Tài liệu Nghiên cứu dự báo xói lở bồi lắng lòng dẫn và đề xuất các biện pháp phòng chống cho hệ thống sông ở đồng bằng sông cửu long

BNN & PTNT VKHTLMN BOÄ NOÂNG NGHIEÄP VAØ PHAÙT TRIEÅN NOÂNG THOÂN Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam 2A Nguyeãn Bieåu – Quaän 5 - Tp. Hoà Chí Minh Baùo caùo toång keát khoa hoïc vaø kyõ thuaät Ñeà taøi: NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI LÔÛ BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHO HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG PGS.TS Leâ Maïnh Huøng [email protected] TP.Hoà Chí Minh, 09 – 2004 MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1. TOÅNG QUAN 1.1 Nhöõng vaán ñeà chung lieân quan tôùi ñoái töôïng nghieân cöùu ....................................... 13 1.2 Nhöõng thaønh töïu khoa hoïc lieân quan truïc tieáp tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi 18 CHÖÔNG 2. THÖÏC TRAÏNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL VAØ AÛNH HÖÔÛNG XOÙI BOÀI TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI 2.1 Thöïc traïng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL........................................................ 24 2.2 Thöïc traïng boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .......................................... 29 2.3 Caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .............................. 31 2.4 Aûnh höôûng xoùi boài loøng daãn tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL................................ 45 CHÖÔNG 3. NGHIEÂN CÖÙU DIEÃN BIEÁN LOØNG SOÂNG VAØ HÌNH THAÙI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 3.1 Khaùi quaùt veà dieãn bieán loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL..................................... 53 3.2 Quy luaät dieãn bieán loøng daãn taïi caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm ............................ 59 3.3 Hình thaùi soâng thuoäc heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ....................................................... 75 CHÖÔNG 4. NGUYEÂN NHAÂN, CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG VAØ CÔ CHEÁ XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 4.1 Nguyeân nhaân vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .................................................................................................................... 91 4.2 Cô cheá xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ................................................ 135 4.3 Nguyeân nhaân, caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø cô cheá xoùi boài loøng daãn caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL........................................................ 139 CHÖÔNG 5 : CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN ÑÖÔÏC ÖÙNG DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI 5.1 Caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do xoùi lôû bôø soâng ñöôïc öùng duïng phoå bieán treân [email protected] theá giôùi................................................................................................................... 145 5.2 Caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do boài laéng loøng daãn ñöôïc öùng duïng phoå bieán treân theá giôùi .......................................................................................................... 150 CHÖÔNG 6: DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 6.1 Nghieân cöùu döï baùo xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL............................. 153 6.2 Quy trình coâng ngheä vaø keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn cho moät soá khu vöïc ñaïi bieåu treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ........................................................................ 182 6.3 Xaùc ñònh haønh lang oån ñònh beân soâng................................................................... 192 CHÖÔNG 7. NGHIEÂN CÖÙU GIAÛI PHAÙP COÂNG TRÌNH CHOÁNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 7.1 Ñaùnh giaù caùc coâng trình chænh trò ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ...... 200 7.2 Nhöõng neùt cô baûn cuûa coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL ................................... 212 7.3 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .......................... 223 7.4 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng boài laéng loøng daãn gaây haïi ôû ÑBSCL....................... 225 7.5 Tuyeán chænh trò vaø boá trí coâng trình choáng xoùi boài caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ....................................................................... 228 7.6 Phaân kyø ñaàu tö coâng trình chænh trò cho caùc ñieåm xoùi boài gaây thieät haïi lôùn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL........................................................................................ 239 CHÖÔNG 8. CHÖÔNG TRÌNH QUAÛN LYÙ DÖÕ LIEÄU CÔ BAÛN VAØ KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU XOÙI BOÀI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 8.1 Giôùi thieäu chung ................................................................................................... 241 8.2 Xaây döïng cô sôû döõ lieäu .......................................................................................... 241 8.3 Chöông trình quaûn lyù cô sôû döõ lieäu vaø keát quaû nghieân cöùu xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL............................................................................................. 243 8.4 Höôùng daãn söû duïng............................................................................................... 245 CHÖÔNG 9. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 9.1 Keát luaän ................................................................................................................ 259 9.2 Kieán nghò ............................................................................................................... 264 [email protected] TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC BAÛNG CHUÙ GIAÛI ÑBSCL : Ñoàng baèng soâng Cöûu Long. ÑTM : Ñoàng Thaùp Möôøi. TGLX : Töù Giaùc Long Xuyeân. ADCP : Thieát bò ño löu löôïng (Acoustic Doppler Current Profiler). GPX-SERIES: Maùy ño saâu ñònh vò veä tinh. DWT : Ñôn vò troïng löôïng cuûa taøu. Vi : Vaän toác trung bình taïi thuûy tröïc meùp hoá xoùi phía bôø lôû (m/s). [V]kd : Vaän toác khôûi ñoäng cuûa vaät lieäu caáu taïo loøng daãn (m/s). ∆Vi : Hieäu soá giöõa vaän toác thöïc ño vaø vaän toác khôûi ñoäng cuûa vaät lieäu caáu taïo loøng daãn taïi maêët caét thöù i (m/s). ∆Ti : Thôøi gian duy trì vaän toác doøng chaûy lôùn hôn vaän toác khôûi ñoäng cuûa vaät lieäu caáu taïo loøng daãn taïi maêët caét thöù i (ngaøy). S0 : Söùc tải caùt của doøng chảy (m3/s). W : Ñoä thoâ thủy löïc (toác ñoä laéng chìm của buøn caùt tính baèng cm/s). R : Baùn kính thủy löïc của mặt caét ngang doøng chảy ( m ). V : Vaän toác trung bình mặt caét ( m/s ). h : Chieàu cao soùng (m). n : Heä soá nhaùm maùi bôø. λ : Chieàu daøi cuûa soùng (m). β : Heä soá phuï thuoäc vaøo tyû soá giöõa chieàu cao vaø chieàu daøi soùng D : Ñaø gioù (km). vr : Vaän toác trung bình của thủy tröïc caùch taâm cong moät ñoïan r . hmax : Ñoä saâu lôùn nhaát của mặt caét ngang ñang xeùt treân ñoïan soâng cong (m). i : Ñoä doác trung bình loøng daãn ñoïan soâng ñang xeùt. Cw : Heä soá trôï löïc của toác ñoä laéng chìm. [email protected] g : Gia toác troïng tröôøng (m/s2). h λ . d : Ñöôøng kính haït caùt (mm). Ri : Baùn kính cong taïi maêët caét thöù i (m). Bi : Chieàu roäng soâng taïi maêët caét thöù i (m). α : Heä soá thöïc nghieäm. F : Dieän tích khoái ñaát bôø xoùi lôû trong khoaûng thôøi gian T naêm (m2). L : Chieàu daøi ñöôøng bôø saït lôû cuûa töøng giai ñoaïn (m). T :Thôøi gian xoùi lôû (naêm). Hmaxi : Ñoä saâu lôùn nhaát taïi maêët caét tính toaùn thöù i (m). Hmax : Ñoä saâu lôùn nhaát cuûa ñoaïn xoùi lôû nghieân cöùu (m). Ho : Ñoä saâu oån ñònh (taïi maët caét quaù ñoä) (m). [email protected] BNN & PTNT VKHTLMN BOÄ NOÂNG NGHIEÄP VAØ PHAÙT TRIEÅN NOÂNG THOÂN Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam 2A Nguyeãn Bieåu – Quaän 5 - Tp. Hoà Chí Minh Baùo caùo toùm taét toång keát khoa hoïc vaø kyõ thuaät Ñeà taøi: NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI LÔÛ BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHO HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG PGS.TS Leâ Maïnh Huøng [email protected] TP.Hoà Chí Minh, 09 – 2004 BOÄ NOÂNG NGHIEÄP VAØ PHAÙT TRIEÅN NOÂNG THOÂN Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam 2A Nguyeãn Bieåu – Quaän 5 - Tp. Hoà Chí Minh Baùo caùo toùm taét toång keát khoa hoïc vaø kyõ thuaät Ñeà taøi: NGHIEÂN CÖÙU DÖÏ BAÙO XOÙI LÔÛ BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN VAØ ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG CHO HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG CÔ QUAN CHUÛ TRÌ ÑEÀ TAØI CHUÛ NHIEÄM ÑEÀ TAØI PGS.TS Leâ Maïnh Huøng Baûn thaûo vieát xong thaùng 09 – 2004 [email protected] Taøi lieäu naøy ñöôïc chuaån bò treân cô sôû keát quaû thöïc hieän Ñeà taøi caáp Nhaø nöôùc maõ soá KC08-15 MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1. TOÅNG QUAN 1.1 Nhöõng vaán ñeà chung lieân quan tôùi ñoái töôïng nghieân cöùu ........................................ 3 1.2 Nhöõng thaønh töïu khoa hoïc lieân quan tröïc tieáp tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi .. 4 CHÖÔNG 2. THÖÏC TRAÏNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL VAØ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA XOÙI BOÀI TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI 2.1 Thöïc traïng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.......................................................... 5 2.2 Thöïc traïng boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ............................................ 6 2.3 Caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ................................ 7 2.4 Aûnh höôûng xoùi boài loøng daãn tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL.................................. 7 CHÖÔNG 3. NGHIEÂN CÖÙU DIEÃN BIEÁN LOØNG SOÂNG VAØ HÌNH THAÙI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 3.1 Khaùi quaùt veà dieãn bieán loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL....................................... 8 3.2 Quy luaät dieãn bieán loøng daãn taïi caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm .............................. 9 3.3 Hình thaùi soâng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL................................................................. 10 CHÖÔNG 4. NGUYEÂN NHAÂN CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG VAØ CÔ CHEÁ XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 4.1 Nguyeân nhaân vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng tôùi xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .................................................................................................................... 12 4.2 Cô cheá xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .................................................. 16 CHÖÔNG 5 : CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM NHEÏ THIEÄT HAÏI DO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN ÑÖÔÏC ÖÙNG DUÏNG PHOÅ BIEÁN TREÂN THEÁ GIÔÙI 5.1 Caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do xoùi lôû bôø soâng ñöôïc öùng duïng phoå bieán treân theá giôùi..................................................................................................................... 17 5.2 Caùc giaûi phaùp giaûm nheï thieät haïi do boài laéng loøng daãn ñöôïc öùng duïng phoå bieán [email protected] treân theá giôùi ............................................................................................................ 17 CHÖÔNG 6: DÖÏ BAÙO XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 6.1 Nghieân cöùu döï baùo xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL............................... 18 6.2 Quy trình coâng ngheä vaø keát quaû döï baùo xoùi boài loøng daãn cho moät soá khu vöïc ñaïi bieåu treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .......................................................................... 20 6.3 Xaùc ñònh haønh lang oån ñònh beân soâng..................................................................... 23 CHÖÔNG 7. NGHIEÂN CÖÙU GIAÛI PHAÙP COÂNG TRÌNH CHOÁNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 7.1 Ñaùnh giaù caùc coâng trình chænh trò ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ........ 26 7.2 Nhöõng neùt cô baûn cuûa coâng trình chænh trò soâng ôû ÑBSCL ..................................... 28 7.3 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ............................ 29 7.4 Ñònh höôùng giaûi phaùp choáng boài laéng loøng daãn gaây haïi cho heä thoáng soâng ôû ÑBSCL .................................................................................................................... 30 7.5 Tuyeán chænh trò vaø boá trí coâng trình choáng xoùi boài cho caùc khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ......................................................................... 31 7.6 Phaân kyø ñaàu tö coâng trình chænh trò cho caùc ñieåm xoùi boài gaây thieät haïi lôùn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL.......................................................................................... 33 CHÖÔNG 8. CHÖÔNG TRÌNH QUAÛN LYÙ DÖÕ LIEÄU CÔ BAÛN VAØ KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU XOÙI BOÀI HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 8.1 Giôùi thieäu chung .................................................................................................. 34 8.2 Xaây döïng cô sôû döõ lieäu ........................................................................................ 34 8.3 Chöông trình quaûn lyù cô sôû döõ lieäu vaø keát quaû nghieân cöùu xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL............................................................................................ 34 8.4 Höôùng daãn söû duïng.............................................................................................. 34 CHÖÔNG 9. KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 9.1 Keát luaän ............................................................................................................... 36 9.2 Kieán nghò ............................................................................................................. 39 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [email protected] PHUÏ LUÏC Lôøi noùi ñaàu Xoùi lôû bôø, boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng thaäp nieân gaàn ñaây ñaõ trôû neân hieän töôïng khaù phoå bieán, laø moái ñe doïa ñeán tính maïng, taøi saûn cuûa nhaø nöôùc vaø nhaân daân vuøng ven soâng, laø löïc caûn khoâng nhoû caûn trôû tieán trình phaùt trieån kinh teá vuøng troïng ñieåm phía Taây Nam cuûa Toå Quoác. Tröôùc boái caûnh ñoù ñeà taøi khoa hoïc caáp Nhaø nöôùc “Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû, boài laéng loøng daãn vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp phoøng choáng cho heä thoáng soâng ôû Ñoàng baèng soâng Cöûu Long” ñöôïc thöïc hieän. Ñaây laø böôùc tieáp noái, laø söï keá thöøa vaø phaùt trieån cuûa nhieàu coâng trình khoa hoïc tröôùc ñaây. Muïc tieâu chính cuûa ñeà taøi goàm: - Xaùc ñònh nguyeân nhaân, quy luaät vaø döï baùo xoùi lôû, boài laéng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL; - Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phoøng choáng cho caùc khu vöïc saït lôû nghieâm troïng; - Xaùc ñònh ñöôïc haønh lang oån ñònh doïc theo heä thoáng soâng ôû ÑBSCL; - Boå sung hoaøn chænh phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu heä thoáng soâng ôû ÑBSCL nhaèm phuïc vuï coâng taùc quaûn lyù, khai thaùc vaø ñònh höôùng phaùt trieån oån ñònh laâu daøi caùc ngaønh kinh teá xaõ hoäi. Ñeå hoøan thaønh ñöôïc muïc tieâu ñaët ra, ñeà taøi ñaõ söû duïng caùc caùch tieáp caän sau: - Tieáp caän töø thöïc teá (ño ñaïc, quan saùt, ñaùnh giaù thöïc teá, ñieàu tra daân gian, thu nhaän caùc thoâng tin thöôøng xuyeân töø caùc ñòa phöông); - Khai thaùc söû duïng coù choïn loïc keát quaû nghieân cöùu töø nhöõng ñeà taøi, döï aùn tröôùc ñaây lieân quan tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi; - Tieáp caän nguoàn thoâng tin, naém baét caùc phöông phaùp môùi, coâng ngheä hieän ñaïi, kyõ thuaät tieân tieán ñöôïc giôùi thieäu treân maïng Internet; - Tieáp caän töø cô sôû lyù thuyeát cô baûn (nhöõng nguyeân lyù, caùc phöông trình, caùc coâng thöùc cô baûn); - Tieáp caän töø caùc coâng trình öùng duïng thöïc teá. [email protected] Vôùi söï giuùp ñôõ taän tình ñaày hieäu quaû cuûa caùc caáp, caùc ngaønh cuøng söï noã löïc raát lôùn cuûa nhöõng thaønh vieân tham gia ñeà taøi, ñeán nay ñeà taøi ñaõ hoøan thaønh cô baûn caùc noäi dung ñöôïc ñaët ra trong ñeà cöông, vôùi caùc saûn phaåm chính sau: - Ba taäp taøi lieäu cô baûn veà ñòa hình, ñòa chaát traàm tích, thuûy vaên treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL; - Möôøi boán baùo caùo chuyeân ñeà, bao haøm toøan boä noäi dung chính cuûa ñeà taøi; - Hai phaàn meàm töï vieát, trong ñoù moät phaàn meàm quaûn lyù cô sôû döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu vaø moät phaàn meàm tính oån ñònh maùi bôø soâng; - Keát quaû döï baùo xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ñöôïc göûi tôùi caùc ñòa phöông tröôùc muøa möa luõ haøng naêm ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû laøm giaûm möùc ñoä thieät haïi do hieän töôïng xoùi lôû bôø gaây ra trong nhöõng naêm qua; - Xuaát baûn cuoán saùch "Xoùi lôû bôø soâng Cöûu Long vaø giaûi phaùp phoøng traùnh cho caùc khu vöïc troïng ñieåm", Nhaø xuaát baûn Noâng nghieäp, naêm 2002; - Coâng boá moät soá coâng trình khoa hoïc treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh, tham gia ñoïc tham luaän taïi caùc hoäi thaûo khoa hoïc; - Ñaøo taïo naâng cao trình ñoä caùn boä nghieân cöùu, höôùng daãn sinh vieân, hoïc vieân cao hoïc laøm luaän aùn vaø luaän vaên toát nghieäp, höôùng daãn 2 nghieân cöùu sinh. Nhöõng neùt môùi, neùt saùng taïo cuûa ñeà taøi ñöôïc theå hieän cuï theå nhö: - Xaây döïng böùc tranh toøan caûnh veà xoùi boài loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL; - Phaân loïai, phaân caáp xoùi boài loøng daãn theo ñaëc ñieåm, nguyeân nhaân hình thaønh, theo möùc ñoä gaây haïi töø ñoù ñeà xuaát giaûi phaùp phoøng choáng, thöù töï öu tieân xaây döïng coâng trình chænh trò cho caùc khu vöïc coù khaû naêng gaây neân thieät haïi lôùn; - ÖÙng duïng kyõ thuaät vieãn thaùm vaøo nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn treân maët baèng, ñaây laø moät phöông phaùp nghieân cöùu môùi deã thöïc hieän, ít toán keùm, song ñoä chính xaùc chöa cao do aûnh coù ñoä phaân giaûi thaáp, khoâng chuïp cuøng thôøi gian coá ñònh trong naêm; - Ñaõ chæ ra nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng gia taêng xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong maáy thaäp nieân qua. Ñaõ tieáp caän vôùi nhöõng ñaùnh giaù veà löôïng moät soá yeáu toá nhö: Khaû naêng cuûa doøng chaûy, thôøi gian duy trì khaû naêng cuûa doøng chaûy, luõ xuoáng trieàu ruùt, gia taûi meùp bôø soâng tôùi toác ñoä xoùi lôû bôø; [email protected] - Xaùc ñònh ñöôïc phaïm vi dieãn bieán treân maët baèng doïc soâng Tieàn, soâng Haäu töø ñoù laøm cô sôû cho vieäc xaùc laäp haønh lang oån ñònh hai beân soâng trong ñieàu kieän soâng phaùt trieån töï nhieân (chöa coù söï taùc ñoäng cuûa con ngöôøi); - Xaây döïng ñöôïc hai coâng thöùc kinh nghieäm tính toác ñoä xoùi lôû bôø cho hai khu vöïc Thöôøng Phöôùc vaø Sa Ñeùc treân soâng Tieàn laøm tieàn ñeà cho coâng taùc döï baùo toác ñoä xoùi lôû bôø baèng coâng thöùc kinh nghieäm. Trong hai coâng thöùc ngoøai söï tham gia cuûa caùc yeáu toá hình hoïc cuûa loøng daãn coøn ñöôïc ñeà caäp tôùi caùc yeáu toá doøng chaûy, yeáu toá vaät lieäu caáu taïo loøng daãn, vì theá ñaõ phaàn naøo phaûn aùnh khaù saùt thöïc ñöôïc baûn chaát vaät lyù cuûa hieän töôïng xoùi lôû; - Ñaõ khaúng ñònh ñöôïc thaønh phaàn vaän toác taïi thuûy tröïc meùp hoá xoùi phía bôø lôû aûnh höôûng lôùn nhaát tôùi toác ñoä xoùi lôû bôø; - ÖÙng duïng Mike 11, Mike 21C vaø ñaëc bieät laø moâ hình toùan ba chieàu loøng ñoäng vaøo vieäc nghieân cöùu dieãn bieán loøng daãn, döï baùo xoùi boài cho ñoïan soâng Tieàn khu vöïc Taân Chaâu-Hoàng Ngöï, soâng Vaøm Nao vaø ñoïan soâng Haäu khu vöïc thaønh phoá Long Xuyeân. Keát quaû thu ñöôïc khaù phuø hôïp vôùi nhöõng dieãn bieán thöïc teá; - ÖÙng duïng coâng ngheä khoâng phaù huûy Georadar vaøo vieäc xaùc ñònh vò trí, ñoä lôùn caùc dò thöôøng trong thaân keø gia coá bôø khu vöïc thò xaõ Vónh Long, khu vöïc thò traán Taân Chaâu, vì theá ñaõ ngaên chaën ñöôïc moät soá söï coá xaûy ra; - Phaân tích, ñaùnh giaù nhöõng öu ñieåm vaø nhöõng maët coøn haïn cheá cuûa caùc loïai daïng coâng trình chænh trò soâng ñaõ xaây döïng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL trong nhöõng naêm qua, töø ñoù ruùt ra nhöõng kinh nghieäm caàn thieát cho caùc coâng trình ñöôïc xaây döïng trong töông lai; - Xaây döïng phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. Phaàn meàm coù khaû naêng khai thaùc vaø caäp nhaät döõ lieäu, vôùi giao dieän gaàn guõi vôùi ngöôøi söû duïng; Ngoøai ra neùt môùi cuûa ñeà taøi laø söï keát hôïp chaët cheõ giöõa coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc vôùi vieäc trieån khai öùng duïng keát quaû vaøo thöïc teá cuï theå ñoù laø : Döï baùo xoùi lôû bôø cho caùc ñòa phöông haøng naêm vaøo tröôùc muøa möa luõ; Döï baùo xoùi lôû bôø soâng [email protected] Saøi Goøn khu vöïc baùn ñaûo Thanh Ña vaø ñeà xuaát giaûi phaùp xöû lyù caáp baùch; ÖÙng duïng keát quaû nghieân cöùu coâng trình chænh trò soâng vaøo thieát keá coâng trình gia coá bôø khu vöïc thò xaõ Taân An, khu vöïc Naêm Caên ; Tö vaán trong quaù trình thi coâng keø Taân Chaâu, keø Sa Ñeùc v.v… [email protected] LÔØI MÔÛ ÑAÀU Söï hình thaønh, phaùt sinh, phaùt trieån vaø thoaùi hoùa cuûa moät con soâng laø quaù trình ñaáu tranh lieân tuïc cuûa hai maët ñoái laäp doøng chaûy vaø loøng daãn, keát quaû daãn ñeán nhöõng thay ñoåi veà hình daïng loøng soâng treân maët baèng, treân maët caét doïc, treân maët caét ngang theo khoâng gian vaø thôøi gian. Xoùi lôû bôø soâng, boài laéng loøng soâng laø hieän töôïng töï nhieân, taát yeáu, thoâng qua vieäc taïo ra caùc hoá xoùi saâu, caùc coàn baõi, caùc ñoïan soâng uoán löôïn, loài, loõm, loøng daãn tieán daàn tôùi daïng thöùc oån ñònh. Vì vaäy, xoùi lôû bôø, boài laéng loøng soâng laø hieän töôïng töï nhieân khoâng theå loaïi tröø, chuùng ta chæ coù theå ñieàu chænh ñeå noù dieãn ra ôû vò trí khaùc, ôû thôøi ñieåm khaùc, ôû möùc ñoä khaùc, khoâng "gaây haïi" maø "höng lôïi" cho con ngöôøi. Nhaèm muïc ñích giaûm nheï thieät haïi do hieän töôïng xoùi boài bieán hình loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL gaây ra, ñeà taøi KC08-15 “Nghieân cöùu döï baùo xoùi lôû, boài laéng loøng daãn vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp phoøng choáng cho heä thoáng soâng ôû Ñoàng baèng soâng Cöûu Long’’, ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc muïc tieâu: - Xaùc ñònh roõ nguyeân nhaân, quy luaät vaø döï baùo xoùi lôû, boài laéng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL; - Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phoøng choáng cho caùc khu vöïc saït lôû nghieâm troïng; - Xaùc ñònh ñöôïc haønh lang oån ñònh doïc theo heä thoáng soâng ôû ÑBSCL; - Boå sung hoaøn chænh phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu, quaûn lyù keát quaû nghieân cöùu heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. Ñeå hoøan thaønh ñöôïc muïc tieâu ñaët ra, ñeà taøi ñaõ söû duïng caùc caùch tieáp caän sau: - Tieáp caän töø thöïc teá (ño ñaïc, quan saùt, ñaùnh giaù thöïc teá, ñieàu tra daân gian, thu nhaän caùc thoâng tin thöôøng xuyeân töø caùc ñòa phöông); - Khai thaùc söû duïng coù choïn loïc keát quaû nghieân cöùu töø nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây lieân quan tôùi noäi dung cuûa ñeà taøi; - Tieáp caän nguoàn thoâng tin, naém baét caùc phöông phaùp môùi, coâng ngheä hieän ñaïi, kyõ thuaät tieân tieán ñöôïc giôùi thieäu treân maïng Internet; - Tieáp caän töø cô sôû lyù thuyeát cô baûn (nhöõng nguyeân lyù, caùc phöông trình, caùc coâng thöùc cô baûn); - Tieáp caän töø caùc coâng trình öùng duïng thöïc teá. * Noäi dung chính cuûa ñeà taøi: 1. Toång hôïp, phaân tích ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu xoùi boài, caùc bieän phaùp daân gian, [email protected] caùc coâng trình thöïc teá ñaõ thöïc hieän treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. 2. Ñieàu tra thöïc traïng xoùi, boài loøng daãn töø ñoù phaân loïai, phaân caáp caùc vò trí xoùi boài Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam 1 treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. 3. Hoaøn chænh boä taøi lieäu cô baûn phuïc vuï coâng taùc nghieân cöùu. 4. Nghieân cöùu quaù trình loøng daãn vaø hình thaùi heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. 5. Phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng, nguyeân nhaân xoùi lôû vaø boài laéng heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. 6. Nghieân cöùu döï baùo xoùi, boài baèng moâ hình toùan, baèng coâng thöùc kinh nghieäm, baèng coâng ngheä khoâng phaù huûy Georadar. Xaây döïng quy trình döï baùo vaø ví duï tính toaùn. 7. Xaùc laäp haønh lang oån ñònh trong ñieàu kieän soâng phaùt trieån töï nhieân cho caùc soâng thuoäc heä thoáng soâng ôû ÑBSCL vaø xaùc ñònh tuyeán chænh trò toång hôïp cho caùc khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm. 8. Nghieân cöùu caùc giaûi phaùp phoøng choáng xoùi lôû, boài laéng cho caùc khu vöïc troïng ñieåm treân toaøn boä heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. 9. Chuyeån giao caùc keát quaû nghieân cöùu ñeán caùc ñòa phöông, caùc cô quan höõu quan nhaèm phoøng traùnh giaûm nheï thieân tai. 10. Ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng do xoùi lôû, boài laéng ñeán phaùt trieån daân sinh, kinh teá, xaõ hoäi ôû ÑBSCL. 11. Höôùng daãn nghieân cöùu sinh, ñaøo taïo thaïc syõ vaø sinh vieân laøm ñoà aùn toát nghieäp. 12. Coâng boá caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi cho caùc ñòa phöông vaø treân caùc taïp chí khoa hoïc chuyeân ngaønh. 13. Toång keát, nghieäm thu keát quaû ñeà taøi. * Thôøi gian thöïc hieän ñeà taøi. Thôøi gian thöïc hieän ñeà taøi 3 naêm töø thaùng 10/2001 ñeán thaùng 9/2004. * Kinh phí cuûa ñeà taøi. Ngaân saùch nhaø nöôùc caáp 3 tyû ñoàng. [email protected] Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam 2 Chöông 1 TOÅNG QUAN 1.1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG LIEÂN QUAN TÔÙI ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU 1.1.1 Vò trí vai troø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ÑBSCL coù heä thoáng soâng, keânh, raïch chaèng chòt, vôùi toång chieàu daøi 4952 km, maät ñoä 1,253 km/km2 cao nhaát nöôùc, bao goàm 37 soâng (toång chieàu daøi 1706 km), 137 keânh (toång chieàu daøi 2.780 km) vaø 33 con raïch (toång chieàu daøi 466 km) [1]. Ñoái vôùi ÑBSCL, soâng raïch laø: Nguoàn cung caáp nöôùc cho sinh hoaït, coâng, noâng nghieäp; Tuyeán thoaùt luõ, tieâu uùng; Nguoàn cung caáp vaät lieäu xaây döïng; Tuyeán giao thoâng vaän taûi thuûy quan troïng; Nôi cung caáp nguoàn thuûy saûn nöôùc ngoït, nöôùc lôï, nöôùc maën phong phuù; Tieàn ñeà cho phaùt trieån du lòch sinh thaùi … 1.1.2 Nhöõng vaán ñeà caàn nghieân cöùu ñoái vôùi heä thoáng soâng ôû ÑBSCL Soâng nöôùc laø nguoàn lôïi to lôùn ñoái vôùi ÑBSCL, nhöng beân caïnh nhöõng nguoàn lôïi to lôùn laø nhöõng hieåm hoaï khoâng nhoû gaây ra haøng naêm. Ñeå phaùt trieån beàn vöõng ÑBSCL, vaán ñeà ñaët ra laø phaûi nghieân cöùu, giaûi quyeát toát 4 vaán ñeà sau: - Vaán ñeà ngaäp luït trong muøa möa vaø thieáu nöôùc vaøo muøa khoâ. - Vaán ñeà xaâm nhaäp maën, chua pheøn vaø nhieãm baån. - Vaán ñeà caûi taïo maïng löôùi giao thoâng thuyû, taêng khaû naêng thoaùt luõ do boài laéng ôû cöûa soâng vaø caùc keânh raïch. - Vaán ñeà phoøng choáng xoùi lôû bôø soâng. 1.1.3 Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi *Thuaän lôïi - Söï quan taâm cuûa nhaø nöôùc vaø caùc ñòa phöông. - Nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây veà heä thoáng soâng Cöûu Long phaàn lôùn do Vieän khoa hoïc Thuûy lôïi mieàn Nam chuû trì, vì vaäy vieäc thu thaäp, toång hôïp keát quaû nghieân cöùu gaëp nhieàu thuaän lôïi. - Coù söï tham gia, hôïp taùc cuûa nhieàu nhaø khoa hoïc, nhieàu toå chöùc khoa hoïc trong nöôùc vaø quoác teá. * Khoù khaên - Chænh trò soâng laø moät vaán ñeà phöùc taïp ôû taàm theá giôùi. - Xoùi lôû bôø soâng khoâng ñôn thuaàn laø vaán ñeà thuûy löïc hay cô hoïc ñaát, maø laø toång hôïp cuûa nhieàu vaán ñeà veà cô hoïc, lyù hoïc, hoaù hoïc… [email protected] - Khoâng ñuû ñieàu kieän vaø phöông tieän nghieân cöùu. Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam 3 - Cao trình maët ñaát töï nhieân khu vöïc nghieân cöùu thaáp, soâng khoâng coù ñeâ, muøa luõ nöôùc ngaäp saâu chaûy theo nhieàu höôùng. Doøng chaûy soâng raát phöùc taïp, aûnh höôûng caû doøng chaûy thöôïng nguoàn vaø cheá ñoä thuûy trieàu. - Loøng soâng roäng vaø saâu, coù ñoaïn saâu tôùi 45-47 m. Soâng noái thoâng vôùi nhieàu keânh raïch taïo neân doøng chaûy raát phöùc taïp vaø gaây khoù khaên, toán keùm cho vieäc xaây döïng coâng trình chænh trò. - Loøng soâng luoân ñaày nöôùc, möïc nöôùc muøa luõ vaø muøa kieät khoâng coù söï khaùc bieät lôùn. - Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi khai thaùc caùc nguoàn lôïi trong loøng soâng, bôø soâng raát lôùn (giao thoâng, khai thaùc caùt, nuoâi caù beø…). - Nguoàn vaät lieäu caàn thieát cho xaây döïng coâng trình chænh trò soâng trong khu vöïc raát khan hieám. - Thôøi gian tieáp caän, kinh nghieäm ñuùc keát ñöôïc coøn quaù ít, nguoàn taøi lieäu cô baûn thieáu traàm troïng, ñaëc bieät caùc soâng khoâng thuoäc heä thoáng soâng Cöûu Long haàu nhö khoâng coù taøi lieäu. Trong khi heä thoáng soâng ngoøi mieàn Baéc ñaõ ñöôïc theo doõi, nghieân cöùu, ño ñaïc taøi lieäu cô baûn khaù hoøan chænh treân 50 naêm, thì heä thoáng soâng ôû ÑBSCL (cheá ñoä doøng chaûy chòu aûnh höôûng lôùn cuûa thuûy trieàu) môùi chæ thöïc söï ñöôïc baét ñaàu quan taâm nghieân cöùu treân 10 naêm. Hieän nay chöa coù moät traïm thuûy vaên naøo ño ñaïc ñaày ñuû caùc taøi lieäu cô baûn (taøi lieäu buøn caùt khoâng ñöôïc ño ñaïc, cheá ñoä doøng chaûy thöôøng chæ ñöôïc ño vaøo muøa luõ). 1.2 NHÖÕNG THAØNH TÖÏU KHOA HOÏC LIEÂN QUAN TRÖÏC TIEÁP TÔÙI NỘI DUNG NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI Thaønh töïu khoa hoïc coâng ngheä theá giôùi phaùt trieån trong nhöõng naêm qua ñaõ giuùp chuùng ta ño ñaïc caùc yeáu toá thuûy vaên doøng chaûy, ñòa chaát traàm tích … ñôn giaûn hôn, ñaït ñoä chính xaùc cao hôn. Trong nghieân cöùu bieán hình loøng soâng ñaõ xuaát hieän nhieàu phöông phaùp môùi nhö : Chaäp aûnh veä tinh ñònh vò toøan caàu ; Moâ phoûng cheá ñoä doøng chaûy, dieãn bieán loøng daãn baèng moâ hình toùan moät chieàu 1D, hai chieàu 2D vaø ba chieàu 3D ; Ñaùnh daáu chaát ñoàng vò phoùng xaï ñeå xaùc ñònh ñöôøng ñi cuûa caùc haït buøn caùt; Xaùc ñònh caáu truùc ñòa chaát traàm tích, xaùc ñònh vò trí kích thöôùc khuyeát taät trong ñaát baèng ñòa vaät lyù, coâng ngheä khoâng phaù huûy…. Nhöõng thaønh töïu khoa hoïc lieân quan tôùi noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi coøn phaûi keå ñeán nhöõng keát quaû cuûa caùc ñeà taøi [8], döï aùn [6], nhöõng kinh nghieäm ruùt ra töø thöïc teá xaây döïng caùc coâng trình chænh trò soâng treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL. [email protected] Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam 4 Chöông 2. THÖÏC TRAÏNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL VAØ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA XOÙI BOÀI TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI 2.1 THÖÏC TRAÏNG XOÙI LÔÛ BÔØ HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 2.1.1 Böùc tranh toaøn caûnh veà xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL Nghieân cöùu taøi lieäu lòch söû, phaân tích xöû lyù aûnh vieãn thaùm, toång hôïp caùc baùo caùo ñònh kyø haøng naêm cuûa caùc ñòa phöông, ñoàng thôøi toå chöùc nhieàu ñôït ñieàu tra, khaûo saùt thöïc teá, chuùng toâi ñaõ thoáng keâ ñöôïc 81 vò trí xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL, ñöôïc theå hieän treân hình 1 vaø ghi trong baûng 1, phuï luïc. Trong soá ñoù coù : - 18 ñieåm xoùi lôû maïnh, vôùi toác ñoä xoùi lôû trung bình haøng naêm treân 10 m. - 37 ñieåm xoùi lôû trung bình, vôùi toác ñoä xoùi lôû trung bình haøng naêm trong khoûang töø 5 ñeán 10 m. - 26 ñieåm xoùi lôû yeáu, vôùi toác ñoä xoùi lôû trung bình haøng naêm nhoû hôn 5 m. 2.1.2 Phaân loïai, phaân caáp xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL * Xoùi lôû bôø heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù theå phaân thaønh 5 loïai hình chính: - Xoùi lôû caùc ñoaïn soâng cong coù hoá xoùi cuïc boä saùt bôø, vôùi 18 ñieåm, ví duï taïi Taân Chaâu, Sa Ñeùc, Caùi Beø….; - Xoùi lôû ñaàu caùc cuø lao, baõi boài, coù 19 ñieåm nhö ñaàu cuø lao Long Khaùnh, ñaàu cuø lao Taây, ñaàu cuø lao Phoù Ba…. - Xoùi lôû bôø ôû vuøng phaân löu, nhaäp löu gaàn nhau, vôùi 17 ñieåm, taïi Hoàng Ngöï, Vaøm Nao… ; - Xoùi lôû bôø trong caùc ñoaïn soâng phaân laïch khoâng oån ñònh, coù 13 ñieåm, nhö ñoïan phaân laïch Long Khaùnh, ñoïan phaân laïch cuø lao Oâng Hoå Tp. Long Xuyeân…; - Xoùi lôû bôø vuøng cöûa soâng, nôi taäp trung ñoâng daân cö vôùi 14 ñieåm. *Phaân loïai xoùi lôû bôø theo khaû naêng uy hieáp coù: - 24 ñieåm xoùi lôû uy hieáp tôùi cô sôû haï taàng xaây döïng beân soâng, nhö : ñöôøng xaù, truï ñieän…. - 72 ñieåm xoùi lôû coù khaû naêng nhaán chìm nhieàu nhaø cöûa xaây döïng ven soâng; - 5 ñieåm xoùi lôû bôø coù nguy cô phaù vôõ hoaëc laøm maát taùc duïng cuûa coâng trình beán caûng, coâng trình thuûy lôïi hay tuyeán keø baûo veä bôø. *Phaân xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL theo caáp baùo ñoäng: Vôùi tieâu chí xoùi lôû gaây thieät haïi caøng lôùn caáp baùo ñoäng caøng cao. Khu vöïc xoùi lôû bôø ñöôïc xeáp ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät laø khu vöïc xoùi lôû bôø gaây thieät haïi raát lôùn sau moãi ñôït lôû xaûy ra, khoâng chæ gaây thieät haïi tröïc tieáp veà cuûa caûi vaät chaát maø coøn gaây [email protected] Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam 5 aûnh höôûng tôùi quyeàn lôïi quoác gia, tôùi theá soâng, ñoâi khi coøn gaây neân toån thaát caû veà con ngöôøi. Xoùi lôû bôø treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL ñöôïc phaân thaønh 4 caáp baùo ñoäng, trong ñoù coù: - 3 vò trí xoùi lôû bôø ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät (Ñoaïn soâng bieân giôùi, bôø soâng Haäu vaø raïch Bình ghi, bôø höõu soâng Tieàn khu vöïc Taân Chaâu vaø bôø taû soâng Vaøm Nao); - 11 vò trí xoùi lôû bôø ôû möùc baùo ñoäng caáp III; - 21 vò trí xoùi lôû bôø ôû möùc baùo ñoäng caáp II; - 46 vò trí xoùi lôû bôø ôû möùc baùo ñoäng caáp I. 2.2 THÖÏC TRAÏNG BOÀI LAÉNG LOØNG DAÃN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL 2.2.1 Böùc tranh boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL Boài laéng loøng daãn laø moät hieän töôïng töï nhieân luoân ñi keøm vôùi xoùi lôû, ñeå taïo thaønh theá caân baèng trong quaù trình bieán ñoåi loøng daãn. So vôùi xoùi lôû bôø soâng, boài laéng loøng daãn ít gaây haïi, hay noùi ñuùng hôn khoù nhìn nhaän maët haïi ngoaïi tröø taùc ñoäng caûn trôû giao thoâng thuûy, laøm giaûm hieäu quaû cuûa caùc coáng laáy nöôùc, thoùat nöôùc, giaûm khaû naêng thoaùt luõ. Nghieân cöùu taøi lieäu lòch söû vaø ñieàu tra thöïc teá cho thaáy treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù 37 vò trí boài laéng loøng daãn gaây haïi, trong ñoù coù: - 11 vò trí boài laéng maïnh, vôùi toác ñoä boài laéng haøng naêm töø 20 m trôû leân. - 13 vò trí boài laéng trung bình, vôùi toác ñoä boài laéng haøng naêm trong khoûang lôùn hôn 10 nhoû hôn 20 m. - 13 vò trí boài laéng yeáu, vôùi toác ñoä boài laéng haøng naêm nhoû hôn 10 m. Caùc ñieåm boài laéng loøng daãn gaây haïi cuøng nhöõng thoâng tin caàn thieát ñöôïc theå hieän baèng maøu vaøng treân hình 2 vaø baûng 2, phuï luïc. 2.2.2 Phaân loïai, phaân caáp boài laéng loøng daãn heä thoáng soâng ôû ÑBSCL *Boài laéng loøng daãn treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL coù theå phaân thaønh 4 loïai hình: - Boài laéng taïi caùc nuùt phaân laïch (5 khu vöïc); - Boài laéng taïi caùc cuø lao, coàn baõi (13 khu vöïc); - Boài laéng vuøng giao trieàu (6 khu vöïc); - Boài laéng vuøng cöûa soâng (13 khu vöïc). Ngoøai ra hieän töôïng boài laéng coøn xuaát hieän tröôùc vaø sau coáng ngaên maën giöõ ngoït, boài laéng ñaùy ñoïan soâng coù maät ñoä taøu thuyeàn ñi laïi nhieàu, bôø soâng bò xoùi lôû maïnh. [email protected] *Phaân boài laéng theo caáp baùo ñoäng - 1 vò trí boài laéng ôû caáp baùo ñoäng ñaëc bieät (Cöûa Ñònh An); Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam 6 - 3 vò trí boài laéng ôû möùc baùo ñoäng caáp III; - 8 vò trí boài laéng ôû möùc baùo ñoäng caáp II; - 25 vò trí boài laéng ôû möùc baùo ñoäng caáp I. 2.3 CAÙC KHU VÖÏC XOÙI BOÀI TROÏNG ÑIEÅM TREÂN HEÄ THOÁNG SOÂNG ÔÛ ÑBSCL *Caùc tieâu chí xeáp khu vöïc xoùi boài troïng ñieåm: -Ñang vaø seõ coøn gaây ra thieät haïi lôùn; -Tính ñaïi bieåu cao, keát quaû nghieân cöùu thu ñöôïc coù khaû naêng öùng duïng roäng raõi cho nhieàu khu vöïc; - Vò trí xoùi boài coù nhöõng neùt ñaëc thuø, coù coâng trình thöû nghieäm; - Coù nguoàn taøi lieäu cô baûn phuïc vuï cho nhöõng nghieân cöùu chuyeân saâu. * Caùc khu vöïc xoùi lôû troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL (hình 3, phuï luïc): - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn thò traán Taân Chaâu; - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Vaøm Nao; - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Tieàn ñoaïn chaûy qua thò xaõ Sa Ñeùc; - Khu vöïc xoùi lôû bôø soâng Haäu vaø raïch Bình Ghi ñoaïn bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia; - Khu vöïc xoùi lôû soâng Caùi Nai ñoaïn thò traán Naêm Caên. *Caùc khu vöïc boài laéng loøng daãn troïng ñieåm treân heä thoáng soâng ôû ÑBSCL: - Khu vöïc boài laéng loøng daãn nhaùnh traùi soâng Haäu ñoaïn thaønh phoá Long Xuyeân; - Khu vöïc boài laéng cöûa Ñònh An; - Khu vöïc boài laéng tröôùc vaø sau coáng ngaên maën BaLai, tænh Beán Tre. 2.4 AÛNH HÖÔÛNG XOÙI BOÀI LOØNG DAÃN TÔÙI MOÂI TRÖÔØNG SINH THAÙI ÑBSCL 2.4.1 Aûnh höôûng xoùi lôû bôø tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL - Xoùi lôû bôø soâng cöôùp ñi sinh maïng con ngöôøi; - Xoùi lôû aûnh höôûng ñeán cô sôû haï taàng phaù vôõ qui hoaïch ñoâ thò; - Xoùi lôû gaây nguy cô maát oån ñònh cöûa khaåu soâng Tieàn vaø maát an ninh vuøng bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia; - Xoùi lôû soâng cöôùp ñi nôi cö tru;ù - Xoùi lôû maát ñaát ñai ruoäng vöôøn. 2.4.2 Aûnh höôûng boài laéng loøng daãn tôùi moâi tröôøng sinh thaùi ÑBSCL - Boài laéng loøng daãn gaây caûn trôû giao thoâng thuûy. - Boài laéng loøng daãn laøm giaûm naêng löïc vaø hieäu quaû cuûa caùc coâng trình thuûy lôïi. - Boài laéng loøng daãn laøm giaûm khaû naêng thoaùt luõ cho löu vöïc. [email protected] Trung taâm Nghieân cöùu Chænh trò soâng & Phoøng choáng thieân tai - Vieän KHTL mieàn Nam 7