh«ng cho x¶y ra mét sè ®ét biÕn nghiªm träng. Khi hÊp thu mét l−îng ®ång lín v−ît nhu cÇu dinh d−ìng, ®ång sÏ tÝch luü ë c¸c m«, ®Æc biÖt ë trong gan. Kh¶ n¨ng tÝch tr÷ ®ång ë trong gan ë c¸c loµi kh¸c nhau thay ®æi rÊt lín vµ ng−ìng hÊp thu ®ång cña c¸c loµi còng kh¸c nhau rÊt nhiÒu. HÊp thu ®ång l©u dµi vµo c¬ thÓ ®éng vËt cã vó sÏ lµm t¨ng tÝch luü ®ång ë gan, thËn vµ mét sè c¬ quan kh¸c. 3. Ch×: Ch× cã mÆt trong c¸c hîp kim, ¾c quy, s¬n chèng gØ, chÊt mµu c«ng nghiÖp. Ch× ®i vµo c¬ thÓ qua ®−êng h« hÊp, ¨n uèng. Qua ®−êng tiªu ho¸, ch× ®−îc gi÷ l¹i trong gan, phÇn lín th¶i qua mËt råi ®µo th¶i ra ngoµi. Ngé ®éc 14 ch× d−íi møc tö vong ë ®éng vËt cã x−¬ng sèng th−êng biÓu hiÖn qua c¸c t¸c ®éng trªn hÖ thÇn kinh, mÊt chøc n¨ng thËn vµ thiÕu m¸u. C¸c t¸c ®éng trªn hÖ thÇn kinh vµ thËn th−êng ®−îc nhËn ra chØ trong giai ®o¹n ®· nhiÔm ®éc ch× râ rµng. Ch× ng¨n chÆn ®−êng dÉn truyÒn xung thÇn kinh vµ k×m h·m viÖc gi¶i phãng axetylchorine. ë ®éng vËt cã vó, tÕ bµo ë ®Çu èng thËn vµ c¸c m« thËn bÞ ¶nh h−ëng nghiªm träng nhÊt. Sù rèi lo¹n chøc n¨ng ë c¸c tÕ bµo nµy ®−îc thÓ hiÖn qua sù gi¶m t¸i hÊp thu glucose, aminoaxit vµ photphate. Mét sè enzym nh¹y c¶m víi ch× ë nång ®é rÊt thÊp. Ch× øc chÕ m¹nh mét sè enzym ph©n gi¶i ATP, enzym lipoamide dehydrogene, vµ ch× d−êng nh− lµ chÊt øc chÕ riªng enzym khö n−íc cña axit aminolevunilic- chÊt tham gia vµo qu¸ tr×nh sinh tæng hîp heme. L−îng ch× tÝch luü trong m« t¨ng lªn khi chÕ ®é dinh d−ìng cña sinh vËt thiÕu hôt canxi. Sù gi¶m l−îng canxi hÊp thu ë ®éng vËt cã vó cã thÓ lµm l−îng ch× tÝch tô trong x−¬ng, ®i vµo trong m«, thËn. 4. Cr«m: Cr«m ®−îc dïng nhiÒu trong c«ng nghiÖp nh− luyÖn kim, m¹ ®iÖn, s¶n xuÊt vËt liÖu chÞu nhiÖt, thuèc nhuém, thuéc da... Cr«m tån t¹i ë nhiÒu d¹ng hîp chÊt víi ho¸ trÞ +2, +3, +6. XÐt vÒ ®éc tÝnh, Crom kim lo¹i kh«ng ®éc, chØ c¸c hîp chÊt cña Cr«m d−íi d¹ng ion Cr+3, Cr+6 míi cã ®éc tÝnh. Cr+6 lµ chÊt ®éc nhãm 1, cã kh¶ n¨ng g©y ung th−, cßn Cr+3 thuéc nhãm 3, cã kh¶ n¨ng g©y viªm da, kÝch thÝch niªm m¹c. Cr+6 g©y ®ét biÕn ®èi víi vi sinh vËt vµ c¸c tÕ bµo ®«ng vËt cã vó, lµm biÕn ®æi h×nh th¸i tÕ bµo, øc chÕ sù tæng hîp AND, lµm sai lÖch c¸c nhiÔm s¾c thÓ. Cr+6 cã kh¶ n¨ng t¹o phøc víi sè phèi tö =6. Nã cã kh¶ n¨ng t¹o phøc víi c¸c nhãm chøc caboxyl, amin cña c¸c chÊt trong tÕ bµo, lµm øc chÕ ho¹t ®éng cña tÕ bµo. Cr«m t¸c ®éng ®Õn c¬ b¾p vµ tÝch luü trong m« mì g©y nguy hiÓm cho m« mì. 15 Cr«m ®−îc hÊp thu chñ yÕu qua ruét. Qua ®−êng ¨n uèng, Cr+3 ®−îc hÊp thu qua ruét lµ <1%, cßn Cr+6 ®−îc hÊp thu ®Õn 50% [17]. ViÖc hÊp thu Cr«m ë phæi ch−a ®−îc x¸c nhËn râ rµng, mÆc dï mét l−îng lín Cr«m ®−îc gi÷ l¹i ë c¸c bé phËn xung quanh phæi. Cr«m khi x©m nhËp vµo m¸u ®−îc thËn ®µo th¶i ra ngoµi qua ®−êng n−íc tiÓu. TÝnh ®éc cña Cr«m gi¶m dÇn tõ Cr+6 ®Õn Cr+3. T¸c ®éng ung th− ë Cr+3 kh«ng râ rµng trong khi Cr+6 cã dÊu hiÖu g©y ung th− víi c¸c ®éng vËt thÝ nghiÖm. §Æc biÖt, nh÷ng ng−êi ph¶i tiÕp xóc liªn tôc víi Cr«m trong kho¶ng thêi gian dµi 10 - 15 n¨m cã nguy c¬ bÞ ung th− rÊt cao. NhiÔm ®éc Cr«m g©y tæn th−¬ng da nghiªm träng. Khi bÞ nhiÔm ®éc Cr«m ë nång ®é thÊp, c¬ thÓ sÏ c¶m thÊy cã mïi vÞ kim lo¹i, ín l¹nh, ®au c¬. NhiÔm ®éc m·n tÝnh g©y ra nh÷ng biÕn ®æi ë ®−êng h« hÊp: viªm loÐt mòi, thñng vßm mòi, vµ nguy c¬ ung th− biÓu m« phæi t¨ng khi tiÕp xóc l©u dµi víi Cr«m. Cr«m khi ®i vµo c¬ thÓ ®−îc tÝch luü trong gan, thËn vµ x−¬ng, g©y tæn th−¬ng gan, thËn vµ mét sè c¬ quan kh¸c. TÝnh ®éc cña Cr«m trong m«i tr−êng n−íc phô thuéc nhiÒu vµo pH, nhiÖt ®é vµ sù cã mÆt cña c¸c gèc h÷u c¬. ViÖc ®¸nh gi¸ sù chuyÓn ho¸ cña Cr«m trong ®Êt ph¶i quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng hÊp phô vµ nh¶ hÊp phô cña ®Êt vµ c¸c kho¸ng. Gi¸ trÞ LD cña Cr«m qua ®−êng ¨n uèng vµo kho¶ng 6 - 8 gCr. NhiÔm ®éc Cr«m cÊp tÝnh ®èi víi c¸c loµi c¸ kh¸c nhau dao ®éng tõ 60-700mgCr/l. 5 . Niken: Ni chiÕm 0,008% trong vá tr¸i ®Êt vµ cã hµm l−îng vÕt trong n−íc biÓn. Trong tù nhiªn, Ni cã nguån gèc tõ c¸c nham th¹ch cña nói löa, tõ c¸c vô ch¸y rõng vµ c¸c muèi trong n−íc biÓn. 16 N−íc th¶i chøa Ni th−êng cã nguån gèc tõ c¸c ngµnh m¹ ®iÖn, s¶n xuÊt pin, ¾c quy, luyÖn kim, khai th¸c vµ chÕ biÕn dÇu má... Niken lµ kim lo¹i cã tÝnh n¨ng ®éng cao trong m«i tr−êng n−íc. §é hoµ tan cña c¸c muèi Niken lµ kh¸ cao. Niken cã kh¶ n¨ng t¹o phøc bÒn víi c¸c hîp chÊt h÷u c¬ tù nhiªn vµ tæng hîp. Nã ®−îc tÝch tô trong c¸c chÊt sa l¾ng, trong c¬ thÓ thùc vËt bËc cao vµ mét sè vi sinh vËt. Niken cã ®éc tÝnh cao ®èi víi c¸. Nång ®é Ni >0,03mg/l ®· g©y t¸c h¹i cho phÇn lín c¸c thuû sinh bËc thÊp. §èi víi c¸c ®éng vËt bËc cao, thùc vËt, vi sinh vËt, Ni lµ nguyªn tè vi l−îng. Cßn ®èi víi c¬ thÓ ng−êi th× ®iÒu nµy ch−a râ rµng. Niken cã t¸c dông ho¹t ho¸ mét sè enzym. Hîp chÊt h÷u c¬ nikelcacboxyl cã ®éc tÝnh cao vµ g©y ung th−. T¸c ®éng ngé ®éc Niken qua ®−êng ¨n uèng ë ng−êi ®Õn nay vÉn ch−a ®−îc t×m thÊy. TiÕp xóc víi Niken g©y ra hiÖn t−îng viªm da vµ cã thÓ xuÊt hiÖn dÞ øng ë mét sè ng−êi. Ngé ®éc Niken qua ®−êng h« hÊp g©y khã chÞu vµ buån n«n, ®au ®Çu vµ nÕu kÐo dµi sÏ ¶nh h−ëng ®Õn phæi, hÖ thÇn kinh trung −¬ng, gan vµ thËn. C¸c nghiªn cøu cho thÊy, nh÷ng ng−êi c«ng nh©n tiÕp xóc l©u dµi víi Ni cã nguy c¬ cao vÒ ®−êng h« hÊp nh− ung th− vßm mòi, ung th− phæi vµ thanh qu¶n [17]. Tæ chøc WHO quy ®Þnh tiªu chuÈn Ni trong n−íc uèng lµ 0,02 mg/l. Tiªu chuÈn x¶ th¶i cña ViÖt Nam ®èi víi nång ®é Ni lµ 1mg/l (TCVN 5495) 6. Thuû ng©n: Hîp chÊt thuû ng©n cã ®éc tÝnh cao, g©y ho¹i tö ®−êng tiªu ho¸, truþ m¹ch, suy thËn cÊp, ph©n chia sai l¹c nhiÔm s¾c thÓ. Thuû ng©n ®−îc tÝch tô trong n·o, thËn vµ bµo thai, thËm chÝ lµ tãc. ¶nh h−ëng ®Çu tiªn cña thuû ng©n trªn tÕ bµo lµ g¾n víi nhãm sulfuahydryl trªn bÒ mÆt mµng protein. Thuû ng©n 17 cã ¸i lùc cao ®èi víi nhãm sulfuahydryl, trong khi gÇn nh− tÊt c¶ c¸c protein ®Òu cã nhãm sulfhydryl vµ cÊu t¹o cña chóng phô thuéc vµo nhãm chøc nµy, do ®ã ë nång ®é nhá, thuû ng©n cã thÓ øc chÕ hÇu nh− bÊt kú enzym nµo. Mét ¶nh h−ëng quan träng n÷a lµ nã cã thÓ lµm gi¶m l−îng Natri vµ Kali kÐo theo sù thay ®æi thÓ tÝch cña tÕ bµo. NhiÔm ®éc thuû ng©n giai ®o¹n sím ë ®éng vËt cã vó biÓu hiÖn qua nh÷ng rèi lo¹n thÇn kinh. NhiÔm ®éc methyl thuû ng©n ®Çu tiªn thÓ hiÖn lªn hÖ thÇn kinh ngo¹i biªn. Sù hÊp thu c¸c muèi thuû ng©n v« c¬ sÏ ¶nh h−ëng ®Õn m« gan vµ thËn vµ g©y ra hiÖn t−îng ho¹i tö ruét. Sù ®µo th¶i thuû ng©n cã thÓ qua ®−êng n−íc tiÓu vµ ph©n. Kh¶ n¨ng tan trong n−íc, trong mì hoÆc tÝnh ph©n ly cña c¸c hîp chÊt thuû ng©n lµ nh÷ng yÕu tè quan träng trong qu¸ tr×nh ph©n bè thuû ng©n trong m«. Tuy nhiªn, nh÷ng tÝnh chÊt nµy cã thÓ thay ®æi trong qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt. ë ®éng vËt cã vó, hîp chÊt cña thuû ng©n gÇn nh− ®−îc chuyÓn ho¸ ®Çu tiªn b»ng sù gi¶m tÝnh tan trong mì vµ t¨ng tÝnh tan trong n−íc: Hg0 → Hg+2, RHg+ → R + Hg+2). 7. Asen: Asen cã mÆt trong n−íc th¶i c«ng nghiÖp khai th¸c quÆng, s¶n xuÊt thuèc trõ s©u, thuéc da, trong c¸c lo¹i mµu c«ng nghiÖp vµ tõ qu¸ tr×nh xãi mßn ®Êt. Hîp chÊt chøa asen rÊt ®éc, ®−îc xÕp vµo nhãm 1. Asen hÊp thu vµo c¬ thÓ qua ®−êng h« hÊp, ¨n uèng, hoÆc tiÕp xóc qua da. 75% Asen ®−îc ®µo th¶i qua n−íc tiÓu, phÇn cßn l¹i vµo gan, thËn, tim, l«ng, tãc, mãng, n·o. Asen cã kh¶ n¨ng g©y ung th− da, phæi, x−¬ng, lµm sai lÖch nhiÔm s¾c thÓ. Nh×n chung, c¸c kim lo¹i nÆng tån t¹i vµ lu©n chuyÓn trong m«i tr−êng n−íc th−êng cã nguån gèc tõ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp c¸c kim lo¹i trong qu¸ tr×nh c«ng nghÖ hoÆc tõ chÊt th¶i sinh ho¹t 18 cña con ng−êi. Sau khi ph¸t t¸n ra m«i tr−êng, c¸c kim lo¹i nÆng tiÕp tôc ®−îc lu©n chuyÓn vµ chuyÓn ho¸ trë thµnh c¸c d¹ng Ýt ®é hoÆc ®éc h¬n. Qua chuçi thøc ¨n vµ c¸c con ®−êng kh¸c nh− tiÕp xóc, h« hÊp... chóng t¸c ®éng ®Õn søc khoÎ cña con ng−êi. V× vËy, gi¶m thiÒu vµ xö lý « nhiÔm kim lo¹i nÆng lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m. 1.2. Mét sè Ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i chøa kim lo¹i nÆng: Cã rÊt nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®Ó xö lý n−íc th¶i chøa kim lo¹i nÆng. ViÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p xö lý phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè: ®Æc tÝnh s¶n xuÊt, yªu cÇu xö lý, kh¶ n¨ng ®¸p øng cña doanh nghiÖp... C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i chøa kim lo¹i nÆng th−êng gÆp lµ: - Ph−¬ng ph¸p khö - kÕt tña. - Ph−¬ng ph¸p hÊp phô. - Ph−¬ng ph¸p trao ®æi ion. - Ph−¬ng ph¸p ®iÖn ho¸. - Ph−¬ng ph¸p sinh häc. - Ph−¬ng ph¸p mµng. - Ph−¬ng ph¸p trÝch ly. 1.2.1. Ph−¬ng ph¸p khö - kÕt tña: Ph−¬ng ph¸p khö - kÕt tña xö lý kim lo¹i nÆng lµ ph−¬ng ph¸p phæ biÕn vµ th«ng dông nhÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay. ¦u ®iÓm ph−¬ng ph¸p lµ rÎ tiÒn, cã kh¶ n¨ng xö lý ®ång thêi nhiÒu kim lo¹i, hiÖu qu¶ xö lý ë møc chÊp nhËn ®−îc. C¬ së ph−¬ng ph¸p dùa trªn tÝnh chÊt vËt lý, ho¸ häc cña n−íc th¶i ®Ó tiÕn hµnh c¸c ph¶n øng oxy ho¸ - khö, kÕt tña, t¸ch c¸c chÊt ®éc h¹i cã trong n−íc th¶i, sau ®ã l¾ng, läc, trung hoµ ®Õn tiªu chuÈn cho phÐp tr−íc khi x¶ th¶i. 19 1.2.1.1. C¬ chÕ ph−¬ng ph¸p: C¸c ion kim lo¹i kh¸c nhau kÕt tña ë mét ®iÒu kiÖn thÝch hîp tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng t¹o kÕt tña cña MmAn vµ nång ®é cña c¸c kim lo¹i cã trong n−íc th¶i cÇn xö lý. M+n + A-m = MmAn↓ Trong ®ã: M+n: ion kim lo¹i; A-m: T¸c nh©n kÕt tña. T¸c nh©n kÕt tña cã thÓ sö dông bao gåm: S-2, SO4-2, PO4-3, Cl-, OH-,..., trong ®ã S-2 vµ OH- ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt do cã kh¶ n¨ng kÕt tña dÔ dµng víi hÇu hÕt c¸c ion kim lo¹i. C¸c t¸c nh©n SO4-2, PO4-3, Cl- chØ t¹o kÕt tña víi mét sè ion kim lo¹i nhÊt ®Þnh. Víi M(OH)n, ®iÒu kiÖn kÕt tña phô thuéc nhiÒu vµo pH cña dung dÞch, kh¶ n¨ng t¹o M(OH)n cña ion kim lo¹i vµ nång ®é cña c¸c kim lo¹i cã trong n−íc th¶i cÇn xö lý. Trong n−íc th¶i, ion kim lo¹i th−êng tån t¹i d−íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau, cã hîp chÊt dÔ kÕt tña, nh−ng còng cã hîp chÊt khã kÕt tña hoÆc cã tÝnh ®éc h¹i cao, (vÝ dô nh− hîp chÊt cña Cr+6). Khi ®ã cÇn ph¶i chuyÓn chóng vÒ d¹ng dÔ kÕt tña hoÆc Ýt ®éc h¬n. 1.2.1.2. Qu¸ tr×nh oxi ho¸ - khö: Qu¸ tr×nh oxi ho¸ - khö ®−îc sö dông nh»m chuyÓn c¸c ion kim lo¹i trong n−íc th¶i vÒ tr¹ng th¸i dÔ kÕt tña hoÆc Ýt ®éc h¬n. C¬ chÕ: M+n + R = M+m + R' Víi: M+n: kim lo¹i M cã ho¸ trÞ +n; M+m: kim lo¹i M cã ho¸ trÞ +m; R: T¸c nh©n khö. R': ChÊt míi (nÕu cã). 20