Tài liệu Nghiên cứu, đề xuất các giải pháp lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn của ngân hàng thế giới (wb) do sở nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh phú yên làm chủ đầu tư

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI LÊ THANH TÚ NGHIÊN CỨU, ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP LỰA CHỌN NHÀ THẦU XÂY LẮP CHO DỰ ÁN SỬ DỤNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THẾ GIỚI (WB) DO SỞ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TỈNH PHÚ YÊN LÀM CHỦ ĐẦU TƢ LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỦY LỢI LÊ THANH TÚ NGHIÊN CỨU, ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP LỰA CHỌN NHÀ THẦU XÂY LẮP CHO DỰ ÁN SỬ DỤNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THẾ GIỚI (WB) DO SỞ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TỈNH PHÚ YÊN LÀM CHỦ ĐẦU TƢ Chuyên ngành: Quản lý xây dựng Mã số: 60 - 58 - 03 - 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC 1. PGS.TS Nguyễn Trọng Tƣ 2. TS. Ngô Minh Hải HÀ NỘI, NĂM 2016 LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tác giả. Các kết quả nghiên cứu và các kết luận trong luận văn là trung thực, không sao chép từ bất kỳ một nguồn nào và dƣới bất kỳ hình thức nào.Việc tham khảo các nguồn tài liệu (nếu có) đã đƣợc thực hiện trích dẫn và ghi nguồn tài liệu tham khảo đúng quy định. Tác giả luận văn Lê Thanh Tú i LỜI CÁM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn, tác giả đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn tận tình của PGS.TS Nguyễn Trọng Tƣ và TS Ngô Minh Hải, những ý kiến về chuyên môn quý báu của các thầy cô giáo trong Bộ môn Công nghệ và Quản lý xây dựng, Khoa Công trình - Trƣờng Đại học Thủy lợi cũng nhƣ sự giúp đỡ của Ban quản lý dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững tỉnh Phú Yên. Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Trƣờng Đại học Thủy lợi đã chỉ bảo và hƣớng dẫn khoa học và cơ quan cung cấp số liệu trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Do trình độ, kinh nghiệm cũng nhƣ thời gian nghiên cứu còn hạn chế nên luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp của quý thầy cô và đọc giả. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Lê Thanh Tú ii MỤC LỤC DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH.....................................................................................vi DANH MỤC BẢNG BIỂU .......................................................................................... vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. viii MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH SỬ DỤNG VỐN WB VÀ CÔNG TÁC LỰA CHỌN NHÀ THẦU XÂY LẮP CỦA DỰ ÁN 4 1.1 Tổng quan về dự án đầu tƣ xây dựng công trình sử dụng vốn WB ....................4 1.1.1 Nhà tài trợ WB tại Việt Nam .....................................................................4 1.1.2 Tổng quan về dự án đầu tƣ xây dựng công trình sử dụng vốn của WB ....6 1.2 Thực trạng về công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp các công trình sử dụng vốn của WB ở Việt Nam ......................................................................................................12 1.2.1 Thuận lợi ..................................................................................................13 1.2.2 Khó khăn ..................................................................................................15 1.3 Tình hình thực hiện công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp các công trình sử dụng vốn WB ở Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên ...............................18 1.3.1 Giới thiệu Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên và dự án Nguồn lợi ven biển biển vì sự phát triển bền vững (CRSD) sử dụng vốn WB 18 1.3.2 Công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp các công trình sử dụng vốn của WB ở Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên ........................................21 Kết luận chƣơng 1 .........................................................................................................25 CHƢƠNG 2 CƠ SỞ NGHIÊN CỨU CÔNG TÁC LỰA CHỌN NHÀ THẦU XÂY LẮP CHO DỰ ÁN SỬ DỤNG VỐN WB ....................................................................26 2.1 Cơ sở pháp lý ....................................................................................................26 2.1.1 Các văn bản pháp lý về công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn WB .........................................................................................................26 2.1.2 Các quy định về công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn WB26 2.2 Nội dung và trình tự thực hiện lựa chọn các nhà thầu xây lắp của dự án sử dụng vốn của WB ..........................................................................................................35 2.2.1 Đấu thầu cạnh tranh quốc tế (ICB) ..........................................................35 2.2.2 Đấu thầu cạnh tranh trong nƣớc (NCB) ...................................................44 2.2.3 Chào hàng cạnh tranh (SH) ......................................................................45 iii 2.2.4 Mua sắm trực tiếp (DC) ...........................................................................47 2.3 Các yêu cầu kỹ thuật và tài chính đƣợc sử dụng để lựa chọn nhà thầu xây lắp của dự án sử dụng vốn của WB .....................................................................................49 2.3.1 Yêu cầu về năng lực kỹ thuật [7] .............................................................49 2.3.2 Yêu cầu về năng lực tài chính [7] ............................................................50 2.4 Đặc điểm các yếu tố ảnh hƣởng tới đấu thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn WB ở Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên ......................................50 2.4.1 Môi trƣờng pháp lý về lựa chọn nhà thầu xây lắp ...................................50 2.4.2 Các chủ thể tham gia quá trình lựa chọn nhà thầu ...................................54 Kết luận chƣơng 2 .........................................................................................................57 CHƢƠNG 3 HIỆN TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP LỰA CHỌN NHÀ THẦU XÂY LẮP CHO DỰ ÁN CẢNG CÁ ĐÔNG TÁC THUỘC DỰ ÁN NGUỒN LỢI VEN BIỂN VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TỈNH PHÚ YÊN .......................................................59 3.1 Giới thiệu về dự án Cảng cá Đông Tác và Ban quản lý dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên 59 3.1.1 Tổng quan về tiểu dự án Cảng cá Đông Tác thuộc dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững tỉnh Phú Yên .........................................................59 3.1.2 Giới thiệu về Ban quản lý dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên .....................62 3.2 Nghiên cứu hiện trạng công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp ở dự án Cảng cá Đông Tác thuộc dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững tỉnh Phú Yên ....66 3.2.1 Quá trình tổ chức lựa chọn Gói thầu số 10-XL/CRSD-PY .....................66 3.2.2 Quá trình lựa chọn nhà thầu Gói thầu số 11-XL/CRSD-PY....................73 3.2.3 Nhận xét quá trình lựa chọn nhà thầu Cảng cá Đông Tác .......................79 3.3 Đề xuất các giải pháp lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững tỉnh Phú Yên .........................................................................82 3.3.1 Kế hoạch triển khai dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững tỉnh Phú Yên trong thời gian tới ............................................................................82 3.3.2 Đề xuất các giải pháp lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững tỉnh Phú Yên trong thời gian tới ...........................83 Kết luận chƣơng 3 .........................................................................................................89 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................................91 Kết luận..........................................................................................................................91 iv Kiến nghị .......................................................................................................................92 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................93 v DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 1-1 Các cáo buộc tại các quốc gia trong khu vực Đông Á và Thái Bình Dƣơng (Năm 2011 - 2012) ........................................................................................................17 Hình 3-1 Cơ chế phối hợp, hỗ trợ thực hiện dự án ........................................................65 vi DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Khiếu nại tại Việt Nam (dự án của WB tính đến 31/12/2014) .....................17 Bảng 1.2 Tổng hợp kết quả lựa chọn nhà thầu xây lắp dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững tỉnh Phú Yên (tính đến tháng 6 năm 2015) ...................................22 Bảng 2.1 Yêu cầu về xem xét trƣớc của WB đối với đấu thầu xây lắp .........................34 Bảng 2.2 Bảng tóm tắt các bƣớc thực hiện theo hình thức ICB ....................................44 Bảng 2.3 Bảng tóm tắt các bƣớc thực hiện theo hình thức SH .....................................46 Bảng 2.4 Bảng tóm tắt các bƣớc thực hiện theo hình thức DC .....................................48 Bảng 3.1 Tóm tắt quá trình mời thầu Gói thầu số 10-XL/CRSD-PY ...........................66 Bảng 3.2 Các nội dung công bố tại buổi mở thầu Gói thầu số 10-XL/CRSD-PY ........68 Bảng 3.3 Kết quả đánh giá sơ bộ HSDT Gói thầu số 10-XL/CRSD-PY ......................70 Bảng 3.4 Kết quả đánh giá chi tiết HSDT Gói thầu số 10-XL/CRSD-PY ....................72 Bảng 3.5 Tóm tắt quá trình mời thầu Gói thầu số 11-XL/CRSD-PY ...........................74 Bảng 3.6 Các nội dung công bố tại buổi mở thầu Gói thầu số 11-XL/CRSD-PY ........75 Bảng 3.7 Kết quả đánh giá sơ bộ HSDT Gói thầu số 11-XL/CRSD-PY ......................77 Bảng 3.8 Kết quả đánh giá chi tiết HSDT Gói thầu số 11-XL/CRSD-PY ....................78 vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DC Mua sắm trực tiếp HSDT Hồ sơ dự thầu HSMT Hồ sơ mời thầu ICB Đấu thầu cạnh tranh quốc tế NCB Đấu thầu cạnh tranh trong nƣớc NĐ-CP Nghị định của Chính phủ ODA Hỗ trợ phát triển chính thức SH Chào hàng cạnh tranh TT-BKH Thông tƣ của Bộ kế hoạch và Đầu tƣ WB Ngân hàng Thế giới UBND Ủy ban nhân dân USD Đô la Mỹ viii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân hàng Thế giới (WB) là một trong những nhà tài trợ vốn lớn cho công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Trong thời gian qua, Việt Nam đã tiếp nhận một lƣợng lớn vốn của WB tài trợ, các chƣơng trình, dự án sử dụng vốn của WB đã đem lại hiệu quả cao, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam nói chung và các địa phƣơng nói riêng. Trong những năm qua, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên đƣợc giao làm chủ đầu tƣ nhiều dự án do WB tài trợ nhƣ: dự án Cạnh tranh nông nghiệp, dự án Nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững,… Các chƣơng trình, dự án do WB tài trợ đã mang lại hiệu quả cao, thúc đẩy sự tăng trƣởng kinh tế, phát triển văn hoá xã hội, xoá đói giảm nghèo, giải quyết việc làm, nâng cao mức sống, mức hƣởng thụ của các vùng, nhất là các tầng lớp dân cƣ ở nông thôn, miền núi, góp phần thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá tỉnh nhà. Trƣớc tình hình nguồn vốn ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng còn hạn chế và nhu cầu đầu tƣ lớn nhƣ hiện nay, nguồn vốn do WB tài trợ đóng vai trò quan trọng, góp phần trong phát triển kinh tế - xã hội, xoá đói giảm nghèo, phát triển khoa học công nghệ, tăng cƣờng thể chế và phát triển nguồn nhân lực của đất nƣớc nói chung và tỉnh Phú Yên nói riêng. Do vậy, việc tranh thủ sự hỗ trợ vốn của WB luôn đƣợc Đảng và Nhà nƣớc đặc biệt quan tâm. Để tranh thủ sự hỗ trợ vốn của WB, đòi hỏi các cơ quan quản lý, đặc biệt là chủ đầu tƣ phải thực hiện cùng lúc nhiều giải pháp nhƣ: đổi mới và đẩy mạnh công tác quy hoạch, nâng cao năng lực trong việc thu hút và sử dụng vốn, giải quyết tốt vấn đề đất đai, nâng cao năng lực quản lý điều hành của bộ máy quản lý nhà nƣớc, nâng cao chất lƣợng, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án đầu tƣ xây dựng công trình theo yêu cầu của nhà tài trợ. Trong đó công tác lựa chọn nhà thầu tham gia xây dựng các công trình 1 thông qua đấu thầu là một công tác quan trọng nhằm quản lý chất lƣợng công trình, đƣa công trình vào phục vụ kịp thời, nâng cao hiệu quả của dự án. Xuất phát từ thực tế, tính cấp thiết nêu trên và điều kiện về vị trí công tác hiện tại, tôi chọn đề tài luận văn cao học “Nghiên cứu, đề xuất các giải pháp lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn của WB do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên làm Chủ đầu tƣ”. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài Mục tiêu của đề tài là đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn của WB do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên làm Chủ đầu tƣ. 3. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu Để đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu, luận văn đã dựa trên cách tiếp cận cơ sở lý luận khoa học về công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp theo quy định của Việt Nam và WB, những quy định hiện hành của hệ thống văn bản pháp luật trong l nh vực này. Đồng thời luận văn cũng sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu phù hợp với đối tƣợng và nội dung nghiên cứu của đề tài trong điều kiện Việt Nam hiện nay, đó là: Phƣơng pháp khảo sát thực tế; Phƣơng pháp thống kê; Phƣơng pháp phân tích, so sánh; và một số phƣơng pháp kết hợp khác. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu là công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn của WB. - Phạm vi nghiên cứu là các dự án sử dụng vốn của WB do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên làm Chủ đầu tƣ. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý ngh a khoa học: Đề tài hệ thống hóa lý luận cơ bản về lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn của WB. 2 - Ý ngh a thực tiễn: Kết quả của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho các cá nhân, chủ đầu tƣ để nâng cao năng lực trong công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn của WB và lựa chọn nhà thầu nói chung. 6. Kết quả đạt đƣợc - Tìm ra các giải pháp để lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn của WB, đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả; phù hợp với các quy định pháp luật của Việt Nam, WB và tình tình thực tế tại của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên. - Ứng dụng kết quả nghiên cứu cho Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên và các Chủ đầu tƣ khác trong công tác lựa chọn nhà thầu xây lắp cho dự án sử dụng vốn của WB đạt hiệu quả cao. 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH SỬ DỤNG VỐN WB VÀ CÔNG TÁC LỰA CHỌN NHÀ THẦU XÂY LẮP CỦA DỰ ÁN 1.1 Tổng quan về dự án đầu tƣ xây dựng công trình sử dụng vốn WB 1.1.1 Nhà tài trợ WB tại Việt Nam Hoàn cảnh ra đời World Bank (WB), Ngân hàng Thế giới đƣợc thành lập vào năm 1944, trụ sở chính đặt tại Washington, DC. WB hiện có hơn 9.000 nhân viên làm việc tại hơn 100 văn phòng đại diện trên toàn thế giới. WB là một tổ chức quốc tế gồm có 5 cơ quan hoạt động độc lập với nhau gồm: (i) Hiệp hội Phát triển Quốc Tế (IDA); (ii) Ngân hàng Quốc tế về Tái Thiết và Phát triển (IBRD); (iii) Công ty Tài chính Quốc Tế (IFC); (iv) Cơ quan Bảo lãnh Đầu tƣ Đa biên (MIGA); và (v) Trung tâm Quốc tế về xử lý tranh chấp Đầu tƣ (ICSID). Tuy nhiên, nói đến WB là nói đến hai tổ chức IBRD và IDA, mỗi tổ chức đều có vai trò riêng biệt trong cuộc đấu tranh xóa đói giảm nghèo và nâng cao mức sống của ngƣời dân các nƣớc đang phát triển. Mục đích và nguyên tắc hoạt động Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA) là tổ chức trực thuộc nhóm WB, đƣợc thành lập năm 1960. IDA chuyên cung cấp các khoản hỗ trợ tài chính cho các quốc gia nghèo nhất thế giới với mục tiêu nhằm xóa đói giảm nghèo thông qua việc cung cấp các khoản cho vay không có lãi suất (còn gọi là khoản tín dụng) cũng nhƣ các khoản viện trợ không hoàn lại cho các chƣơng trình/dự án để thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế, xóa bỏ bất bình đẳng cũng nhƣ cải thiện đời sống. Ngân hàng Quốc Tế về Tái Thiết và Phát triển (IBRD) là một tổ chức trực thuộc WB, đƣợc thành lập năm 1945. Mục tiêu hoạt động của IBRD nhằm xóa đói và duy trì sự phát triển bền vững cho các nƣớc đang phát triển có thu nhập đầu ngƣời tƣơng đối cao thông qua các khoản vay, bảo lãnh và các dịch vụ nghiên cứu và tƣ vấn. Lãi suất của các khoản vay đƣợc tính theo LIBOR và đƣợc điều chỉnh 6 tháng một lần. Thời hạn vay từ 15- 20 năm, có 5 năm ân hạn. 4 Công ty Tài chính quốc tế (IFC) là tổ chức đƣợc thành lập năm 1956. Mục tiêu hoạt động của IFC là hỗ trợ khu vực tƣ nhân bằng cách cung cấp các khoản vay dài hạn, đầu tƣ cổ phần, bảo lãnh, quản lý rủi ro và các dịch vụ tƣ vấn. Lãi suất tính theo lãi suất thị trƣờng, thay đổi theo từng nƣớc và từng dự án. Thời hạn vay từ 3- 13 năm, có 8 năm ân hạn. Cơ quan Bảo lãnh Đầu tƣ Đa biên (MIGA) là tổ chức đƣợc thành lập năm 1988. Mục tiêu hoạt động của MIGA nhằm giúp các nƣớc đang phát triển thu hút đầu tƣ nƣớc ngoài bằng việc cung cấp cho các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài những bảo lãnh đầu tƣ đối với “rủi ro phi thị trƣờng”. Ngoài ra, MIGA còn cung cấp các dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật để phổ biến thông tin về cơ hội đầu tƣ… Trung tâm Quốc Tế về xử lý tranh chấp Đầu tƣ (ICSID) là đơn vị đƣợc thành lập năm 1966. Mục tiêu hoạt động của ICSID nhằm thúc đẩy nguồn đầu tƣ quốc tế ngày càng tăng bằng cách cung cấp phƣơng tiện cho việc hòa giải và trọng tài về những tranh chấp giữa các Chính phủ và các nhà đầu tƣ, đồng thời tiến hành nghiên cứu, xuất bản ấn phẩm trong l nh vực luật đầu tƣ nƣớc ngoài của các nƣớc. Quan hệ với Việt Nam Ngày 18 tháng 8 năm 1956, Chính quyền Sài Gòn đã gia nhập WB. Ngày 21/9/1976, Nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ ngh a Việt Nam tiếp quản tƣ cách hội viên tại WB của Chính quyền Sài Gòn cũ. Sau một thời gian dài gián đoạn (1978-1993), Việt Nam chính thức nối lại quan hệ với WB vào tháng 10/1993. Từ đó đến nay, mối quan hệ Việt Nam và WB ngày càng đƣợc tăng cƣờng và phát triển mạnh mẽ. Trong thời gian này, nhiều Đoàn cán bộ cấp cao của WB đã sang thăm và làm việc tại Việt Nam để trao đổi với Chính phủ về tình hình phát triển kinh tế xã hội và tìm hiểu nhu cầu hỗ trợ của Chính phủ. Ban Giám đốc điều hành của WB cũng cam kết sẽ tiếp tục cung cấp những hỗ trợ cần thiết nhằm đáp ứng nhu cầu của Chính phủ, góp phần hỗ trợ Việt Nam thực hiện thành công chƣơng trình xoá đói giảm nghèo và phát triển kinh tế xã hội. Kể từ năm 1993 đến nay, mức cam kết cho Việt Nam ngày càng tăng và hiện nay Việt Nam là một trong những nƣớc vay ƣu đãi lớn nhất từ IDA. 5 Bên cạnh nguồn vốn vay ƣu đãi IDA, Việt Nam bắt đầu triển khai vay vốn từ nguồn Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Quốc tế (IBRD) từ năm 2009. 1.1.2 Tổng quan về dự án đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn của WB 1.1.2.1 Dự án đầu tư xây dựng và dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn WB theo quy định của Việt Nam Dự án đầu tƣ xây dựng là tập hợp các đề xuất có liên quan đến việc sử dụng vốn để tiến hành hoạt động xây dựng để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo công trình xây dựng nhằm phát triển, duy trì, nâng cao chất lƣợng công trình hoặc sản phẩm, dịch vụ trong thời hạn và chi phí xác định. Ở giai đoạn chuẩn bị dự án đầu tƣ xây dựng, dự án đƣợc thể hiện thông qua Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đầu tƣ xây dựng, Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tƣ xây dựng hoặc Báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tƣ xây dựng [1]. Dự án đầu tƣ xây dựng không phân biệt các loại nguồn vốn sử dụng phải đáp ứng các yêu cầu sau: a) Phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch phát triển ngành, quy hoạch xây dựng, quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất tại địa phƣơng nơi có dự án đầu tƣ xây dựng. b) Có phƣơng án công nghệ và phƣơng án thiết kế xây dựng phù hợp. c) Đảm bảo chất lƣợng, an toàn trong xây dựng, vận hành, khai thác, sử dụng công trình, phòng, chống cháy, nổ và bảo vệ môi trƣờng, ứng phó với biến đổi khí hậu. d) Bảo đảm cấp đủ vốn đúng tiến độ của dự án, hiệu quả tài chính, hiệu quả kinh tế xã hội của dự án. đ) Tuân thủ quy định khác của pháp luật có liên quan. Nguyên tắc cơ bản của quản lý dự án đầu tƣ xây dựng [2]: a) Dự án đầu tƣ xây dựng đƣợc quản lý thực hiện theo kế hoạch, chủ trƣơng đầu tƣ, đáp ứng các yêu cầu theo quy định tại Điều 51 của Luật Xây dựng năm 2014 và phù hợp với quy định của pháp luật có liên quan. 6 b) Quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn của cơ quan quản lý nhà nƣớc, của ngƣời quyết định đầu tƣ, chủ đầu tƣ và các tổ chức, cá nhân có liên quan đến thực hiện các hoạt động đầu tƣ xây dựng của dự án. c) Quản lý thực hiện dự án phù hợp với loại nguồn vốn sử dụng để đầu tƣ xây dựng: - Dự án đầu tƣ xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc đƣợc quản lý chặt chẽ, toàn diện, theo đúng trình tự để bảo đảm mục tiêu đầu tƣ, chất lƣợng, tiến độ thực hiện, tiết kiệm chi phí và đạt đƣợc hiệu quả dự án; - Dự án đầu tƣ theo hình thức đối tác công tƣ PPP (Public - Private Partner) có cấu phần xây dựng đƣợc quản lý nhƣ đối với dự án sử dụng vốn nhà nƣớc ngoài ngân sách theo quy định của Nghị định này và các quy định khác của pháp luật có liên quan; - Dự án đầu tƣ xây dựng sử dụng vốn nhà nƣớc ngoài ngân sách đƣợc Nhà nƣớc quản lý về chủ trƣơng đầu tƣ, mục tiêu, quy mô đầu tƣ, chi phí thực hiện, các tác động của dự án đến cảnh quan, môi trƣờng, an toàn cộng đồng, quốc phòng, an ninh và hiệu quả của dự án. Chủ đầu tƣ tự chịu trách nhiệm quản lý thực hiện dự án theo quy định của Nghị định này và các quy định khác của pháp luật có liên quan; - Dự án đầu tƣ xây dựng sử dụng vốn khác đƣợc Nhà nƣớc quản lý về mục tiêu, quy mô đầu tƣ và các tác động của dự án đến cảnh quan, môi trƣờng, an toàn cộng đồng và quốc phòng, an ninh. d) Quản lý đối với các hoạt động đầu tƣ xây dựng của dự án theo các nguyên tắc đƣợc quy định tại Điều 4 của Luật Xây dựng năm 2014. Dự án đầu tƣ xây dựng sử dụng vốn WB, ngoài đảm bảo các nguyên tắc của quản lý đối với dự án đầu tƣ xây dựng còn phải đảm bảo các nguyên tắc trong quản lý và sử dụng vốn ODA và vốn vay ƣu đãi. Cụ thể nhƣ sau [3]: a) ODA và vốn vay ƣu đãi là nguồn vốn thuộc ngân sách nhà nƣớc đƣợc sử dụng để thực hiện các mục tiêu ƣu tiên phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc và đƣợc phản ánh trong ngân sách Nhà nƣớc theo quy định của pháp luật. 7 b) Chính phủ thống nhất quản lý nhà nƣớc về ODA và vốn vay ƣu đãi trên cơ sở phân cấp gắn với trách nhiệm, quyền hạn, năng lực quản lý và tính chủ động của các ngành, các cấp; bảo đảm sự phối hợp quản lý, kiểm tra và giám sát chặt chẽ của các cơ quan liên quan. c) Việc thu hút, quản lý và sử dụng ODA và vốn vay ƣu đãi phải đƣợc xem xét, cân đối và lựa chọn trong tổng thể các nguồn vốn đầu tƣ phát triển nhằm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất, bền vững, bảo đảm nguyên tắc bình đẳng, công bằng, khả năng hấp thụ vốn, khả năng trả nợ và an toàn nợ công, trong đó ƣu tiên sử dụng nguồn vốn vay ƣu đãi cho các chƣơng trình, dự án có khả năng thu hồi vốn trực tiếp. d) Đảo đảm tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong việc cung cấp ODA và vốn vay ƣu đãi và trong việc sử dụng nguồn vốn này. đ) Tạo điều kiện thuận lợi để khu vực tƣ nhân tiếp cận vốn ODA và vốn vay ƣu đãi trên cơ sở chia sẻ lợi ích và rủi ro giữa nhà nƣớc và tƣ nhân. e) Bảo đảm tính thống nhất và đồng bộ giữa các văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam và hài hòa quy trình, thủ tục với các nhà tài trợ về ODA và vốn vay ƣu đãi. f) Tuân thủ các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam và các điều ƣớc quốc tế về ODA và vốn vay ƣu đãi mà Chính phủ hoặc Nhà nƣớc Cộng hòa xã hội chủ ngh a Việt Nam là thành viên. Trong trƣờng hợp có sự khác biệt giữa điều ƣớc quốc tế về ODA và vốn vay ƣu đãi với quy định của pháp luật Việt Nam về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của điều ƣớc quốc tế. Quy trình thực hiện dự án ODA nói chung, dự án sử dụng vốn WB nói riêng theo quy định của Chính phủ Việt Nam, gồm các bƣớc sau [3]: - Bƣớc 1. Xây dựng và phê duyệt Danh mục tài trợ. - Bƣớc 2. Chuẩn bị, thẩm định, phê duyệt văn kiện chƣơng trình, dự án. - Bƣớc 3. Ký kết Hiệp định. - Bƣớc 4. Tổ chức thực hiện chƣơng trình, dự án. 8 - Bƣớc 5. Giám sát và đánh giá chƣơng trình, dự án. 1.1.2.2 Dự án đầu tư xây dựng theo quan niệm của WB Theo WB, dự án đầu tƣ là tổng thể các hoạt động và các chi phí liên quan đƣợc hoạch định một cách có bài bản, nhằm đạt đƣợc những mục tiêu nhất định, trong một thời hạn xác định. Yêu cầu của WB về dự án đầu tƣ xây dựng: Phù hợp với chiến lƣợc hợp tác quốc gia của WB tại nƣớc sở tại và phù hợp với các chính sách tín dụng của WB. Về mặt chính sách, dự án có tính khả thi về mặt kỹ thuật, kinh tế và tài chính, kinh phí thấp nhất và tuân theo chính sách an toàn của WB. Các chính sách an toàn của WB yêu cầu phải xem xét toàn bộ các khả năng tác động của dự án đến môi trƣờng và xã hội, và bất kỳ tác động tiêu cực nào có thể gây ra bởi dự án sẽ đƣợc tránh và ít nhất đƣợc đền bù. Quy trình dự án theo các xác định của WB gồm các bƣớc sau: - Bƣớc 1, thống nhất với Chính phủ về Chiến lƣợc hợp tác quốc gia. WB chuẩn bị các khoản vay và dịch vụ tƣ vấn dựa trên khuôn khổ lựa chọn và các l nh vực có lợi thế so sánh dành cho các quốc gia có nổ lực giảm nghèo. - Bƣớc 2, xác định dự án. Theo chiến lƣợc hỗ trợ, đảm bảo đáp ứng đƣợc yêu cầu tài chính, kinh tế, xã hội và môi trƣờng, chiến lƣợc phát triển đƣợc phân tích. - Bƣớc 3, chuẩn bị dự án. WB cung cấp tƣ vấn chính sách và dự án cùng với hỗ trợ tài chính, các khách hàng tiến hành nghiên cứu và chuẩn bị lập tài liệu dự án cuối cùng. - Bƣớc 4, thẩm định. WB đánh giá các khía cạnh kinh tế, kỹ thuật, thể chế, tài chính, môi trƣờng và xã hội của dự án. Tài liêu đánh giá dự án và các tài liệu pháp lý khác đƣợc chuẩn bị. - Bƣớc 5, đàm phán và Ban giám đốc phê duyệt. WB và Bên vay thỏa thuận khoản vay hay hiệp định tín dụng và dự án đƣợc trình bày để Ban giám đốc phê duyệt. - Bƣớc 6, thực hiện và giám sát. Bên vay thực hiện dự án, WB giám sát, đảm bảo sao cho các khoản chi đƣợc sử dụng đúng mục đích vay về kinh tế, hiệu quả và hiệu lực. 9 - Bƣớc 7, thực hiện và hoàn thành. WB chuẩn bị báo cáo hoàn thành dự án, đánh giá sự thể hiện của WB và bên vay. - Bƣớc 8, đánh giá sau dự án. Vụ đánh giá độc lập của WB chuẩn bị báo cáo kiểm toán và đánh giá dự án, các phân tích đƣợc sử dụng để thiết kế dự án trong tƣơng lai. Các hoạt động trong quy trình thực hiện dự án của WB đƣợc thực hiện song song với các hoạt động trong quy trình thực hiện dự án sử dụng vốn ODA của Chính phủ. 1.1.2.3 Các kết quả mang lại từ các dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn của WB ở Việt Nam Các chƣơng trình/dự án nâng cấp đô thị đã góp phần cải tạo điều kiện sống cho hàng triệu ngƣời nghèo sống tại các thành phố. Các khu nghèo tại các thành phố thƣờng xuyện bị ngập lụt, điều kiện vệ sinh kém và đi kèm các nguy cơ mắc bệnh và rủi ro về môi trƣờng. Dự án nâng cấp đô thị Việt Nam đã giải quyết các thách thức nhƣ vậy tại Hải Phòng, Nam Định, thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ, mang lại lợi ích cho 7,5 triệu dân. Dự án cũng cung cấp 95.000 khoản vay nhỏ cho các hộ gia đình thuộc nhóm 40% nghèo nhất giúp các hộ đó cải tạo nhà cửa hoặc kinh doanh tạo thu nhập [4]. Công tác trồng rừng cũng mang lại nhiều lợi ích về xã hội, môi trƣờng và kinh tế cho cộng đồng. Từ 2005 đến 2015, đã có trên 43.000 hộ gia đình tại 6 tỉnh miền Trung đƣợc vay khoản vay nhỏ, đƣợc hỗ trợ kỹ thuật và trồng đƣợc 76.500 ha rừng trong Dự án phát triển lâm nghiệp. Đây là dự án đầu tiên và duy nhất ở nƣớc ta thực hiện cho vay trồng rừng quy mô nhỏ [4]. Các dịch vụ cung cấp nƣớc sạch và vệ sinh nông thôn đƣợc mở rộng: Nguồn cung cấp nƣớc sạch tại các thị xã nhỏ tăng gấp đôi lên đến 60% trong giai đoạn 2006 đến 2009, và tại các thành phố lớn trong cùng kỳ, nguồn cung tăng từ 75% lên tới 95%. Các khu vực nông thôn đƣợc tiếp cận nguồn nƣớc sạch tăng từ 36% năm 1999 lên tới 70% năm 2009. WB đã đóng góp để hỗ trợ Việt Nam đạt đƣợc những con số phát triển này thông qua các khoản đầu tƣ vào dự án cung nƣớc sạch và vệ sinh môi trƣờng khu vực đồng bằng sông Hồng. Trong khoảng thời gian từ năm 2005 đến năm 2013, dự án Cấp nƣớc sạch và Vệ sinh nông thôn vùng đồng bằng sông Hồng đã cung cấp nƣớc sạch cho 1,3 triệu ngƣời tại 4 tỉnh thông qua cách tiếp cận dựa trên cộng đồng. Các hộ gia 10