Tài liệu Nghiên cứu các nhân tố tác động đến quyết định đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của các doanh nghiệp việt nam trường hợp campuchia

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH  LÊ QUANG HUY NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP RA NƯỚC NGOÀI CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM: TRƯỜNG HỢP CAMPUCHIA LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP.HCM - NĂM 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH  LÊ QUANG HUY NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP RA NƯỚC NGOÀI CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM: TRƯỜNG HỢP CAMPUCHIA Chuyên ngành Mã số LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC GS.TS. VÕ THANH THU TP.HCM - NĂM 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án Tiến sỹ Kinh tế: “Nghiên cứu các nhân tố tác động đến quyết định đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam: trường hợp Campuchia” là công trình nghiên cứu độc lập do chính tôi thực hiện. Các số liệu thu thập, kết quả phân tích trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp.HCM, năm 2019 Người cam đoan LÊ QUANG HUY ii LỜI CẢM ƠN Sau 8 năm học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Kinh tế Tp.HCM, tác giả đã hoàn thành luận án Tiến sỹ: “Nghiên cứu các nhân tố tác động đến quyết định đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam: trường hợp Campuchia”. Để hoàn thành luận án này, trước tiên, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến GS.TS Võ Thanh Thu. Giáo sư không chỉ là người hướng dẫn về chuyên môn mà còn là người đồng hành, động viên tác giả không bỏ cuộc giữa chừng cho một chặng đường dài trong quá trình nghiên cứu. Thứ hai, tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các Quý thầy cô đã tham gia giảng dạy, góp ý phản biện, hỗ trợ, động viên tác giả hoàn thành luận án ở Khoa Kinh doanh quốc tế - Marketing, Viện Đào tạo Sau đại học, Trường Đại học Kinh tế Tp.HCM. Thứ ba, tác giả xin gửi lời cảm ơn cảm ơn chân thành đến các chuyên gia nghiên cứu, các doanh nghiệp về các góp ý, phản biện để giúp tác giả trong việc xây dựng, điều chỉnh thang đo, gợi ý các hàm ý quản trị - chính sách và khảo sát doanh nghiệp. Thứ tư, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các em sinh viên, cựu sinh viên Khoa Thương mại, ĐH Tài chính - Marketing đã giúp tác giả thu thập dữ liệu khảo sát. Thứ năm, tác giả xin cảm ơn các anh chị nghiên cứu của Trường đã động viên, chia sẻ kinh nghiệm trong thời gian học tập và nghiên cứu. Cuối cùng, tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn đến các Lãnh đạo qua các thời kỳ, các đồng nghiệp ở Trường Đại học Tài chính – Marketing, các bạn bè và gia đình luôn quan tâm, động viên để tác giả hoàn thành luận án nghiên cứu này. Trân trọng! Tp.HCM, năm 2019 Tác giả luận án Lê Quang Huy iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................................................i LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................................................ii MỤC LỤC...............................................................................................................................................iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, VIẾT TẮT...........................................................................ix DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................................................xi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ..................................................................................xiv TÓM TẮT..............................................................................................................................................xv ABSTRACT.........................................................................................................................................xvi CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ LUẬN ÁN NGHIÊN CỨU.......................................1 1.1. Bối cảnh nghiên cứu và lý do chọn đề tài...........................................................................1 1.1.1. Bối cảnh nghiên cứu lý thuyết của luận án.....................................................................1 1.1.2. Bối cảnh thực tiễn của luận án.............................................................................................5 1.1.3. Ý nghĩa nghiên cứu FDI của các doanh nghiệp Việt Nam sang Campuchia . 7 1.2. Mục tiêu nghiên cứu.....................................................................................................................8 1.2.1. Mục tiêu tổng quát.....................................................................................................................8 1.2.2. Mục tiêu cụ thể............................................................................................................................8 1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu....................................................................................................................8 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án.................................................................9 1.4. Phương pháp nghiên cứu của luận án...................................................................................9 1.5. Đóng góp dự kiến của luận án nghiên cứu.......................................................................13 1.5.1. Đóng góp về lý thuyết...........................................................................................................13 1.5.2. Đóng góp về thực tiễn...........................................................................................................13 1.6. Điểm mới của luận án nghiên cứu.......................................................................................14 1.7. Bố cục của luận án......................................................................................................................14 iv CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI..............16 2.1. Khái niệm chung về đầu tư trực tiếp nước ngoài..........................................................16 2.1.1. Khái niệm....................................................................................................................................16 2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của FDI......................................................................18 2.2. Các lý thuyết liên quan đến nguyên nhân hình thành đầu tư trực tiếp nước ngoài............................................................................................................................................................19 2.3. Vai trò của đầu tư trực tiếp nước ngoài.............................................................................28 2.4. Ưu và hạn chế của đầu tư trực tiếp nước ngoài..............................................................30 2.5. Các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài.......................................................................31 2.6. Xu hướng FDI trên thế giới những năm gần đây..........................................................34 2.7. Các chỉ tiêu đánh giá môi trường đầu tư nước ngoài..................................................35 2.7.1.Ý nghĩa của việc nghiên cứu môi trường đầu tư.........................................................35 2.7.2. Các chỉ tiêu đánh giá môi trường đầu tư phổ biến....................................................37 2.8. Các nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố tác động đến đầu tư trực tiếp nước ngoài............................................................................................................................................................41 2.8.1. Các nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố tác động đến đầu tư trực tiếp nước ngoài thúc đẩy từ quốc gia đầu tư......................................................................................41 2.8.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố thu hút tác động đến đầu tư trực tiếp từ phía quốc gia tiếp nhận đầu tư..........................................................................................46 2.8.3. Các nghiên cứu thực nghiệm phối hợp hai nhóm nhân tố thu hút và thúc đẩy tác động đến đầu tư trực tiếp nước ngoài...................................................................................50 2.9. Xác định khoảng trống nghiên cứu......................................................................................53 2.9.1. Khoảng trống về lý thuyết....................................................................................................54 2.9.2. Khoảng trống về thực nghiệm............................................................................................54 2.10. Đề xuất các giả thuyết và mô hình nghiên cứu............................................................55 2.10.1. Cơ sở đề xuất mô hình nghiên cứu................................................................................55 v 2.10.2. Mối quan hệ giữa nhóm các nhân tố thúc đẩy từ nước chủ nhà với quyết định đầu tư trực tiếp của doanh nghiệp xuất khẩu vốn........................................................55 2.10.3. Mối quan hệ giữa nhóm các nhân tố thu hút từ phía nước tiếp nhận vốn FDI với quyết định đầu tư trực tiếp của doanh nghiệp xuất khẩu vốn.........................57 2.10.4. Mối quan hệ giữa động cơ đầu tư với việc ra quyết định đầu tư.....................60 2.10.5. Mô hình và các giả thuyết nghiên cứu đề xuất........................................................62 2.11. Tóm tắt chương hai..................................................................................................................63 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...............................................................64 3.1. Thiết kế nghiên cứu....................................................................................................................64 3.1.1. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................................64 3.1.2. Quy trình nghiên cứu..............................................................................................................65 3.2. Phương pháp chọn mẫu và thu thập, xử lý dữ liệu.......................................................69 3.3. Thang đo khái niệm nghiên cứu............................................................................................74 3.3.1. Thang đo nghiên cứu các nhân tố thúc đẩy từ phía nước xuất khẩu vốn.......75 3.3.1.1. Thang đo Kinh tế vĩ mô và thị trường từ phía nước xuất khẩu vốn..............75 3.3.1.2. Thang đo Yếu tố sản xuất kinh doanh từ phía nước xuất khẩu vốn..............75 3.3.1.3. Thang đo Quy định, chính sách liên quan đến đầu tư từ phía nước xuất khẩu vốn...............................................................................................................................................................76 3.3.2. Thang đo nghiên cứu các nhân tố thu hút từ phía nước nhập khẩu vốn.........77 3.3.2.1. Thang đo Kinh tế vĩ mô và thị trường của nước nhập khẩu vốn....................77 3.3.2.2. Thang đo Yếu tố sản xuất kinh doanh của nước nhập khẩu vốn....................77 3.3.2.3. Thang đo Cơ sở hạ tầng của nước nhập khẩu vốn................................................78 3.3.2.4. Thang đo Quy định, chính sách liên quan đến đầu tư của nước nhập khẩu vốn...............................................................................................................................................................79 3.3.2.5. Thang đo Văn hóa, địa lý, chính trị của nước nhập khẩu vốn.........................79 3.3.3. Thang đo Quyết định đầu tư trực tiếp nước ngoài....................................................80 3.4. Điều chỉnh thang đo thông qua kết quả nghiên cứu định tính sơ bộ....................80 vi 3.5. Phân tích kết quả nghiên cứu sơ bộ định lượng.............................................................83 3.5.1. Phân tích kết quả đánh giá độ tin cậy thang đo..........................................................83 3.5.1.1. Kết quả đánh giá tin cậy thang đo các nhóm nhân tố thúc đẩy từ Việt Nam 84 3.5.1.2. Kết quả đánh giá tin cậy thang đo các nhóm nhân tố thu hút từ Campuchia 84 3.5.2. Phân tích kết quả đánh giá giá trị thang đo..................................................................87 3.6. Tóm tắt chương ba.......................................................................................................................90 CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHÍNH THỨC...........91 4.1. Phân tích đặc điểm mẫu nghiên cứu....................................................................................91 4.2. Phân tích thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu..................................................................93 4.3. Đánh giá chung về độ tin cậy và giá trị thang đo..........................................................95 4.4. Phân tích giá trị thang đo thông qua phân tích nhân tố khám phá.........................97 4.5. Phân tích kết quả khẳng định các nhân tố tác động đến quyết định đầu tư trực tiếp của DNVN sang Campuchia................................................................................................103 4.5.1. Phân tích kết quả kiểm định chung về mức độ phù hợp của mô hình...........104 4.5.2. Phân tích kết quả kiểm định giá trị hội tụ của thang đo......................................104 4.5.3. Phân tích kết quả kiểm định giá trị phân biệt giữa các khái niệm..................107 4.6. Phân tích kết quả kiểm định mô hình lý thuyết...........................................................110 4.6.1. Phân tích kết quả kiểm định giả thuyết H1................................................................111 4.6.2. Phân tích kết quả kiểm định giả thuyết H2 và H3..................................................115 4.6.3. Ước lượng mô hình lý thuyết bằng Bootstrap..........................................................119 4.6.4. Phân tích kết quả ước lượng tham số thành phần...................................................120 4.6.4.1. Phân tích kết quả ước lượng tham số theo nhóm nhân tố thúc đẩy............120 4.6.4.2. Phân tích kết quả ước lượng tham số theo nhóm nhân tố thu hút...............121 4.7. Phân tích kết quả nghiên cứu định tính chính thức....................................................123 vii 4.7.1. Phân tích kết quả nghiên cứu định tính chính thức đối với kết quả nghiên cứu định lượng được chấp nhận..................................................................................................125 4.7.2. Phân tích kết quả nghiên cứu định tính chính thức đối với kết quả nghiên cứu định lượng bị bác bỏ................................................................................................................125 4.7.3. Phân tích kết quả nghiên cứu định tính chính thức đối với các khó khăn, cản trở hoạt động FDI của doanh nghiệp Việt Nam tại Campuchia....................................127 4.8. Phân tích sự khác biệt trong đánh giá các nhân tố tác động đến quyết định đầu tư giữa các nhóm đối tượng khảo sát........................................................................................129 4.8.1. Phân tích sự khác biệt trong đánh giá các nhân tố thúc đẩy từ Việt Nam đến quyết định đầu tư giữa các nhóm đối tượng khảo sát........................................................129 4.8.2 Phân tích sự khác biệt trong đánh giá các nhân tố thu hút từ Campuchia đến quyết định đầu tư giữa các nhóm đối tượng khảo sát........................................................132 4.9. Tóm tắt chương bốn.................................................................................................................136 CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH, QUẢN TRỊ RÚT RA TỪ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................................................138 5.1. Kết quả nghiên cứu chính......................................................................................................139 5.1.1. Kết quả xây dựng và phát triển thang đo khái niệm..............................................139 5.1.2. Kết quả đề xuất mô hình lý thuyết................................................................................140 5.2. Thảo luận kết quả nghiên cứu.............................................................................................141 5.3. Hàm ý và đóng góp của nghiên cứu.................................................................................144 5.3.1. Cơ sở đề xuất các hàm ý....................................................................................................144 5.3.2. Hàm ý về mặt chính sách...................................................................................................145 5.3.2.1. Hàm ý về mặt chính sách đối với các cơ quan quản lý Việt Nam liên quan đến đầu tư trực tiếp ra nước ngoài..............................................................................................145 5.3.2.2. Hàm ý về mặt chính sách đối với các cơ quan quản lý của Campuchia liên quan đến đầu tư trực tiếp nước ngoài........................................................................................146 5.3.3. Hàm ý về mặt quản trị.........................................................................................................147 viii 5.3.3.1. Hàm ý quản trị đối với doanh nghiệp Việt Nam đã và đang đầu tư trực tiếp nước ngoài.............................................................................................................................................147 5.3.3.2. Hàm ý quản trị đối với doanh nghiệp Việt Nam có ý định đầu tư trực tiếp nước ngoài.............................................................................................................................................149 5.4. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo.........................................................................149 KẾT LUẬN CHUNG.....................................................................................................................150 TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................................................152 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ......................................................................................................... DANH MỤC PHỤ LỤC ............................................................................................ Phụ lục 1. Bảng tóm lược các công trình nghiên cứu điển hình liên quan đến luận án..................................................................................................................................................................S1 Phụ lục 2. Bảng câu hỏi định tính khảo sát ý kiến chuyên gia nhằm xây dựng, điều chỉnh thang đo.....................................................................................................................................S14 Phụ lục 3. Bảng câu hỏi khảo sát định lượng sơ bộ...........................................................S18 Phụ lục 4. Bảng câu hỏi khảo sát định lượng chính thức................................................S22 Phục lục 5. Phiếu tham vấn ý kiến chuyên gia về kết quả nghiên cứu......................S26 Phụ lục 6. Kết quả xử lý dữ liệu nghiên cứu.........................................................................S30 Phụ lục 7. Kết quả phỏng vấn chuyên gia người Campuchia........................................S91 Phụ lục 8. Một số hình ảnh tham gia khảo sát tại Campuchia của tác giả...............S95 Phụ lục 9. Phân tích thực trạng về đầu tư trực tiếp của việt nam sang Campuchia thời gian qua.........................................................................................................................................S96 Phụ lục 10. Danh sách chuyên gia tham gia trả lời phỏng vấn...................................S116 ix DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, VIẾT TẮT ANOVA: Analysis of variance: Phân tích phương sai AVIC: Association of Viet Nam Investors in Cambodia: Hiệp hội các nhà đầu tư Việt Nam tại Campuchia CDC: Cambodia Development Council: Hội đồng phát triển Campuchia CHDCND: Cộng Hòa Dân Chủ Nhân Dân CFA: Confirmatory Factor Analysis: Phương pháp phân tích nhân tố khẳng định CIA Factbook: Central intelligent Agency Factbook: Cơ sở dữ liệu về các quốc gia của Cục Trí tuệ Trung ương Hoa Kỳ. CIB: Cambodia Investment Board: Hội đồng đầu tư campuchia DNVN: Doanh nghiệp Việt Nam ĐTTTRNN: Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài EFA: Exploratory factors analysis: Phân tích nhân tố khám phá FDI: Foreign Direct Investment: Đầu tư trực tiếp nước ngoài IFDI: Inward Foreign Direct Investment: Đầu tư trực tiếp nước ngoài đi vào ML: Phương pháp Maximum Likelihood MNC hay MNCs: Multinational Corporations: Công ty đa quốc gia hoặc các công ty đa quốc gia MTMM: Multitrait – Multi method: Đa khái niệm, đa phương pháp NC: Nghiên cứu OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development: Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OFDI: Outward Foreign Direct Investment: Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài ONE WAY ANOVA: Phân tích phương sai một chiều SEM: Structural Equation Modelling: Phương pháp phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính x TNCs : Transnational Corporations: Các công ty xuyên quốc gia UNCTAD: The United Nations Conference on trade and development: Hội nghị Liên Hiệp Quốc về thương mại và phát triển VN: Việt Nam xi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Bảng giải thích các biến đo lường 10 tiêu chí của chỉ số thuận lợi kinh doanh..........................................................................................................................................................39 Bảng 3.1. Thang đo Kinh tế vĩ mô và thị trường từ phía nước xuất khẩu vốn.........75 Bảng 3.2. Thang đo yếu tố sản xuất kinh doanh từ phía nước xuất khẩu vốn..........76 Bảng 3.3. Thang đo Quy định, chính sách liên quan đến đầu tư.....................................77 Bảng 3.4. Thang đo Kinh tế vĩ mô và thị trường....................................................................77 Bảng 3.5. Thang đo Yếu tố sản xuất kinh doanh của nước nhập khẩu vốn...............78 Bảng 3.6. Thang đo Cơ sở hạ tầng................................................................................................79 Bảng 3.7. Thang đo Quy định, chính sách liên quan đến đầu tư.....................................79 Bảng 3.8. Thang đo Văn hóa, địa lý, chính trị.........................................................................80 Bảng 3.9. Mô tả đặc trưng các đáp viên trong nghiên cứu định tính sơ bộ................81 Bảng 3.10. Kết quả Cronbach’s Alpha tổng quát trong phân tích định lượng sơ bộ .. 84 Bảng 3.11. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha thành phần trong định lượng sơ bộ..................................................................................................................................................................86 Bảng 3.12. Hệ số KMO và Bartlett's Test trong phân tích EFA thuộc nghiên cứu sơ bộ............................................................................................................................................................88 Bảng 3.13. Kết quả hệ số Communalities trong phân tích EFA thuộc nghiên cứu sơ bộ..................................................................................................................................................................88 Bảng 3.14. Kết quả ma trận xoay nhân tố trong phân tích EFA thuộc nghiên cứu sơ bộ..................................................................................................................................................................89 Bảng 4.1. Đặc điểm mẫu khảo sát.................................................................................................91 Bảng 4.2. Mô tả dữ liệu nghiên cứu chính thức......................................................................94 Bảng 4.3. Hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha tổng quát trong nghiên cứu định lượng chính thức.................................................................................................................................................95 xii Bảng 4.4. Kết quả Cronbach’s Alpha trong phân tích định lượng chính thức..........96 Bảng 4.5. Hệ số KMO và Bartlett's Test trong phân tích EFA lần 1 trong nghiên cứu chính thức........................................................................................................................................97 Bảng 4.6. Kết quả hệ số Communalities trong phân tích EFA lần 1 thuộc nghiên cứu chính thức........................................................................................................................................98 Bảng 4.7. Kết quả ma trận xoay nhân tố trong phân tích EFA lần 1 thuộc nghiên cứu chính thức........................................................................................................................................99 Bảng 4.8. Hệ số KMO và Bartlett's Test trong phân tích EFA lần 2 thuộc nghiên cứu chính thức.....................................................................................................................................100 Bảng 4.9. Kết quả hệ số Communalities trong phân tích EFA lần 2 thuộc nghiên cứu chính thức.....................................................................................................................................100 Bảng 4.10. Kết quả ma trận xoay nhân tố trong phân tích EFA lần 2 thuộc nghiên cứu chính thức.....................................................................................................................................102 Bảng 4.11. Kết quả ước lượng thang đo chưa chuẩn hóa................................................105 Bảng 4.12. Kết quả ước lượng thang đo đã chuẩn hóa.....................................................106 Bảng 4.13. Giá trị phương sai trích trung bình - AVE và chỉ số tin cậy tổng hợp C.R của các thang đo........................................................................................................................107 Bảng 4.14. Hệ số tương quan giữa các khái niệm nghiên cứu trong mô hình đo lường tới hạn........................................................................................................................................109 Bảng 4.15. Phương sai sai số và khái niệm nghiên cứu do ML ước lượng trong mô hình đo lường tới hạn.......................................................................................................................110 Bảng 4.16. Kết quả ước lượng các tham số trong kiểm định giả thuyết H1 (chưa chuẩn hóa).............................................................................................................................................113 Bảng 4.17. Kết quả ước lượng các tham số trong kiểm định giả thuyết H1 (chuẩn hóa)...........................................................................................................................................................114 Bảng 4.18. Kết quả ước lượng hiệp phương sai của nhóm nhân tố thu hút và thúc đẩy.............................................................................................................................................................115 xiii Bảng 4.19. Kết quả ước lượng tương quan của nhóm nhân tố thu hút và thúc đẩy .... 115 Bảng 4.20. Kết quả hệ số ước lượng từ mô hình nghiên cứu chính thức (chưa chuẩn hóa).............................................................................................................................................119 Bảng 4.21. Kết quả hệ số ước lượng từ mô hình nghiên cứu chính thức (chuẩn hóa)...........................................................................................................................................................119 Bảng 4.22. Kết quả ước lượng các mối quan hệ chính trong mô hình bằng Bootrap với mẫu là 1000...................................................................................................................................120 Bảng 4.23. Kết quả tham số ước lượng thành phần các nhân tố trong mô hình nghiên cứu chính thức......................................................................................................................122 Bảng 4.24. Bảng tóm tắt các kết quả nghiên cứu được chấp nhận và bác bỏ từ nghiên cứu định lượng chính thức..............................................................................................123 Bảng 4.25. Mô tả đặc trưng các đáp viên phỏng vấn chuyên gia.................................124 Bảng 4.26. Kết quả điểm định sự khác biệt trong đánh giá về các nhân tố thúc đẩy giữa các nhóm đối tượng khảo sát..............................................................................................130 Bảng 4.27. Kết quả thống kê mô tả trị trung bình của nhóm nhân tố thúc đẩy với nhómcác đối tượng khảo sát..........................................................................................................132 Bảng 4.28. Kết quả điểm định sự khác biệt trong đánh giá về các nhân tố thu hút giữa các nhóm đối tượng khảo sát..............................................................................................133 Bảng 4.29. Kết quả thống kê mô tả trị trung bình của nhóm nhân tố thu hút với nhómcác đối tượng khảo sát..........................................................................................................135 Bảng 5.1. Bảng tóm tắt các nhân tố tác động đến quyết định đầu tư trực tiếp của doanh nghiệp Việt Nam sang Campuchia...............................................................................139 Bảng 5.2. Tóm tắt các phát hiện mới từ kết quả nghiên cứu chính thức...................144 xiv DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Phương thức nghiên cứu tổng quát của luận án..................................................9 Sơ đồ 3.1. Quy trình nghiên cứu và đánh giá thang đo của luận án..............................68 HÌNH VẼ Hình 2.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất........................................................................................62 Hình 4.1. Kết quả CFA mô hình đo lường tới hạn (chuẩn hóa)....................................108 Hình 4.2. Kết quả mối quan hệ tương quan giữa nhóm nhân tố thu hút và nhóm nhân tố thúc đẩy..................................................................................................................................112 Hình 4.3. Kết quả mô hình lý thuyết chính thức (chuẩn hóa)........................................117 Hình 5.1. Mô hình các nhân tố tác động đến quyết định đầu tư trực tiếp ra nước ngoài.........................................................................................................................................................141 xv TÓM TẮT LUẬN ÁN “NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP RA NƯỚC NGOÀI CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM: TRƯỜNG HỢP CAMPUCHIA” Chuyên Ngành: Kinh Doanh Thương Mại Nghiên cứu sinh: Lê Quang Huy, Khóa: 2011 1. Lý do lựa chọn đề tài nghiên cứu Đã có nhiều nghiên cứu giải thích về nguyên nhân hình thành FDI từ các nước đang phát triển. Tựu trung lại, có 2 hướng nghiên cứu là các nhân tố thúc đẩy từ trong nước và hướng các nhân tố thu hút. Trên cơ sở đó, luận án này nghiên cứu sự tác động đồng thời của 2 nhóm nhân tố thúc đẩy và thu hút đến quyết định FDI của doanh nghiệp. 2. Mục tiêu nghiên cứu Đo lường được sự ảnh hưởng đồng thời của các nhân tố thúc đẩy và thu hút đến quyết định FDI của DN Việt Nam ra nước ngoài. 3. Phương pháp nghiên cứu: hỗn hợp gắn kết định lượng kết hợp định tính. 4. Kết quả nghiên cứu: chỉ ra rằng quyết định FDI của các doanh nghiệp từ Việt Nam chịu sự tác động đồng thời của 2 nhóm nhân tố thúc đẩy và thu hút. 5. Kết luận và hàm ý Luận án đề xuất các hàm ý chính sách cho Nhà nước Việt Nam và hàm ý quản trị cho các doanh nghiệp Việt Nam đang và có ý định đầu tư trực tiếp ra nước ngoài. Hướng nghiên cứu tiếp theo, tác giả đề xuất có thể thực hiện phương pháp chọn mẫu xác suất và phân tích thêm mối quan hệ trong việc ra quyết định đầu tư với các lĩnh vực, hình thức đầu tư. Từ khóa: FDI từ Việt Nam, OFDI của Việt Nam, nhân tố thu hút tác động đến FDI, nhân tố thúc đẩy tác động đến FDI, quyết định FDI NGHIÊN CỨU SINH xvi ABSTRACT OF THE THESIS THESIS TITLE: DETERMINANTS OF VIETNAMESE ENTERPRISES’ OUTWARD DIRECT INVESTMENT DECISION: THE CASE OF CAMBODIA Major: Commercial Business PhD Student: Le Quang Huy 1. Code: 9340121 Course: 2011 Reason for writing There have been many studies explaining the cause of FDI from developing countries. In general, there are 2 research directions which are push factors and pull factors. On that basis, this thesis studies the simultaneous impact of Push - Pull factors to FDI’decisions of enterprises. 2. Research’s objectives Measuring the simultaneous impact of push - pull factors to FDI’decisions of Vietnamese enterprises. 3. Research’s methodology The embedded mixed method is employed through CFA and SEM analysis. 4. Research’s Results: indicate that the FDI’decisions of Vietnamese enterprises is affected by push - pull factors. 5. Conclusions: The thesis proposes policy implications for the State of Vietnam and for Vietnamese enterprises which are investing/ intending to FDI. Future research, the author proposes to be able to carry out the probability sampling method and analyze further the relationship in making investment decisions with the fields and investment forms. Keywords: FDI from Viet Nam, OFDI of Viet Nam, Push factors of FDI, Pull factors of FDI, FDI decision making. PH.D STUDENT 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ LUẬN ÁN NGHIÊN CỨU Giới thiệu chung chương một Chương một bao gồm các nội dung chính sau: (1) Bối cảnh nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn liên quan đến luận án nghiên cứu và lý do chọn đề tài, (2) Mục tiêu nghiên cứu của luận án, (3) Đối tượng và phạm vi nghiên cứu, (4) Phương pháp nghiên cứu, (5) Đóng góp dự kiến của luận án nghiên cứu, (6) Điểm mới của luận án, (7) Bố cục của luận án. Nội dung chi tiết của chương một sẽ được trình bày ở các mục tiếp theo. 1.1. Bối cảnh nghiên cứu và lý do chọn đề tài Ở nội dung này trình bày bối cảnh ra đời luận án: Bối cảnh học thuật cũng như thực tiễn, từ đó nêu bật lý do chọn đề tài và ý nghĩa của nghiên cứu. 1.1.1. Bối cảnh nghiên cứu lý thuyết của luận án Theo định nghĩa của OECD (2008), đầu tư trực tiếp nước ngoài là một loại đầu tư xuyên biên giới với mục tiêu thành lập lợi ích lâu dài trong một doanh nghiệp mà được cư trú trong nền kinh tế khác nền kinh tế của nhà đầu tư. Xu hướng đầu tư trực tiếp nước ngoài quan trọng xuất hiện từ cuối thế kỷ thứ 20, đầu thế kỷ thứ 21, chẳng những ở các nước công nghiệp phát triển, mà còn ở các nước đang phát triển. Nhiều nghiên cứu khoa học lý giải về vai trò đầu tư trực tiếp ra nước ngoài đối với nước xuất khẩu vốn: Đối với nhà đầu tư nhằm để tìm kiếm tỷ suất lợi nhuận hấp dẫn hơn ở các thị trường nước ngoài (Agarwal, 1980; Moosa, 2002) hoặc để thực hiện sự đa dạng hóa hoạt động đầu tư (Tobin, 1958; Markowitz, 1959; Moosa, 2002) hoặc được tác động bởi sản lượng đầu ra và quy mô thị trường nước tiếp nhận vốn (Balassa, 1966; Moore 1993; Wang & Swain, 1995). Bằng việc đánh giá động cơ đầu tư ra nước ngoài của các doanh nghiệp Nhật Bản, Kreinin và cộng sự (1999) kết luận rằng “sự bảo vệ thị phần là một hành động có động cơ quan trọng nhất cho FDI”. Đối với nước tiếp nhận vốn, OECD (2002) chỉ ra FDI tạo nên hiệu ứng lan tỏa về công nghệ, hỗ trợ đầu tư nguồn nhân lực, đóng góp hội nhập thương mại quốc tế của quốc gia, giúp tạo nên môi trường kinh doanh cạnh tranh và gia tăng sự phát triển của doanh nghiệp. Tất cả điều này góp phần thúc đẩy tăng 2 trưởng kinh tế cao hơn và được xem như một giải pháp hữu hiệu giúp tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia đang phát triển. Theo Grossman và Helpman (1991), Hermes và Lensink (2003) đều chỉ ra rằng FDI đóng vai trò quan trọng trong việc hiện đại hóa và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế ở nước tiếp nhận đầu tư. Johnson (2005) trong nghiên cứu về sự tác động của FDI đến tăng trưởng kinh tế, kết luận FDI tác động đến nước tiếp nhận, đặc biệt là nhóm các nước đang phát triển chủ yếu qua hình thức vốn vật chất và công nghệ, trong đó, công nghệ là nhân tố chủ yếu. Theo Kemp (1962) giải thích sự di chuyển vốn là do sự khác biệt về năng suất biên. Vốn di chuyển từ nơi có năng suất biên thấp sang nơi có năng suất biên cao hơn. Lý thuyết của Kemp (1962) dựa trên giả định thị trường hoàn hảo, không có rủi ro nên lợi nhuận là biến số duy nhất của quyết định đầu tư. Do đó, một quốc gia có vốn dồi dào thì có mức lợi nhuận biên về vốn thấp hơn quốc gia khan hiếm vốn. Tuy nhiên, lý thuyết này chưa giải thích được lý do bên cạnh dòng vốn di chuyển vào thì dòng vốn còn di chuyển ra khỏi một quốc gia và hơn nữa, tại sao những nước thiếu vốn, công nghệ chưa cao ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam, các doanh nghiệp lại đầu tư trực tiếp ra nước ngoài? Vậy nguyên nhân nào tác động đến đầu tư trực tiếp từ các nước đang phát triển?. Theo UNCTAD (2006) và Dunning (2006), có sự khác biệt về các nguyên nhân tác động đến các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài từ các nước đã phát triển và các nước đang phát triển. Đó cũng chính là chủ đề thu hút nghiên cứu của các tác giả trên thế giới thời gian gần đây. Tính đến nay, đã có nhiều công trình lý thuyết giải thích về nguyên nhân hình thành đầu tư trực tiếp nước ngoài như: lý thuyết giả sử thị trường hiệu quả, lý thuyết giả sử thị trường không hiệu quả, lý thuyết quốc tế hóa, lý thuyết lựa chọn địa điểm... Theo “Lý thuyết giả sử thị trường hiệu quả”, các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài để tìm kiếm tỷ suất thu hồi khác nhau ở các thị trường (Agarwal, 1980; Moosa, 2002) hoặc để thực hiện sự đa dạng hóa (Tobin, 1958; Markowitz, 1959; Moosa, 2002) hoặc được tác động bởi sản lượng đầu ra và quy mô thị trường nước tiếp nhận vốn (Balassa, 1966; Moore, 1993; Wang & Swain,