Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu chọn tạo và một số biện pháp kỹ thuật nhân, sản xuất hoa cẩm chướng (...

Tài liệu Nghiên cứu chọn tạo và một số biện pháp kỹ thuật nhân, sản xuất hoa cẩm chướng (dianthus caryophyllus l)

.PDF
215
99
112

Mô tả:

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........i BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI Lª ®øc th¶o Nghiªn cøu chän t¹o vµ mét sè biÖn ph¸p kü thuËt nh©n, s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng (Dianthus caryophyllus L.) LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP Chuyªn ngµnh: Di truyÒn vµ Chän gièng c©y trång M· sè : 62 62 05 01 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS.TS. Hoµng Ngäc ThuËn 2. GS. TS. NguyÔn Xu©n Linh Hµ néi - 2010 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........ii lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan nh÷ng sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®−îc tr×nh bµy trong luËn ¸n nµy lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. Mäi sù gióp ®ì viÖc hoµn thµnh luËn ¸n nµy ®3 ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn ¸n ®Òu ®−îc ghi râ nguån gèc. Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2010 T¸c gi¶ Lª §øc Th¶o Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........iii Lêi c¸m ¬n! Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn ¸n, t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña nhiÒu ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n. Tr−íc hÕt, t«i xin ®−îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi hai ThÇy h−íng dÉn ®· tËn t×nh chØ b¶o, h−íng dÉn vµ gióp ®ì xuyªn suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn ¸n. T«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n tËp thÓ c¸c ThÇy, C« gi¸o Bé m«n Rau Hoa Qu¶, Bé m«n Di truyÒn Chän gièng c©y trång, Khoa N«ng häc, ViÖn §µo t¹o Sau §¹i häc, Ban Gi¸m hiÖu Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi ®· gióp ®ì vÒ mÆt häc vÊn còng nh− t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu t¹i Tr−êng. T«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n tËp thÓ C¸n bé c«ng nh©n viªn Tr¹i ThÝ nghiÖm Hoa Sa Pa, Bé phËn nu«i cÊy m« Hoa c©y c¶nh, Bé m«n §ét biÕn vµ −u thÕ lai, Bé m«n Kü thuËt Di truyÒn, Ban Gi¸m ®èc ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp, ViÖn Khoa häc N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· hÕt søc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn luËn ¸n. T«i xin ®−îc bµy tá lêi c¸m ¬n tíi Phßng Kinh tÕ, Uû ban Nh©n d©n huyÖn Sa Pa vµ Hîp t¸c x· N«ng nghiÖp T©y Tùu sè 2, Tõ Liªm, Hµ Néi ®· gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh triÓn khai thÝ nghiÖm t¹i ®Þa bµn. §Ó hoµn thµnh ®−îc luËn ¸n nµy, t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì, ®éng viªn ch©n t×nh cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, c¸c b¹n bÌ, ®ång nghiÖp,... T«i xin ®−îc tr©n träng ghi nhí vµ c¸m ¬n nh÷ng sù gióp ®ì quý b¸u ®ã. Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2010 T¸c gi¶ Lª §øc Th¶o Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........iv Môc lôc Trang phô b×a Lêi cam ®oan......................................................................................................i Lêi c¶m ¬n.........................................................................................................ii Môc lôc.............................................................................................................iii Danh s¸ch c¸c ký hiÖu, c¸c ch÷ viÕt t¾t.............................................................v Danh môc c¸c b¶ng biÓu...................................................................................vi Danh môc c¸c h×nh...........................................................................................xi Më ®Çu ..............................................................................................................1 Ch−¬ng 1. Tæng quan tµi liÖu vµ c¬ së khoa häc cña ®Ò tµi ..........................7 1.1. Giíi thiÖu tãm t¾t vÒ ®èi t−îng nghiªn cøu.............................................7 1.2. C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi......................................................................12 Ch−¬ng 2. VËt liÖu, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu .......................45 2.1. VËt liÖu nghiªn cøu ...............................................................................45 2.2. Néi dung nghiªn cøu............................................................................47 2.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu .......................................................................49 2.4. C¸c chØ tiªu vµ ph−¬ng ph¸p theo dâi. ..................................................63 2.5. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu: ....................................................................64 Ch−¬ng 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn...............................................65 3.1. TuyÓn chän mét sè gièng hoa CÈm ch−íng cã triÓn väng....................65 3.2. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng lai h÷u tÝnh cña mét sè gièng CÈm ch−íng. ......84 3.3. Nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p chiÕu x¹ ®ét biÕn trong chän t¹o c©y CÈm ch−íng. ..................................................................................................88 3.4. KiÓm ®Þnh sù kh¸c biÖt vÒ di truyÒn ë møc ®é ph©n tö cña mét sè dßng, gièng ®−îc tuyÓn chän b»ng chØ thÞ ph©n tö RAPD............................101 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........v 3.5. Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh©n gièng cho c¸c gièng CÈm ch−íng ®−îc tuyÓn chän......................................................................116 3.6. Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt lµm t¨ng n¨ng suÊt, chÊt l−îng mét sè gièng hoa CÈm ch−íng............................................................137 3.7. Hoµn thiÖn qui tr×nh nh©n gièng vµ kü thuËt s¶n xuÊt cho mét sè gièng ®−îc tuyÓn chän ..................................................................................150 KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ......................................................................................158 KÕt luËn ......................................................................................................158 §Ò nghÞ .......................................................................................................159 Danh môc c«ng tr×nh ®· c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n .........................160 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o .....................................................................161 Phô lôc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........vi Danh môc c¸c ký hiÖu vµ ch÷ viÕt t¾t trong luËn ¸n BAP: 6 – benzylamino purine CT: C«ng thøc CTTN: C«ng thøc thÝ nghiÖm CNSH: C«ng nghÖ sinh häc §C: §èi chøng §K: §−êng kÝnh KIN: Kinetin KH: Ký hiÖu IBA: Acid β- Indol butyric MS: Murashige and Skoog NXB: Nhµ xuÊt b¶n TB: Trung b×nh α-NAA: α-Napthaleneaxetic acid Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........vii Danh môc c¸c b¶ng biÓu Tªn b¶ng Trang B¶ng 1.1. Mét sè chØ tiªu ph©n lo¹i hoa CÈm ch−íng....................................42 B¶ng 2.1. Danh môc c¸c gièng CÈm ch−íng ®¬n tham gia thÝ nghiÖm ..........45 B¶ng 2.2. Danh môc c¸c gièng CÈm ch−íng chïm tham gia thÝ nghiÖm .......46 B¶ng 2.3. Tr×nh tù nucleotit cña c¸c primer ®−îc sö dông trong c¸c ph¶n øng RAPD-PCR......................................................................................................46 B¶ng 3.1. §Æc ®iÓm vµ tû lÖ sèng cña c©y gièng CÈm ch−íng ®¬n thÝ nghiÖm trong vô HÌ n¨m 2004 t¹i Sa Pa.......................................................................66 B¶ng 3.2. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c¸c gièng CÈm ch−íng ®¬n trong vô HÌ n¨m 2004 - 2006 t¹i Sa Pa ...........................................................67 B¶ng 3.3. Mét sè chØ tiªu chÊt l−îng hoa cña c¸c gièng CÈm ch−íng ®¬n thÝ nghiÖm trong vô HÌ n¨m 2004 - 2006 t¹i Sa Pa ..............................................69 B¶ng 3.4. Tû lÖ bÖnh h¹i trªn c¸c gièng CÈm ch−íng ®¬n thÝ nghiÖm trong vô HÌ n¨m 2004 - 2006 t¹i Sa Pa (%) ..................................................................71 B¶ng 3.5. §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c¸c gièng ®¬n thÝ nghiÖm trong vô HÌ n¨m 2004 - 2006 t¹i Sa Pa .......................................................................................73 B¶ng 3.6. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña c©y gièng CÈm ch−íng chïm thÝ nghiÖm vô HÌ n¨m 2004 - 2006 t¹i Sa Pa.....................................................................74 B¶ng 3.7. Mét sè chØ tiªu sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c¸c gièng CÈm ch−íng chïm vô HÌ n¨m 2004 - 2006 t¹i Sa Pa...........................................................76 B¶ng 3.8. Mét sè chØ tiªu chÊt l−îng hoa cña c¸c gièng CÈm ch−íng chïm trong vô HÌ n¨m 2004 - 2006 t¹i Sa Pa ...........................................................78 B¶ng 3.9. Tû lÖ bÖnh h¹i trªn c¸c gièng CÈm ch−íng chïm trong vô HÌ n¨m 2004 - 2006 t¹i Sa Pa (%) ................................................................................79 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........viii B¶ng 3.10. §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c¸c gièng chïm thÝ nghiÖm vô HÌ n¨m 2004 - 2006 t¹i Sa Pa .......................................................................................81 B¶ng 3.11. Mét sè chØ tiªu sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c¸c gièng CÈm ch−íng tuyÓn chän vô Thu §«ng n¨m 2005 - 2007 t¹i T©y Tùu - Hµ Néi ..................82 B¶ng 3.12. Mét sè chØ tiªu chÊt l−îng hoa cña c¸c gièng CÈm ch−íng ®−îc tuyÓn chän trong vô Thu §«ng n¨m 2005 - 2007 t¹i T©y Tùu - Hµ Néi...........83 B¶ng 3.13. Mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc hoa CÈm ch−íng trong vô HÌ n¨m 2007 - 2008 t¹i Sa Pa ................................................................................................85 B¶ng 3.14. Kh¶ n¨ng thô phÊn ë mét sè gièng vµ phÐp lai CÈm ch−íng trong vô HÌ n¨m 2007 - 2008 t¹i Sa Pa.....................................................................86 B¶ng 3.15. Kh¶ n¨ng n¶y mÇm cña h¹t gièng CÈm ch−íng thÝ nghiÖm trong vô HÌ n¨m 2008 t¹i Sa Pa ................................................................................87 B¶ng 3.16. ¶nh h−ëng cña liÒu chiÕu x¹ ®Õn sinh tr−ëng ph¸t triÓn ë gièng SP25 trong vô HÌ n¨m 2006 t¹i Sa Pa ............................................................89 B¶ng 3.17. Tû lÖ xuÊt hiÖn biÕn dÞ ë c¸c c«ng thøc chiÕu x¹ CÈm ch−íng SP25 trong vô HÌ n¨m 2006 t¹i Sa Pa ............................................................90 B¶ng 3.18. Mét sè chØ tiªu sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña gièng SP25 vµ dßng SP25-1 ë thÕ hÖ 5 (M1V5) trong vô HÌ n¨m 2008 t¹i Sa Pa...........................90 B¶ng 3.19. ¶nh h−ëng cña liÒu chiÕu x¹ ®Õn hÖ sè nh©n vµ chÊt l−îng chåi sau chiÕu x¹ qua 5 thÕ hÖ in vitro (M1V5) t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2009..............92 B¶ng 3.20. ¶nh h−ëng cña liÒu chiÕu x¹ ®Õn kh¶ n¨ng t¹o rÔ cña chåi in vitro t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2009 .....................................................94 B¶ng 3.21. ¶nh h−ëng cña liÒu chiÕu x¹ ®Õn tû lÖ sèng vµ sinh tr−ëng cña c©y ngoµi ®ång ruéng ë gièng CÈm Ch−íng SP25.................................................96 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........ix B¶ng 3.22. ¶nh h−ëng cña liÒu chiÕu x¹ ®Õn tû lÖ sèng vµ sinh tr−ëng cña c©y ngoµi ®ång ruéng ë gièng CÈm Ch−íng SP2 t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2009 .........................................................................................................97 B¶ng 3.23. ¶nh h−ëng cña liÒu chiÕu x¹ ®Õn tû lÖ sèng vµ sinh tr−ëng cña c©y ngoµi ®ång ruéng ë gièng CÈm Ch−íng SP11 t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2009 .........................................................................................................98 B¶ng 3.24. §Æc ®iÓm cña c©y sau chiÕu x¹ giai ®o¹n ngoµi ®ång ruéng sau 7 tuÇn t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2009 .............................................99 B¶ng 3.25. Thèng kª sè b¨ng DNA thu ®−îc cña c¸c mÉu gièng CÈm ch−íng nghiªn cøu víi 14 måi RAPD........................................................................103 B¶ng 3.26. HÖ sè t−¬ng ®ång di truyÒn gi÷a c¸c mÉu gièng CÈm ch−íng ...113 B¶ng 3.27. ¶nh h−ëng cña thêi gian khö trïng tíi tû lÖ mÉu sèng cña gièng CÈm ch−íng SP1 t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005 ......................118 B¶ng 3.28. ¶nh h−ëng cña nång ®é BAP vµ Kinetin bæ sung tíi sù t¸i sinh vµ nh©n nhanh chåi CÈm ch−íng SP1 t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005.............120 B¶ng 3.29. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ Kinetin ®Õn sù t¸i sinh vµ nh©n nhanh chåi SP1 (Sau 03 tuÇn) t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005 ..121 B¶ng 3.30. ¶nh h−ëng cña nång ®é α-NAA tíi tû lÖ chåi ra rÔ trong èng nghiÖm ë gièng CÈm ch−íng SP1 t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005 ..............122 B¶ng 3.31. ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ®Õn tû lÖ sèng c©y con ®−a ra v−ên −¬m t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005 ........................................................124 B¶ng 3.32. ¶nh h−ëng cña ph©n phøc h÷u c¬ Pomior ®Õn tû lÖ sèng vµ sinh tr−ëng cña c©y con in vitro giai ®o¹n v−ên −¬m t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005 ..........................................................................................124 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........x B¶ng 3.33. ¶nh h−ëng cña thêi gian khö trïng HgCl2 0,1% ®Õn tû lÖ mÉu sèng ë gièng CÈm ch−íng SP25 t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005 ...............................................................................................................126 B¶ng 3.34. ¶nh h−ëng cña nång ®é BAP vµ Kinetin tíi sù t¸i sinh vµ nh©n nhanh chåi ë CÈm ch−íng SP25 (sau 3 tuÇn) t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005...............128 B¶ng 3.35. ¶nh h−ëng cña tæ hîp BAP vµ Kinetin tíi sù t¸i sinh vµ nh©n nhanh chåi ë CÈm ch−íng SP25 (sau 3 tuÇn) t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005...............129 B¶ng 3.36. ¶nh h−ëng cña nång ®é NAA vµ IBA ®Õn tû lÖ ra rÔ cña gièng CÈm ch−íng SP25 t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005 .....................130 B¶ng 3.37. ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ®Õn kh¶ n¨ng sèng vµ sù sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y CÈm ch−íng SP25 t¹i ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp n¨m 2005 ..............131 B¶ng 3.38. ¶nh h−ëng cña thêi vô gi©m ®Õn mét sè chØ tiªu trong gi©m cµnh CÈm ch−íng n¨m 2005- 2006 t¹i Sa Pa .........................................................133 B¶ng 3.39. ¶nh h−ëng cña gi¸ thÓ ®Õn mét sè chØ tiªu trong gi©m cµnh......134 CÈm ch−íng n¨m 2005- 2006 t¹i Sa Pa .........................................................134 B¶ng 3.40. ¶nh h−ëng cña nång ®é α-NAA ®Õn thêi gian, tû lÖ ra rÔ cµnh gi©m CÈm ch−íng n¨m 2005-2006 t¹i Sa Pa.................................................136 B¶ng 3.41. ¶nh h−ëng cña thêi vô trång ®Õn sinh tr−ëng, n¨ng suÊt, chÊt l−îng hoa CÈm ch−íng n¨m 2005 t¹i Sa Pa ..................................................137 B¶ng 3.42. ¶nh h−ëng cña thêi gian bÊm ngän sau trång ®Õn kh¶ n¨ng sinh tr−ëng vµ chÊt l−îng hoa CÈm ch−íng trong vô HÌ n¨m 2006 t¹i Sa Pa ............139 B¶ng 3.43. ¶nh h−ëng cña mËt ®é trång ®Õn sinh tr−ëng, n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng hoa CÈm ch−íng trong vô HÌ n¨m 2007 t¹i Sa Pa ..............................140 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........xi B¶ng 3.44. ¶nh h−ëng cña ph©n phøc h÷u c¬ Pomior vµ thêi gian bãn ®Õn sinh tr−ëng, n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng hoa CÈm ch−íng trong vô HÌ n¨m 2005 t¹i Sa Pa ...................................................................................................................142 B¶ng 3.45. ¶nh h−ëng cña ph©n phøc h÷u c¬ Pomior vµ mét sè lo¹i ph©n bãn l¸ kh¸c ®Õn sinh tr−ëng, n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng hoa CÈm ch−íng trong vô HÌ n¨m 2006 t¹i Sa Pa...................................................................................143 B¶ng 3.46. ¶nh h−ëng kÕt hîp cña ph©n phøc h÷u c¬ Pomior vµ Ca(NO3)2 ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l−îng hoa CÈm ch−íng trong vô HÌ n¨m 2007 t¹i Sa Pa ..........145 B¶ng 3.47. ¶nh h−ëng cña c−êng ®é chiÕu s¸ng bæ sung ®Õn sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y CÈm ch−íng trong vô HÌ n¨m 2006 t¹i Sa Pa..................147 B¶ng 3.48. ¶nh h−ëng cña thêi l−îng chiÕu s¸ng bæ sung ®Õn sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y CÈm ch−íng trong vô HÌ n¨m 2007 t¹i Sa Pa.................149 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........xii Danh môc c¸c h×nh Tªn h×nh Trang H×nh 1.1. §Æc ®iÓm h×nh th¸i häc sinh s¶n CÈm ch−íng (Dianthus) ................9 H×nh 3.1. KÕt qu¶ ®iÖn di kiÓm tra AND tæng sè..........................................102 H×nh 3.2. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPAC -13; (M: marker 1kb)......................................106 H×nh 3.3. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPY-09; (M: marker 1kb) ..........................................106 H×nh 3.4. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPAC-07; (M: marker 1kb)........................................107 H×nh 3.5. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPAC-20; (M: marker 1kb)......................................107 H×nh 3.6. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi BIO-24; (M: marker 1kb) ...........................................108 H×nh 3.7. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPM-12; (M: marker 1kb) .........................................108 H×nh 3.8. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPAF-20; (M: marker 1kb)........................................109 H×nh 3.9. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPM-18; (M: marker 1kb) .........................................109 H×nh 3.10. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPO-14; (M: marker 1kb) ..........................................110 H×nh 3.11. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPC-4; (M: marker 1kb) ............................................110 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........xiii H×nh 3.12. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPA-18; (M: marker 1kb) ..........................................111 H×nh 3.13. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPD-13; (M: marker 1kb) ..........................................111 H×nh 3.14. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi OPN-2; (M: marker 1kb) ............................................112 H×nh 3.15. KÕt qu¶ ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR cña 15 mÉu gièng CÈm ch−íng víi ®o¹n måi S-239; (M: marker 1kb) ..............................................112 H×nh 3.16. BiÓu ®å mèi quan hÖ di truyÒn gi÷a c¸c mÉu gièng CÈm ch−íng……………………………………………………………………..114 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........1 më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña kinh tÕ, x3 héi, nhu cÇu vÒ hoa trªn thÕ giíi nãi chung vµ ë ViÖt Nam nãi riªng t¨ng nhanh h¬n bao giê hÕt. Hoa ®3 trë thµnh s¶n phÈm n«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, thóc ®Èy ngµnh s¶n xuÊt vµ kinh doanh hoa ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Gi¸ trÞ s¶n l−îng hoa thÕ giíi hµng n¨m lªn tíi hµng chôc tû USD. ë c¸c n−íc Hµ Lan, israel, Mü, Ph¸p, §øc vµ mét sè n−íc kh¸c ë Ch©u ¸, ngµnh s¶n xuÊt hoa ®3 mang l¹i nguån lîi ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh c¸c quèc gia s¶n xuÊt hoa truyÒn thèng nh− Hµ Lan, Ph¸p,.... ngµnh s¶n xuÊt hoa ®ang ®−îc ph¸t triÓn nhanh chãng t¹i c¸c n−íc cã nhiÒu tiÒm n¨ng ë Ch©u ¸, Ch©u Phi vµ Ch©u Mü La Tinh. Víi lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nh©n c«ng,… c¸c n−íc thuéc c¸c khu vùc nµy nh− Th¸i Lan, Srilanka, Colombia,... ®ang cã nh÷ng b−íc tiÕn m¹nh mÏ vµ ngµy cµng tham gia s©u réng h¬n vµo thÞ tr−êng hoa thÕ giíi. Cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ, nhu cÇu sö dông hoa cña ng−êi ViÖt Nam còng t¨ng nhanh. Hoa kh«ng chØ ®−îc dïng trong nh÷ng dÞp lÔ, TÕt mµ nhu cÇu vÒ hoa trong cuéc sèng th−êng ngµy còng rÊt lín. Bªn c¹nh viÖc t¨ng nhanh nhu cÇu vÒ sè l−îng, th× chÊt l−îng hoa còng ®ßi hái ngµy cµng cao. Nh×n chung, s¶n xuÊt hoa ë trong n−íc hiÖn nay ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng nªn thÞ tr−êng néi ®Þa vÉn ph¶i nhËp c¸c lo¹i hoa chÊt l−îng cao tõ Hµ Lan, Ph¸p, Trung Quèc, ®Æc biÖt lµ cho nh÷ng thµnh phè lín víi l−îng tiªu thô m¹nh. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, diÖn tÝch hoa ë ViÖt Nam ®3 t¨ng lªn nhanh chãng. C¸c lo¹i hoa ®−îc trång phæ biÕn lµ Hång, Cóc, CÈm ch−íng, Lay¬n,.. nh−ng nh×n chung gièng hoa ch−a ®a d¹ng, kü thuËt và c«ng nghÖ trång cßn l¹c hËu nªn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng hoa kh«ng cao. Do vËy ë ViÖt Nam, viÖc ®Èy m¹nh nghiªn cøu, s¶n xuÊt hoa cã chÊt l−îng ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........2 §Ó ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ngµnh hoa, c©y c¶nh, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®3 ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 52/2007/Q§-BNN ngµy 5 th¸ng 6 n¨m 2007 vÒ viÖc phª duyÖt quy ho¹ch ph¸t triÓn rau qu¶ vµ hoa c©y c¶nh ®Õn n¨m 2010, tÇm nh×n 2020, trong ®ã nªu râ ph−¬ng h−íng tiÕp tôc ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn rau, qu¶ vµ hoa c©y c¶nh trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ vÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, sinh th¸i ®a d¹ng (nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi, «n ®íi) cña c¸c vïng, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña ng−êi tiªu dïng trong n−íc vµ phôc vô xuÊt khÈu. Giai ®o¹n 2010-2020, ngoµi ®¸p øng nhu cÇu néi ®Þa, kim ng¹ch xuÊt khÈu rau hoa qu¶ ViÖt Nam phÊn ®Êu ®¹t 1,2 tû USD/n¨m, trong ®ã, ®Õn n¨m 2010, diÖn tÝch hoa c©y c¶nh ®¹t 15.000 ha, s¶n l−îng 6,3 tû cµnh, kim ng¹ch xuÊt khÈu phÊn ®Êu ®¹t 60 triÖu USD (1,5 tû cµnh). VÒ qui ho¹ch, chñ yÕu bè trÝ diÖn tÝch trång ë §ång b»ng s«ng Hång, thµnh phè Hå ChÝ Minh, mét sè tØnh §ång b»ng s«ng Cöu Long vµ c¸c vïng tiÓu khÝ hËu thÝch hîp cho s¶n xuÊt hoa «n ®íi nh− Sa Pa - Lµo Cai, S¬n La, §µ L¹t [3]. §Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu trªn, viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm hoa c¾t cµnh vµ tËn dông lîi thÕ cña c¸c vïng cã ý nghÜa quan träng. Trong c¸c lo¹i hoa c¾t, CÈm ch−íng lµ lo¹i hoa ®−îc ng−êi tiªu dïng −a chuéng bëi sù ®a d¹ng vÒ mµu s¾c, hoa bÒn, t−¬i l©u, dÔ b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn ®i xa. V× vËy, viÖc nghiªn cøu, ph¸t triÓn s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng lµ cÇn thiÕt nh»m ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vµ thÞ tr−êng hoa trong n−íc còng nh− xuÊt khÈu. VÊn ®Ò lín nhÊt trong s¶n xuÊt hoa ë n−íc ta hiÖn nay nãi chung vµ CÈm ch−íng nãi riªng lµ chÊt l−îng hoa thÊp, ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c«ng t¸c gièng cßn yÕu kÐm vµ s¶n xuÊt chñ yÕu theo kinh nghiÖm. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do viÖc chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt ®−îc ®Èy m¹nh nªn tr×nh ®é canh t¸c cña ng−êi trång hoa ®3 ®−îc n©ng cao, nhÊt lµ ë c¸c vïng chuyªn canh hoa ë Hµ néi nh− T©y Tùu, Mª Linh, Phó Th−îng. Do vËy mµ gièng hoa ®ang ®−îc quan t©m ®Æc biÖt. Ng−êi s¶n xuÊt kh«ng chØ cÇn gièng cã kh¶ n¨ng sinh Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........3 tr−ëng ph¸t triÓn tèt, mµ cßn ph¶i ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña ng−êi tiªu dïng. Trong khi ®ã, c¸c gièng CÈm ch−íng ®−îc trång ë miÒn B¾c hiÖn nay ®Òu lµ c¸c gièng nhËp néi, c©y gièng chñ yÕu ®−îc nh©n gièng v« tÝnh qua nhiÒu thÕ hÖ trong mét thêi gian dµi, kü thuËt vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cßn l¹c hËu. V× vËy, viÖc s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng phôc vô xuÊt khÈu bÞ h¹n chÕ do chÊt l−îng hoa thÊp vµ vÊn ®Ò b¶n quyÒn gièng. §Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu, ph¸t triÓn s¶n xuÊt CÈm ch−íng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, cÇn cã gi¶i ph¸p tæng thÓ tõ kh©u chän t¹o gièng, kü thuËt nh©n gièng vµ th©m canh. ViÖc nhËp néi c¸c gièng hoa cã chÊt l−îng cao nh»m ®¸nh gi¸, tuyÓn chän gièng phï hîp víi ®iÒu kiÖn n−íc ta vµ nghiªn cøu, øng dông c¸c kü thuËt nh©n gièng, th©m canh cao ®Ó ®Èy nhanh viÖc phæ biÕn c¸c gièng míi vµ kü thuËt tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt lµ biÖn ph¸p rÊt cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã, viÖc øng dông c«ng nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i nh− sö dông chØ thÞ ph©n tö, sö dông ph−¬ng ph¸p lai vµ ®ét biÕn thùc nghiÖm t¹o vËt liÖu khëi ®Çu phôc vô nghiªn cøu vµ chän t¹o gièng t¹i chç lµ h−íng ®i l©u dµi, ®Ó tõ ®ã chän, t¹o vµ ph¸t triÓn c¸c gièng CÈm ch−íng míi cña ViÖt Nam. ë ®ång b»ng B¾c bé, ®iÒu kiÖn khÝ hËu chØ cho phÐp trång hoa CÈm ch−íng mét vô/n¨m, viÖc gi÷ gièng qua mïa hÌ trong ®iÒu kiÖn nãng Èm ®Ó nh©n gièng cho vô sau lµ rÊt khã kh¨n. V× vËy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, gièng hoa CÈm ch−íng cung cÊp cho s¶n xuÊt ë c¸c tØnh phÝa B¾c phô thuéc vµo nguån gièng nhËp néi nªn ng−êi s¶n xuÊt ph¶i mua gièng víi gi¸ thµnh cao vµ lu«n bÞ ®éng vÒ nguån cung cÊp gièng. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã, viÖc tuyÓn chän gièng vµ n©ng cao chÊt l−îng gièng, chñ ®éng cung cÊp gièng cho s¶n xuÊt ®ang lµ vÊn ®Ò bøc thiÕt ®Ó ph¸t triÓn c©y CÈm ch−íng ë miÒn B¾c n−íc ta. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, viÖc nh©n gièng trªn vïng nói cao cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu thuËn lîi nh− B¾c Hµ, Sa Pa,... trong vô HÌ nh»m chñ ®éng cung Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........4 cÊp gièng cho vïng ®ång b»ng lµ gi¶i ph¸p kh¶ thi, ®¸p øng yªu cÇu cña thùc tiÔn s¶n xuÊt. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng hiÖn nay, nh»m nghiªn cøu chän t¹o vµ gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi: “Nghiªn cøu chän t¹o vµ mét sè biÖn ph¸p kü thuËt nh©n, s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng (Dianthus caryophyllus L.)”. 2. Môc tiªu cña ®Ò tµi - TuyÓn chän mét sè gièng hoa CÈm ch−íng míi thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña c¸c tØnh phÝa B¾c ViÖt Nam. - Nghiªn cøu sö dông ph−¬ng ph¸p lai h÷u tÝnh vµ g©y ®ét biÕn thùc nghiÖm ®Ó t¹o nguån vËt liÖu khëi ®Çu cho c«ng t¸c chän t¹o gièng hoa CÈm ch−íng ë ViÖt Nam. - Sö dông chØ thÞ ph©n tö RAPD ®Ó ®¸nh gi¸ sù sai kh¸c vÒ di truyÒn cña mét sè dßng, gièng ®−îc chän phôc vô c«ng t¸c chän gièng CÈm ch−íng. - Nghiªn cøu, hoµn thiÖn qui tr×nh kü thuËt nh©n gièng, th©m canh ¸p dông cho c¸c gièng hoa CÈm ch−íng ®3 ®−îc tuyÓn chän. 3. Yªu cÇu cña ®Ò tµi - §¸nh gi¸ tËp ®oµn gièng CÈm ch−íng ®3 thu thËp, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt h−íng sö dông c¸c gièng trong tËp ®oµn. TuyÓn chän ra c¸c gièng cã triÓn väng ®Ó giíi thiÖu cho s¶n xuÊt. - B−íc ®Çu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¹o vËt liÖu khëi ®Çu cho c«ng t¸c chän t¹o gièng hoa CÈm ch−íng. - KiÓm ®Þnh sù kh¸c biÖt vÒ di truyÒn cña mét sè dßng, gièng b»ng chØ thÞ ph©n tö RAPD phôc vô chän gièng. - Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh©n, s¶n xuÊt cho c¸c gièng ®−îc tuyÓn chän. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........5 4. Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu. -Thêi gian nghiªn cøu: Tõ n¨m 2004 - 2009 - §Þa ®iÓm nghiªn cøu: + Tr¹i ThÝ nghiÖm Hoa Sa Pa - Lµo Cai + Phßng nu«i cÊy m« hoa c©y c¶nh - Bé m«n §ét biÕn vµ −u thÕ lai ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp + Bé m«n Kü thuËt Di truyÒn - ViÖn Di truyÒn N«ng nghiÖp + Hîp t¸c x3 N«ng nghiÖp T©y Tùu 2 - Tõ Liªm - Hµ Néi. 5. ý nghÜa cña ®Ò tµi 5.1. ý nghÜa khoa häc: §Ò tµi lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cã hÖ thèng bao gåm c¸c néi dung tuyÓn chän vµ t¹o gièng míi b»ng ph−¬ng ph¸p lai h÷u tÝnh vµ ®ét biÕn thùc nghiÖm, øng dông chØ thÞ ph©n tö trong chän t¹o gièng, hoµn thiÖnquy tr×nh nh©n gièng v« tÝnh in vivo, in vitro vµ mét sè biÖn ph¸p kÜ thuËt s¶n xuÊt hoa CÈm ch−íng. - §Ò tµi ®3 ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng, ph¸t triÓn còng nh− n¨ng suÊt, chÊt l−îng hoa vµ kh¶ n¨ng chèng chÞu s©u bÖnh cña c¸c gièng CÈm ch−íng nhËp néi, lµm c¬ së ®Ó tuyÓn chän gièng míi vµ lµm phong phó thªm vËt liÖu cho chän t¹o gièng. - §Ò tµi ®3 ®ãng gãp c¬ së lý luËn trong viÖc nghiªn cøu t¹o vËt liÖu khëi ®Çu phôc vô c«ng t¸c chän t¹o gièng CÈm ch−íng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam b»ng lai h÷u tÝnh vµ ®ét biÕn thùc nghiÖm. - §Ò tµi ®3 tiÕp cËn vµ b−íc ®Çu thµnh c«ng trong viÖc øng dông chØ thÞ ph©n tö phôc vô chän t¹o gièng CÈm ch−íng t¹i ViÖt Nam. X¸c ®Þnh ®−îc 2 lo¹i måi dïng ®Ó nhËn d¹ng dßng SP25-1 ®ét biÕn, 2 lo¹i måi nhËn d¹ng c¸c gièng ®¬n vµ 2 lo¹i måi nhËn d¹ng c¸c gièng chïm. Sö dông chØ thÞ ph©n tö RAPD x¸c ®Þnh ®−îc hÖ sè t−¬ng ®ång di truyÒn cña c¸c dßng, gièng ®−îc chän phôc vô lai t¹o gièng. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........6 - §Ò tµi ®3 nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh©n gièng vµ s¶n xuÊt chÊt l−îng cao cho c¸c gièng ®−îc tuyÓn chän. - C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi còng lµ c¸c dÉn liÖu khoa häc phôc vô cho c«ng t¸c chän t¹o gièng CÈm ch−íng, ®µo t¹o vµ h−íng dÉn cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt. 5.2. ý nghÜa thùc tiÔn: - §Ò tµi ®3 tuyÓn chän ®−îc 8 gièng CÈm ch−íng cho n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng hoa ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña s¶n xuÊt. Hai gièng SP11 vµ SP13 ®3 ®−îc phÐp nh©n gièng vµ s¶n xuÊt thö trªn diÖn réng. Gièng SP25 ®ang ®−îc kh¶o nghiÖm t¹i mét sè tØnh phÝa B¾c. - §Ò xuÊt vµ øng dông thµnh c«ng viÖc nh©n gièng CÈm ch−íng t¹i vïng Sa Pa cung cÊp cho c¸c tØnh vïng ®ång b»ng. - §3 t¹o ®−îc c¸c vËt liÖu khëi ®Çu phôc vô cho c«ng t¸c nghiªn cøu chän t¹o gièng CÈm ch−íng míi trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. - §3 gãp phÇn hoµn thiÖn qui tr×nh nh©n gièng vµ qui tr×nh s¶n xuÊt cho c¸c gièng ®−îc tuyÓn chän, nh»m ®−a nhanh c¸c gièng míi ra s¶n xuÊt. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận án tiến sĩ nông nghiệp ...........7 Ch−¬ng 1. Tæng quan tµi liÖu vµ c¬ së khoa häc cña ®Ò tµi 1.1. Giíi thiÖu tãm t¾t vÒ ®èi t−îng nghiªn cøu 1.1.1. Nguån gèc, vÞ trÝ ph©n lo¹i cña c©y hoa CÈm ch−íng CÈm ch−íng lµ tªn gäi chung cho phÇn lín c¸c loµi trong chi Dianthus, thuéc hä Caryophyllaceae, cã nguån gèc tõ Ch©u ¢u, chñ yÕu tõ vïng §Þa Trung H¶i, xuÊt hiÖn trong nh÷ng ghi chÐp cña t¸c gi¶ ng−êi La M3 Pliny vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 50 tr−íc c«ng nguyªn. Hoa CÈm ch−íng (Dianthus caryophyllus L.) thuéc: - Líp 2 l¸ mÇm: Magnoliopsida - Ph©n líp CÈm ch−íng: Caryophyllidae - Bé CÈm ch−íng: Caryophyllales - Hä CÈm ch−íng: Caryophyllaceae - Chi: Dianthus - Loµi: Caryophyllus. Hä CÈm ch−íng cã 80 chi vµ 2100 loµi, ph©n bè chñ yÕu ë B¾c b¸n cÇu, tËp trung nhiÒu ë vïng §Þa Trung H¶i, mét sè Ýt ë Nam b¸n cÇu vµ miÒn nói nhiÖt ®íi. ë ViÖt Nam gÆp trªn 10 chi víi 25 loµi (Hoµng ThÞ S¶n, 2003) [17]. C¸c gièng phæ biÕn trong s¶n xuÊt hiÖn nay chñ yÕu thuéc 3 loµi: D. caryophyllus, D. barbatus (Sweet William) vµ D. chinensis. CÈm Ch−íng D. barbatus (Sweet William) CÈm ch−íng D. caryophyllus CÈm ch−íng D. chinensis
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan