Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Nghiên cứu chọn tạo giống dâu lai f1 tam bội thể trồng hạt thích hợp cho vùng đồ...

Tài liệu Nghiên cứu chọn tạo giống dâu lai f1 tam bội thể trồng hạt thích hợp cho vùng đồng bằng sông hồng

.PDF
251
105
74

Mô tả:

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O B NÔNG NGHI P VÀ PTNT VI N KHOA H C NÔNG NGHI P VI T NAM ------- ------- NGUY N TH LEN NGHIÊN C U CH N T O GI NG DÂU LAI F1 TAM B I TH TR NG H T THÍCH H P CHO VÙNG ð NG B NG SÔNG H NG LU N ÁN TI N SĨ NÔNG NGHI P HÀ N I – 2017 B GIÁO D C VÀ ðÀO T O B NÔNG NGHI P VÀ PTNT VI N KHOA H C NÔNG NGHI P VI T NAM ------- ------- NGUY N TH LEN NGHIÊN C U CH N T O GI NG DÂU LAI F1 TAM B I TH TR NG H T THÍCH H P CHO VÙNG ð NG B NG SÔNG H NG Chuyên ngành: Di truy n và Ch n gi ng cây tr ng Mã s : 62 62 01 11 LU N ÁN TI N SĨ NÔNG NGHI P Ngư i hư ng d n khoa h c: 1. PGS. TS. HÀ VĂN PHÚC 2. TS. NGUY N TH ð M HÀ N I – 2017 i L I C M ƠN Trong quá trình th c hi n Lu n án tôi luôn nh n ñư c s ng h và giúp ñ c a các cơ quan, các Th y Cô, b n bè ñ ng nghi p và gia ñình. Trư c tiên, tôi xin bày t lòng bi t ơn chân thành t i Ban Giám ñ c Vi n Khoa h c Nông nghi p Vi t Nam, Lãnh ñ o và t p th cán b Ban ðào t o Sau ñ i h c Vi n Khoa h c Nông nghi p Vi t Nam ñã t o ñi u ki n thu n l i và t n tình giúp ñ tôi trong su t quá trình h c t p cũng như hoàn thành Lu n án. ð c bi t tôi xin t lòng bi t ơn sâu s c t i hai th y hư ng d n khoa h c là PGS.TS. Hà Văn Phúc và TS. Nguy n Th ð m ñã t n tình ch b o, hư ng d n v chuyên môn, truy n ñ t nh ng ki n th c, nh ng kinh nghi m quý báu giúp tôi th c hi n và hoàn thành Lu n án. Tôi xin trân tr ng c m ơn ñ n Ban giám ñ c Trung tâm Nghiên c u Dâu t m tơ Trung ương ñã luôn t o m i ñi u ki n t t nh t v cơ s v t ch t k thu t, phương ti n nghiên c u ñ tôi th c hi n t t ñ tài nghiên c u c a mình. Tôi xin c m ơn Ban ch nhi m hai ð tài c p B : “Nghiên c công ngh nhân gi ng dâu, t m”, giai ño n 2006-2010 và “Nghiên qu n lý cây tr ng t ng h p cây dâu cho vùng ñ ng b ng sông H 2012-2016; C m ơn KS. Vũ Văn Ban, ThS. Lê Th Hư ng, ThS. T u ch n t o và c u bi n pháp ng” giai ño n ng Th Sen và t p th cán b công nhân viên Tr m Nghiên c u Dâu t m tơ Vi t Hùng, Vũ Thư, Thái Bình ñã luôn nhi t tình ng h tôi trong su t quá trình th c hi n Lu n án. Tôi xin trân thành c m ơn các Quý th y (cô) ñã ñ c, nh n xét và ñưa ra nh ng ý ki n ñóng góp quý báu cho Lu n án. Nhân d p này, tôi xin g i l i c m ơn ñ n gia ñình, nh ng ngư i thân và b n bè ñã luôn ñ ng viên giúp ñ v tinh th n ñ tôi hoàn thành Lu n án. Hà N i, ngày 16 tháng 02 năm 2017 Nghiên c u sinh Nguy n Th Len ii L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan k t qu nghiên c u ñư c trình bày trong Lu n án này là công trình nghiên c u c a tôi và nhóm tác gi . Toàn b s li u và k t qu nghiên c u trong Lu n án này là trung th c và chưa t ng ñư c s d ng ñ công b trong các công trình nghiên c u ñ nh n h c v . Các thông tin trích d n trong Lu n án này ñ u ñư c ch rõ ngu n g c. Hà N i, ngày 16 tháng 02 năm 2017 Tác gi lu n án Nguy n Th Len iii M CL C TRANG PH BÌA L I C M ƠN i L I CAM ðOAN ii M CL C iii DANH M C CÁC KÝ HI U VÀ CH VI T T T vi DANH M C B NG vii DANH M C HÌNH x M 1 ð U 1. Tính c p thi t c a ñ tài 1 2. M c tiêu nghiên c u 3 3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n 3 3.1. Ý nghĩa khoa h c 3 3.2. Ý nghĩa th c ti n 4 4. Nh ng ñóng góp m i c a lu n án 4 5. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u 4 5.1. ð i tư ng nghiên c u 4 5.2. Ph m vi nghiên c u 4 Chương 1. T NG QUAN TÀI LI U VÀ CƠ S KHOA H C C A ð TÀI 6 1.1. Cơ s khoa h c c a ñ tài 6 1.1.1. Cơ s khoa h c c a lai h u tính trong ch n t o gi ng dâu 6 1.1.2. ð c tính di truy n m t s tính tr ng 8 cây dâu 1.1.3. ðánh giá ña d ng di truy n b ng ch th phân t RAPD 9 1.1.4. ð c ñi m c a gi ng dâu ña b i th và ý nghĩa c a nó trong ch n t o gi ng 11 1.2. Cơ s th c ti n c a ñ tài 13 1.2.1. ð c ñi m sinh thái vùng ñ ng b ng sông H ng 13 1.2.2. Th c tr ng tr ng dâu, nuôi t m vùng ñ ng b ng sông H ng 14 1.2.3. Thu n l i và khó khăn ñ i v i ngh dâu t m vùng ðBSH 15 1.3. ð c ñi m sinh thái c a cây dâu 17 1.3.1. Yêu c u v ánh sáng 17 iv 1.3.2. Yêu c u v nhi t ñ 18 1.3.3. Yêu c u v nư c 18 1.3.4. Yêu c u v ñ t ñai 20 1.3.5. Yêu c u dinh dư ng 20 1.4. Tình hình nghiên c u cây dâu trên th gi i và Vi t Nam 22 1.4.1. M t s k t qu nghiên c u cây dâu trên th gi i 22 1.4.2. M t s k t qu nghiên c u cây dâu 32 Vi t Nam 1.5. Nh ng nh n xét rút ra t t ng quan 44 Chương 2.V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 46 2.1. V t li u nghiên c u 46 2.2. N i dung nghiên c u 47 2.2.1. Nghiên c u l a ch n v t li u kh i ñ u 47 2.2.2. Lai t o và ch n l c gi ng dâu lai F1 tr ng h t 47 2.2.3. Kh o nghi m các gi ng dâu lai tam b i th v i m t s ñi u ki n 47 ngo i c nh b t thu n 2.2.4. Nghiên c u tính thích ng c a gi ng dâu lai VH17 vùng ðNSH 2.2.5. Nghiên c u nh hư ng c a m t s bi n pháp k thu t ñ n năng su t 47 47 ch t lư ng lá gi ng dâu lai VH17 2.3. Phương pháp nghiên c u 47 2.3.1. Phương pháp nghiên c u trên ñ ng ru ng 47 2.3.2. Phương pháp nghiên c u trong phòng 51 2.3.3. Các ch tiêu theo dõi và phương pháp ñánh giá 54 2.3.4. ð a ñi m và th i gian nghiên c u 62 Chương 3. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N 63 3.1. K t qu nghiên c u l a ch n v t li u kh i ñ u 63 3.1.1. Nghiên c u l a ch n VLKð b ng phương pháp ñánh giá ki u hình 63 3.1.2. ðánh giá s sai khác di truy n c a ngu n VLKð b ng ch th phân t 66 RAPD 3.2. K t qu lai t o và ch n l c gi ng dâu lai F1 tr ng h t 71 3.2.1. K t qu lai h u tính ñ t o ra các t h p dâu lai F1 71 3.2.2. K t qu tuy n ch n t h p dâu lai F1 tr ng h t 72 v 3.2.3. Tiêu chu n h t gi ng và xây d ng vư n b m s n xu t h t dâu lai 109 3.3. K t qu kh o nghi m các gi ng dâu lai tam b i th v i m t s 111 ñi u ki n ngo i c nh b t thu n 3.3.1. K t qu kh o nghi m các gi ng dâu lai tam b i v i ñi u ki n h n 111 3.3.2. K t qu kh o nghi m các gi ng dâu lai tam b i v i ñi u ki n úng 120 3.4. K t qu nghiên c u tính thích ng c a gi ng dâu lai VH17 vùng 126 3.5. K t qu nghiên c u nh hư ng c a m t s bi n pháp k thu t 138 ñ ng b ng sông H ng ñ n năng su t, ch t lư ng lá c a gi ng dâu lai VH17 3.5.1. K t qu nghiên c u xác ñ nh hi u qu bón phân vô cơ NPK k t h p v i tư i nư c 138 v Xuân cho gi ng dâu lai VH17 3.5.2. K t qu nghiên c u bi n pháp h n ch b nh b c thau, g s t b ng 147 phương pháp thu ho ch lá K T LU N VÀ ð NGH 151 1. K t lu n 151 2. ð ngh 152 CÁC CÔNG TRÌNH ðà CÔNG B LIÊN QUAN ð N LU N ÁN 153 TÀI LI U THAM KH O 154 PH L C 164 vi DANH M C CÁC KÝ HI U VÀ CH TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Ch vi t t t RAPB BB CD CR CSB CT CNH-HðH CTTD ðVT ðSK ðB86 ðBSH FAO HB KTTV KL KHCN KLLBQ NS PTNT Ptk Pvk PT RH TBKT THL TL TN TQ TT NCDTT TW VH VLKð ♀ ♂ VI T T T Ch vi t ñ y ñ Random Amplifed Polymorphic DNA B cb Chi u dài Chi u r ng Ch s b nh Công th c Công nghi p hoá - Hi n ñ i hoá Ch tiêu theo dõi ðơn v tính ð sơn khoang ð t bi n năm 1986 ð ng b ng sông H ng Food Agricultural Oganization Hà B c Khí tư ng thu văn Kh i lư ng Khoa h c Công ngh Kh i lư ng lá bình quân Năng su t Phát tri n nông thôn Kh i lư ng toàn kén Kh i lư ng v kén Phát tri n ð m tương ñ i c a không khí (%) Ti n b k thu t T h p lai T l Thí nghi m Trung Qu c Trung tâm Nghiên c u Dâu t m tơ Trung ương Vi t Hùng V t li u kh i ñ u Gi ng m Gi ng b vii DANH M C B NG B ng N i dung Trang 14 1.1 Cơ c u gi ng dâu t i t nh Thái Bình, Nam ð nh, Hà Nam năm 2012 46 2.1 Ngu n g c và m t s ñ c ñi m chính c a 13 gi ng dâu tham gia thí nghi m l a ch n v t li u kh i ñ u 48 2.2 Thành ph n hóa h c c a ñ t thí nghi m năm 2008 49 2.3 Danh sách 16 m i ñã s d ng 62 2.4 N i dung, ñ a ñi m và th i gian nghiên c u 63 3.1 Kích thư c lá c a các gi ng dâu tham gia thí nghi m l a ch n v t li u kh i ñ u, năm 2005 t i Thái Bình 3.2 Năng su t lá c a các gi ng dâu tham gia thí nghi m l a ch n v t 64 li u kh i ñ u năm 2005 t i Thái Bình (t n/ha) 3.3 M c ñ nhi m b nh n m c a các gi ng dâu tham gia thí nghi m l a 65 ch n v t li u kh i ñ u v Xuân năm 2005 t i Thái Bình 3.4 Hàm lư ng và ñ tinh s ch AND c a các gi ng dâu nghiên c u 67 3.5 Tính ñã hình v phân ño n ADN ñư c nhân b n c a 16 m i ng u nhiên 68 3.6 Thông tin tính ña hình (PIC) c a các gi ng dâu nghiên c u 69 3.7 H s tương ñ ng di truy n c a 13 gi ng dâu tham gia thí nghi m 69 3.8 M t s ñ c ñi m hình thái c a các t h p dâu lai F1 năm 2009 t i Thái Bình 73 3.9 Th i gian n y m m c a THL v xuân năm 2009 t i Thái Bình 75 3.10 T l n y m m v Xuân và v Thu, năm 2009 t i Thái Bình 76 3.11 T c ñ ra lá và th i gian thành th c lá v Xuân năm 2009 78 t i Thái Bình 3.12 T c ñ ra lá và th i gian thành th c lá v Hè năm 2009 80 t i Thái Bình 3.13 T c ñ ra lá và th i gian thành th c lá v Thu, năm 2009 t i Thái Bình 82 3.14 Kích thư c lá dâu c a các t h p dâu lai các mùa v năm 2009 84 t i Thái Bình 3.15 S lá/500 g, kh i lư ng lá/100 cm2 c a các t h p dâu lai năm 2009 86 t i Thái Bình 3.16 S lá/mét cành c a các t h p dâu lai năm 2009 t i Thái Bình 88 3.17 Kh i lư ng lá/mét cành c a các t h p dâu lai năm 2009 t i Thái Bình 88 3.18 M t s ch tiêu v thân cành c a các t h p dâu lai năm 2009 t i 90 Thái Bình 3.19 Gi i tính hoa c a các t h p dâu lai, năm 2009 t i Thái Bình 91 3.20 Năng su t lá c a các t h p dâu lai, năm 2009 t i Thái Bình 93 3.21 Giá tr trung bình và m c ñ tr i (hp) c a m t s tính tr ng cây 96 dâu lai F1, năm 2009 t i Thái Bình 3.22 M t s thành ph n hóa h c trong lá dâu 98 3.23 Hàm lư ng axit amin trong lá dâu (g/100 g/protein) 99 viii 3.24 3.25 3.26 3.27 3.28 3.29 3.30 3.31 3.32 3.33 3.34 3.35 3.36 3.37 3.38 3.39 3.40 3.41 3.42 3.43 3.44 3.45 3.46 3.47 3.48 3.49 3.50 3.51 nh hư ng c a ch t lư ng lá dâu ñ n th i gian phát d c c a t m và tiêu hao lá dâu/kg kén, năm 2009 t i Thái Bình nh hư ng ch t lư ng lá dâu ñ n t l b nh h i t m, năm 2009 t i Thái Bình nh hư ng c a ch t lư ng lá dâu ñ n t l t m k t kén năm 2009 nh hư ng c a ch t lư ng lá dâu ñ n năng su t kén t m năm 2009 nh hư ng c a ch t lư ng lá dâu ñ n kh i lư ng toàn kén năm 2009 nh hư ng c a ch t lư ng lá dâu t l v kén năm 2009 nh hư ng c a ch t lư ng lá dâu ñ n ch t lư ng s i tơ năm 2009 M c ñ nhi m b nh n m b c thau c a các t h p lai năm 2009 M c ñ nhi m b nh n m g s t c a các t h p lai năm 2009 Tiêu chu n ch t lư ng h t dâu lai K t qu xác ñ nh ñ m ñ t trong ru ng dâu thí nghi m v Xuân năm 2014 t i Thái Bình (%) nh hư ng c a h n ñ n th i gian n y m m v Xuân 2014 nh hư ng c a h n ñ n ñ c tính n y m m c a cây dâu v Xuân 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a h n ñ n t c ñ phát tri n m m dâu năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a h n ñ n t c ñ ra lá c a các gi ng dâu năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a h n ñ n s c sinh trư ng c a m m dâu v Xuân, năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a h n ñ n kích thư c c a lá và th i gian thành th c lá v Xuân năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a h n ñ n s lá/500 g và kh i lư ng lá/mét cành nh hư ng c a h n ñ n năng su t lá dâu năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a ng p úng ñ n tăng trư ng m m dâu năm 2014 nh hư ng c a ng p úng ñ n t c ñ ra lá, năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a ng p úng ñ n s lá/500 g và kh i lư ng lá/mét cành năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a ng p úng ñ n s m m n y h u hi u và t l m m t t búp năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a ng p úng ñ n t l lá vàng trên cây năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a ng p úng ñ n năng su t lá dâu năm 2014 ð c tính n y m m c a các gi ng dâu v Xuân năm 2015 t i Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam M t ñ sâu cu n lá h i dâu năm 2015 t i Thái Bình, Nam ð nh, Hà Nam (con/m2) M t ñ sâu róm h i dâu năm 2014-2015 t i Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam (con/m2) 100 101 102 103 104 105 105 106 108 109 112 113 114 116 116 117 118 118 119 121 122 122 123 124 125 127 128 128 ix 3.52 3.53 3.54 3.55 3.56 3.57 3.58 3.59 3.60 3.61 3.62 3.63 3.64 3.65 3.66 3.67 3.68 M c ñ b sâu h i các gi ng dâu năm 2014- 2015 t i Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam M c ñ nhi m b nh b c thau, g s t và virus c a các gi ng dâu năm 2014-2015 t i Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam M t s ch tiêu v lá và t ng chi u dài cành năm 2014-2015 t i Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam Năng su t lá dâu năm 2015 t i Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam (t n/ha) Phân nhóm môi trư ng theo t ng mùa v v năng su t lá c a các gi ng dâu năm 2015 t i Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam Ch s thích nghi và n ñ nh c a các gi ng dâu qua 3 mùa v trong năm t 2015 t i Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam Năng su t lá c a gi ng dâu lai VH17 t 2014-2016 Ch t lư ng lá dâu thông qua nuôi t m Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam năm 2015 K t qu xác ñ nh ñ m ñ t v Xuân năm 2013 và 2014 t i Thái Bình Hi u qu c a bón phân k t h p v i tư i nư c cho cây dâu ñ n t c ñ tăng trư ng m m và lá v Xuân 2014 t i Thái Bình Hi u qu c a bón phân k t h p v i tư i nư c cho cây dâu ñ n m t s y u t c u thành năng su t lá v Xuân năm 2014 t i Thái Bình Hi u qu bón phân k t h p v i tư i nư c ñ n t l n y m m, t ng chi u dài cành/cây v Xuân năm 2014 t i Thái Bình Hi u qu c a bón phân k t h p v i tư i nư c ñ n năng su t lá gi ng dâu VH17 năm 2014 t i Thái Bình Hi u qu kinh t c a vi c bón phân k t h p v i tư i nư c cho cây dâu v Xuân, năm 2014 t i Thái Bình (tính cho 01 ha) nh hư ng c a th i gian thu ho ch lá dâu ñ n t l b nh b c thau h i gi ng dâu VH17 v Xuân năm 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a th i gian thu ho ch lá dâu ñ n t l b nh g s t h i gi ng dâu lai VH17 v Xuân 2014 t i Thái Bình nh hư ng c a th i gian thu ho ch lá dâu ñ n năng su t lá trong năm 2014 t i Thái Bình (t n/ha) 129 130 131 132 134 134 135 136 138 139 141 142 144 146 147 148 150 x DANH M C HÌNH Hình N i dung 3.1 K t qu ñi n di ADN t ng s c a các gi ng dâu trên gel agarose 0,8% 3.2 Cây quan h di truy n gi a các m u dâu theo ki u phân nhóm UPGMA 3.3 T c ñ ra lá v Xuân 2009 c a các t h p dâu lai t i Thái Bình 3.4 T c ñ ra lá v Hè 2009 c a các t h p dâu lai t i Thái Bình 3.5 T c ñ ra lá v Thu 2009 c a các t h p dâu lai t i Thái Bình 3.6 Kích thư c lá dâu năm 2009 c a các t h p dâu lai t i Thái Bình 3.7 So sánh trung bình kh i lư ng lá/100 cm2 c a các t h p dâu lai năm 2009 t i Thái Bình 3.8 So sánh năng su t lá dâu v Xuân năm 2009 c a các t h p dâu lai t i Thái Bình 3.9 Năng su t lá dâu trong năm 2009 c a các t h p dâu lai t i Thái Bình 3.10 nh hư ng c a ch t lư ng lá dâu ñ n năng su t kén t m 3.11 M c ñ nhi m b nh n m b c thau c a các t h p dâu lai 3.12 So sánh s phân b năng su t lá 3 v Xuân, Hè và Thu c a các gi ng dâu năm 2015 t i Thái Bình, Nam ð nh, Hà Nam 3.13 Sơ ñ quá trình ch n t o gi ng dâu lai VH17 3.14 Hi u qu c a bón phân k t h p v i tư i nư c ñ n năng su t lá c a gi ng dâu VH17 các mùa v , năm 2014 Trang 66 70 79 81 83 85 87 94 95 103 107 133 137 145 1 M ð U 1. TÍNH C P THI T C A ð TÀI M c dù hi n nay ngành công nghi p hoá h c phát tri n, nhi u lo i s i t ng h p ra ñ i, các lo i s i này tuy có ưu ñi m là giá thành h nhưng v n không thay th ñư c v trí c a tơ t m. B i vì tơ t m là lo i s i t nhiên cao c p có nh ng tính ch t ñ c bi t mà không lo i tơ hoá h c nào sánh ñư c như: ñ bóng cao, m m m i, x p, d t y chu i, kh năng cách nhi t, cách ñi n t t, d nhu m màu và b n màu. M c qu n áo b ng s i tơ t m mùa hè thì mát và mùa ñông l i m. Chính vì th ngay t xa xưa con ngư i ñã phong t ng cho tơ t m là: "N hoàng c a ngành d t’’ (Tr n B ch ð ng, 1993). Hi n nay, trên th gi i có hơn 40 nư c tham gia s n xu t Dâu t m tơ. Trong ñó Trung Qu c là nư c s n xu t dâu t m l n nh t th gi i chi m 77,8%, n ð ñ ng th 2 chi m 15,4% và Vi t Nam ñ ng th 3 chi m t l 2,4%. Năm 2014 di n tích dâu c a Trung Qu c kho ng 833.750 ha, s n lư ng tr ng gi ng t m ñ t 16.310.000 t , t ng s n lư ng kén ñ t 650.800 t n, giá tr kinh t ñ t 23,89 t Nhân dân t (Huai Song Feng, 2015). Vi t Nam ñã có bư c ti n ñáng k trong 13 năm qua t 1995-2008. S n xu t ñã tăng t 12.000 t n năm 1995 lên 21.000 t n vào năm 2008, t nư c ñ ng th 5 tr thành nư c ñ ng th 3 v s n xu t dâu t m trên th gi i. Tuy nhiên s n lư ng kén t m c a Vi t Nam m i chi m m t t l r t khiêm t n là 2,4% trong t ng s n lư ng s n xu t dâu t m c a th gi i. Là nư c có truy n th ng và ti m năng tr ng dâu, nuôi t m, ươm tơ, d t l a, t th k VII ñ n th k X tơ l a, g m Vi t Nam ñã r t n i ti ng và tr thành m t hàng xu t kh u. Tính ñ n năm 2010 nư c ta có 31 t nh tham gia s n xu t dâu t m trên toàn b 8 vùng sinh thái v i t ng di n tích dâu là 17.653 ha, chi m 0,19% di n tích ñ t nông nghi p, trong ñó vùng ð ng b ng sông H ng có di n tích dâu là 4.597 ha ha chi m 26,04% t ng di n tích dâu c a c nư c và ch ñ ng th 2 sau vùng Tây Nguyên (Nguy n Th ð m và cs., 2011). Năng su t lá dâu nư c ta còn Dâu t m tơ Vi t Nam năng su t lá dâu m c th p. Theo báo cáo c a T ng Công ty ñ ng b ng m i ch ñ t t 8-12 t n lá/1ha 2 trong m t năm, khi ñó Trung du và mi n Núi còn m c th p hơn 7-10 t n lá/1ha. Trong m t s nư c phát tri n như Trung Qu c, n ð ... năng su t ñ t 30-40 t n lá/1ha/năm, trên di n tích ñ t t t có th ñ t 60-70 t n/ha/năm. ði u ñó ñã kh ng ñ nh ti m năng ñ nâng cao năng su t lá dâu c a Vi t Nam còn r t l n (Hi p h i Dâu t m tơ Vi t Nam, 2003). Vùng ð ng b ng sông H ng có nhi u ti m năng ñ phát tri n ngh tr ng dâu nuôi t m do n m trong vùng khí h u nhi t ñ i gió mùa, qu ñ t chưa s d ng có th tr ng dâu vào kho ng 137 nghìn ha và ngu n lao ñ ng không có công ăn vi c làm ho c s d ng chưa h t qu th i gian còn r t l n. Toàn vùng có 10 t nh và thành ph : Vĩnh Phúc, Hà N i, B c Ninh, Hà Nam, Hưng Yên, H i Dương, H i Phòng, Thái Bình, Nam ð nh, Ninh Bình, ñã có 9 t nh và thành ph có di n tích dâu t m (tr H i Phòng). M c dù ti m năng ñ phát tri n ngh tr ng dâu, nuôi t m c a vùng ñ ng b ng sông H ng còn r t l n nhưng hi u qu kinh t thu ñư c chưa cao. Năng su t lá dâu c a vùng ñ ng b ng sông H ng còn th p m i ch ñ t bình quân 20 t n/ha do tr ng ch y u là gi ng dâu cũ có năng su t, ch t lư ng th p. Th c t s n xu t dâu vùng ñ ng b ng sông H ng có t i 70-75% di n tích cây dâu ñư c tr ng vùng ñ t bãi ven ñê, hàng năm vào tháng 6-8 thư ng b ng p úng nên ñã nh hư ng ñ n năng su t, ch t lư ng lá dâu. Năng su t ch t lư ng lá dâu ph thu c vào nhi u y u t như gi ng, ñi u ki n sinh thái và các bi n pháp k thu t canh tác. T nh ng năm 2000 tr v trư c nư c ta ch y u tr ng dâu b ng hom (nhân vô tính) phương pháp này có ưu ñi m d th c hi n nhưng như c ñi m là h s nhân gi ng th p, d lan truy n m t s b nh h i qua nguyên li u tr ng và nhi m kỳ kinh t ng n. ð l i d ng ưu th lai F1 là cho năng su t và ch t lư ng lá cao, kh c ph c ñư c các như c ñi m phương pháp nhân gi ng b ng hom, các gi ng dâu lai F1 tam b i th tr ng h t VH9, VH13 ra ñ i là m t bư c ñ t phá trong công tác ch n t o gi ng dâu Vi t Nam. Cây dâu ñư c tr ng t h t (nhân h u tính) có nhi u ưu ñi m hơn phương pháp tr ng b ng hom vì cây con ñư c tr ng t h t nên có b r phát tri n m nh thích ng r ng v i các ñi u ki n khí h u và ñ t ñai. Cây dâu lai F1 tam b i th có r t ít hoa và không có qu do ñó ch t 3 lư ng lá t t hơn (Hà Văn Phúc và Vũ Văn Ban, 2002), (Hà Văn Phúc và cs., 2006). Cơ c u gi ng dâu c a vùng ðBSH chi m t i 60-65% là gi ng cũ (Hà B c, B u ña...), t 35-40% tr ng các gi ng m i, tuy nhiên các gi ng dâu VH9 còn có như c ñi m lá hái còn dai nên d b xư c cành, gi ng VH13 còn nhi u cành tăm và cành r nên khó cho khâu chăm sóc thâm canh, gi ng dâu Trung Qu c nhi m b nh n m b c thau, g s t cao nên làm gi m ch t lư ng lá (Trung tâm NCDTT TW, 2014). Do ñó vi c ch n t o ñư c gi ng dâu lai F1 tam b i th tr ng h t có năng su t, ch t lư ng lá cao, thích ng v i ñi u ki n th i ti t c a vùng ñ ng b ng sông H ng, n y m m Xuân s m và cho nhi u lá v Xuân nh m thay th d n các gi ng dâu cũ năng su t, ch t lư ng lá th p, ñ ng th i góp ph n kh ng ñ nh nh ng ñ c tính t t c a gi ng dâu lai F1 tam b i th tr ng h t là vi c làm c n thi t và có ý nghĩa c v khoa h c và th c ti n. 2. M C TIÊU NGHIÊN C U 2.1. M c tiêu chung Ch n t o ñư c gi ng dâu lai F1 tam b i th tr ng h t có năng su t, ch t lư ng lá cao thích ng v i ñi u ki n sinh thái vùng ñ ng b ng sông H ng. 2.2. M c tiêu c th - L a ch n v t li u kh i ñ u cho công tác lai t o gi ng dâu lai F1 tam b i th tr ng h t - Ch n t o ñư c gi ng dâu lai F1 tam b i th tr ng h t có năng su t lá cao trên 33 t n/ha/năm, ch t lư ng lá t t, kh năng ch ng ch u v i sâu b nh khá, thích ng v i ñi u ki n sinh thái vùng ñ ng b ng sông H ng. - Nghiên c u m t s bi n pháp k thu t canh tác thích h p ñ nâng cao năng su t, ch t lư ng lá dâu. 3. Ý NGHĨA KHOA H C VÀ TH C TI N 3.1. Ý nghĩa khoa h c Cung c p cơ s d li u v l a ch n v t li u kh i ñ u, ch n t o gi ng và ñánh giá gi ng dâu lai F1 tam b i th tr ng h t. K t qu ñ tài là m t gi i pháp khoa h c ñ nâng cao năng su t, ch t lư ng và hi u qu s n xu t dâu t m vùng ð ng b ng sông H ng 4 3.2. Ý nghĩa th c ti n - ð tài ñã xác ñ nh ñư c 6 gi ng dâu g m 5 gi ng dâu lư ng b i làm m K9, Sha 2, Qu 1, K14, K18 và gi ng dâu t b i làm b ðB86 có nhi u ưu ñi m v ñ c tính nông sinh h c, xa nhau v kho ng cách di truy n s d ng làm VLKð ñ t o ra các t h p dâu lai F1 tam b i th b ng phương pháp lai h u tính. - ð tài ñã ch n t o ñư c gi ng dâu lai F1 tam b i th tr ng h t VH17 ñáp ng m c tiêu nâng cao năng su t, ch t lư ng lá dâu, cho nhi u lá v Xuân, thích ng v i m t s ñi u ki n ngo i c nh b t thu n và ñi u ki n s n xu t vùng ñ ng b ng sông H ng. - ð tài ñã xác ñ nh ñư c m t s bi n pháp k thu t nh m h n ch tác h i c a b nh n m h i dâu, tăng năng su t lá v Xuân ñ i v i gi ng dâu lai VH17 như: xác ñ nh ñư c li u lư ng bón 2000 kg/ha phân h n h p N-P-K t l 16,5: 7: 7 k t h p v i tư i nư c và thu hái lá sau khi n y m m v Xuân t 25-30 ngày. 4. NH NG ðÓNG GÓP M I C A LU N ÁN - Lai t o, ch n l c ñư c gi ng dâu lai VH17 tam b i th tr ng h t có năng su t, ch t lư ng lá cao và kh ng ñ nh nh ng ñ c tính t t c a gi ng dâu lai VH17 tam b i th tr ng h t t i vùng ñ ng b ng sông H ng. - Xác ñ nh ñư c bi n pháp k thu t bón phân k t h p v i tư i nư c cho cây dâu, th i gian thu hái lá nh m nâng cao năng su t, ch t lư ng ñ khuy n cáo s d ng gi ng có hi u qu vùng ñ ng b ng sông H ng. 5. ð I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U 5.1. ð i tư ng nghiên c u - Gi ng dâu: 13 gi ng dâu ñư c l a ch n trong t p ñoàn gi ng; 6 t h p dâu lai F1 ñư c t o ra b ng phương pháp lai h u tính. - Gi ng t m: Gi ng t m lư ng h kén tr ng và ña h lai kén vàng - M t s bi n pháp k thu t canh tác nh m tăng năng su t ch t lư ng lá dâu 5.2. Ph m vi nghiên c u - T p trung ñánh giá l a ch n v t li u kh i ñ u, lai h u tính và nghiên c u tuy n ch n m t s t h p dâu lai F1 tr ng t h t ñư c th c hi n t i Tr m Nghiên c u Dâu 5 t m tơ Vi t Hùng là k th a m t ph n k t qu nghiên c u c a lu n văn th c sĩ t năm 2008-2009 (có s d ng m t s k t qu nghiên c u t năm 2005-2008) - Th i gian nghiên c u sinh ti p t c t 01/2012 ñ n 12/2016 nghiên c u các n i dung: + Nghiên c u kh năng thích ng c a các gi ng dâu lai tam b i v i m t s ñi u ki n ngo i c nh b t thu n (h n, úng) và Nghiên c u nh hư ng c a m t s bi n pháp k thu t ñ n năng su t ch t lư ng lá gi ng dâu lai VH17, ñư c th c hi n t i Tr m Nghiên c u Dâu t m tơ Vi t Hùng, Vũ Thư, Thái Bình. + Nghiên c u tính thích ng c a gi ng dâu lai VH17 thưc hi n 3 t nh Thái Bình, Nam ð nh và Hà Nam. vùng ðBSH, ñ a ñi m 6 Chương 1 T NG QUAN TÀI LI U VÀ CƠ S 1.1. CƠ S KHOA H C C A ð TÀI KHOA H C C A ð TÀI 1.1.1. Cơ s khoa h c c a lai h u tính trong ch n t o gi ng dâu Trong công tác ch n t o gi ng cây tr ng, ngư i ta s d ng các phương pháp khác nhau ñ t o ra các t h p gen m c tiêu t hai ho c nhi u b m nh m t o ñư c gi ng m i ñưa vào s n xu t. Các bư c ñi ch y u c a quá trình y như sau: Xác ñ nh ñúng các gi ng b m mang các ñ c trưng c n thi t, ti n hành t p giao gi a các b m , phân tích các ñ i phân ly m t cách thích h p ñ ch n l c các th tái t h p c n thi t, c ñ nh ñư c các th tái t h p y và cu i cùng ñánh giá chúng qua m t lo t kh o nghi m, cách ti p c n y ñã t ra r t có k t qu vì nó ñã liên t c tăng m c thu ho ch c a cây tr ng (Tr n ðình Long và cs., 1997). ð phát tri n ngành s n xu t dâu t m tơ, cây dâu có v trí quan tr ng b i vì lá dâu là th c ăn duy nh t c a con t m dâu (Bombyx mori L). Năng su t và ch t lư ng lá dâu ph thu c vào nhi u y u t như ñi u ki n ñ t ñai, khí h u, các bi n pháp qu n lý, chăm sóc,... nhưng gi ng dâu cũng là nhân t có nh hư ng r t l n. ð t o ra gi ng dâu m i có năng su t lá cao ch t lư ng lá t t cùng v i vi c ch n l c các gi ng dâu ñ a phương, nh p n i gi ng, áp d ng phương pháp gây b t bi n, ngày nay nhi u nư c trên th gi i như Trung Qu c, Nh t B n, Liên Xô ñã s d ng phương pháp lai h u tính trong ch n t o gi ng dâu ñ t o ra các gi ng dâu lai F1... trong ñó có Vi t Nam. Lai h u tính là vi c lai 2 cá th có tính di truy n khác nhau, ph i h p tính tr ng c a 2 gi ng và ch n l c ra con lai mang ñ c tính mong mu n c a c 2 b m thông qua tái t h p trong quá trình phân ly ñ i con cháu (Tr n ðình Long và cs., 1997). Lai h u tính là quá trình tái t h p gen. Thông qua s tái t h p gen ñ tích lũy nh ng gen t t c a gi ng b m làm xu t hi n con lai nh ng lo i gen t t hơn gi ng b m . M t khác khi lai h u tính do có s tương tác gi a các gen ho c ñ t bi n gen mà s n sinh nh ng ñ c tính m i vư t xa các tính tr ng c a gi ng b m . Sau khi lai 7 h u tính, thông qua phương pháp ch n l c mà ch n ra ñư c nh ng cá th t t ñáp ng yêu c u m c tiêu t o gi ng và ñào th i nh ng cá th x u, t ñó b i d c ra gi ng dâu m i theo ý mu n. Nh ng cá th t t ñ c bi t như v y thông qua nhân vô tính ñ duy trì b o t n các tính tr ng t t. Do ñó lai h u tính ñư c coi như m t bi n pháp h u hi u ñ t o các bi n d . ði theo hư ng nghiên c u này Vi t Nam ñã ch n t o ñư c các gi ng dâu lai tam b i th tr ng hom s 7, s 11, s 12, s 28 và s 36 (Hà Văn Phúc, 2003). Dâu là cây th ph n chéo nên nó có tính d h p t cao. M i l n lai h u tính ñ u phát sinh s tái t h p và t o ra s bi n d r t ña d ng. Vì v y khi lai h u tính, tính ña d ng c a gi ng b m càng nhi u thì tính di truy n bi n d càng phong phú và cơ h i ñ thu ñư c lo i hình m i càng l n. Do ñó tái t h p gen cây dâu lai t o ra ngu n bi n d di truy n vô cùng l n. Trong quá trình lai h u tính do s tương tác gi a các gen mà th h cây lai còn xu t hi n nh ng bi n d m i không có khi lai hai gi ng có tính kháng b nh trung bình gi ng b m . Như th h ñ i sau có th xu t hi n cá th có tính kháng b nh cao vư t h n tính kháng b nh c a gi ng b m . Thông qua lai h u tính, các gen di truy n khác nhau c a cùng m t tính tr ng c a hai gi ng b m ñư c tích lũy l i cây lai, t ñó làm xu t hi n tính tr ng vư t gi ng b m . Như v y vi c s n sinh tính tr ng vư t gi ng b m là do tích lũy các gen có l i kh ng ch cùng m t tính tr ng kinh t t các gi ng b m khác nhau làm cho gen c a cây lai t t hơn lo i hình di truy n c a gi ng b m . Trong cùng m t t h p lai, các tính tr ng ñ i l p c a gi ng b m càng nhi u thì th h cây lai xu t hi n các lo i hình m i càng nhi u. Nhưng các tính tr ng ñ i l p tác ñ ng b tr càng nhi u thì mâu thu n gi a các gi ng b m càng l n, th i gian phân ly ñ i sau càng dài. Các tính tr ng s không n ñ nh. Trư ng h p như v y t l ñ t bi n s th p. Vì th c n ph i ch n gi ng b m có nhi u ưu ñi m, ít khuy t ñi m, t p trung vào m t s m c tiêu ch y u như th m i thu ñư c k t qu . Các gi ng dâu tam b i th ñư c t o ra do phương pháp lai h u tính là s 7, s 11, s 12, s 28 và s 36 ñã ph n nào ñáp ng ñư c yêu c u v gi ng cho s n xu t nhưng ñ u nhân gi ng b ng hom (nhân gi ng vô tính). Nhân gi ng vô tính không 8 nh ng h n ch v m t năng su t lá do b r phát tri n không sâu r ng mà còn nhi u như c ñi m như h s nhân gi ng r t th p, cây dâu d dàng truy n l i m t s b nh h i mà cây b m ñã có s n, chi phí cho nguyên li u tr ng cao. Do ñó b t ñ u t năm 1993 các nhà ch n t o gi ng dâu Vi t Nam ñã ñi theo hư ng nghiên c u ch n t o gi ng dâu lai F1 tr ng h t (nhân gi ng h u tính). Nhân gi ng theo phương pháp h u tính có nhi u ưu ñi m hơn b i vì nó s d ng ñư c ưu th lai F1 nên cho năng su t lá cao hơn. Cây dâu thích ng r ng v i các ñi u ki n khí h u và ñ t ñai, kh năng ch u h n, ch u úng t t. H s nhân gi ng cao, m t kilogam h t dâu sau khi ươm thành cây con có th tr ng ñư c t 5-6 ha. M t ha vư n dâu b m có th s n xu t ñư c trên 300 kg h t dâu. K t qu c a phương pháp lai h u tính ñã t o ra các gi ng dâu lai tr ng h t g m VH9, VH13, VH15. Các gi ng dâu lai m i này ñư c phát tri n h u h t các t nh có ngh dâu t m trên c nư c, di n tích chi m t 35-40% (Trung tâm Nghiên c u Dâu t m tơ Trung ương, 2014). 1.1.2. ð c tính di truy n m t s tính tr ng cây dâu Do cây dâu là cây th ph n chéo nên xét v m t di truy n nó có tính d h p cao, trong t nhiên thư ng th y cây dâu có nhi u lo i hình, nên vi c nghiên c u xác ñ nh quy lu t di truy n m t s tính tr ng c a cây dâu lai còn chưa ñ y ñ . Tác gi Hà Văn Phúc (2003) khi nghiên c u quy lu t di truy n m t s tính tr ng cây dâu cho bi t: - S di truy n v kh năng sinh trư ng: S c sinh trư ng c a cây dâu là kh năng tăng lên v chi u cao cây và ñ to c a cành trong m t ñơn v th i gian nh t ñ nh. N u gi ng b m có s c sinh trư ng m nh thì th h cây lai cũng s sinh trư ng m nh, s di truy n s c sinh trư ng là ñ c tính di truy n tính tr i - S di truy n v ñ dài ñ t: ð dài ñ t c a cành là bi u hi n s lá nhi u hay ít trong m t ñơn v ñ dài cành và ñây là m t trong nh ng ch tiêu quan tr ng nh hư ng ñ n năng su t lá dâu. Di truy n ñ dài ñ t c a cây dâu lai nhìn chung thư ng l ch v phía gi ng b , ho c m có ñ t ng n ho c v trí trung gian gi a hai gi ng b và m . - S di truy n v t l và th i kỳ n y m m: ð i v i cây dâu th i kỳ n y m m xuân s m hay mu n có ý nghĩa quan tr ng trong vi c l y lá nuôi l a t m xuân. K t qu nghiên c u cho th y khi lai gi a gi ng dâu n y m m s m v i gi ng này m m
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan