Tài liệu Nghiên cứu giá trị của chụp cắt lớp vi tính 6

Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O TRêng ®¹i häc y hµ néi Vò kim chi luËn ¸n tiÕn sü y häc Hµ néi– 2013 bé Y TÕ Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O TRêng ®¹i häc y hµ néi bé Y TÕ Vò kim chi Chuyªn ngµnh : Néi - Tim m¹ch M· sè : 62.72.20.25 luËn ¸n tiÕn sü y häc Ngêi híng dÉn khoa häc: Gs.TS. nguyÔn l©n viÖt gs.ts. ph¹m minh th«ng Hµ néi - 2013 Lêi c¶m ¬n Nh©n dÞp hoµn thµnh luËn ¸n, t«i xin tr©n träng c¶m ¬n : §¶ng ñy, Ban gi¸m hiÖu Trêng §¹i häc Y Hµ néi, Phßng §µo t¹o Sau §¹i häc Trêng §¹i häc Y Hµ néi. §¶ng ñy, Ban Gi¸m §èc BÖnh viÖn B¹ch mai, Ban l·nh ®¹o ViÖn Tim m¹ch ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho t«i trong c«ng t¸c còng nh trong thùc hiÖn luËn ¸n nµy. Víi lßng kÝnh träng vµ biÕt ¬n s©u s¾c t«i xin bµy tá lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi : GS.TS. NguyÔn L©n ViÖt, ViÖn Trëng ViÖn Tim m¹ch, Chñ nhiÖm Bé m«n Tim m¹ch, Phã chñ tÞch Héi Tim m¹ch ViÖt nam, lµ ngêi ThÇy trùc tiÕp híng dÉn t«i nghiªn cøu luËn ¸n nµy. ThÇy ®· tËn t×nh híng dÉn vµ chØ b¶o t«i gióp t«i thªm nhiÒu kiÕn thøc chuyªn m«n trong c«ng t¸c còng nh trong häc tËp nghiªn cøu. GS.TS. Ph¹m Minh Th«ng, Phã Gi¸m §èc BÖnh viÖn B¹ch mai, Trëng Khoa ChÈn §o¸n H×nh ¶nh - BÖnh viÖn B¹ch mai, Phã chñ nhiÖm Bé m«n ChÈn ®o¸n H×nh ¶nh, Chñ tÞch Héi §iÖn quang vµ Y häc h¹t nh©n ViÖt nam lµ ngêi ThÇy trùc tiÕp híng dÉn t«i nghiªn cøu luËn ¸n nµy. ThÇy ®· tËn t×nh híng dÉn vµ chØ b¶o t«i gióp t«i thªm nhiÒu kiÕn thøc vÒ chuyªn ngµnh ChÈn ®o¸n H×nh ¶nh. GS.TS. Ph¹m Gia Kh¶i, Chñ tÞch Héi Tim m¹ch ViÖt nam, lµ ngêi ThÇy rÊt ®¸ng kÝnh träng cña nhiÒu thÕ hÖ häc trß, nhiÒu thÕ hÖ B¸c sü chuyªn ngµnh Tim m¹ch, trong ®ã cã t«i. ThÇy lu«n lµ tÊm g¬ng s¸ng cho chóng t«i häc tËp vµ noi theo. PGS.TS. §ç Do·n Lîi, Phã Gi¸m §èc BÖnh viÖn B¹ch mai, Trëng phßng Siªu ©m Tim – ViÖn Tim m¹ch ViÖt nam võa lµ ngêi ThÇy, võa lµ ngêi Anh ®· lu«n t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i vµ ®éng viªn t«i trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu. PGS.TS. Ph¹m M¹nh Hïng, PGS.TS. NguyÔn Quang TuÊn, TS. NguyÔn Ngäc Quang, TS. NguyÔn L©n HiÕu, ThS. Phan TuÊn §¹t vµ Toµn thÓ c¸c ThÇy, C« trong Bé m«n Tim m¹ch, Trêng §¹i häc Y Hµ néi ®· tËn t×nh chØ b¶o, ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quÝ b¸u ®Ó t«i hoµn thµnh luËn ¸n nµy. Th¹c sü NguyÔn Kh«i ViÖt - Khoa ChÈn ®o¸n H×nh ¶nh ®· gióp ®ì t«i hiÓu thªm vÒ chuyªn ngµnh ChÈn ®o¸n H×nh ¶nh. TS. TrÇn Song Giang, TS. Ph¹m Nh Hïng, Th¹c sü §inh Huúnh Linh, ThS. TrÇn B¸ HiÕu, BSNT Viªn Hoµng Long, ThS. NguyÔn ThÞ Duyªn, Ths. Bïi ThÕ Long ®· lu«n ®éng viªn vµ gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh luËn ¸n nµy. T«i xin ®îc bµy tá lßng biÕt ¬n ®Æc biÖt tíi toµn thÓ nh©n viªn ViÖn Tim m¹ch, ®Æc biÖt lµ nh©n viªn Khoa ChÈn §o¸n H×nh ¶nh, nh©n viªn Phßng Tim m¹ch can thiÖp, phßng C7, Phßng Siªu ¢m tim n¬i t«i g¾n bã h»ng ngµy trong c«ng viÖc còng nh trong nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn ¸n nµy. TÊt c¶ mäi ngêi ®· gióp ®ì vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó t«i lµm viÖc vµ nghiªn cøu. Víi gia ®×nh, t«i xin ®îc göi lßng biÕt ¬n v« h¹n tíi: Cha MÑ t«i, ngêi ®· sinh thµnh, d¹y dç, t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt vµ lu«n gióp ®ì t«i trong cuéc sèng vµ c«ng viÖc. Chång t«i, ngêi ®· ®éng viªn vµ chia sÎ víi t«i trong cuéc sèng vµ c«ng viÖc, ®· gióp ®ì t«i rÊt nhiÒu trong khi hoµn thµnh luËn ¸n nµy. C¸c con t«i lµ ®éng lùc gióp t«i vît qua nh÷ng lóc khã kh¨n. Xin ®îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt ®Õn nh÷ng ngêi b¹n, ®Æc biÖt xin ®îc c¶m ¬n nh÷ng bÖnh nh©n, yÕu tè quan träng nhÊt gióp t«i hoµn thµnh luËn ¸n nµy. Hµ néi, ngµy 19 th¸ng 9 n¨m 2013 NCS. Vò Kim Chi lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy lµ cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ trong luËn ¸n lµ trung thùc vµ cha tõng ®îc ai c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c. T¸c gi¶ Vò Kim Chi Môc lôc Lêi c¶m ¬n Lêi cam ®oan Môc lôc Danh môc c¸c ký hiÖu, c¸c ch÷ viÕt t¾t Danh môc b¶ng Danh môc biÓu ®å Danh môc h×nh §Æt vÊn ®Ò.........................................................................................................1 Ch¬ng 1: Tæng quan tµi liÖu..................................................................3 1.1. T×nh h×nh m¾c bÖnh §éng m¹ch vµnh trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam..............3 1.1.1. Trªn thÕ giíi...........................................................................................3 1.1.2. ë ViÖt Nam............................................................................................3 1.2. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu chøc n¨ng ®éng m¹ch vµnh...........................................4 1.2.1. Gi¶i phÉu §MV b×nh thêng....................................................................4 1.2.2. Sinh lý tíi m¸u cña tuÇn hoµn vµnh........................................................6 1.2.3. BÊt thêng §MV......................................................................................7 1.3. §¹i c¬ng vÒ bÖnh m¹ch vµnh......................................................................12 1.3.1. Vµi nÐt vÒ lÞch sö bÖnh.........................................................................12 1.3.2. ChÈn ®o¸n............................................................................................12 1.4. Ph¬ng ph¸p chôp c¾t líp vi tÝnh 64 d·y §MV.............................................21 1.4.1. Vµi nÐt vÒ sù ra ®êi cña ph¬ng ph¸p chôp c¾t líp.................................21 1.4.2. HÖ thèng CT vµ thu nhËn......................................................................22 1.4.3. C¸c t thÕ chôp c¬ b¶n:..........................................................................27 1.4.4. ChØ ®Þnh vµ chèng chØ ®Þnh...................................................................29 1.4.5. Gi¸ trÞ cña MSCT trong chÈn ®o¸n bÖnh §MV....................................30 1.4.7. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ MSCT m¹ch vµnh trªn thÕ giíi..........................30 1.5. Ph¬ng ph¸p chôp ®éng m¹ch vµnh qua da...................................................33 1.5.1.Vµi nÐt vÒ lÞch sö...................................................................................33 1.5.2. ChØ ®Þnh vµ chèng chØ ®Þnh ..................................................................33 1.5.3. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ vµ ®äc phim chôp §MV...........................................35 1.5.4. BiÕn chøng...........................................................................................39 1.5.5. H¹n chÕ................................................................................................41 Ch¬ng 2: ®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu..........................42 2.1. §èi tîng nghiªn cøu....................................................................................42 2.1.1. Tiªu chuÈn chän bÖnh nh©n..................................................................42 2.1.2. Tiªu chuÈn lo¹i trõ................................................................................42 2.1.3. Cì mÉu nghiªn cøu...............................................................................43 2.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu...............................................................................44 2.2.1. ThiÕt kÕ nghiªn cøu..............................................................................44 2.2.2. Ph¬ng ph¸p lùa chän ®èi tîng nghiªn cøu............................................44 2.2.3. C¸c bíc tiÕn hµnh.................................................................................44 2.3. Xö lý sè liÖu................................................................................................58 Ch¬ng 3: KÕt qu¶ nghiªn cøu..............................................................59 3.1. T×nh h×nh chung cña c¸c ®èi tîng nghiªn cøu.............................................59 3.1.1. Tuæi vµ giíi..........................................................................................59 3.1.2. Mèi liªn quan gi÷a c¸c yÕu tè nguy c¬ vµ bÖnh §MV.........................60 3.1.3. §Æc ®iÓm vÒ l©m sµng..........................................................................66 3.1.4. §Æc ®iÓm vÒ cËn l©m sµng:...................................................................67 3.2. Gi¸ trÞ cña chôp MSCT 64 d·y trong ®¸nh gi¸ c¸c tæn th¬ng cña §MV...................................................................................................69 3.2.1. §Æc ®iÓm tæn th¬ng ®éng m¹ch vµnh...................................................69 3.2.2. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ®îc ph©n tÝch theo tõng møc ®é.........................72 3.2.3. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ®îc ph©n tÝch theo giíi tÝnh vµ tuæi....................75 3.2.4. Gi¸ trÞ chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ®îc ph©n tÝch theo c¸c yÕu tè nguy c¬...............................77 3.2.5. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ®îc ph©n tÝch ë c¸c nhãm bÖnh nh©n.................92 3.3. KÕt qu¶ vÒ mét sè yÕu tè ¶nh hëng liªn quan ®Õn chÊt lîng h×nh ¶nh cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y............................................94 3.3.1. ¶nh hëng cña tÇn sè tim trong khi chôp MSCT..................................95 3.3.2. ¶nh hëng cña ®iÓm canxi hãa trong chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y ®éng m¹ch vµnh.........................96 3.3.3. ¶nh hëng cña BMI trong viÖc chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y ®éng m¹ch vµnh:..............................96 Ch¬ng 4: Bµn luËn......................................................................................98 4.1. §Æc ®iÓm chung cña ®èi tîng nghiªn cøu..................................................98 4.2. gi¸ trÞ cña ph¬ng ph¸p chôp c¾t líp vi tÝnh 64 d·y trong viÖc ®¸nh gi¸ c¸c tæn th¬ng cña §MV...............................................................99 4.2.1. Gi¸ trÞ chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña MSCT 64 d·y §MV so víi c¸c thÕ hÖ MSCT 4 vµ 16 d·y:..................................................99 4.2.2. Gi¸ trÞ chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña MSCT 64 d·y §MV ë møc ®é bÖnh nh©n, møc ®é nh¸nh vµ ph©n nh¸nh:.........................103 4.2.3. Gi¸ trÞ chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV theo tõng nhãm yÕu tè nguy c¬:.......................................108 4.3. So s¸nh gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV víi chôp §MV qua da trong ®¸nh gi¸ c¸c tæn th¬ng cña §MV......................115 4.4. Mét sè yÕu tè l©m sµng ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp c¾t líp vi tÝnh 64 d·y trong viÖc ®¸nh gi¸ c¸c tæn th¬ng cña §MV...........................................................................120 4.4.1. ¶nh hëng cña nhÞp tim.......................................................................121 4.4.2. ¶nh hëng cña t×nh tr¹ng canxi hãa m¹ch vµnh...................................122 4.4.3. ¶nh hëng cña BMI.............................................................................124 4.5. H¹n chÕ.....................................................................................................125 4.5.1. C¸c h¹n chÕ liªn quan ®Õn thiÕt bÞ CT................................................125 4.5.2. C¸c h¹n chÕ liªn quan ®Õn h×nh ¶nh tim.............................................125 4.5.3. Liªn quan vÒ phÝa bÖnh nh©n..............................................................126 kÕt luËn........................................................................................................128 ý kiÕn ®Ò xuÊt............................................................................................130 Tµi liÖu tham kh¶o danh môc c«ng tr×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn luËn ¸n phô lôc Danh môc c¸c ký hiÖu, c¸c ch÷ viÕt t¾t TiÕng viÖt BN §M §MC §MP §MV §NKO§ §T§ Nmct NPGS tm tiÕng anh ACC AHA CAT CT DSCT EBCT EF FOV HU LAD LCx LM RCA PDA MIP MRI MPR : : : : : : : : : : BÖnh nh©n §éng m¹ch §éng m¹ch chñ §éng m¹ch phæi §éng m¹ch vµnh §au ngùc kh«ng æn ®Þnh §iÖn t©m ®å Nhåi m¸u c¬ tim NghiÖm ph¸p g¾ng søc TÜnh m¹ch : Trêng m«n Tim m¹ch Hoa Kú (American College of Cardiology) : HiÖp héi Tim m¹ch Hoa Kú (American Heart Association) : Chôp c¾t líp vi tÝnh theo trôc (Computed Axial Tomography) : Chôp c¾t líp vi tÝnh (Computed Tomography) : Chôp c¾t líp vi tÝnhnguån kÐp (Dual-source computed tomography) : Chôp c¾t líp vi tÝnh víi chïm tia ®iÖn tö (Electron-beam computed tomography) : Ph©n suÊt tèng m¸u (Ejection Fraction) : Trêng nh×n (Field of view) : §¬n vÞ gi¸ trÞ tû träng cña chôp c¾t líp vi tÝnh (Hounsfield) : §éng m¹ch liªn thÊt tríc (Left anterior descending) : §éng m¹ch mò (Left circumflex) : Th©n chung ®éng m¹ch vµnh tr¸i (Left main) : §éng m¹ch vµnh ph¶i (Right coronary artery) : §éng m¹ch liªn thÊt sau (Posterior descending artery) : Cêng ®é chiÕu tèi ®a (Maximum intensity projection) : Chôp céng hëng tõ h¹t nh©n (Magnetic Resonance Imaging) : T¸i t¹o nhiÒu mÆt ph¼ng cMPR MSCT PET SPECT SSD (Multiplanar Reconstruction) : T¸i t¹o nhiÒu mÆt ph¼ng cong (Curved Multiplanar Reconstruction Imaging-cMPR) : Chôp c¾t líp vi tÝnh ®a d·y (Multislice Computed Tomography) : Chôp c¾t líp vi tÝnh víi dßng positron (Positron emission tomography) : Chôp c¾t líp vi tÝnh víi dßng photon ®¬n Single Photon Emission Computed Tomography : T¸i t¹o theo bÒ mÆt (Shaded surface display) Danh môc b¶ng B¶ng 1.1. Ph©n ®é ®au th¾t ngùc (HiÖp héi Tim m¹ch Canada -CCS)......... B¶ng 1.2. Dù ®o¸n nguy c¬ cao bÞ bÖnh m¹ch vµnh trªn §T§ g¾ng søc ............................................................................................................ B¶ng 1.3: Ph©n lo¹i tæn th¬ng §MV theo AHA/ACC (1988)......................... B¶ng 1.4: Ph©n lo¹i dßng ch¶y §MV (theo nghiªn cøu TIMI)...................... B¶ng 1.5. Mét sè biÕn chøng gÆp trong chôp §MV........................................ B¶ng 3.1. Ph©n bè c¸c bÖnh nh©n nghiªn cøu theo giíi tÝnh vµ tuæi............. B¶ng 3.2 §Æc ®iÓm l©m sµng bÖnh nh©n nghiªn cøu..................................... B¶ng 3.3 §Æc ®iÓm vÒ kÕt qu¶ xÐt nghiÖm m¸u cña bÖnh nh©n nghiªn cøu..................................................................................................... B¶ng 3.4 KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ë møc ®é BN.................................................................... B¶ng 3.5 KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ®îc ph©n tÝch ë møc ®é nh¸nh....................................... B¶ng 3.6. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña MSCT 64 d·y §MV ®îc ph©n tÝch ë møc ®é ph©n ®o¹n.................................................. B¶ng 3.7 KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ®îc ph©n tÝch theo giíi tÝnh............................................ B¶ng 3.8. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ph©n tÝch theo tuæi.......................................................... B¶ng 3.9. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ë møc ®é nh¸nh................... B¶ng 3.10. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n t¨ng huyÕt ¸p ë møc ®é ph©n ®o¹n. ............................................................................................................ B¶ng 3.11 KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n kh«ng cã t¨ng huyÕt ¸p ë møc ®é ph©n ®o¹n.......................................................................................... B¶ng 3.12. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n cã vµ kh«ng cã t¨ng huyÕt ¸p ë møc ®é bÖnh nh©n............................................................................ B¶ng 3.13 KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n cã vµ kh«ng cã t¨ng huyÕt ¸p ë møc ®é ph©n ®o¹n.......................................................................................... B¶ng 3.14. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®êng ë møc ®é ph©n ®o¹n ............................................................................................................ B¶ng 3.15. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n kh«ng cã ®¸i th¸o ®êng ë møc ®é ph©n ®o¹n.......................................................................................... B¶ng 3.16. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n cã vµ kh«ng cã ®¸i th¸o ®êng ë møc ®é bÖnh nh©n............................................................................ B¶ng 3.17. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n cã vµ kh«ng cã ®¸i th¸o ®êng ë møc ®é ph©n ®o¹n.......................................................................................... B¶ng 3.18. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n rèi lo¹n lipid m¸u ë møc ®é ph©n ®o¹n................................................................................................... B¶ng 3.19. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n kh«ng cã rèi lo¹n lipid m¸u ë møc ®é ph©n ®o¹n..................................................................................... B¶ng 3.20. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cñaph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y trªn bÖnh nh©n cã vµ kh«ng cã rèi lo¹n lipid m¸u ë møc ®é bÖnh nh©n.......................................................................................... B¶ng 3.21. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ë bÖnh nh©n cã vµ kh«ng cã rèi lo¹n lipid m¸u møc ®é ph©n ®o¹n..................................................................................... B¶ng 3.22. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n hót thuèc l¸ ë møc ®é ph©n ®o¹n......................... B¶ng 3.23. KÕt qu¶ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n kh«ng hót thuèc l¸ ë møc ®é ph©n ®o¹n................................................................................................... B¶ng 3.24. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n cã vµ kh«ng hót thuèc l¸ ë møc ®é bÖnh nh©n.......................................................................................... B¶ng 3.25. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV trªn bÖnh nh©n cã vµ kh«ng hót thuèc l¸ ë møc ®é ph©n ®o¹n................................................................................................... B¶ng 3.26. KÕt qu¶ gi¸ trÞ chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV dùa theo sè lîng c¸c yÕu tè nguy c¬.............. B¶ng 3.27. ¶nh hëng cña tÇn sè tim trong viÖc chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y ®éng m¹ch vµnh......................... B¶ng 3.28. ¶nh hëng cña ®iÓm canxi hãa trong viÖc chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y ®éng m¹ch vµnh.................. B¶ng 3.29. ¶nh hëng cña BMI trong viÖc chÈn ®o¸n chÝnh x¸c cña MSCT 64 d·y ®éng m¹ch vµnh....................................................... B¶ng 4.1. So s¸nh ®é tuæi vµ giíi víi mét sè nghiªn cøu kh¸c....................... B¶ng 4.2. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 4 d·y §MV so víi chôp §MV chän läc............................................ B¶ng 4.3. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 16 d·y §MV so víi chôp §MV chän läc............................................ B¶ng 4.4. Gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y trong ph¸t hiÖn hÑp. Ph©n tÝch trªn tõng bÖnh nh©n............................. B¶ng 4.5. Gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y trong ph¸t hiÖn hÑp cã ý nghÜa §MV (≥50% ®êng kÝnh lßng m¹ch). Ph©n tÝch tõng nh¸nh..................................................................... B¶ng 4.6. Gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV B¶ng 4.7. trong ph¸t hiÖn hÑp cã ý nghÜa §MV (≥50% ®êng kÝnh lßng m¹ch). Ph©n tÝch ph©n ®o¹n......................................................... Gi¸ trÞ chÈn ®o¸n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV ë c¸c møc ®é ph©n ®o¹n, nh¸nh vµ bÖnh nh©n..................................... Danh môc biÓu ®å BiÓu ®å 3.1. Ph©n bè bÖnh nh©n theo giíi tÝnh................................................59 BiÓu ®å 3.2 C¸c yÕu tè nguy c¬ cña bÖnh ®éng m¹ch vµnh...........................60 BiÓu ®å 3.3 Ph©n bè bÖnh nh©n theo sè lîng c¸c yÕu tè nguy c¬...................61 BiÓu ®å 3.4. Ph©n bè c¸c bÖnh nh©n theo giíi tÝnh..........................................62 BiÓu ®å 3.5. Mèi liªn quan gi÷a tuæi vµ bÖnh §MV........................................63 BiÓu ®å 3.6. Mèi liªn quan gi÷a THA vµ bÖnh §MV.......................................64 BiÓu ®å 3.7. Mèi liªn quan gi÷a ®¸i th¸o ®êng vµ bÖnh §MV........................64 BiÓu ®å 3.8. Mèi liªn quan gi÷a RL Lipid m¸u vµ bÖnh §MV.......................65 BiÓu ®å 3.9. Mèi liªn quan gi÷a hót thuèc l¸ vµ bÖnh §MV...........................66 BiÓu ®å 3.10. Liªn quan gi÷a §TN ®iÓn h×nh víi hÑp §MV.............................67 BiÓu ®å 3.11. Mèi liªn quan gi÷a dÊu hiÖu bÊt thêng §T§ víi hÑp §MV.......69 BiÓu ®å 3.12. Ph©n bè bÖnh nh©n theo vÞ trÝ nh¸nh tæn th¬ng.........................70 BiÓu ®å 3.13. Ph©n bè BN theo sè lîng nh¸nh §MV tæn th¬ng........................71 BiÓu ®å 3.14. Ph©n bè vÞ trÝ hÑp §MV theo ph©n ®o¹n.....................................71 BiÓu ®å 3.15. Ph©n bè chÊt lîng h×nh ¶nh khi chôp MSCT...................................94 Danh môc h×nh H×nh 1.1. H×nh 1.2. H×nh 1.3. H×nh 1.4. H×nh 1.5. H×nh 1.6. H×nh 1.7 H×nh 1.8. H×nh 1.9. H×nh 1.10. H×nh 1.11. H×nh 1.12. H×nh 1.13. H×nh 1.14. H×nh 1.15. H×nh 2.1. Gi¶i phÉu ®éng m¹ch vµnh tr¸i..........................................................4 Gi¶i phÉu ®éng m¹ch vµnh ph¶i........................................................5 Th©n chung vµ §M vµnh ph¶i tõ xoang §MC ph¶i.........................8 Th©n chung vµ §M vµnh ph¶i tõ xoang §MC ph¶i khi chôp MSCT...................................................................................................8 B¾t nguån cña th©n chung §M vµnh tr¸i tõ th©n §MP...................9 Dß §MV tr¸i vµo thÊt ph¶i...............................................................11 CÇu c¬ §MV......................................................................................11 Chôp d·y (a) vµ chôp CT xo¾n èc (b)..............................................23 CT xo¾n èc nhiÒu mÆt c¾t.................................................................24 Nguyªn lý chôp c¾t líp ®a d·y.........................................................25 CT l¸t c¾t duy nhÊt vµ nhiÒu l¸t c¾t.................................................26 DSCT hai hÖ thèng bãng ®Çu thu.....................................................26 C¸c t thÕ chôp bªn tr¸i......................................................................27 C¸c t thÕ chôp bªn ph¶i....................................................................28 C¸c t thÕ t¬ng øng cña CT víi chôp §MV qua da..........................28 M¸y chôp MSCT 64 d·y Somatoma Sensation...............................45 M¸y chôp m¹ch sè ho¸ xo¸ nÒn Digitex 2400...............................50 Introduce Sheath...............................................................................51 H×nh c¸c èng th«ng (catheter) thêng dïng ®Ó chôp §MV.............52 Kü thuËt Seldinger c¶i tiÕn trong chäc ®éng m¹ch.........................52 VÞ trÝ chäc ®éng m¹ch ®ïi (thêng 2-3 cm díi cung ®ïi).................53 C¸ch luån èng th«ng vµo §MV tr¸i (trªn) vµ §MV ph¶i (díi)......54 H×nh ¶nh chôp §MV vµ ®¸nh gi¸ tæn th¬ng theo QCA.................57 KÕt qu¶ ®é nh¹y cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT 64 d·y §MV khi so s¸nh víi chôp §MV chän läc.................................................73 H×nh 4.1 §é nh¹y khi ph©n tÝch ë møc ®é ph©n ®o¹n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT so s¸nh víi chôp §MV qua da..................................117 H×nh 4.2. §é ®Æc hiÖu khi ph©n tÝch ë møc ®é ph©n ®o¹n cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT so s¸nh víi chôp §MV qua da..................................118 H×nh 4.3. Ph©n tÝch ë møc ®é ph©n ®o¹n (A) vµ møc ®é bÖnh nh©n (B) cña ph¬ng ph¸p chôp MSCT so s¸nh víi chôp §MV qua da .......................................................................................................... H×nh 2.2. H×nh 2.3. H×nh 2.4. H×nh 2.5. H×nh 2.6. H×nh 2.7. H×nh 2.8. H×nh 3.1 1 §Æt vÊn ®Ò BÖnh m¹ch vµnh lµ nguyªn nh©n hµng ®Çu g©y bÖnh tËt vµ tö vong ë c¸c níc ph¸t triÓn. BÖnh cã xu híng gia t¨ng rÊt m¹nh ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn [47,79]. Theo sè liÖu thèng kª cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WHO) n¨m 2007, tö vong do nguyªn nh©n tim m¹ch chiÕm 33,7% cña tÊt c¶ c¸c ca tö vong trªn toµn thÕ giíi, trong khi tö vong do ung th lµ 29,5%; c¸c bÖnh m¹n tÝnh kh¸c 26,5%; th¬ng tÝch 7% vµ c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm 4,6%[147]. Trong ®ã bÖnh m¹ch vµnh lµ nguyªn nh©n hµng ®Çu cña tö vong do tim m¹ch trªn toµn cÇu [149]. ë Mü, n¨m 2001 tØ lÖ tö vong do bÖnh m¹ch vµnh chiÕm 54% tö vong do bÖnh tim m¹ch, ®øng ®Çu c¸c trong nguyªn nh©n g©y tö vong ë c¶ nam vµ n÷. N¨m 2002 níc Mü ®· ph¶i chi 133,2 tØ USD cho bÖnh m¹ch vµnh. Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi íc tÝnh tö vong do bÖnh m¹ch vµnh trªn toµn cÇu n¨m 2002 lµ 7,1 triÖu ngêi sÏ t¨ng lªn ®Õn 11,1 triÖu ngêi vµo n¨m 2020. Ngêi ta dù b¸o r»ng bÖnh m¹ch vµnh sÏ t¨ng nhanh trong thËp kû tíi, do sù tÝch luü tuæi trong d©n sè, ë nh÷ng ngêi bÐo ph×, tiÓu ®êng týp II, héi chøng chuyÓn ho¸, còng nh t¨ng c¸c yÕu tè nguy c¬ tim m¹ch trong thÕ hÖ trÎ h¬n. ë ViÖt Nam, bÖnh §MV ®ang cã xu híng gia t¨ng nhanh chãng. Theo gi¸o s Ph¹m Gia Kh¶i vµ céng sù [2], tØ lÖ m¾c bÖnh §MV trong sè c¸c bÖnh nh©n nhËp ViÖn Tim m¹ch Quèc gia lµ: n¨m 1994: 3,42%; n¨m 1995: 5%, n¨m 1996 t¨ng lªn tíi 6,05%. Chôp §MV chän läc ®îc coi lµ tiªu chuÈn vµng ®Ó chÈn ®o¸n bÖnh ®éng m¹ch vµnh víi ®é ph©n gi¶i cao. Tuy nhiªn ®©y lµ mét ph¬ng ph¸p chôp x©m lÊn nªn cã mét sè tai biÕn nhÊt ®Þnh [107]. Sù ra ®êi cña ph¬ng ph¸p chôp c¾t líp vi tÝnh ®éng m¹ch vµnh (Computer Tomography-CT) ®îc xem nh lµ mét gi¶i ph¸p cho viÖc chÈn ®o¸n c¸c tæn th¬ng cña §MV. Víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng vÒ c«ng nghÖ lµm cho ®é ph©n gi¶i thêi gian vµ kh«ng gian ®îc c¶i thiÖn h¬n vÒ chÊt lîng h×nh ¶nh[73],[104],116]. Chôp c¾t líp vi tÝnh lµ mét trong nh÷ng øng dông quan träng cña tia X ®èi víi y häc. Kü thuËt nµy ®· ®îc ph¸t triÓn tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1970 bëi Godfrey N. Hounsfield vµ tiÕn sÜ Allan MacLeod Cormack - ngêi ®· x©y dùng nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ to¸n häc vµ ®îc nhËn gi¶i thëng Nobel vÒ y häc n¨m 1979. Trªn thÕ giíi CT xo¾n èc ®a d·y (Multislice Spiral Computer Tomography - MSCT) ra ®êi ®· cho phÐp thu ®îc nhiÒu l¸t c¾t trong mçi lÇn 2 quay cña bãng. Thêi gian chôp ng¾n h¬n, ®é ph©n gi¶i thêi gian (temporal resolution) vµ ®é ph©n gi¶i kh«ng gian (spatial resolution) cao cña nh÷ng thÕ hÖ m¸y chôp míi nhÊt, cã sù ®ång bé cña ®iÖn t©m ®å ®· lµm cho h×nh ¶nh trë nªn trung thùc h¬n. ë ViÖt nam MSCT ®· thùc hiÖn tõ n¨m 2005 t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ th¸ng 11 n¨m 2006 t¹i Khoa ChÈn ®o¸n H×nh ¶nh BÖnh viÖn B¹ch mai - Hµ néi. Trªn thÕ giíi ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vai trß cña ph¬ng ph¸p chôp c¾t líp vi tÝnh 64 d·y trong viÖc ®¸nh gi¸ c¸c tæn th¬ng cña §MV cã ®é nh¹y vµ ®é ®Æc hiÖu cao [29],[88],[92],[137], nhng ë ViÖt Nam cha cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ®Çy ®ñ vµ chi tiÕt nµo ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò nµy. V× vËy, chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò tµi: “Nghiªn cøu gi¸ trÞ cña chôp c¾t líp vi tÝnh 64 d·y trong viÖc ®¸nh gi¸ c¸c tæn th¬ng cña ®éng m¹ch vµnh” nh»m hai môc tiªu cô thÓ nh sau: 1. Nghiªn cøu gi¸ trÞ cña ph¬ng ph¸p chôp c¾t líp vi tÝnh 64 d·y trong viÖc ®¸nh gi¸ c¸c tæn th¬ng cña ®éng m¹ch vµnh cã ®èi chiÕu víi chôp ®éng m¹ch vµnh qua da. 2. T×m hiÓu mét sè yÕu tè vµ bÖnh lý cã ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ cña ph¬ng ph¸p chôp c¾t líp vi tÝnh 64 d·y cña hÖ ®éng m¹ch vµnh. Ch¬ng 1 Tæng quan tµi liÖu 1.1. t×nh h×nh m¾c bÖnh §éng m¹ch vµnh trªn thÕ giíi vµ ë viÖt nam 1.1.1. Trªn thÕ giíi MÆc dï cã nhiÒu tiÕn bé trong chÈn ®o¸n còng nh ®iÒu trÞ, bÖnh §MV vÉn chiÕm mét tû lÖ kh¸ lín, cã xu híng ngµy cµng gia t¨ng do thay ®æi m« h×nh bÖnh tËt. Tû lÖ m¾c bÖnh §MV trong 100.000 d©n ë Mü lµ 8530 ngêi. TØ lÖ tö vong do bÖnh §MV ®øng ®Çu trong c¸c nguyªn nh©n g©y tö vong trªn toµn cÇu. N¨m 2002 ë Mü cø 5 trêng hîp tö vong th× cã 1 trêng hîp do bÖnh m¹ch vµnh. Theo b¸o c¸o cña Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO 1999) tû lÖ tö vong do bÖnh tim thiÕu m¸u côc bé ë mét sè níc ch©u ¸ lµ: 3 Trung quèc : 8,6% Ên ®é : 12,5% C¸c níc ch©u ¸ kh¸c : 8,3% Tû lÖ m¾c bÖnh còng nh tû lÖ tö vong cã liªn quan ®Õn tuæi vµ giíi. C¸c tû lÖ ®ã t¨ng lªn rÊt râ rÖt theo tuæi vµ ë cïng mét løa tuæi th× tû lÖ ®ã cao h¬n ë nam giíi. 1.1.2. ë ViÖt Nam BÖnh m¹ch vµnh ngµy cµng cã xu híng gia t¨ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ trë thµnh vÊn ®Ò thêi sù rÊt ®îc quan t©m nh»m t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p tèi u trong chÈn ®o¸n còng nh ®iÒu trÞ. ë ViÖt nam n¨m 1960 theo tµi liÖu b¸o c¸o cho biÕt cã 2 trêng hîp NMCT. Theo gi¸o s TrÇn §ç Trinh vµ céng sù [9] tû lÖ NMCT so víi tæng sè bÖnh nh©n nhËp viÖn n¨m 1991 lµ 1%, n¨m 1993 lµ 2,53%. Theo thèng kª cña ViÖn Tim m¹ch quèc gia ViÖt nam[15]: + Trong 10 n¨m (tõ 1980 ®Õn 1990) cã 108 ca NMCT vµo viÖn. + Nhng chØ trong 5 n¨m (tõ 1991 ®Õn 1995) ®· cã 82 ca NMCT ph¶i nhËp viÖn. 1.2. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu chøc n¨ng ®éng m¹ch vµnh 1.2.1. Gi¶i phÉu §MV b×nh thêng TuÇn hoµn vµnh lµ tuÇn hoµn dinh dìng tim. Cã hai ®éng m¹ch vµnh (§MV): §MV ph¶i vµ §MV tr¸i xuÊt ph¸t ë gèc §MC qua trung gian lµ nh÷ng xoang Valsalva, vµ ch¹y trªn bÒ mÆt cña tim (gi÷a c¬ tim vµ ngo¹i t©m m¹c). Nh÷ng xoang Valsalva cã vai trß nh mét b×nh chøa ®Ó duy tr× mét cung lîng vµnh kh¸ æn ®Þnh. 1.2.1.1. §MV tr¸i (b¾t nguån tõ xoang Valsalva tríc tr¸i) Sau khi ch¹y mét ®o¹n ng¾n (1-3 cm) gi÷a §M phæi vµ nhÜ tr¸i, §MV tr¸i chia ra thµnh 2 nh¸nh: §éng m¹ch liªn thÊt tríc (§MLTTr) vµ §M mò. §o¹n ng¾n ®ã gäi lµ th©n chung §MV tr¸i. Trong 1/3 trêng hîp, cã sù chia 3 (thay v× chia 2). Nh¸nh ®ã gäi lµ nh¸nh ph©n gi¸c, t¬ng ®¬ng víi nh¸nh chÐo ®Çu tiªn cña §MLTTr cung cÊp m¸u cho thµnh tríc bªn (h×nh 1.1). 4 §M mò ®o¹n gÇn H×nh 1.1. Gi¶i phÉu ®éng m¹ch vµnh tr¸i. §MLTTr: Ch¹y däc theo r·nh liªn thÊt tríc vÒ phÝa mám tim, ph©n thµnh nh÷ng nh¸nh v¸ch vµ nh¸nh chÐo. + Nh÷ng nh¸nh v¸ch ch¹y xuyªn vµo v¸ch liªn thÊt. Sè lîng vµ kÝch thíc rÊt thay ®æi, nhng ®Òu cã mét nh¸nh lín ®Çu tiªn t¸ch ra th¼ng gãc vµ chia thµnh c¸c nh¸nh nhá. + Nh÷ng nh¸nh chÐo ch¹y ë thµnh tríc bªn, cã tõ 1-3 nh¸nh chÐo. Trong 80% trêng hîp, §MLTTr ch¹y vßng ra tíi mám tim, cßn 20% trêng hîp cã §MLTS cña §MV ph¶i ph¸t triÓn h¬n. §M mò: Ch¹y trong r·nh nhÜ thÊt, cã vai trß rÊt thay ®æi tïy theo sù u n¨ng hay kh«ng cña §MV ph¶i. §M mò cho 2-3 nh¸nh bê cung cÊp m¸u cho thµnh bªn cña thÊt tr¸i. Trêng hîp ®Æc biÖt, §MLTTr vµ §M mò cã thÓ xuÊt ph¸t tõ 2 th©n riªng biÖt ë §MC. 1.2.1.2. §MV ph¶i: (b¾t nguån tõ xoang Valsalva tríc ph¶i) §MV ph¶i ch¹y trong r·nh nhÜ thÊt ph¶i. ë ®o¹n gÇn cho nh¸nh vµo nhÜ (§M nót xoang) vµ thÊt ph¶i (§M phÔu) råi vßng ra bê ph¶i, tíi ch÷ thËp cña tim chia thµnh nh¸nh §MLTS vµ quÆt ngîc thÊt tr¸i. Khi u n¨ng tr¸i, §MLTS vµ nh¸nh quÆt ngîc thÊt tr¸i ®Õn tõ §M mò (H×nh 1.2). 5 H×nh 1.2. Gi¶i phÉu ®éng m¹ch vµnh ph¶i 1.2.1.3. C¸ch gäi tªn theo Nghiªn cøu phÉu thuËt ®éng m¹ch vµnh (CASS: Coronary Artery Surgery Study). * Th©n chung §MV tr¸i: tõ lç §MV tr¸i tíi chç chia. * §éng m¹ch liªn thÊt tríc chia lµm 3 ®o¹n: + §o¹n gÇn: tõ chç chia cho tíi nh¸nh v¸ch ®Çu tiªn + §o¹n gi÷a: tõ nh¸nh v¸ch ®Çu tiªn cho tíi nh¸nh chÐo hai. + §o¹n xa: tõ sau nh¸nh chÐo thø hai * §éng m¹ch mò chia lµm 2 ®o¹n: + §o¹n gÇn: tõ chç chia cho tíi nh¸nh bê 1. + §o¹n xa: tõ sau nh¸nh bê 1. * §éng m¹ch vµnh ph¶i chia lµm 3 ®o¹n: + §o¹n gÇn: 1/2 ®Çu tiªn gi÷a lç §MV ph¶i vµ nh¸nh bê ph¶i + §o¹n gi÷a: gi÷a ®o¹n gÇn vµ ®o¹n xa + §o¹n xa: tõ nh¸nh bê ph¶i cho tíi §MLTS. Ngoµi ra cßn mét sè c¸ch gäi tªn kh¸c chóng t«i kh«ng sö dông trong nghiªn cøu nµy. 1.2.2. Sinh lý tíi m¸u cña tuÇn hoµn vµnh TuÇn hoµn vµnh diÔn ra trªn mét khèi c¬ rçng co bãp nhÞp nhµng nªn tíi m¸u cña tuÇn hoµn vµnh còng thay ®æi nhÞp nhµng. Tíi m¸u cho t©m thÊt 6 tr¸i chØ thùc hiÖn ®îc trong th× t©m tr¬ng, cßn t©m thÊt ph¶i ®îc tíi m¸u ®Òu h¬n, tuy vËy trong th× t©m thu còng bÞ h¹n chÕ . Cã rÊt Ýt hÖ thèng nèi th«ng gi÷a c¸c §MV, v× vËy nÕu mét §MV nµo bÞ t¾c th× sù tíi m¸u cho vïng c¬ tim ®ã sÏ bÞ ngõng trÖ, vµ nÕu t¾c nghÏn kÐo dµi sÏ g©y ho¹i tö c¬ tim. Cã sù kh¸c biÖt vÒ tíi m¸u cho c¬ tim ë líp díi néi t©m m¹c vµ líp díi thîng t©m m¹c. Trong th× t©m thu, c¬ tim co lµm t¨ng ¸p xuÊt riªng phÇn trong c¬ tim. Cã mét bËc thang ¸p xuÊt t¨ng dÇn tõ ngoµi vµo trong, vµ m¹nh nhÊt ë líp díi néi t©m m¹c, v× vËy trong th× t©m thu dßng m¸u ®Õn líp díi néi t©m m¹c rÊt Ýt so víi líp díi thîng t©m m¹c. B×nh thêng lu lîng m¸u qua §MV kho¶ng 60-80 ml/ph/100 gam c¬ tim (250 ml/phót), chiÕm 4,6% lu lîng tuÇn hoµn cña toµn c¬ thÓ. Dù tr÷ oxy cña c¬ tim hÇu nh kh«ng cã. ChuyÓn ho¸ cña c¬ tim chñ yÕu lµ ¸i khÝ, nªn khi cã t¨ng nhu cÇu oxy c¬ tim th× ph¶i ®¸p øng b»ng c¸ch t¨ng cung lîng vµnh. 1.2.3. BÊt thêng §MV BÊt thêng §M vµnh lµ d¹ng hiÕm gÆp cña bÖnh tim bÈm sinh, chiÕm 1% d©n sè. BÊt thêng §M vµnh lµ nguyªn nh©n nhiÒu thø hai g©y ra ®ét tö tim liªn quan ®Õn thÓ thao ë ngêi trÎ sau bÖnh c¬ tim ph× ®¹i. V× ®¸nh gi¸ sù xuÊt hiÖn bÊt thêng §M vµnh tõ viÖc kh¸m nghiÖm tö thi hoÆc chôp §M vµnh hµng lo¹t, tØ lÖ thùc sù cña nã lµ kh«ng thÓ biÕt ®îc. Ph¸t hiÖn sím vµ ®¸nh gi¸ c¸c bÊt thêng §MV lµ cÇn thiÕt v× nã liªn quan ®Õn thiÕu m¸u c¬ tim côc bé vµ ®ét tö. BÊt thêng §M vµnh t×m thÊy víi tØ lÖ sÊp sØ 1% ë bÖnh nh©n ®îc chôp §M vµnh [26,92] vµ sÊp sØ 0.3% mÉu kh¸m nghiÖm tö thi. Víi sù ph¸t triÓn cña ph¬ng ph¸p CT tim sÏ ph¸t hiÖn ®îc nhiÒu trêng hîp bÊt thêng h¬n. BÊt thêng ®éng m¹ch vµnh bao gåm nh÷ng bÊt thêng vÒ nguån gèc, ®êng ®i hoÆc ph©n bè cña tuÇn hoµn vµnh. 1.2.3.1. C¸c ph©n nhãm bÊt thêng ®éng m¹ch vµnh: a. BÊt thêng nguån gèc cña mét hoÆc nhiÒu §M vµnh tõ §MC: Th©n chung vµ §M vµnh ph¶i tõ xoang §MC ph¶i: ®îc ph©n lo¹i thªm n÷a dùa vµo ®êng ®i cña §M bÊt thêng nh lµ ®i gi÷a §MC vµ th©n §MP, tríc th©n §MP, sau §MC, sau ®êng ra thÊt ph¶i trong v¸ch liªn thÊt (H×nh 1.3). Trong 60% trêng hîp, bÊt thêng ®êng ®i phæ biÕn nhÊt cña th©n chung lµ gi÷a §MC vµ th©n §MP [138]. BÊt thêng nµy chiÕm 2.8% lo¹i bÊt thêng §M vµnh nghiªm träng vµ x¶y ra víi tû lÖ 1/12500 [148]. BÊt thêng 7 nµy lµ kh¸ hiÕm gÆp trong khi chôp §M vµnh hµng lo¹t. Nã cã ý nghÜa ®Æc biÖt biÓu hiÖn trong bÖnh häc v× sù kÕt hîp râ rµng cña nã víi ®ét tö do tim (H×nh 1.4). H×nh 1.3. Th©n chung vµ §M vµnh ph¶i tõ xoang §MC ph¶i. H×nh ¶nh bÊt thêng cña th©n chung vµ §M vµnh ph¶i tõ xoang §MC ph¶i ph¸t hiÖn trªn chôp MSCT ®îc tr×nh bµy theo h×nh 1.4. H×nh 1.4. Th©n chung vµ §M vµnh ph¶i tõ xoang §MC ph¶i khi chôp MSCT Th©n chung vµ §M vµnh ph¶i tõ xoang §MC tr¸i: ®îc ph©n lo¹i thªm dùa vµo ®êng ®i cña §M bÊt thêng Trong phÇn lín c¸c trêng hîp, ®êng ®i cña m¹ch m¸u bÊt thêng gi÷a §MC vµ th©n §MP (67%), phÇn cßn l¹i thêng lµ ®êng ®i phÝa sau §MC [138]. BÊt thêng nµy lµ phæ biÕn, nghiªm