Tài liệu NGHIÊN CỨU CHẾ TẠO THIẾT BỊ THỬ NGHIỆM ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG BỘ GIÁM SÁT CHỐNG SÉT VAN ZnO, PHỤC VỤ CHO CÔNG TÁC THÍ NGHIỆM TẠI CÁC NHÀ MÁY ĐIỆN VÀ TRẠM BIẾN ÁP

PHÂN BAN B3. Bảo vệ và điều khiển hệ thống điện NGHIÊN CỨU CHẾ TẠO THIẾT BỊ THỬ NGHIỆM ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG BỘ GIÁM SÁT CHỐNG SÉT VAN ZnO, PHỤC VỤ CHO CÔNG TÁC THÍ NGHIỆM TẠI CÁC NHÀ MÁY ĐIỆN VÀ TRẠM BIẾN ÁP Bùi Châu Quốc Bảo, Trần Thanh Liêm Công ty Thí nghiệm điện miền Trung - Tổng Công ty Điện lực miền Trung Tóm tắt: Trên cơ sở nghiên cứu cấu trúc và nguyên lý làm việc cơ bản và các thông số kỹ thuật của các chủng loại bộ giám sát dòng rò và số lần hoạt động của các chống sét van ZnO không khe hở hiện đang được sử dụng trên lưới điện Việt Nam, đề tài đã tính toán thiết kế và đưa ra sơ đồ nguyên lý của thiết bị thử nghiệm bộ giám sát loại ZLAMT-II. Thiết bị thử nghiệm ZLAMT-II được chế tạo trọn bộ dưới dạng hộp có kích thước nhỏ gọn và trọng lượng nhẹ, sử dụng các bo mạch chức năng được tích hợp từ các linh kiện dễ kiếm trong nước. Với thiết kế an toàn, thuận tiện khi sử dụng, thiết bị ZLAMT-II đã mang lại hiệu quả cao trong công tác thử nghiệm mới và định kỳ. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ trong những thập niên 1990 trở lại đây, các thiết bị bảo vệ chống sét đã chuyển từ thế hệ các chống sét van SiC có khe hở với những nhược điểm về kỹ thuật cũng như tuổi thọ vận hành thấp sang việc sử dụng các chống sét van không khe hở sử dụng các phần tử ZnO có tính phi tuyến cao với những ưu điểm nổi trội cả vể kỹ thuật lẫn kinh tế như là:  Đơn giản về mặt kết cấu vì vậy có độ tin cậy cao hơn;  Bền về đặc tính vận hành;  Khả năng tiêu tán năng lượng trên một đơn vị điện áp (kJ/kV) cao hơn;  Khả năng chịu quá áp tạm thời (TOV) tốt hơn;  Được chế tạo với nhiều mức điện áp vận hành liên tục cực đại (MCOV) nên rất linh hoạt trong việc chọn lựa đối với mọi chế độ làm việc của lưới điện. Các chống sét van loại này được sử dụng trong nhiều ứng dụng công nghiệp, từ nhà máy đến trạm biến áp và các đường dây trên không. Riêng ở lưới điện nước ta, từ giữa thập niên 1990 đến nay, các chống sét van ZnO không khe hở đã được đưa vào sử dụng và đã thay thế hầu hết các thế hệ chống sét van SiC có khe hở trước đây, nhất là ở các trạm biến áp 110÷500kV. Do tính phi tuyến cao của các phần tử ZnO nên trong quá trình vận hành ở điện áp định mức, bản 1 HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC thân chống sét có giá trị điện trở cách điện rất lớn, khi ấy nó có vai trò giống như một sứ cách điện và vì vậy dòng rò xoay chiều chạy qua nó có giá trị rất bé (khoảng vài trăm microampe). Theo tiêu chuẩn IEC-60099-5, việc đánh giá chất lượng các chống sét van trong vận hành được tiến hành bằng nhiều phương pháp đo dòng rò (tham khảo bảng D.2-phụ lục D), trong đó có phương pháp kiểm tra dòng điện rò xoay chiều. Khi chất lượng chống sét van ZnO bị suy giảm do nhiều nguyên nhân như thoái hóa các phần tử ZnO hoặc nhiễm ẩm thì dòng rò này sẽ tăng lên một cách đáng kể. Vì vậy, để giám sát tình trạng chất lượng của các chống sét này, người ta đã chế tạo & lắp đặt kèm theo các bộ giám sát on-line. Tính đến nay đã có rất nhiều chủng loại các bộ giám sát chống sét van được sử dụng và hầu hết là do các nhà chế tạo nước ngoài sản xuất như: ABB, AREVA, SIEMENS, TRIDELTA, COOPER, ELPRO... Ngoài ra trên lưới điện nước ta còn sử dụng một số chủng loại khác có xuất xứ từ Nga, Trung Quốc, Ấn Độ. Các bộ giám sát chống sét đang được chế tạo và sử dụng phổ biến về cơ bản được chia làm hai loại, gồm : 1. Loại I : là loại chỉ có cơ cấu ghi nhận và đếm số lần làm việc của chống sét van (Hình.1). Đặc điểm chung của loại này là có tổng trở đầu vào bé ( 0Ω) ; 2. Loại II : là loại vừa có cơ cấu ghi nhận và đếm số lần làm việc của chống sét van vừa có cơ cấu đo dòng điện rò chạy qua chống sét trong quá trình vận hành (hình.2). Đặc điểm chung của loại này là có tổng trở đầu vào lớn ( 6kΩ) Hình 1. Bộ giám sát chống sét loại có cơ cấu ghi và đếm số lần tác động Hình 2. Bộ giám sát chống sét loại vừa có cơ cấu ghi và cơ cấu đo dòng rò xoay chiều Mặc dầu các chống sét van ZnO không khe hở đã được sử dụng hầu hết trên các lưới điện cao áp ở nước ta, nhưng việc kiểm tra và thử nghiệm tại hiện trường đối với bản thân các chống sét loại này cũng như các thiết bị giám sát của chúng vẫn có những điểm đáng lưu ý sau :  Ngành điện chưa ban hành khối lượng tiêu chuẩn kiểm tra & thử nghiệm sau lắp đặt và trong định kỳ tại hiện trường cho loại chống sét này mặc dầu đã có bộ tiêu chuẩn IEC 60099. Điều này dẫn đến việc hiện vẫn còn nhiều đơn vị thí nghiệm áp dụng tiêu chuẩn thử nghiệm của loại chống sét đời cũ (SiC) nên việc đánh giá là không đúng và đôi khi gây hư hỏng cho với các chống sét đang được thử nghiệm khi áp dụng thử nghiệm cao áp;  Việc đánh giá tình trạng chất lượng các chống sét này và thiết bị giám sát chúng trong lắp mới và trong định kỳ vẫn chưa được chú trọng, đôi khi chỉ đơn thuần là theo dõi số lần 2 PHÂN BAN B3. Bảo vệ và điều khiển hệ thống điện làm việc của bộ đếm sét mà ít khi chú trọng đến giá trị dòng điện rò xoay chiều tổng chạy qua phần tử chống sét. Theo tiêu chuẩn IEC 60099-5 việc đánh giá chất lượng của các chống sét van ZnO không khe hở có thể được tiến hành tại hiện trường theo những phương pháp chủ yếu như sau: a. Kiểm tra điện áp tham chiếu Uref của chống sét; b. Đo tổn hao công suất mW của chống sét; c. Đo dòng điện rò tổng chạy qua chống sét; d. Đo thành phần dòng điện điện trở (Ir) của dòng rò tổng chạy qua chống sét. Trong đó 2 phương pháp đầu (a) và (b) chỉ thực hiện khi chống sét đã được tách khỏi vận hành và 2 phương pháp sau được sử dụng trong trường hợp chống sét vẫn đang trong trạng thái vận hành và là cơ sở để các nhà chế tạo sản xuất ra các thiết bị giám sát chống sét van dưới dạng gắn trực tiếp thường xuyên hoặc thiết bị kiểm tra on-line. 2. NỘI DUNG 2.1. Sự cần thiết của việc kiểm tra, thử nghiệm các bộ giám sát chống sét van ZnO không khe hở Bộ giám sát chống sét van (với tên tiếng Anh thường dùng là „‟Surge Counter‟‟ hay „‟Surge Monitor‟‟) là thiết bị được gắn nối tiếp với phần đuôi của một chống sét van với mục đích nhằm:  Đếm và ghi lại số lần làm việc (phóng điện) của một chống sét van;  Giám sát tình trạng chất lượng của chống sét van thông qua cơ cấu đo dòng điện rò xoay chiều tổng chạy qua nó trong quá trình vận hành. Các bộ giám sát của các chống sét van ZnO không khe hở đều được các nhà sản xuất kiểm tra trước khi xuất xưởng.Tuy nhiên qua quá trình vận chuyển, bảo dưỡng, lắp đặt và sử dụng tại hiện trường sẽ không thể tránh khỏi những tác động bên ngoài có thể làm cho chúng hoạt động sai. Qua thực tế kiểm tra, thí nghiệm trong lắp mới cũng như trong định kỳ cho thấy các bộ giám sát hiện đang được sử dụng trên hệ thống điện nước ta đang có những tồn tại sau:  Bị rỉ sét bên ngoài và lọt ẩm bên trong (vì điều kiện khí hậu nóng, ẩm và mưa nhiều khiến các đệm joăng mất đi tính làm kín ban đầu của nó);  Cơ cấu đếm và ghi lại số lần phóng điện đôi lúc không làm việc;  Cơ cấu đo dòng rò vẫn còn có hiện tượng kim chỉ bị kẹt hoặc chỉ thị sai trị số đo được. Chính vì vậy để đánh giá một cách cơ bản chất lượng trong vận hành của các chống sét van ZnO không khe hở cũng như biết được tình trạng của các thiết bị điện liên quan mà chúng bảo vệ, điều cần thiết là phải kiểm tra và đánh giá được tình trạng của các bộ giám sát của các chống sét van. 3 HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC Do chống sét van là phần tử bảo vệ quá điện áp cho các thiết bị điện, vì vậy nếu bộ giám sát của chống sét van hoạt động tốt và tin cậy sẽ giúp cho người quản lý vận hành biết được không những tình trạng của riêng chống sét mà còn cung cấp các thông tin quan trọng phục vụ cho công tác bảo dưỡng các thiết bị điện (dựa vào số lần chống sét làm việc), đặc biệt thông tin này còn giúp cho việc phân tích và đưa ra các khối lượng kiểm tra, chẩn đoán & bảo dưỡng hợp lý, kịp thời nhằm ngăn ngừa những sự cố nghiêm trọng xảy ra ngoài dự đoán trong lưới điện. 2.2. Quá trình thiết kế, chế tạo thiết bị thử nghiệm bộ giám sát sét của chống sét van Sơ đồ nguyên lý của bộ giám sát chống sét van về cơ bản có cấu trúc như hình 3. Trong đó, cơ cấu đếm số lần làm việc của chống sét hoạt động khi có dòng điện có biên độ từ vài chục A đến hàng kA chạy qua trong khoảng thời gian rất ngắn (hay còn gọi là các xung dòng điện). Các xung dòng này sẽ kích hoạt cuộn dây của cơ cấu đếm tác động làm nhảy số bộ đếm cơ. Tùy theo giá trị của tổng trở đầu vào của bộ giám sát mà yêu cầu về điện áp kích hoạt sẽ có các mức khác nhau khi thử nghiệm. Trong trạng thái làm việc bình thường của chống sét ZnO dưới điện áp vận hành định mức sẽ luôn có một điện áp đặt vào phần tử MOV (Metal Oxide Varistor) chính của thiết bị giám sát. Nhờ một mạch đo chuyên dụng mà dòng rò chạy qua chống sét van sẽ được đo qua một đồng hồ microampe gắn trong. Căn cứ trên giá trị của kim chỉ trên đồng hồ đo dòng rò, nhân viên vận hành có thể biết được tình trạng chất lượng của các chống sét ZnO. R1 C1 C2 D1 Counter coil CL 1 Hình 3. Sơ đồ nguyên lý của bộ giám sát CSV ZnO loại có đồng hồ đo dòng rò R5 MOV μA R2 R3 CL 2 R4 C3 ZD 3 R6 ZD 1 VAR 2 ZD 2 SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ BỘ GIÁM SÁT HOẠT ĐỘNG CHỐNG SÉT VAN ZnO KHÔNG KHE HỞ Thường thông tin ở các đồng hồ đo dòng rò sẽ cho ta biết được các cấp độ về tình trạng chất lượng tương ứng của các chống sét, chẳng hạn đối với phần lớn các chống sét ZnO cấp điện áp 220kV lúc ban đầu thường có giá trị dòng điện rò xoay chiều tổng trong vận hành luôn < 1mA thì việc đánh giá là như sau:  Khi dòng rò ≤ 1,5mA: Chống sét trong tình trạng bình thường;  Khi dòng rò nằm trong phạm vi từ 1,5÷ 3mA: Chống sét hoặc đang trong tình trạng bị nhiễm bẩn bề mặt hoặc có dấu hiệu suy thoái về chất lượng các phần tử bên trong. Cần tiến hành các biện pháp vệ sinh, bảo dưỡng. Nếu dòng rò không giảm cần thực hiện thêm 4 PHÂN BAN B3. Bảo vệ và điều khiển hệ thống điện nhiều thử nghiệm chẩn đoán bổ trợ để đánh giá chất lượng các phần tử ZnO bên trong trước khi quyết định tiếp tục sử dụng trên lưới hoặc loại khỏi vận hành;  Khi dòng rò > 3mA: Chống sét cần được loại khỏi vận hành và thay mới ngay lập tức. 3. THIẾT KẾ CHẾ TẠO THIẾT BỊ THỬ NGHIỆM ZLAMT-II DÙNG CHO TẤT CẢ CÁC BỘ GIÁM SÁT CỦA CÁC CHỐNG SÉT VAN 3.1. Sơ đồ nguyên lý thiết bị ZLAMT-II Trên cơ sở nghiên cứu cấu trúc và nguyên lý làm việc căn bản và các thông số kỹ thuật của các bộ giám sát chống sét van ZnO hiện đang được sử dụng trên lưới điện Việt Nam, đề tài đã tính toán thiết kế và đưa ra sơ đồ nguyên lý của thiết bị thử nghiệm bộ giám sát loại ZLAMT-II như trên hình 5. 3.2. Cấu tạo và nguyên lý làm việc của thiết bị ZLAMT-II: 3.2.1. Cấu tạo Thiết bị thử nghiệm ZLAMT-II được chế tạo trọn bộ dưới dạng hộp có kích cỡ 274 x 237 x 220mm với trọng lượng khá nhẹ khoảng 3kg, bên trong có các khối bo mạch chính như sau: *Khối bo mạch cấp nguồn và điều khiển bảo vệ (A): Thực hiện chức năng cấp nguồn cho các khối (B),(C),(D),(E). Cấu tạo gồm các biến áp cách ly BACL1,BACL2 để đảm bảo an toàn cho người và các linh kiện điện tử phòng khi xảy ra hiện tượng hư hỏng cách điện khi thử nghiệm. Các phần tử phi tuyến (MOV) V1...V5 đóng vai trò bảo vệ và loại trừ các quá áp xảy ra trong bo mạch cấp nguồn trong khi thử. Bo mạch còn được trang bị thêm bộ lọc LC để loại bỏ các sóng hài từ nguồn ngoài trước khi cấp nguồn nuôi cho khối đo lường dòng điện. *Khối tạo cao áp 6kVdc (B): Thực hiện chức năng cấp nguồn cao áp DC cho khối tích năng lượng cao áp (C). Nhờ sử dụng mạch nhân áp kiểu Villard mà điện áp được nâng từ giá trị nguồn đầu vào 200V lên đến 6000V ở đầu ra, đảm bảo kích thước nhỏ và trọng lượng bé để bố trí thuận tiện trong vỏ bộ thử. *Khối tạo áp và tích năng lượng 250Vdc (E): Sử dụng cầu chỉnh lưu để thực hiện chức năng cấp nguồn DC điện áp thấp (250 V) để nạp năng lượng cho tụ 400 V-800 F đảm bảo cấp xung dòng đến giá trị 40 A cung cấp cho đầu ra thử nghiệm 250 V ở mặt sau hợp bộ. *Khối tích năng lượng cao áp 6kVdc (C): Là một mạch điện bao gồm các tụ điện nối nối tiếp để đảm bảo điện áp thử cực đại đến 7 kV và độ lớn xung dòng xả cực đại đến 50 A cấp cho đầu ra 6 kV ở mặt sau hợp bộ. 5 HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC *Khối bo mạch đo dòng rò AC (D): Bao gồm biến trở điều chỉnh dòng RĐ, đồng hồ mA loại chỉ thị số, các đầu ra kiểm tra và nút nhấn thử nghiệm. Ngoài ra để bảo vệ đồng hồ mA tránh khỏi các xung quá áp xâm nhập từ khối cấp nguồn(A), ta lắp thêm một phần tử phi tuyến V6 (MOV) vào mạch cấp nguồn nuôi của đồng hồ. 3.1.2. Nguyên lý làm việc * Khi thử nghiệm cơ cấu đếm của bộ giám sát: Sau khi đã thực hiện các phép đấu nối thiết bị ZLAMT-II với bộ giám sát của chống sét van, ta tiến hành đóng áp tô mát cấp nguồn ATM để đưa nguồn vào máy biến áp BACL1. Bật công tắc S1 (đang ở vị trí OFF) sang vị trí tùy chọn (6kV hoặc 250V) để cấp nguồn cho các khối tăng áp 6kVdc hoặc khối tạo áp 250Vdc. Khi công tắc S1 ở vị trí 6kV, điện áp nguồn được cấp vào đầu vào khối tạo áp 6kV(B) điện áp đầu ra được nạp vào khối tích năng lượng (C) qua tiếp điểm công tắc tơ KA2-1 và điốt chặn D1. Khi quá trình nạp kết thúc đèn L1 của mạch báo trạng thái nạp sẽ tắt. Để tiến hành phép thử bộ đếm, ta nhấn nút nhấn tự giữ PB3 (READY) để cấp nguồn cho mạch điều khiển. Khi đó đèn L4(READY) sẽ sáng, đồng thời công tắc tơ KA2 sẽ có điện làm tiếp điểm KA2-1 mở để cách ly mạch nạp với khối tích năng lượng (C). Khi nhấn nút PB1(TEST) rơ le trung gian RG1 có điện làm đóng tiếp điểm cấp nguồn cho công tắc tơ KA1, dẫn tới các tiếp điểm KA1-1 và KA1-2 của công tắc tơ đóng lại làm năng lượng tích ở khối C xả qua bộ giám sát của chống sét gây tác động cơ cấu đếm sét. Để đảm bảo an toàn cho người thử nghiệm, trước khi tách dây đo từ đầu ra 6kV (hoặc 250V) của thiết bị thử, ta nhấn nút PB2 (DISCHARGE) để cấp nguồn cho rơ le trung gian RG2 làm đóng các tiếp điểm RG2-1 & RG2-2, khi đó năng lượng tích tụ trong các khối C & E sẽ được xả qua các điện trở R2,R3. Khi quá trình xả kết thúc các đèn báo L2,L3 sẽ tắt. * Khi thử nghiệm cơ cấu đo dòng rò: Lúc này, chuyển mạch S1 phải được đặt ở vị trí OFF. Sau khi đóng áp tô mát cấp nguồn ATM, ta tiến hành đóng công tắc S2 để cấp nguồn cho máy biến áp BACL2. Cuộn thứ cấp 1 của máy biến áp này sẽ cấp nguồn nuôi cho đồng hồ mA chỉ thị số, cuộn thứ cấp 2 sẽ thực hiện việc cấp nguồn cho mạch dòng qua biến trở điều chỉnh RĐ , đồng hồ mA và cơ cấu đo dòng của bộ giám sát chống sét van. Nhấn nút nhấn (13) để loại bỏ việc cầu tắt mạch đo của đồng hồ mA, đồng thời điều chỉnh biến trở RĐ để thay đổi dòng điện chạy qua đồng hồ mA và đồng hồ đo dòng rò của bộ giám sát trong quá trình hiệu chỉnh. Kết thúc phép đo ta cắt lần lượt các công tắc S2 và áp tô mát ATM để cắt nguồn cấp vào thiết bị trước khi thực hiện các phép tách đấu nối trên thiết bị ZLAMT-II. 4. THÔNG SỐ KỸ THUẬT CHINH CỦA THIẾT BỊ  Điện áp nguồn cung cấp: 220Vac  10%; 6 PHÂN BAN B3. Bảo vệ và điều khiển hệ thống điện  Điện áp thử nghiệm đầu ra: 2 cấp 250Vdc & 6000Vdc;  Mạch đo dòng: - Phạm vi điều chỉnh dòng : 1÷ 10mA; - Đồng hồ mA loại kỹ thuật số 31/2 digit, thang đo: 0†19,99mA , cấp chính xác: 0,5.  Dòng xung lớn nhất: 50A;  Thời gian tác động: < 3ms;  Thời gian nạp: ≤ 10s đối với đầu ra 250Vdc; ≤ 90 s đối với đầu ra 6000Vdc  Có các cơ cấu xả điện tích dư và báo trạng thái bằng đèn LED;  Điều kiện làm việc: - Nhiệt độ: 0÷50oC; - Độ ẩm tương đối : đến 95% (không đọng ẩm). Hình 4: SƠ ĐỒ NGUYÊN LÝ BỘ THỬ NGHIỆM THIẾT BỊ GIÁM SÁT CSV B KHỐI TĂNG ÁP 6KV R1 R2 L1 KA2 KHỐI TẠO ÁP 250VDC S1 V2 KA1 5 9 A 250V RG2 T1 BACL1 V1 KHỐI TỤ NẠP 6KV mA S2 V5 FU5 BACL2 V3 L2 V6 R3 RG2 7 11 LC RĐ BĐS FU6 ATM FU1 V4 FU2 D FU4 KA1 ATM: Áptômát 220VAC KA1 KA2 6 RG1 5 10 9 PB3 L1 : Đèn nạp tụ (Red) T2: Khối tụ DC (250V) L2 : Đèn xả tụ (Blue) R: Điện trở BACL1: Biến áp cách ly (220/200)V PB1: Nút nhấn TEST BACL2: Biến áp cách ly (220/100/24)V PB2: Nút nhấn xả PB3: Nút nhấn READY RG1,RG2: Rơle trung gian D1:Chỉnh lưu cầu 220VDC FU: Cầu chì PB2 BACL: Biến áp cách ly KA: Khởi động từ RG2 S1,S2: Chuyển mạch D1: Khối tụ DC (250V) FU3 PB1 KTA: Khối tăng áp (6kV) T1: Khối tụ DC (6kV) RG1 V: MOV 220VAC (Bảo vệ quá áp) LC: Bộ lọc sóng hài 6kV Hình 4. Sơ đồ nguyên lý bộ thử nghiệm thiết bị giám sát CSV 7 HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC 1. Giắc cắm nguồn 220Vac (AC 220) 2. Công tắc cấp nguồn (CHARGING SOURCE) 3. Chuyển mạch chọn điện áp thử (S1) 4. Đèn báo trạng thái sẵn sàng của thiết bị (READY) 5. Nút nhấn (READY) 6. Đèn báo trạng thái đang nạp của tụ cao áp (FULL CHARGE) 7. Đèn báo trạng thái xả tụ DC 6kV (DISCHARGE 6KV) 8. Đèn báo trạng thái xả tụ DC 250V (DISCHARGE 250V) 9. Nút ấn thử nghiệm mạch đếm sét (TEST) 10. Nút nhấn (DISCHARGE) xả tụ DC 11. Công tắc cấp nguồn cho đồng hồ mA (S2) 12. Núm xoay điều chỉnh dòng đo mA 13. Nút nhấn kiểm tra đồng hồ chỉ thị dòng xoay chiều mA 14. Đồng hồ mA đo dòng rò xoay chiều 15. Giắc cắm sử dụng cho chế độ đo bằng đồng hồ mA ngoài 16. Cầu chì bảo vệ mạch cấp nguồn chính 17. Cầu chì bảo vệ mạch điều khiển 18. Cầu chì bảo vệ mạch cấp nguồn đo dòng xoay chiều mA 19. Đầu ra điện áp 6kVDC 20. Đầu ra điện áp 250VDC 21. Đầu ra nối đất của thiết bị Hình 5. Bố trí các phần tử ở mặt trên và mặt sau của thiết bị ZLAMT-II 8 PHÂN BAN B3. Bảo vệ và điều khiển hệ thống điện 5. ƯU DIỂM VA CAC ỨNG DỤNG CỦA SẢN PHẨM Với thiết kế trên, thiết bị ZLAMT-II có các khả năng như sau:  Kiểm tra và đánh giá tình trạng của bộ phận đếm sét (counting device) của các bộ giám sát chống sét loại “Surge Counter” & “Surge Monitor” ở cả hai trạng thái off-line và online;  Kiểm tra và đánh giá tình trạng của bộ phận giám sát dòng rò xoay chiều (monitoring device of AC leakage current) của bộ giám sát chống sét loại “Surge Monitor”;  Thử nghiệm đặc tính V-A xoay chiều của các chống sét van ZnO không khe hở ở chế độ off-line khi sử dụng kết hợp với bất kỳ các bộ nguồn tạo cao áp độc lập nào. Thiết bị ZLAMT-II sau khi được chế tạo và đưa vào sử dụng đã cho thấy các ưu điểm nổi trội sau:  Có kết cấu gọn nhẹ, bền, thuận tiện cho việc sử dụng lưu động tại các công trình;  Dễ sử dụng, thao tác đơn giản;  Rất an toàn do có mạch báo tình trạng nối đất của thiết bị, đầu ra thử nghiệm được cách ly hoàn toàn với các nguồn tạo xung dòng do vậy hạn chế nguy cơ tiếp xúc trực tiếp với các nguồn cao áp một chiều hoặc xoay chiều trong quá trình thử;  Thích ứng hoàn toàn yêu cầu thử nghiệm cho mọi chủng loại bộ giám sát chống sét hiện đang sử dụng trên hệ thống điện. 6. KẾT LUẬN Được triển khai chế tạo và đưa vào sử dụng từ năm 2009 tại các công trình thí nghiệm mới và định kỳ các nhà máy và trạm biến áp, thiết bị thử ZLAMT-II đã giúp kiểm tra và phát hiện được nhiều hư hỏng ở hầu hết các bộ giám sát tình trạng chống sét van trên lưới điện miền Trung, qua đó giúp các đơn vị quản lý vận hành kịp thời bảo dưỡng, thay thế cũng như tiến hành các biện pháp kiểm tra đánh giá phù hợp đối với các thiết bị điện có liên quan nhằm giảm thiểu các rủi ro gây ra sự cố làm gián đoạn việc cung cấp điện. Hiện nay thiết bị ZLAMT-II đã được bổ sung hoàn chỉnh thêm một số tính năng mới, trong đó có tính năng cho phép người sử dụng có thể thực hiện việc kiểm tra hoạt động của cơ cấu đếm sét ở trạng thái đang vận hành (on-line). Tính năng này sẽ giúp hạn chế được việc cắt điện trong quá trình đánh giá tình trạng hoạt động của bộ giám sát chống sét. Với thiết kế an toàn, kết cấu gọn nhẹ và dễ sử dụng, thiết bị ZLAMT-II thật sự đã đem lại hiệu quả cao trong công tác thí nghiệm ở Công ty thí nghiệm điện miền Trung, qua đó, khẳng định tính sáng tạo của đội ngũ cán bộ kỹ thuật trong nước và góp phần làm nâng cao uy tín của ngành điện trong công cuộc công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. 9 HỘI NGHỊ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐIỆN LỰC TOÀN QUỐC TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Tiêu chuẩn IEC 60099-4, "Metal-oxide surge arresters without gaps for a.c. systems", phiên bản 1.2, 2001-12. [2] Tiêu chuẩn IEC 60099-5, "Selection and application recommendations", phiên bản 1.1. 2000-03. [3] Tài liệu về bộ giám sát của chống sét van của ABB "EXCOUNT-II -Surge Arrester Monitor which gives you total control", năm 2001. [4] Tài liệu "Diagnostic appliance for evaluating the operational state of metal oxid arresters" của hãng TRIDELTA GmbH, 08/2002. [5] Các tài liệu tham khảo về các bộ giám sát chống sét van của các hãng Siemens, Cooper, Areva, Elpro. . 10