1
Download :: http://Agriviet.Com
Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o
Bé n«ng nghiÖp & ph¸t triÓn n«ng th«n
tr−êng ®¹i häc l©m nghiÖp
------------------
D− ®øc h−íng
nghiªn cøu c¬ së lý luËn vμ thùc tiÔn
lμm c¨n cø x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn
vïng trång håi (Illicium verum Hook)
thuéc huyÖn v¨n quan - tØnh l¹ng s¬n
luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp
Chuyªn ngµnh: l©m häc
M· sè: 60.62.60
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc
PGS. TS: TrÇn H÷u Viªn
Hμ T©y - 2004
2
Download :: http://Agriviet.Com
§Æt VÊn §Ò
Håi (Illicium verum Hook) lµ c©y ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Tinh dÇu Håi
lµ s¶n phÈm ®−îc tr−ng cÊt tõ l¸, qu¶ vµ h¹t, nh−ng chñ yÕu tõ qu¶, lµ nguyªn liÖu
quý trong c«ng nghiÖp d−îc phÈm vµ thùc phÈm. Trong c«ng nghiÖp d−îc phÈm tinh
dÇu Håi ®−îc sö dông ®Ó chÕ biÕn c¸c lo¹i thuèc xoa bãp, néi tiÕt, tiªu ho¸ vµ chèng
n«n möa. Trong c«ng nghiÖp thùc phÈm qu¶ Håi ®−îc dïng lµm gia vÞ chÕ biÕn thøc
¨n. Ngoµi ra, tinh dÇu Håi cßn ®−îc dïng lµm h−¬ng liÖu ®Ó chÕ biÕn c¸c ®å mü
phÈm cao cÊp. Sau khi Ðp lÊy tinh dÇu, b· cßn l¹i dïng lµm thuèc trõ s©u, lµm men,
than ho¹t tÝnh, ph©n bãn, thøc ¨n gia sóc...
H¬n n÷a, Håi lµ c©y ®Æc h÷u chØ cã ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi nh− Ên §é,
Philippin, Trung Quèc vµ ViÖt Nam, nªn tinh dÇu Håi cßn lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cã
gi¸ trÞ, gi¸ tinh dÇu Håi trªn thÞ tr−êng thÕ giíi ®· tiªu thô kho¶ng 750 USD/1kg [9].
Hµng n¨m c¸c n−íc trªn thÕ giíi ®· tiªu thô kho¶ng 25.000 tÊn tinh dÇu, trong ®ã cã
c¸c n−íc ch©u ¸ tiªu thô 28%, c¸c n−íc ch©u Mü tiªu thô 26%, c¸c n−íc nam Mü
tiªu thô 14%, c¸c n−íc ch©u ©u tiªu thô 20% cßn l¹i ë c¸c n−íc kh¸c [36]. Nh− vËy,
nhu cÇu sö dông tinh dÇu Håi trªn thÕ giíi lµ rÊt lín, l−îng tinh dÇu ®−îc tr−ng cÊt tõ
qu¶ Håi (tinh dÇu Håi tù nhiªn) kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu sö dông, b»ng con
®−êng nh©n t¹o ng−êi ta ®· tæng hîp ®−îc chÊt Anethol, nh−ng s¶n phÈm nh©n t¹o
nµy cã hµm l−îng ®éc tè cao nªn bÞ cÊm hoÆc sö dông rÊt h¹n chÕ.
ë khu vùc ch©u ¸, Håi cã ph©n bè chñ yÕu ë vïng nói phÝa Nam Trung Quèc
kÐo dµi xuèng vïng nói phÝa B¾c cña ViÖt Nam. ë ViÖt Nam, Håi cã ph©n bè nhiÒu
ë c¸c tØnh biªn giíi ViÖt - Trung nh− Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh.
Nh−ng lËp ®Þa thÝch hîp nhÊt ®Ó ph¸t triÓn c©y Håi chØ thÊy ë mét sè huyÖn cña tØnh
L¹ng S¬n nh− V¨n Quan, V¨n L·ng, Cao Léc vµ Trµng §Þnh [5].
Håi chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt trong tËp ®oµn c©y trång l©u n¨m cña tØnh
L¹ng S¬n. NhiÒu nghiªn cøu trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn n«ng - l©m - m«i tr−êng - b¶o
tån vµ ®a d¹ng sinh häc cho thÊy ph¸t triÓn Håi cïng mét lóc ®¹t ®−îc nhiÒu môc
3
Download :: http://Agriviet.Com
tiªu: Kinh tÕ - X· héi - M«i tr−êng. ChÝnh v× ®iÒu ®ã trong nh÷ng n¨m qua c¸c dù
¸n vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé, dù ¸n phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, dù ¸n trång
rõng ViÖt §øc, dù ¸n 06 cña chÝnh phñ tiÕn hµnh trªn ®Þa bµn tØnh L¹ng S¬n ®· chän
c©y Håi nh− mét gi¶i ph¸p ®Çu t− thùc hiÖn. Ph¸t triÓn Håi lµ ®Þnh h−íng chiÕn l−îc
tr−íc m¾t còng nh− l©u dµi cña tØnh L¹ng S¬n. C©y Håi L¹ng S¬n ngoµi ý nghÜa lín
vÒ kinh tÕ nã cßn mang mét s¾c th¸i nh©n v¨n tèt ®Ñp, ®ã lµ tÝnh kÕ thõa truyÒn
thèng tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c mét c¸ch cã ý thøc.
V¨n Quan lµ mét huyÖn næi tiÕng tõ l©u vÒ trång Håi, song do nhiÒu yÕu tè chi
phèi nªn viÖc ph¸t triÓn vµ më réng quy m« Håi cña huyÖn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n.
Nh÷ng n¨m 1995 trë l¹i ®©y cã nhiÒu thay ®æi trªn b×nh diÖn chung cña c¶ n−íc vµ
cña L¹ng S¬n nãi riªng: VÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, vÒ giao l−u thÞ tr−êng, c©y Håi ®ang
cã c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do nhu cÇu sö dông tinh dÇu Håi trªn thÕ giíi ngµy
cµng t¨ng, gi¸ c¶ thÞ tr−êng t−¬ng ®èi æn ®Þnh, c©y Håi ®−îc tr¶ ®óng vÞ trÝ cña nã.
H¬n n÷a, Håi cßn lµ c©y ®a môc ®Ých, võa mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho ng−êi
d©n võa cã t¸c dông che phñ b¶o vÖ ®Êt còng nh− b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i l©u dµi
vµ bÒn v÷ng. Trong ch−¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng giai ®o¹n 2001 - 2010
cña chÝnh phñ, Håi lµ mét trong nh÷ng c©y trång chÝnh cña tØnh L¹ng S¬n. §ång
thêi còng lµ c©y gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo chñ yÕu cho ®ång bµo c¸c D©n téc
vïng s©u vïng xa cña tØnh. ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu c¸c c¬ së lý luËn vµ thùc
tiÔn nh»m x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng Håi trªn ®Þa bµn tØnh L¹ng S¬n nãi
chung vµ huyÖn V¨n Quan nãi riªng lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch.
4
Download :: http://Agriviet.Com
Ch−¬ng 1
Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu
Trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi cã liªn quan mËt thiÕt
®Õn c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. Trong ®ã cã thÓ nãi r»ng ®Êt cã vai trß rÊt lín
®èi víi s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp nãi riªng vµ ®èi víi c¸c ngµnh kinh tÕ nãi chung.
Tèc ®é d©n sè ngµy cµng cao ®· ®−a con ng−êi tíi viÖc l¹m dông qu¸ møc giíi
h¹n vèn cã cña tr¸i ®Êt. Vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 16 th× d©n sè thÕ giíi vµo
kho¶ng 500 triÖu ng−êi, nh−ng ®Õn nay d©n sè thÕ giíi ®· gÇn 6,2 tû ng−êi. Theo
b¸o c¸o vÒ ph¸t triÓn thÕ giíi (1993) dù ®o¸n d©n sè thÕ giíi kho¶ng 8,3 tû ng−êi
vµo n¨m 2025 [22]. Víi tèc ®é t¨ng d©n sè nh− trªn cho nªn viÖc khai th¸c tµi
nguyªn thiªn nhiªn mét c¸ch å ¹t ®· lµm cho nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ c¹n
kiÖt nhanh chãng. Tr−íc ®©y thÕ giíi cã kho¶ng 17,6 tû ha rõng, hiÖn nay chØ cßn
kho¶ng 4,1 tû ha rõng [18]. DiÖn tÝch rõng che phñ chiÕm 31,7% diÖn tÝch lôc ®Þa.
Mçi n¨m tÝnh trung b×nh diÖn tÝch rõng nhiÖt ®íi gi¶m kho¶ng 11 triÖu ha, diÖn tÝch
rõng trång hµng n¨m ë c¸c n−íc nhiÖt ®íi b»ng 1/10 diÖn tÝch rõng bÞ mÊt. Do n¹n
ph¸ rõng diÔn ra trµn lan víi tèc ®é lín, cho nªn hiÖn nay cã tíi 875 triÖu ng−êi ph¶i
sèng ë nh÷ng vïng sa m¹c ho¸. Do xãi mßn hµng n¨m thÕ giíi mÊt ®i 12 tû tÊn ®Êt,
víi l−îng ®Êt bÞ mÊt ®i nh− vËy cã thÓ s¶n xuÊt ra 50 triÖu tÊn l−¬ng thùc. Hµng
ngh×n hå chøa n−íc ë vïng nhiÖt ®íi ®ang bÞ c¹n dÇn, tuæi thä nhiÒu c«ng tr×nh thuû
®iÖn vïng nhiÖt ®íi bÞ rót ng¾n [17].
1.1 Trªn thÕ giíi
C¬ së khoa häc vÒ ®Êt ®ai tr¶i qua hµng tr¨m n¨m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn,
nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu vÒ ph©n lo¹i ®Êt vµ x©y dùng b¶n ®å ®Êt lµm c¬ së quan
träng cho viÖc t¨ng n¨ng suÊt vµ sö dông ®Êt ®ai mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Tuú theo
c¸ch nh×n nhËn vÒ qu¶n lý vµ sö dông ®Êt sao cho hîp lý ®· ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c
nhau ®Ò cËp tíi møc ®é réng hÑp kh¸c nhau. ViÖc ®−a ra mét kh¸i niÖm thèng nhÊt
lµ mét ®iÒu rÊt khã thùc hiÖn, song ph©n tÝch qua c¸c kh¸i niÖm cho thÊy cã nh÷ng
5
Download :: http://Agriviet.Com
®iÓm gièng nhau, ®ã lµ dùa trªn quan ®iÓm vÒ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× c¸c ho¹t
®éng cã liªn quan ®Õn ®Êt ®ai ph¶i ®−îc xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn vµ ®ång thêi
®¶m b¶o mét c¸ch l©u dµi vµ bÒn v÷ng. Nh÷ng néi dung chñ yÕu th−êng ®−îc chó ý
lµ c¸c yÕu tè vÒ mÆt kinh tÕ, b¶o vÖ m«i tr−êng, b¶o vÖ c¸c hÖ sinh th¸i ®a d¹ng sinh
häc vµ c¸c ®Æc ®iÓm vÒ mÆt x· héi vµ nh©n v¨n. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña viÖc qu¶n
lý sö dông ®Êt trªn thÕ giíi lu«n g¾n liÒn víi lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi.
Tõ thêi céng ®ång nguyªn thuû, loµi ng−êi sèng chñ yÕu b»ng c¸ch h¸i l−îm,
ch−a s¶n xuÊt nªn ch−a cã nhËn xÐt vÒ ®Êt. ë thêi kú phong kiÕn, do t− t−ëng t«n
gi¸o thèng trÞ nªn khoa häc vÒ ®Êt cã ph¸t triÓn nh−ng cßn chËm. B¾t ®Çu tõ thÕ kû
19 nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Êt ®−îc ra ®êi. Quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ãng vai
trß quan träng trong nÒn s¶n xuÊt cña x· héi loµi ng−êi, nã lµ mét bé phËn cña
ph−¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi. V× vËy lÞch sö ph¸t triÓn cña quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai
chØ lµ sù ph¶n ¸nh lÞch sö ph¸t triÓn cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt. C¸c giai ®o¹n ph¸t
triÓn cña quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai phï hîp víi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña mét nÒn
s¶n xuÊt x· héi. Néi dung cña c¸c ph−¬ng ph¸p quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai lu«n ph¸t
triÓn, biÕn ®æi vµ hoµn thiÖn ®Ó phï hîp víi nh÷ng biÕn ®æi cña c¸c hÖ thèng kinh tÕ
vµ chÝnh trÞ trong tõng giai ®o¹n.
Tr¶i qua mét qu¸ tr×nh khai th¸c, bãc lét l©u dµi tµi nguyªn thiªn nhiªn mµ
kh«ng hÒ nghÜ tíi phôc håi vµ b¶o vÖ nã. Con ng−êi chØ biÕt lµm sao ®em l¹i lîi
nhuËn cao vÒ kinh tÕ, chÝnh v× lÏ ®ã mµ thiªn nhiªn ®· quay l−ng l¹i víi x· héi loµi
ng−êi, thiªn tai x¶y ra th−êng xuyªn, mÆt ®Êt nãng lªn vµ l¹nh ®i thÊt th−êng. Sö
dông qu¸ nhiÒu chÊt ®èt ho¸ th¹ch, c¸c chÊt ho¸ häc ®· dÉn ®Õn tÇng « z«n bÞ ph¸
huû, hiÖu øng nhµ kÝnh xuÊt hiÖn, tr¸i ®Êt nãng lªn, b¨ng ®¸ hai cùc tan ra n−íc biÓn
d©ng cao nhÊn ch×m nh÷ng vïng ®Êt ven biÓn, nh÷ng ¶nh ®ã phÇn nµo ®· lµm cho
con ng−êi thøc tØnh h¬n. ChÝnh v× thÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y con ng−êi ®· biÕt sö dông
®Êt bÒn v÷ng hîp lý h¬n.
HiÖn nay, trªn thÕ giíi, c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸ ®Òu cã mét thùc
tr¹ng gÇn gièng nhau, ®ã lµ n¹n du canh, du c− tµn ph¸ tµi nguyªn thiªn nhiªn, d©n
sè t¨ng nhanh, nhiÒu miÒn nói vµ n«ng th«n ch−a tù cung, tù cÊp ®−îc l−¬ng thùc
6
Download :: http://Agriviet.Com
thùc phÈm, n¨ng xuÊt c©y trång vËt nu«i cßn thÊp. T¸c ®éng cña nhµ n−íc lµm thay
®æi bé mÆt kinh tÕ v¨n ho¸ miÒn nói cßn rÊt Ýt. Ng−êi d©n nghÌo khæ ph¶i ®i ph¸
rõng lÊy ®Êt canh t¸c, khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn bõa b·i, nhÊt lµ tµi nguyªn
rõng ®Ó tån t¹i.
§øng tr−íc vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®ã, mét lo¹t c¸c nghiªn cøu vÒ c¸c m« h×nh sö
dông ®Êt ®−îc ra ®êi. T¹i c¸c n−íc ph¸t triÓn ®· cã rÊt nhiÒu c¸c c«ng tr×nh nghiªn
cøu quy ho¹ch sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn nhÊt lµ vÒ ®Êt. T¹i c¸c n−íc cã
nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn cao nh− §øc, Thôy §iÓn, Cana®a... th× c«ng t¸c quy
ho¹ch sö dông ®Êt ®· cã lÞch sö tõ hµng tr¨m n¨m. Nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu vÒ
ph©n lo¹i ®Êt, ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c©y trång víi tõng lo¹i ®Êt x©y dùng b¶n
®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, b¶n ®å lËp ®Þa ®−îc coi lµ c¬ së quan träng cho viÖc t¨ng
n¨ng xuÊt vµ sö dông ®Êt ®ai cã hiÖu qña h¬n.
Tõ cuèi thËp niªn 70 cña thÕ kû 20, vÊn ®Ò quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai cã sù
tham gia cña ng−êi d©n ®−îc nhiÒu nhµ khoa häc nghiªn cøu vµ c«ng bè kÕt qu¶.
C¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra ®¸nh gi¸ cïng tham gia nh− ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n
(RRA), ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia cña ng−êi d©n (PRA). Nh÷ng thö nghiÖm
ph−¬ng ph¸p RRA vµo thËp kû 80 vµ lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®−îc thùc hiÖn trªn
30 n−íc ph¸t triÓn (Chambers 1994) [50] ®· cho thÊy −u thÕ cña ph−¬ng ph¸p nµy
trong quy ho¹ch. Wulfgen (1823) [53] ®· ph©n tÝch hÖ thèng canh t¸c cña §øc, «ng
cho r»ng ®é ph× cña ®Êt ®−îc b¶o toµn tèt h¬n khi c©n ®èi ®Çu vµo vµ ®Çu ra trªn mçi
diÖn tÝch canh t¸c. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch c¸c hÖ thèng canh t¸c cho quy ho¹ch sö
dông ®Êt ®ai ®−îc nghiªn cøu réng r·i. Mét trong nh÷ng nghiªn cøu cã gi¸ trÞ ®ã lµ tµi
liÖu héi th¶o gi÷a Tr−êng §¹i häc L©m nghiÖp ViÖt Nam vµ Tr−êng Tæng hîp Kü
thuËt Dresden, vÊn ®Ò quy ho¹ch sö dông ®Êt cã sù tham gia cña ng−êi d©n ®· ®−îc
Holm Wibrig ®Ò cËp ®Õn mét c¸ch kh¸ ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn [51].
Trong tµi liÖu nµy t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch mét c¸ch ®Çy ®ñ vÒ mèi quan hÖ gi÷a
c¸c lo¹i c«ng t¸c cã liªn quan nh−: Quy ho¹ch rõng, vÊn ®Ò ph¸t triÓn n«ng th«n,
quy ho¹ch sö dông ®Êt, ph©n cÊp h¹ng ®Êt vµ ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn míi trong quy
ho¹ch sö dông ®Êt.
7
Download :: http://Agriviet.Com
Mét trong nh÷ng thµnh c«ng cÇn ®−îc ®Ò cËp tíi lµ viÖc c¸c nhµ khoa häc cña
trung t©m ph¸t triÓn ®êi sèng n«ng th«n Basptit Min®anao Philippiness tæng hîp, toµn
diÖn vµ ph¸t triÓn tõ nh÷ng n¨m 1970 ®Õn nay. §ã lµ m« h×nh kü thuËt canh t¸c trªn ®Êt
dèc SALT (Sloping argicultural Land Technology) [28]. Tr¶i qua mét thêi gian dµi
nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn ®Õn n¨m 1992 c¸c nhµ khoa häc ®· cho ra ®êi 4 m« h×nh tæng
hîp vÒ kü thuËt canh t¸c n«ng nghiÖp bÒn v÷ng trªn ®Êt dèc vµ ®−îc c¸c tæ chøc quèc tÕ
ghi nhËn, ®ã lµ c¸c m« h×nh SALT 1, SALT 2, SALT 3 vµ SALT 4.
ë Ind«nªxia tõ n¨m 1972, viÖc chän ®Êt ®Ó trång c©y l©m nghiÖp ®Òu do c«ng
ty l©m nghiÖp nhµ n−íc tæ chøc. N«ng d©n ®−îc c¸n bé cña c«ng ty h−íng dÉn trång
c©y n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp sau khi trång c©y n«ng nghiÖp hai n¨m ng−êi d©n bµn
giao l¹i rõng cho c«ng ty, s¶n phÈm n«ng nghiÖp hä toµn quyÒn sö dông. Ngoµi ra ë
®©y cßn cã m« h×nh l©m nghiÖp "Ladang" rÊt ®−îc chó ý [52].
1.2 ë ViÖt Nam
1.2.1 vÊn ®Ò quy ho¹ch sö dông ®Êt, sö dông tμi nguyªn rõng bÒn v÷ng
§Êt ®ai lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn v« cïng quý gi¸, lµ t− liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt,
lµ thµnh phÇn quan träng hµng ®Çu cña m«i tr−êng sèng, lµ ®Þa bµn ph©n bè c¸c khu
vùc d©n c−. X©y dùng c¸c c¬ së, kinh tÕ - v¨n ho¸, x· héi vµ an ninh quèc phßng
[47]. Cho nªn ®Êt ®ai chÝnh lµ mét t− liÖu s¶n xuÊt kh«ng cã g× thay thÕ ®−îc. ChÝnh
v× lÏ ®ã mµ n−íc ta tõ thêi Ph¸p thuéc c¸c nhµ khoa häc Ph¸p ®· thùc hiÖn c¸c c«ng
tr×nh nghiªn cøu ®¸nh gi¸ vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn quy m« réng lín.
ë ViÖt Nam, c¸c vÊn ®Ò vÒ nghiªn cøu ®Êt ®ai, quy ho¹ch ®Êt ®· ®−îc b¾t ®Çu
tõ nh÷ng n¨m 1930, sau ®ã hoµn thiÖn dÇn theo thêi gian.
Tõ n¨m 1955 - 1975, c«ng t¸c ®iÒu tra ph©n lo¹i ®Êt ®· ®−îc tæng hîp mét
c¸ch cã hÖ thèng trªn ph¹m vi toµn miÒn B¾c. Nh−ng ®Õn sau n¨m 1975, c¸c sè liÖu
nghiªn cøu vÒ ph©n lo¹i ®Êt míi ®−îc thèng nhÊt c¬ b¶n. Xung quanh chñ ®Ò ph©n
lo¹i ®Êt ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh kh¸c nhau triÓn khai thùc hiÖn trªn c¸c vïng sinh th¸i
8
Download :: http://Agriviet.Com
(Ng« NhËt TiÕn, 1986; §ç §×nh S©m, 1994). Tuy nhiªn, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn
cøu trªn chØ míi dõng l¹i ë møc ®é nghiªn cøu c¬ b¶n, thiÕu nh÷ng ®Ò xuÊt cÇn thiÕt
cho viÖc sö dông ®Êt. C«ng t¸c ®iÒu tra ph©n lo¹i ®· kh«ng g¾n liÒn víi c«ng t¸c sö
dông ®Êt. Nh÷ng thµnh tùu vÒ nghiªn cøu ®Êt ®ai trong nh÷ng giai ®o¹n trªn lµ c¬ së
quan träng gãp phÇn vµo viÖc b¶o vÖ, c¶i t¹o, qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai mét c¸ch cã
hiÖu qu¶ trong c¶ n−íc.
Trong c«ng tr×nh "Sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng" cña NguyÔn Xu©n Qu¸t
[28] ®· nªu ra nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ ®Êt ®ai, ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai
còng nh− c¸c m« h×nh sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng, m« h×nh khoanh nu«i vµ
phôc håi rõng ë ViÖt Nam. §ång thêi còng b−íc ®Çu ®Ò xuÊt tËp ®oµn c©y trång
thÝch øng cho c¸c m« h×nh sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng.
Trong c«ng tr×nh "§Êt rõng ViÖt Nam" [7], NguyÔn Ngäc B×nh ®· ®−a ra
nh÷ng quan ®iÓm nghiªn cøu vµ ph©n lo¹i ®Êt rõng trªn c¬ së nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬
b¶n cña ®Êt rõng ViÖt Nam.
Cã thÓ nãi, c«ng t¸c nghiªn cøu vÒ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt g¾n liÒn víi hÖ
thèng canh t¸c ë n−íc ta ®· ®−îc ®Èy m¹nh tõ nh÷ng n¨m 1995. §¸ng chó ý lµ ba
lÇn kiÓm kª quü ®Êt cña tæng côc ®Þa chÝnh vµo n¨m 1978, 1985 vµ 1995 trªn c¬ së
hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, ®Ó ®Ò xuÊt chiÕn l−îc sö dông ®Êt ®ai trong ph¹m vi toµn
quèc vµ c¸c ngµnh cã liªn quan.
VÒ lu©n canh, t¨ng vô, trång xen, trång gèi vô ®Ó sö dông hîp lý ®Êt ®ai ®·
®−îc nhiÒu t¸c gi¶ Ph¹m V¨n ChiÓu (1964); Bïi Huy §¸p (1977); Vò Tuyªn Hoµng
(1987); Lª Träng Cóc (1971); NguyÔn Träng B×nh (1987); Bïi Quang To¶n (1991)
®Ò cËp tíi. Theo c¸c t¸c gi¶ trªn th× viÖc lùa chän hÖ thèng c©y trång phï hîp trªn
®Êt dèc lµ rÊt thiÕt thùc ®èi víi c¸c cïng ®åi nói phÝa B¾c ViÖt Nam.
N¨m 1996, trong c«ng tr×nh "Quy ho¹ch sö dông ®Êt n«ng nghiÖp æn ®Þnh ë
vïng trung du vµ miÒn nói n−íc ta", Bïi Quang To¶n ®· ®Ò xuÊt më réng ®Êt n«ng
nghiÖp vïng ®åi nói vµ trung du [42].
9
Download :: http://Agriviet.Com
C¸c t¸c gi¶ Hµ Quang Kh¶i, §Æng V¨n Phô (1997) trong ch−¬ng tr×nh tËp huÊn
hç trî L©m nghiÖp x· héi xña tr−êng §¹i häc L©m nghiÖp ®· ®−a ra kh¸i niÖm vÒ hÖ
thèng sö dông ®Êt, ®Ò xuÊt mét sè hÖ thèng vµ kü thuËt sö dông ®Êt bÒn v÷ng trong
®iÒu kiÖn ViÖt Nam [16]. Trong ®ã, c¸c t¸c gi¶ ®· ®i s©u ph©n tÝch vÒ:
- Quan ®iÓm vÒ tÝnh bÒn v÷ng.
- Kh¸i niÖm tÝnh bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
- HÖ thèng sö dông ®Êt bÒn v÷ng.
- Kü thuËt sö dông ®Êt bÒn v÷ng.
- C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ tÝnh bÒn v÷ng trong c¸c hÖ thèng vµ kü thuËt sö dông ®Êt.
Quan ®iÓm hÖ thèng vµ hÖ thèng sö dông ®Êt ®−îc ®Ò cËp mét c¸ch toµn diÖn
vµ ®Çy ®ñ nhÊt lµ ch−¬ng tr×nh tËp huÊn cña FAO. Trong ®ã, nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y
®· ®−îc ®Ò cËp kh¸ chi tiÕt trong b¶n h−íng dÉn:
- L−îc sö vÒ sö dông ®Êt.
- Kh¸i niÖm vÒ hÖ thèng sö dông ®Êt.
- Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng sö dông ®Êt.
- §¸nh gi¸ hÖ thèng sö dông ®Êt.
- Mét sè hÖ thèng sö dông ®Êt vµ c¸ch tiÕp cËn.
VÊn ®Ò sö dông ®Êt ®ai g¾n liÒn víi viÖc b¶o vÖ ®é ph× nhiªu cña ®Êt vµ m«i
tr−êng ë vïng ®åi trung du B¾c ViÖt Nam ®· ®−îc Lª Vi (1996) ®Ò cËp tíi trªn c¸c
khÝa c¹nh sau [48].
- TiÒm n¨ng ®Êt vïng trung du.
- HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vïng trung du.
10
Download :: http://Agriviet.Com
- C¸c kiÕn nghÞ vÒ sö dông ®Êt bÒn v÷ng.
Nghiªn cøu hÖ thèng canh t¸c ë n−íc ta ®−îc ®Èy m¹nh h¬n tõ sau khi ®Êt
n−íc thèng nhÊt. Tæng côc §Þa chÝnh ®· tiÕn hµnh quy ho¹ch ®Êt ba lÇn vµo c¸c n¨m
kiÓm kª quü ®Êt. C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, ngµnh l©m nghiÖp ®· ph©n chia ®Êt
®ai toµn quèc thµnh 7 vïng sinh th¸i: Trung du vµ miÒn nói B¾c bé; §ång b»ng s«ng
Hång; B¾c trung bé; Nam trung bé; T©y nguyªn vµ §µ L¹t; §«ng nam bé; §ång
b»ng s«ng Cöu long.
Qua nghiªn cøu hÖ thèng n«ng nghiÖp ®ång b»ng s«ng Hång, §µo ThÕ TuÊn
(1989) ®· ph¸t hiÖn ®−îc nhiÒu tån t¹i, nguyªn nh©n cña nã, ®Ò xuÊt c¸c môc tiªu vµ
gi¶i ph¸p kh¾c phôc.
Ph¹m ChÝ Thµnh vµ c¸c céng sù (1993) trªn c¬ së tæng hîp c¸c luËn ®iÓm vÒ
c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc ®Ó x©y dùng cuèn gi¸o tr×nh hÖ thèng
n«ng nghiÖp. Ngoµi phÇn hÖ thèng ho¸ n«ng nghiÖp, c¸c t¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt chiÕn
l−îc ph¸t triÓn, dù kiÕn cÊu tróc vµ thø bËc hÖ thèng n«ng nghiÖp ViÖt Nam gåm hÖ
phô: Trång trät, ch¨n nu«i, chÕ biÕn, qu¶n lý, l−u th«ng, ph©n phèi. C«ng tr×nh ®· hç
trî ®¾c lùc cho c«ng t¸c nghiªn cøu n«ng nghiÖp trªn c¶ hai ph−¬ng diÖn lý luËn vµ
thùc tiÔn.
VÊn ®Ò kinh tÕ thÞ tr−êng vµ quy ho¹ch sö dông ®Êt trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng ®· ®−îc ®Ò cËp trong c«ng tr×nh "ph¸t triÓn vµ qu¶n lý trang tr¹i trong kinh tÕ
thÞ tr−êng" cña Lª Träng [43]. Trong ®ã, t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp tíi c¸c vÊn ®Ò sau:
- Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr−êng vµ kinh tÕ thÞ tr−êng.
- TÝnh ph¸t triÓn tÊt yÕu cña kinh tÕ trang tr¹i trong kinh tÕ thÞ tr−êng.
- Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ qu¶n lý trang tr¹i trong kinh tÕ thÞ tr−êng.
- Thùc tr¹ng vÒ ph¸t triÓn trang tr¹i ë n−íc ta hiÖn nay vµ mét sè bµi häc vÒ
qu¶n lý trang tr¹i trong kinh tÕ thÞ tr−êng.
11
Download :: http://Agriviet.Com
C«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn quy m« c¶ n−íc giai ®o¹n 1995 - 2000 ®·
®−îc Tæng côc §Þa chÝnh x©y dùng vµo n¨m 1994. Trong ®ã viÖc lËp kÕ ho¹ch giao
®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp cã rõng ®Ó sö dông vµo môc ®Ých kh¸c còng ®−îc ®Ò
cËp tíi. B¸o c¸o ®· ®¸nh gi¸ tæng qu¸t hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ ®Þnh h−íng ph¸t
triÓn ®Õn n¨m 2000 lµm c¨n cø ®Ó c¸c ®Þa ph−¬ng vµ c¸c ngµnh thèng nhÊt triÓn
khai c«ng t¸c quy ho¹ch vµ lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt.
§Ó lµm râ c¬ së cho chiÕn l−îc sö dông ®Êt ®ai hîp lý, cã hiÖu qu¶ theo quan
®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng, NguyÔn Huy Phån [27] trong luËn ¸n phã tiÕn sÜ khoa häc
N«ng nghiÖp ®· tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ lo¹i h×nh ®Êt chñ yÕu trong N«ng - L©m nghiÖp.
Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ mét c¸ch t−¬ng ®èi cã hÖ thèng vÒ ®Êt ®ai vµ hiÖn tr¹ng sö dông
®Êt N«ng - L©m nghiÖp t¸c gi¶ ®· x©y dùng c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ m«i
tr−êng cho toµn vïng nghiªn cøu [11].
Trong giai ®o¹n 1955 ÷ 1975, c«ng t¸c ®iÒu tra, ph©n lo¹i ®Êt ®· ®−îc tæng hîp
mét c¸ch cã hÖ thèng trªn toµn miÒn B¾c. Nh−ng m·i ®Õn n¨m 1975, c¸c sè liÖu
nghiªn cøu vÒ ph©n lo¹i ®Êt míi ®−îc thèng nhÊt c¬ b¶n. Xung quanh chñ ®Ò ph©n
lo¹i ®Êt ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh kh¸c nhau triÓn khai thùc hiÖn trªn c¸c vïng sinh
th¸i. Tuy nhiªn nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn chØ míi dõng l¹i møc ®é nghiªn
cøu c¬ b¶n, thiÕu nh÷ng ®Ò xuÊt cÇn thiÕt cho viÖc sö dông ®Êt. C«ng t¸c ®iÒu tra
ph©n lo¹i ®· kh«ng g¾n liÒn víi c«ng t¸c sö dông ®Êt. Tr−íc ®©y viÖc quy ho¹ch sö
dông ®Êt dùa vµo c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh (tØnh, huyÖn, x·). Quy ho¹ch sö dông ®Êt
theo ngµnh (n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n...). ViÖc quy ho¹ch nµy c¨n cø vµo
®Æc ®iÓm tù nhiªn lµ chñ yÕu, vÝ dô: ®Êt ®åi cã ®é dèc < 15o thuéc vÒ ®Êt canh t¸c
n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp lµ vïng ®åi nói cã ®é dèc > 15o. Quy ho¹ch theo vïng
s¶n xuÊt l©m nghiÖp (vïng trung t©m, vïng §«ng B¾c, Vïng T©y Nguyªn...). Quy
ho¹ch theo chøc n¨ng (rõng phßng hé, rõng ®Æc dông, rõng s¶n xuÊt).
Trong giai ®o¹n tr−íc n¨m 1993 nh×n chung quy ho¹ch sö dông ®Êt ®−îc thùc
hiÖn bëi tæ chuyªn m«n trong tõng ngµnh. C¨n cø vµo ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ë trung
−¬ng cã ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng, ë tØnh cã c¸c ®oµn, ®éi ®iÒu tra quy ho¹ch
12
Download :: http://Agriviet.Com
tiÕn hµnh quy ho¹ch tæng thÓ cÊp vÜ m«. C¸c ®èi t−îng quy ho¹ch L©m nghiÖp hiÖn
nay ë n−íc ta gåm cã:
- CÊp qu¶n lý l·nh thæ: Toµn quèc, cÊp tØnh, cÊp huyÖn, cÊp x·.
- Quy ho¹ch l©m nghiÖp cho cÊp qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh: L©m tr−êng,
C«ng ty l©m nghiÖp, khu rõng phßng hé, rõng ®Æc dông, céng ®ång th«n b¶n, hé gia
®×nh. Trong tµi liÖu sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng cña t¸c gi¶ NguyÔn Xu©n
Qu¸t [28], t¸c gi¶ ®· nªu ra nh÷ng ®iÒu cÇn thiÕt vÒ ®Êt ®ai, ph©n tÝch t×nh h×nh sö
dông ®Êt ®ai còng nh− c¸c m« h×nh sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng, m« h×nh kinh
doanh phôc håi rõng ë ViÖt Nam. §ång thêi b−íc ®Çu ®Ò xuÊt tËp ®oµn c©y trång
thÝch hîp cho c¸c m« h×nh sö dông ®Êt tæng hîp vµ bÒn v÷ng.
1.2.2 Nh÷ng nghiªn cøu ph¸t triÓn c©y Håi ë ViÖt Nam
Do Håi lµ c©y ®Æc h÷u chØ cã ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi nªn c¸c c«ng tr×nh
nghiªn cøu vÒ c©y Håi còng rÊt h¹n chÕ. Tuy nhiªn, còng cã thÓ ®iÓm qua mét sè c«ng
tr×nh nghiªn cøu cã liªn quan mµ chñ yÕu lµ ë trong n−íc gåm c¸c lÜnh vùc sau ®©y.
N¨m 1976 cïng víi ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu tæng hîp vÒ c©y Håi, Tr¹i nghiªn
cøu thùc nghiÖm c©y Håi trùc thuéc ViÖn L©m nghiÖp (nay lµ ViÖn khoa häc L©m
nghiÖp ViÖt Nam) ®· ®−îc thµnh lËp. Mét sè nhµ khoa häc cña ViÖn ®· tham gia vµo
ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu nµy. Kü s− Bïi Ng¹nh - TrÇn Quang ViÖt nghiªn cøu vÒ kü
thuËt gieo −¬m c©y Håi. Kü s− NguyÔn Ngäc T©n - §Æng ThuËn Thµnh nghiªn cøu
vÒ sinh lý c©y Håi. Kü s− NguyÔn Ngäc B×nh - Lª v¨n H¸n nghiªn cøu vÒ ®Êt trång
Håi. Kü s− Hoµng Ch−¬ng - §oµn ThÞ BÝch nghiªn cøu vÒ nh©n gièng v« tÝnh c©y
Håi. Kü s− PhÝ Quang §iÖn - Lª V¨n H¸n nghiªn cøu kü thuËt phôc tr¸ng rõng Håi.
PTS Hoµng Xu©n Phµn - kü s− Vi ThiÖn nghiªn cøu vÒ kü thuËt trång Håi. Tuy thêi
gian nghiªn cøu kh«ng dµi l¹i bÞ gi·n ®o¹n do chiÕn tranh nh−ng mét sè c«ng tr×nh
còng ®· ®−îc tæng kÕt ®¸nh gi¸.
13
Download :: http://Agriviet.Com
Ch−¬ng 2
Môc tiªu - ®èi t−îng - néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1 Môc tiªu nghiªn cøu
- VÒ lý luËn: Gãp phÇn nghiªn cøu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ph¸t triÓn c©y
Håi ë ViÖt Nam.
- VÒ thùc tiÔn: Trªn c¬ së nghiªn cøu ®iÒu kiÖn thùc tiÔn ë ®Þa bµn ®−a ra
®−îc ph−¬ng ¸n quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng Håi huyÖn V¨n Quan tØnh L¹ng S¬n.
2.2 §èi t−îng nghiªn cøu vμ ph¹m vi giíi h¹n cña ®Ò tμi
§Ò tµi lùa chän ®èi t−îng nghiªn cøu lµ huyÖn V¨n Quan tØnh L¹ng S¬n. §©y
lµ mét huyÖn miÒn nói cã nhiÒu thµnh phÇn d©n téc kh¸c nhau. Ng−êi d©n chñ yÕu
sèng b»ng nghÒ trång c©y n«ng nghiÖp vµ c©y l©m nghiÖp, mµ c©y l©m nghiÖp chñ
®¹o lµ c©y Håi.
Do thêi gian cã h¹n nªn ®Ò tµi tËp trung gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò sau:
- Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña c«ng t¸c quy ho¹ch sö dông ®Êt.
- Trªn c¬ së ®Æc tÝnh sinh th¸i cña c©y Håi vµ tiÒm n¨ng sinh th¸i cña khu vùc
nghiªn cøu, tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ thÝch nghi phôc vô quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng trång
Håi t¹i huyÖn V¨n Quan.
- §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tæng hîp trªn c¸c mÆt kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng sinh
th¸i. Trong ®ã, ®Ò tµi tËp trung ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ, cßn hiÖu qu¶ vÒ x· héi vµ
m«i tr−êng sinh th¸i th× chñ yÕu lµ m« t¶.
2.3 Néi dung nghiªn cøu
Víi môc tiªu ®Ò ra, ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu c¸c néi dung sau:
- Mét sè c¬ së lý luËn quy ho¹ch sö dông ®Êt trªn ®Þa bµn huyÖn V¨n Quan.
14
Download :: http://Agriviet.Com
- §iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ x· héi huyÖn V¨n Quan.
- §Æc tÝnh sinh th¸i vµ ph©n bè cña c©y Håi - ¶nh h−ëng cña thÞ tr−êng ®Õn s¶n
xuÊt l©m nghiÖp vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn c©y Håi trªn ®Þa bµn huyÖn V¨n Quan.
- HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt huyÖn V¨n Quan.
- Quy ho¹ch ph¸t triÓn c©y Håi trªn ®Þa bµn huyÖn V¨n Quan.
2.4 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.4.1 Quan ®iÓm ph−¬ng ph¸p luËn
Quy ho¹ch sö dông ®Êt lµ mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p vÒ kinh tÕ - kü thuËt vµ
ph¸p luËt cña nhµ n−íc vÒ tæ chøc sö dông ®Êt ®Çy ®ñ, hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ cao
nh»m khai th¸c triÖt ®Ó tiÒm n¨ng vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vµ nguån
lao ®éng s½n cã.
ViÖc quy ho¹ch sö dông ®Êt ph¶i ®¹t ®−îc c¶ nh÷ng môc tiªu tr−íc m¾t vµ l©u
dµi, ph¶i phï hîp víi quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong toµn khu
vùc.
§Ó lµm ®−îc ®iÒu ®ã chóng ta cÇn ph¶i gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ gi÷a hiÖn
t¹i vµ t−¬ng lai, gi÷a cung vµ cÇu, n¾m b¾t ®−îc søc s¶n xuÊt cña ®Êt ®ai ®Ó viÖc quy
ho¹ch ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao nhÊt.
§Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai cña huyÖn, luËn v¨n tham kh¶o tµi liÖu b¶n ®å
d¹ng ®Êt tØnh L¹ng S¬n, c¸c chØ tiªu ph©n cÊp cho ph©n lo¹i sö dông ®Êt nh− sau:
- §Þa h×nh:
N2: Nói trung b×nh
N3: Nói thÊp
§1: §åi
(700 - 1.700m)
(300 - 700m)
(< 300m)
15
Download :: http://Agriviet.Com
K2: Kacst¬
(<700m)
- CÊp ®é dèc:
CÊp I :
< 8o
CÊp II :
8 - 15o
CÊp III :
16 - 25o
CÊp IV :
26 - 35o
CÊp V :
> 35o
- §é dÇy tÇng ®Êt:
⎯a: §é dÇy trªn 100 cm
a: §é dÇy tõ 50 - 100 cm
a: §é dÇy d−íi 50 cm
- Nhãm ®Êt chÝnh:
F: Nhãm ®Êt Feralit < 700m
FH: Nhãm ®Êt Feralit mïn > 700m
FL: Nhãm ®Êt ®äng n−íc ngät
- Nhãm nÒn vËt chÊt t¹o ®Êt:
Fa + FHa:
Phón xuÊt tÝch chua
Fs:
TrÇm tÝch vµ biÕn chÊt kÕt cÊu h¹t mÞn
Fv:
§¸ v«i vµ biÕn chÊt cña ®¸ v«i
L:
S−ên tÝch hoÆc phï xa
K2:
Kacst¬ (nói ®¸ v«i < 700m)
16
Download :: http://Agriviet.Com
2.4.2 Ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu
2.4.2.1 Nh÷ng tµi liÖu cÇn thu thËp
TiÕn hµnh thu thËp c¸c sè liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sinh, kinh tÕ - x· héi
khu vùc nghiªn cøu, c¸c tµi liÖu thu thËp bao gåm:
- Tµi liÖu vÒ ®Þa chÊt thæ nh−ìng.
- Tµi liÖu vÒ khÝ t−îng thuû v¨n.
- Nh÷ng tµi liÖu ®· cã vÒ ®Êt ®ai.
+ B¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña huyÖn.
+ B¶n ®å c¸c d¹ng ®Êt cña huyÖn.
- Tµi liÖu vÒ d©n sinh kinh tÕ.
- Tµi liÖu vÒ kÕt qu¶ thùc hiÖn luËt ®Êt ®ai, giao ®Êt, giao rõng trªn ®Þa bµn huyÖn.
- Tµi liÖu vÒ t×nh h×nh qu¶n lý sö dông ®Êt.
- Tµi liÖu vÒ c«ng t¸c khuyÕn l©m vµ c¸c tµi liÖu kh¸c cã liªn quan.
2.4.2.2 C¸c nhãm th«ng tin cña ph−¬ng ph¸p PRA, RRA
a. Nhãm th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch.
C¸c tµi liÖu thu thËp ®−îc vÒ chÝnh s¸ch lÊy tõ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy do nhµ
n−íc ban hµnh gåm. HiÕn ph¸p, ph¸p luËt, chØ thÞ, nghÞ quyÕt, th«ng t− h−íng dÉn
thùc hiÖn nghÞ ®Þnh, quyÕt ®Þnh c¸c cÊp chÝnh quyÒn tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng.
b. Nhãm th«ng tin vÒ x∙ héi.
C¸c th«ng tin tµi liÖu vÒ x· héi ®−îc thu thËp tõ phßng Thèng kª huyÖn V¨n
Quan bao gåm:
17
Download :: http://Agriviet.Com
- D©n sè: TiÕn hµnh thu thËp c¸c sè liÖu thèng kª vÒ d©n sè, nguyªn nh©n cña
viÖc t¨ng d©n sè tù nhiªn, c¬ häc, tr×nh ®é d©n trÝ.
- VÒ lao ®éng: Ph©n tÝch nhu cÇu, t×nh h×nh sö dông lao ®éng, gi¸ nh©n c«ng
t¹i ®Þa bµn, tiÒm n¨ng nguån lao ®éng ë ®Þa ph−¬ng.
- VÒ v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, b−u ®iÖn: §¸nh gi¸ tr×nh ®é d©n trÝ, t×m hiÓu
nguyªn nh©n thÊt häc cña ®ång bµo d©n téc, tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n,
kh¶ n¨ng tiÕp nhËn - chuyÓn giao khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi.
- VÊn ®Ò c¬ së h¹ tÇng: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh phóc lîi,
®−êng giao th«ng, c¸c c«ng tr×nh thuû lîi vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô trªn ®Þa bµn.
c. Nhãn chØ tiªu kinh tÕ vµ s¶n xuÊt.
Nhãm th«ng tin nµy ®−îc sö dông ®Ó ph©n tÝch tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c hÖ
thèng canh t¸c hiÖn cã ë ®Þa ph−¬ng, cô thÓ:
- VÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
- VÒ s¶n xuÊt l©m nghiÖp.
- VÒ ch¨n nu«i.
d. Nhãm th«ng tin tæng hîp.
Nhãm th«ng tin nµy bao gåm c¸c chØ tiªu vÒ sinh th¸i m«i tr−êng, c¸c chØ
tiªu vÒ kinh tÕ tæng hîp vµ c¸c chØ tiªu tæng hîp vÒ x· héi vµ nh©n v¨n.
2.4.2.3 Ph−¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu
a. T×m hiÓu t×nh h×nh kh¸i qu¸t cña huyÖn.
- TiÕn hµnh gÆp l·nh ®¹o UBND huyÖn vµ c¸c ngµnh cã liªn quan nh»m giíi
thiÖu, tr×nh bµy néi dung, môc ®Ých, yªu cÇu cña luËn v¨n.
18
Download :: http://Agriviet.Com
- T×m hiÓu kh¸i qu¸t t×nh h×nh cña huyÖn vÒ c¸c mÆt:
+ DiÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt ®ai bao gåm: §Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp cã
rõng, ®Êt chuyªn dïng, ®Êt ë, ®Êt ch−a sö dông.
+ T×nh h×nh d©n sinh: D©n sè, lao ®éng, tr×nh ®é d©n trÝ, phong tôc tËp qu¸n,
hÖ thèng y tÕ, gi¸o dôc.
+ T×nh h×nh qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai, giao ®Êt giao rõng trªn ®Þa bµn.
+ S¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
+ S¶n xuÊt l©m nghiÖp: T×nh h×nh trång rõng, b¶o vÖ rõng...
+ T×nh h×nh vay vèn s¶n xuÊt cña ng−êi d©n.
- T×m hiÓu nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña huyÖn hiÖn nay.
- Nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ®Çu t− cho viÖc trång vµ khai th¸c c©y ®Æc s¶n Håi cña
ng−êi d©n trªn ®Þa bµn huyÖn.
b. Kh¶o s¸t thùc ®Þa t¹i mét sè ®iÓm trªn ®Þa bµn huyÖn.
- LËp 30 « tiªu chuÈn trªn khu vùc nghiªn cøu ®Ó x¸c ®Þnh n¨ng xuÊt vµ s¶n
l−îng gç rõng Håi. Do thêi gian cã h¹n t¸c gi¶ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh n¨ng xuÊt vµ s¶n
l−îng hoa Håi trùc tiÕp ®−îc mµ dïng ph−¬ng ph¸p gi¸n tiÕp th«ng qua pháng vÊn
c¸c chñ hé trång Håi ®· cã nhiÒu n¨m kinh nghiÖm, lÊy ®ã lµm c¬ së x¸c ®Þnh n¨ng
xuÊt vµ s¶n l−îng hoa Håi cho toµn huyÖn.
Do kh«ng thÓ nghiªn cøu ®−îc trªn toµn bé ®Þa bµn huyÖn, ®Ó ®¶m b¶o ®é tin
cËy cña kÕt qu¶ nghiªn cøu, « tiªu chuÈn ph¶i cã tÝnh ®¹i diÖn cao, Ýt bÞ t¸c ®éng vµ
®−îc ph©n bè ®Òu trªn c¸c d¹ng lËp ®Þa vµ ®Þa h×nh. ¤ tiªu chuÈn ®−îc x¸c lËp víi
diÖn tÝch 1.000 m2 (20m × 50m). Trong « tiÕn hµnh ®o ®Õm c¸c ®¹i l−îng sinh
tr−ëng cÇn thiÕt nh− D1.3, HVN... theo c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra chuyªn ®Ò (Tr−êng
§¹i häc L©m nghiÖp).
19
Download :: http://Agriviet.Com
- Trªn c¬ së thõa kÕ c¸c tµi liÖu nghiªn cøu ®Êt trªn ®Þa bµn huyÖn V¨n Quan
tr−íc ®©y vµ lÊy mÉu ph©n tÝch bæ xung mét sè nh©n tè nh− PHKcl, hµm l−îng mïn, ®¹m
tæng sè, l©n tæng sè, kali tæng sè, l©n dÔ tiªu, hµm l−îng cation trao ®æi Ca++, Mg++...
c. X©y dùng b¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ b¶n ®å quy ho¹ch ph¸t triÓn
vïng trång Håi cña huyÖn ®Õn n¨m 2010.
Ph−¬ng ¸n x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng trång Håi huyÖn V¨n Quan
®−îc x©y dùng trªn c¬ së quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña huyÖn
V¨n Quan giai ®o¹n 2001 - 2010 vµ chiÕn l−îc ph¸t triÓn l©m nghiÖp cña huyÖn.
Ngoµi ra ph−¬ng ¸n ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c©n ®èi hÖ thèng c¸c chØ tiªu
cã ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ phï hîp
víi chÝnh s¸ch hiÖn hµnh. Tõ nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ, m«i tr−êng vµ x· héi ®−îc ph©n
tÝch ®Ó x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng trång Håi huyÖn V¨n Quan tØnh L¹ng
S¬n.
2.4.3 Ph−¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch sè liÖu vμ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶
sau khi thùc hiÖn kÕ ho¹ch
* Ph−¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch sè liÖu.
Trªn c¬ së nh÷ng tµi liÖu ®· kh¶o s¸t ®−îc ë c¸c b−íc thu thËp, tiÕn hµnh
chØnh lý, tæng hîp vµ ph©n tÝch.
* Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶.
HiÖu qu¶ kinh tÕ cña m« h×nh trång Håi vµ mét sè m« h×nh sö dông ®Êt kh¸c
®−îc ®¸nh gi¸ trªn phÇn mÒm excel 7.0 b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p sau:
+ Ph−¬ng ph¸p tÜnh.
Coi c¸c yÕu tè chi phÝ vµ kÕt qu¶ lµ ®éc lËp t−¬ng ®èi vµ kh«ng chÞu t¸c ®éng
cña c¸c nh©n tè thêi gian, môc tiªu ®Çu t− vµ biÕn ®éng cña gi¸ trÞ ®ång tiÒn.
20
Download :: http://Agriviet.Com
C¸c c«ng thøc tÝnh.
* Tæng lîi nhuËn:
P = Tn - CP
(2.1)
* Tû xuÊt lîi nhuËn trªn chi phÝ:
Pcp =
P
× 100
Cp
(2.2)
* HiÖu qu¶ vèn ®Çu t−:
Pv =
P
× 100
Vdt
(2.3)
Trong ®ã:
P - Tæng lîi nhuËn trong mét n¨m.
Tn - Tæng thu nhËp trong mét n¨m.
CP - Tæng chi phÝ s¶n xuÊt trong n¨m.
Vdt: Vèn ®Çu t− trong n¨m.
* Doanh thu trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch (S): S =
* Doanh thu trªn mét ®ång vèn (D):
Tæng doanh thu - thuÕ
DiÖn tÝch dïng vµo SXKD
(2.4)
Tæng doanh thu - thuÕ
Tæng vèn SXKD
(2.5)
D=
+ Ph−¬ng ph¸p ®éng.
Xem xÐt chi phÝ vµ thu nhËp trong mèi quan hÖ ®éng víi môc tiªu ®Çu t− thêi
gian vµ gi¸ trÞ ®ång tiÒn, c¸c chØ tiªu kinh tÕ ®−îc tËp hîp vµ tÝnh to¸n theo c¸c hµm
NPV, BCR, IRR.
* Gi¸ trÞ hiÖn t¹i thuÇn tuý NPV.
- Xem thêm -