Tài liệu Nghiên cứu các kinh nghiệm của hunggary về phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ trong lĩnh vực khoa học công nghệ vận dụng vào việt nam

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi theo nghÞ ®Þnh th− Nghiªn cøu kinh nghiÖm cña hunggary VÒ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá Trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ VËn dông vµo viÖt nam Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Pgs, tskh . lª du phong 6553 24/9/2007 hµ néi - 2006 Danh môc B¶ng BiÓu 1.1: §éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ giai ®o¹n 2000- 2004. BiÓu sè 2.2: Sè l−îng doanh nghiÖp trong mçi v−ên −¬m vµ sè nh©n viªn trong tõng doanh nghiÖp. BiÓu sè 2.3: Chuyªn m«n cña tõng doanh nghiÖp trong c¸c v−ên −¬m. BiÓu sè 2.4: Sè l−îng c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong v−ên −¬m doanh nghiÖp t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng. BiÓu sè 2.5: Chuyªn ngµnh cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c v−ên −¬m BiÓu sè 2.6: Sè ng−êi lao ®éng trong tõng doanh nghiÖp trong v−ên −¬m BiÓu sè 2.7: kho¶ng thêi gian doanh nghiÖp sö dông dÞch vô cña v−ên −¬m. BiÓu sè 2.8: §Æc ®iÓm giíi tÝnh, ®é tuæi vµ ngµnh nghÒ cña ng−êi lao ®éng trong v−ên −¬m doanh nghiÖp. BiÓu sè 2.9: Xu h−íng ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp trong v−ên −¬m. BiÓu sè 2.10: Nhu cÇu vÒ dÞch vô cña c¸c doanh nghiÖp trong v−ên −¬m. BiÓu sè 2.11: sù hµi lßng cña doanh nghiÖp ®èi víi dÞch vô cña v−ên −¬m. BiÓu sè 2.12: ®¸nh gÝa lîi Ých khi sö dông c¸c dÞch vô cña v−ên −¬m. BiÓu sè 2.13: Thêi gian doanh nghiÖp rêi v−ên −¬m ra tù lËp bªn ngoµi. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 1 Lêi nãi ®Çu I- Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi: Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc vµ c«ng nghÖ trong hai thËp kû võa qua ®· lµm thay ®æi mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u s¾c c¬ cÊu vµ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu nãi chung, cña tõng quèc gia nãi riªng. NÕu nh− tr−íc ®©y sù ph¸t triÓn cña c¸c nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo sù phong phó, ®a d¹ng cña c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, th× ngµy nay nã dùa nhiÒu h¬n vµo khoa häc, vµo trÝ tuÖ. Hµm l−îng gi¸ trÞ trÝ tuÖ trong tõng s¶n phÈm ®−îc tiªu thô trªn thÞ tr−êng ngµy nay cao h¬n gÊp nhiÒu lÇn so víi tr−íc. NÕu tr−íc kia n«ng nghiÖp, råi sau ®ã lµ c«ng nghiÖp gi÷ vÞ trÝ quan träng nhÊt trong c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, th× ngµy nay vÞ trÝ ®ã ®· nh−êng chç cho khu vùc dÞch vô. Nãi c¸ch kh¸c, khoa häc c«ng nghÖ ngµy nay kh«ng cßn c¸ch biÖt, kh«ng cßn xa vêi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n÷a, mµ ®· trë thµnh lùc l−îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn. Quèc gia nµo nhËn thøc ®óng vÞ trÝ cña khoa häc, c«ng nghÖ, cã ®Çu t− tho¶ ®¸ng cho nã vµ cã ph−¬ng thøc tæ chøc nghiªn cøu, triÓn khai, øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo thùc tiÔn cuéc sèng h÷u hiÖu, quèc gia ®ã sÏ ph¸t triÓn nhanh, ng−îc l¹i ch¾c ch¾n sÏ r¬i vµo tôt hËu, chËm ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc, ®Æc biÖt lµ viÖc triÓn khai øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo cuéc sèng lµ mét c«ng viÖc v« cïng khã kh¨n, phøc t¹p vµ trong thùc tiÔn kh«ng ph¶i n−íc nµo còng ®¹t ®−îc thµnh c«ng nh− mong muèn. Bëi vËy viÖc t×m ra ph−¬ng thøc thÝch hîp ®Ó chuyÓn giao c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ra s¶n xuÊt x· héi mét c¸ch nhanh nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt lµ ®ßi hái bøc xóc cña kh«ng Ýt n−íc trªn thÕ giíi hiÖn nay, trong ®ã cã ViÖt Nam. ë ViÖt Nam, trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o ®Êt n−íc, §¶ng vµ ChÝnh phñ còng ®· chó ý t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®−a c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc vµo øng dông trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh, dÞch vô. Ngµy 28/1/1992 Héi ®ång Bé tr−ëng ( nay lµ ChÝnh phñ) ®· cã nghÞ ®Þnh 35-H§BT vÒ c«ng t¸c qu¶n lý khoa häc vµ c«ng nghÖ, trong ®ã cho phÐp thµnh lËp c¸c tæ chøc khoa häcc«ng nghÖ ho¹t ®éng ®éc lËp, theo c¬ chÕ thÞ tr−êng; Ngµy 27/3/98 Thñ t−íng ChÝnh phñ cã quyÕt ®Þnh 68/1998/Q§-TTg cho phÐp thÝ ®iÓm thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ n−íc trong c¸c c¬ së ®µo t¹o, c¬ së nghiªn cøu. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 2 Tuy nhiªn, cho ®Õn nay kÕt qu¶ mang l¹i vÉn ch−a ®−îc nh− mong muèn C¸c tiÕn bé khoa häc-c«ng nghÖ vÉn rÊt khã ®−a ®−îc vµo thùc tiÔn cuéc sèng, mÆc dï tr×nh ®é c«ng nghÖ cña toµn bé nÒn kinh tÕ n−íc ta vÉn ®ang ë møc rÊt khiªm tèn. Lµm thÕ nµo ®Ó chuyÓn giao nhanh c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo øng dông trong s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô v× thÕ vÉn lµm mét c©u hái ch−a t×m ®−îc lêi gi¶i tho¶ ®¸ng. Lµ nh÷ng n−íc cïng chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr−êng, Hungary vµ ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ nh©n v¨n. Hungary cßn lµ quèc gia cã nÒn khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn kh¸ sím, thÞ tr−êng khoa häc - c«ng nghÖ cña n−íc nµy ®· b−íc ®Çu ®−îc h×nh thµnh. Tõ sau khi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, Hungary ®· cã nhiÒu h×nh thøc chuyÓn giao khoa häc - c«ng nghÖ kh¸ hiÖu qu¶, ®¸ng chó ý lµ viÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ, viÖc x©y dùng c¸c vuên −¬m doanh nghiÖp c«ng nghÖ. XuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cña n−íc ta hiÖn nay, chóng t«i cho r»ng nh÷ng kinh nghiÖm cña Hungary trong viÖc chuyÓn giao c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc - c«ng nghÖ cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô lµ kh¸ phï hîp víi ViÖt Nam. Do ®ã chóng t«i chän vÊn ®Ò : " Nghiªn cøu kinh nghiÖm cña Hungary vÒ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, vËn dông vµo ViÖt Nam" lµm chñ ®Ò nghiªn cøu cña m×nh. II- Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi: 1- Nghiªn cøu kinh nghiÖm ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c lo¹i h×nh tæ chøc ho¹t ®éng chuyÓn giao trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ë Hungary . 2- Ph©n tÝch thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c lo¹i h×nh tæ chøc ho¹t ®éng chuyÓn giao trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ë ViÖt Nam hiÖn nay, chØ ra nh÷ng thµnh tùu, h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n cña nã. 3- KiÕn nghÞ víi §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi cho ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng chuyÓn giao trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ nh÷ng n¨m tíi. III- Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi: 1- §Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c lo¹i h×nh tæ chøc chuyÓn giao trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ. 2- VÒ kh«ng gian nghiªn cøu: tËp trung vµo 2 n−íc : ViÖt Nam vµ Hungary. 3- VÒ thêi gian : tõ sau khi 2 n−íc thùc hiÖn viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr−êng. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 3 IV- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ó gi¶i quyÕt thµnh c«ng c¸c môc tiªu nghiªn cøu ®· ®Ò ra, ®Ò tµi ®· sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p chñ yÕu sau ®©y: 1- Thu thËp, biªn dÞch c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ, vÒ v−ên −¬m doanh nghiÖp c«ng nghÖ cña Hungary. 2- Tæ chøc ®ît kh¶o s¸t thùc tÕ 7 ngµy t¹i Hungary vµo th¸ng 8/2004. Trong ®ît kh¶o s¸t nµy §oµn ®· gÆp, lµm viÖc trao ®æi víi: - Tæ chøc hîp t¸c khoa häc, c«ng nghÖ cña Hungary - Tesco. - Doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¸c phÇn mÒm m¸y tÝnh cña ViÖn Hµn l©m khoa häc Budapest, Hungary. - Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ Budapest (Corvina), Hungary - Trung t©m t− vÊn kinh tÕ vµ kinh doanh cña ®¹i häc kinh tÕ Budapest. - Ban l·nh ®¹o v−ên −¬m doanh nghiÖp c«ng nghÖ thµnh phè SzÐket fehÐv¸r - Kh¶o s¸t mét sè doanh nghiÖp nhá vµ võa ho¹t ®éng trong v−ên −¬m doanh nghiÖp c«ng nghÖ SzÐket fehÐv¸r - Trao ®æi víi Sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Hungary vµ ®¹i diÖn céng ®ång ng−êi ViÖt Nam t¹i Hungary. TÊt c¸c c¸c cuéc lµm viÖc trªn ®Ò tµi chñ yÕu tËp trung t×m hiÓu vÒ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ, vÒ ph¸t triÓn c¸c v−ên −¬m doanh nghiÖp c«ng nghÖ . 3- §· mêi mét ®oµn c¸c nhµ khoa häc thuéc viÖn Nghiªn cøu ChiÕn l−îc (mét tæ chøc t− nh©n) Budapest sang ViÖt Nam trao ®æi vÒ kinh nghiÖm ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ trªn thÕ giíi vµ ë Hungary, còng nh− kh¶ n¨ng vËn dông c¸c kinh nghiÖm ®ã ë ViÖt Nam vµo th¸ng 5 n¨m 2005. 4- §· tiÕn hµnh ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tÕ ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®−îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh 68 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ t¹i c¸c tr−êng ®¹i häc trong n−íc, còng nh− mét sè viÖn vµ trung t©m nghiªn cøu, triÓn khai ®−îc thµnh lËp theo nghÞ ®Þnh 35 H§BT cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr−ëng ( nay lµ ChÝnh phñ) nh»m t×m hiÓu thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nµy kÓ tõ khi thµnh lËp ®Õn nay. 5- §· tham kh¶o ý kiÕn cña mét sè nhµ khoa häc, qu¶n lý am hiÓu vÒ lÜnh vùc nµy. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 4 V- Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi: Ngoµi lêi nãi ®Çu, kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ, danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña ®Ò tµi gåm 3 phÇn. 1- PhÇn thø nhÊt: doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ - nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn. 2- PhÇn thø hai: doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ ë Hungary vµ nh÷ng bµi häc ®èi víi ViÖt Nam. 3- PhÇn thø ba: Ph¸t triÓn doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ ë ViÖt Nam trªn c¬ së kinh nghiÖm Hungary. VI- Nh÷ng ng−êi tham gia nghiªn cøu ®Ò tµi 1. GS.TSKH. Lª Du Phong -§¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Chñ nhiÖm ®Ò tµi. 2. GS.TS. Mai Ngäc C−êng - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn 3. TS. Ph¹m Hång Ch−¬ng - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn 4. TS. NguyÔn Thanh Hµ - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn 5. PGS.TS. NguyÔn ThÞ Nh− Liªm - §H Kinh tÕ §µ N½ng - Uû viªn 6. Ths.NCS Hå ThÞ H¶i YÕn - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn 7. CN. NguyÔn Minh Hµ - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn 8. Ths. TrÞnh Mai V©n - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 5 PhÇn thø nhÊt Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn 1.1 §Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ . 1.1.1. Doanh nghiÖp lµ g×? VÒ ph−¬ng diÖn ph¸p lý, cã kh¸ nhiÒu c¸ch hiÓu vµ ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ "doanh nghiÖp " §¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt do t¸c gi¶ NguyÔn Nh− ý so¹n th¶o, t¹i trang 543, ®Þnh nghÜa vÒ doanh nghiÖp nh− sau: "doanh nghiÖp lµ tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh cña nh÷ng chñ së h÷u cã t− c¸ch ph¸p nh©n, nh»m môc ®Ých kiÕm lêi ë mét hoÆc nhiÒu ngµnh". §Þnh nghÜa nµy kh«ng sai, song theo chóng t«i lµ ®é bao qu¸t ch−a cao, bëi lÏ trong thùc tiÔn cã kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng víi môc tiªu phi lîi nhuËn hoÆc lîi nhuËn kh«ng ph¶i lµ môc tiªu hµng ®Çu. Theo luËt doanh nghiÖp ®−îc Quèc héi n−íc Céng hoµ XHCN ViÖt Nam th«ng qua ngµy 12/6/1999 th× " doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ cã tªn, trô së giao dÞch æn ®Þnh, cã tµi s¶n, ®−îc ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh". §Þnh nghÜa nµy còng kh«ng sai, tuy nhiªn nã h¬i nghiªng vÒ gãc ®é luËt ph¸p, doanh nghiÖp ®−îc nh×n nhËn d−íi nhiÒu gãc ®é chø kh«ng riªng g× khÝa c¹nh ph¸p luËt. VÒ khÝa c¹nh kinh tÕ, chóng t«i cho r»ng nªn hiÓu doanh nghiÖp lµ mét ®¬n vÞ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô, cã t− c¸ch ph¸p nh©n,ho¹t ®éng kinh doanh theo quy ®Þnh cña luËt ph¸p. Lµ mét tæ chøc kinh tÕ, tr−íc hÕt, doanh nghiÖp ph¶i cã vèn, bao gåm vèn cè ®Þnh vµ vèn l−u ®éng. Vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp nh− nhµ x−ëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ, c¸c c«ng cô s¶n xuÊt kh¸c ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô. Vèn l−u ®éng cña doanh nghiÖp lµ vèn ®Ó mua nguyªn nhiªn vËt liÖu, chi tr¶ tiÒn l−¬ng cho c«ng nh©n lµm viÖc trong doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp ph¶i lµ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh mét lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ nhÊt ®Þnh. Hä cã thÓ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã ®Ó b¸n trªn thÞ tr−êng; Còng cã thÓ hä lµ c¬ së kinh doanh th−¬ng m¹i, mua b¸n dÞch vô vËt t− hµng ho¸ trªn thÞ D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 6 tr−êng. KÕt qu¶ ho¹t ®éng thu ®−îc lµ doanh thu do b¸n hµng ho¸. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ t¨ng thªm gi¸ trÞ. §Ó s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp ph¶i thuª lao ®éng, thuª ®Êt ®ai vay vèn. Thuª lao ®éng, doanh nghiÖp ph¶i tr¶ tiÒn l−¬ng; Thuª ®Êt ®ai, doanh nghiÖp ph¶i tr¶ ®Þa t«; Vay vèn, doanh nghiÖp ph¶i tr¶ l·i suÊt. TiÒn l−¬ng, ®Þa t«, l·i suÊt ®−îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ®−îc s¶n phÈm, doanh nghiÖp ®em b¸n trªn thÞ tr−êng, hä sÏ cã ®−îc doanh thu b¸n hµng. NÕu doanh thu b¸n hµng lín h¬n phÝ tæn s¶n xuÊt, doanh nghiÖp cã l·i. Hä dïng sè l·i ®ã ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n thuÕ, tÝch luü ®Ó ph¸t triÓn vµ phÇn cßn l¹i lµ lîi nhuËn cña m×nh. Toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh− trªn ®−îc tu©n thñ theo ph¸p luËt quy ®Þnh. VÒ quy m«, ng−êi ta doanh nghiÖp thµnh doanh nghiÖp lín, doanh nghiÖp võa vµ nhá. ViÖc ph©n lo¹i quy m« doanh nghiÖp ®−îc dùa trªn c¸c tiªu chÝ vÒ vèn, ®Êt ®ai, lao ®éng vµ doanh thu cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, tuú tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ tuú theo môc tiªu ph©n chia, ng−êi ta cã thÓ lùa chän mét sè tiªu chÝ nhÊt ®Þnh. VÝ dô, ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, viÖc x¸c ®Þnh quy m« doanh nghiÖp th−êng dùa trªn hai tiªu chÝ chñ yÕu lµ vèn vµ doanh thu. Bëi lÏ ë c¸c n−íc nµy, do tr×nh ®é ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ cao, nªn víi mét l−îng lao ®éng nhá còng cã thÓ cã thÓ sö dông l−îng vèn vµ mang l¹i quy m« doanh thu lín. ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− n−íc ta, th−êng sö dông c¶ 4 tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh quy m« doanh nghiÖp. Tuy vËy, ®èi víi mçi ngµnh s¶n xuÊt, viÖc lùa chän tiªu chÝ còng kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, khi x¸c ®Þnh quy m« trang tr¹i n«ng nghiÖp, ng−êi ta th−êng dùa vµo tiªu chuÈn vèn, ®Êt ®ai vµ doanh thu; Cßn khi x¸c ®Þnh c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ng−êi ta l¹i sö dông tiªu chÝ vÒ vèn, lao ®éng vµ doanh thu. ë ViÖt Nam, theo quy ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ t¹i nghÞ ®Þnh 90/2001/N§-CP ngµy 23/11/2001 vÒ trî gióp ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vµ võa ®· x¸c ®Þnh tiªu chÝ doanh nghiÖp nhá vµ võa nh− sau: "doanh nghiÖp nhá vµ võa lµ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ®éc lËp, ®· cã ®¨ng ký kinh doanh theo ph¸p luËt hiÖn hµnh, cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m kh«ng v−ît qu¸ 30 ng−êi. C¨n cø vµo t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cô thÓ ngµnh, ®Þa ph−¬ng, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p, ch−¬ng tr×nh trî gióp cã thÓ linh ho¹t ¸p dông ®ång thêi c¶ hai chØ tiªu vèn vµ lao ®éng hoÆc mét trong hai chØ tiªu nãi trªn". Nh− vËy lµ, tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã ®¨ng ký kinh doanh vµ tho¶ m·n hai tiªu chÝ trªn ®Òu ®−îc xÕp vµo lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá . D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 7 1.1.2. Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ Doanh nghiÖp trong lÜnh vùc KH&CN lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp ho¹t ®éng nghiªn cøu, triÓn khai, øng dông nh÷ng thµnh tùu KH&CN vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô. XuÊt ph¸t tõ tiªu chÝ ph©n lo¹i vµ thùc tÕ doanh nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc KH&CN ë n−íc ta thuéc lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá. V× thÕ chóng ta gäi lµ “Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ” Ngoµi nh÷ng nÐt chung cña mét doanh nghiÖp võa vµ nhá th«ng th−êng, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ cßn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm hÕt søc riªng biÖt. TÝnh riªng biÖt nµy lµ do tÝnh ®Æc thï cña ho¹t ®éng khoa häc - c«ng nghÖ sinh ra, ®ã lµ : Thø nhÊt, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ th−êng lµ do c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu hoÆc c¸c tæ chøc khoa häc - c«ng nghÖ thµnh lËp. Do ®ã nã lu«n g¾n bã mËt thiÕt víi c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao cho ®Êt n−íc. §©y lµ ®iÒu kh¸c biÖt hÕt søc c¨n b¶n gi÷a c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ so víi c¸c doanh nghiÖp cïng lo¹i ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th«ng th−êng ë n−íc ta mét lµ do n¨ng lùc (n¨ng lùc tµi chÝnh, tr×nh ®é khoa häc - kü thuËt, n¨ng lùc tæ chøc, qu¶n lý v.v…), hai lµ, do ®a phÇn míi ®−îc thµnh lËp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nªn môc tiªu hµng ®Çu cña hä lµ t×m c¸ch t¨ng lîi nhuËn, cñng cè sù ph¸t triÓn cña c«ng ty, ch−a quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc, vµ còng ch−a quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc gãp phÇn ®µo t¹o nguån nh©n lùc. C¸c doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ tr¸i l¹i lµ nh÷ng tæ chøc ®−îc sinh ra tõ c¸c ®¬n vÞ nghiªn cøu vµ ®µo t¹o, do ®ã nhiÖm vô tr−íc hÕt cña hä lµ ph¶i phôc vô cho c«ng t¸c ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cña c¸c c¬ quan chñ qu¶n, th«ng qua ®ã thùc hiÖn viÖc g¾n kÕt gi÷a ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc víi thùc tÕ cuéc sèng. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ, bªn c¹nh viÖc kinh doanh th«ng th−êng cßn ph¶i lµ n¬i triÓn khai øng dông c¸c kÕt qu¶ ®· ®−îc c¸c nhµ khoa häc trong c¬ quan nghiªn cøu thµnh c«ng, råi sau ®ã chuyÓn giao cho toµn x· héi sö dông, ®ång thêi còng lµ n¬i ®Ó cho sinh viªn c¸c tr−êng ®¹i häc thùc tËp, kiÓm nghiÖm c¸c kiÕn thøc ®· ®−îc häc ë tr−êng so víi thùc tÕ, vµ c¸c c¸n bé cña doanh nghiÖp ph¶i cã D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 8 tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn sinh viªn vÒ chuyªn m«n, gióp ®ì hä vÒ mÆt rÌn luyÖn t− c¸ch, ®¹o ®øc, lèi sèng trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp. §Æc ®iÓm trªn cho thÊy, ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ ra ®êi ®−îc, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®ßi hái Nhµ n−íc bªn c¹nh c¸c chÝnh s¸ch chung ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, rÊt cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Æc thï ®èi víi ho¹t ®éng cña lo¹i doanh nghiÖp nµy, nhÊt lµ 5 n¨m ®Çu khi nã míi thµnh lËp. Chóng t«i nãi chØ cÇn hç trî 5 n¨m ®Çu th«i, v× trong thùc tiÔn c¸c doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ cña c¸c n−íc ho¹t ®éng rÊt hiÖu qu¶, xin nªu d−íi ®©y 2 m« h×nh cña Trung Quèc. Hép 1. C«ng ty khoa häc Founder B¾c Kinh C«ng ty khoa häc Founder B¾c Kinh ( Peking University Founder Group Corporation) lµ c«ng ty ®−îc thµnh lËp tõ tr−êng ®¹i häc B¾c Kinh vµo n¨m 1986, ®Õn nay víi sè vèn lµ h¬n 6 tû nh©n d©n tÖ vµ h¬n 5000 nh©n viªn, c«ng ty trë thµnh mét trong 10 c«ng ty c«ng nghÖ cao hµng ®Çu Trung Quèc, 1 trong 6 doanh nghiÖp coi träng viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi, vµ lµ 1 trong 5 nhµ s¶n xuÊt m¸y tÝnh c¸ nh©n víi sù hç trî −u tiªn tõ ChÝnh phñ. C«ng ty cßn ®−îc coi lµ ng−êi s¸ng lËp n¾m gi÷ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong hÖ thèng phÇn mÒn cung cÊp viÖc thu thËp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp b¸o chÝ, preprinting, tivi truyÒn thèng vµ internet trong n−íc còng nh− quèc tÕ. Ngoµi ra, c«ng ty cßn n¾m gi÷ tíi h¬n 85% thÞ tr−êng trong viÖc cung cÊp c¸c hÖ thèng th«ng tin trªn ph¹m vi diÖn réng cho c¸c ng©n hµng, c¸c h·ng b¶o hiÓm còng nh− c¸c thiÕt bÞ gi¶ng d¹y, phÇn mÒm gi¸o dôc ®a truyÒn th«ng vµ hÖ thèng m¹ng l−íi néi bé ®Æc biÖt ®−îc thiÕt kÕ cho c¸c tæ chøc gi¸o dôc. Founder Group lµ c«ng ty c«ng nghÖ cao Nhµ n−íc ®Çu tiªn ®−îc "niªm yÕt" trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. NhiÒu c«ng ty con cña Founder Group còng mang l¹i thµnh c«ng, tiªu biÓu lµ c«ng ty c«ng nghÖ cao Shenzhen Founder. Víi 150 triÖu USD, Shenzhen Founder ®· x©y dùng khu c«ng viªn khoa häc kü thuËt Shiyan (Peking University Founder Shiyan Science Park) réng 320,000 m2 chuyªn nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, më réng th−¬ng m¹i ho¸ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, dùa trªn sù hç trî cña ®¹i häc B¾c Kinh vµ Founder Group. Nguån : Chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc cña §ç Thu H−¬ng D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 9 Hép 2. C«ng ty Legend §Çu n¨m 1984, 8 nhµ khoa häc trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ m¸y tÝnh tõ ViÖn C«ng nghÖ m¸y tÝnh thuéc ViÖn Khoa häc Trung Quèc ®· hïn 200.000 nh©n d©n tÖ ( kho¶ng 24.000 USD) më cöa hµng mua, b¸n c¸c s¶n phÈm m¸y tÝnh n−íc ngoµi t¹i mét nhµ kho trong ViÖn Khoa häc B¾c Kinh lÊy tªn lµ Legend. Sau khi ®· ®ñ tiÒn vµ lùc, Legend b¾t ®Çu s¶n xuÊt mainboard vµo n¨m 1990.Ph¸t triÓn s¶n xuÊt nhê ®ãn ®Çu ®−îc sù hç trî tõ ChÝnh phñ th«ng qua viÖc liªn kÕt gi÷a c¸c viÖn nghiªn cøu vµ doanh nghiÖp, c«ng ty quyÕt ®Þnh niªm yÕt cæ phiÕu kh¸ sím, ngay vµo n¨m 1984 nªn chØ ba n¨m sau ®ã ®· nhËn ®−îc nguån vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Vµ vµo n¨m 2000 nã ®· cã tªn trong danh s¸ch cæ phiÕu trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n New york. Sau ®ã ®æi tªn thµnh Levono vµo n¨m 2003, h·ng ®· cã nh÷ng b−íc nh¶y dµi trong viÖc ®−a tªn tuæi m¸y tÝnh " Made in China" s¸nh cïng c¸c tªn tuæi næi tiÕng nh− Dell, IBM, HP…T¹i thÞ tr−êng toµn cÇu, Levono cã 2% thÞ phÇn so víi 17% cña Dell vµ 5,6% cña IBM, tuy nhiªn, trªn thÞ tr−êng trong n−íc, víi 27% thÞ phÇn, søc m¹nh cña Lenovo ®· thùc sù ngang ngöa víi Dell, Hp, hai nhµ s¶n xuÊt m¸y tÝnh lín nhÊt thÕ giíi hiÖn nay. N¨m 2005, Levono ®· quyÕt ®Þnh chi ra tíi 1,25 tû §« la Mü ®Ó mua l¹i phÇn s¶n xuÊt m¸y tÝnh c¸ nh©n cña IBM, mét th−¬ng hiÖu m¸y tÝnh næi tiÕng toµn cÇu. §æi l¹i, Levono sÏ së h÷u c¸c nh·n hiÖu cña IBM cïng c¸c trung t©m nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn t¹i Mü vµ v¨n phßng kinh doanh cña IBM t¹i 160 n−íc. Levono ®−îc coi lµ doanh nghiÖp khoa häc vµ c«ng nghÖ thµnh c«ng nhÊt ®Êt n−íc Trung Quèc tõ tr−íc ®Õn nay. Nguån : Chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc cña §ç Thu H−¬ng Thø hai, c¸c doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ th−êng cã ®éi ngò c¸n bé, c«ng nh©n cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao h¬n c¸c doanh nghiÖp cïng lo¹i ë c¸c lÜnh vùc kh¸c, ®ång thêi s¶n phÈm vµ dÞch vô chñ yÕu cña hä lµ nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô míi, cã hµm l−îng trÝ tuÖ cao. Do yªu cÇu cña c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc lµ ph¶i nhanh chãng tiÕp cËn víi tr×nh ®é c«ng nghÖ chung cña khu vùc vµ thÕ giíi, nªn ë c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu th−êng ®−îc Nhµ n−íc −u tiªn cho nhËp vµ trang bÞ c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ do c¸c ®¬n vÞ nµy thµnh lËp, nhê ®ã còng ®−îc thõa h−ëng phÇn nµo nh÷ng −u tiªn ®ã. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 10 MÆt kh¸c, ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kinh doanh, c¸n bé nghiªn cøu, triÓn khai cña c¸c doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ ®Òu lµ nh÷ng c¸n bé khoa häc cã tr×nh ®é, cã n¨ng lùc, cã uy tÝn, n¨ng ®éng, am hiÓu vµ trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh ®· cã kinh nghiÖm trªn th−¬ng tr−êng, ®−îc c¸c c¬ quan chñ qu¶n ®iÒu chuyÓn sang, do ®ã nguån nh©n lùc cña c¸c doanh nghiÖp nµy cao h¬n mÆt b»ng chung cña x· héi kh¸ nhiÒu. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ, do c¸c mèi quan hÖ s½n cã cña c¬ quan chñ qu¶n ®èi víi x· héi (nhÊt lµ th«ng qua ®éi ngò c¸n bé hä ®· ®µo t¹o, båi d−ìng hiÖn ®ang cã mÆt kh¾p mäi ngµnh, mäi lÜnh vùc vµ ®Þa ph−¬ng) hä cßn cã thÓ huy ®éng ®−îc nhiÒu nguån lùc vËt thÓ vµ phi vËt thÓ phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Nh÷ng lîi thÕ trªn t¹o cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ nÐt ®éc ®¸o trong viÖc t¹o ra c¸c s¶n phÈm phôc vô x· héi. §ã lµ, c¸c s¶n phÈm do c¸c doanh nghiÖp nµy ®−a ra th−êng lµ s¶n phÈm míi, tån t¹i d−íi d¹ng bÝ quyÕt c«ng nghÖ. Sè l−îng tung ra thÞ tr−êng kh«ng nhiÒu, song do cã hµm l−îng khoa häc cao nªn chÊt l−îng tèt, cã søc c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ tr−êng. §Æc ®iÓm nµy cho thÊy, bªn c¹nh nh÷ng chÝnh s¸ch chung, rÊt cÇn cã chÝnh s¸ch ®Ó gióp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ chuyÓn giao nhanh kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña hä cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Thø ba, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ cã tÝnh rñi ro rÊt cao. Nghiªn cøu vµ triÓn khai lµ mét lÜnh vùc tiÒm Èn nguy c¬ rñi ro rÊt cao. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ bá ra hµng triÖu USD ®Ó tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ thö nghiÖm c¸c s¶n phÈm, c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ. LÞch sö ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ cña thÕ giíi, còng nh− cña ViÖt Nam ®· cho thÊy, kh«ng ph¶i nghiªn cøu, thö nghiÖm nµo còng gÆp thuËn lîi, còng mang l¹i thµnh c«ng mét c¸ch dÔ dµng nh− ta vÉn h»ng mong ®îi. Trong thùc tiÔn, cã kh«ng Ýt c¸c nghiªn cøu, c¸c thö nghiÖm ph¶i lµm ®i, lµm l¹i hµng chôc lÇn, thËm chÝ c¶ tr¨m lÇn míi cã ®−îc kÕt qu¶. Chi phÝ vÒ søc lùc, tiÒn cña cho nh÷ng lÇn nghiªn cøu, thö nghiÖm ®ã v× thÕ ®· trë nªn hÕt søc to lín, nhiÒu khi v−ît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña mét doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. TÊt nhiªn, nÕu viÖc nghiªn cøu, thö nghiÖm thµnh c«ng, s¶n phÈm hoÆc c«ng nghÖ cña nã ®−îc ®−a vµo sö dông trong nÒn kinh tÕ th× lîi Ých mang l¹i cho ®Êt n−íc còng kh«ng ph¶i lµ nhá. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 11 ChÝnh v× thÕ, ë tÊt c¶ c¸c quèc gia, cïng víi viÖc coi khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ nguån lùc quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, th× Nhµ n−íc th−êng cã nh÷ng chÝnh s¸ch −u ®·i ®Æc biÖt nh−: Thµnh lËp quü phßng chèng rñi ro cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, thö nghiÖm c¸c s¶n phÈm míi, c«ng nghÖ míi; Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ ®−îc tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn tÝn dông mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp, ®−îc h−ëng c¸c chÝnh s¸ch −u ®·i vÒ tµi chÝnh nh− thuÕ, chÝnh s¸ch vÒ tiÒn c«ng, tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng v.v. ë Hµn Quèc d−íi thêi tæng thèng P¸k Chung Hy, ViÖn khoa häc cña n−íc nµy cßn ®−îc Tæng thèng cho phÐp tù quyÕt toµn bé vÊn ®Ò chi tiªu vµ c¬ quan kiÓm to¸n Nhµ n−íc kh«ng ®−îc phÐp tiÕn hµnh kiÓm to¸n ®èi víi ViÖn. Do ho¹t ®éng cã tÝnh rñi ro cao, nªn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ th−êng ®−îc c¸c ChÝnh phñ cho phÐp trÝch lËp c¸c quü dù phßng vµ quü bï ®¾p rñi ro lín, ®−îc gãp vèn hoÆc tiÕp cËn c¸c quü m¹o hiÓm mµ kh«ng cã nhiÒu giíi h¹n ng¨n cÊm tõ ph¸p luËt. Thø t−, th«ng th−êng, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ võa lµ mét ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp, võa lµ mét ®¬n vÞ thµnh viªn cña mét tr−êng ®¹i häc hoÆc mét viÖn nghiªn cøu. Lµ mét doanh nghiÖp, tr−íc hÕt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ cã ®Çy ®ñ t− c¸ch ph¸p nh©n nh− mäi doanh nghiÖp kh¸c, nã ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt ®èi víi mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh tr−íc ph¸p luËt, nã ph¶i tÝnh to¸n mäi chi phÝ vµ ph¶i tËn dông mäi nguån thu ®Ó sao cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô cña doanh nghiÖp thËt sù cã l·i. Tuy nhiªn, th«ng th−êng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ lµ do c¸c tr−êng ®¹i häc hoÆc c¸c viÖn nghiªn cøu thµnh lËp ra, do ®ã lµ thµnh viªn chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña c¸c ®¬n vÞ nµy. V× thÕ vÒ mÆt tæ chøc, qu¶n lý vµ ho¹t ®éng nã còng cã nh÷ng nÐt kh¸c biÖt so víi cã lo¹i h×nh doanh nghiÖp th«ng th−êng, ®ã lµ: - Lµ mét ®¬n vÞ trùc thuéc tr−êng hoÆc viÖn, nªn ngay tõ ®Çu khi míi thµnh lËp, c¸c doanh nghiÖp nµy ®· cã lîi thÕ tuyÖt ®èi lµ ®−îc h−ëng th−¬ng hiÖu cña tr−êng hoÆc cña viÖn, ®−îc sù b¶o ®¶m cña tr−êng vµ viÖn ®èi víi x· héi. §ã lµ lîi thÕ tù nhiªn, lîi thÕ tuyÖt ®èi cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ mµ c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp kh¸c ngoµi x· héi ph¶i mÊt nhiÒu n¨m phÊn ®Êu míi cã ®−îc. - Th«ng th−êng c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu lµ nh÷ng c¬ quan ®øng ra thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ, th× hä còng lµ nh÷ng D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 12 ng−êi n¾m cæ phÇn chi phèi cña doanh nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c tr−êng vµ viÖn vÉn lµ nh÷ng ng−êi cã quyÒn quyÕt ®Þnh trong viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc s¶n phÈm, kinh doanh, trong ph−¬ng thøc huy ®éng vèn, ph©n phèi lîi nhuËn, kiÓm tra, gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, b¶o ®¶m cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn ®óng môc tiªu mµ tr−êng vµ viÖn ®· ®Ò ra khi thµnh lËp. Nãi nh− thÕ kh«ng cã nghÜa lµ tr−êng vµ viÖn cã thÓ can thiÖp mét c¸ch tuú tiÖn vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp bÊt kú lóc nµo. Tuy lµ ®¬n vÞ thµnh viªn, song nã lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp, bªn c¹nh viÖc chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc nhµ tr−êng hoÆc viÖn, nã cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt. V× thÕ mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c c¬ quan thµnh lËp ra nã vÒ mÆt kinh tÕ ®Òu ph¶i th«ng qua hîp ®ång: Hîp ®ång chuyÓn giao c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, hîp ®ång thö nghiÖm c¸c c«ng nghÖ míi, quy tr×nh tæ chøc qu¶n lý míi, hîp ®ång ®µo t¹o, båi d−ìng sinh viªn, nghiªn cøu sinh .v.v.. - Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thÊy r»ng, víi t− c¸ch lµ chñ thÓ thµnh lËp vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ, c¸c tr−êng ®¹i häc vµ viÖn nghiªn cøu cã vai trß tèi quan träng trong qóa tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nµy. C¸c tr−êng vµ viÖn lµ chñ thÓ cung cÊp nh÷ng nguån nh©n lùc quan träng nhÊt cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nh− : vèn, mÆt b»ng ho¹t ®«ng, m¸y mãc thiÕt bÞ, ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé chuyªn m«n .v.v…C¸c tr−êng vµ viÖn víi uy tÝn s½n cã cña m×nh còng cã thÓ tiÕn hµnh viÖc huy ®«ng, thu hót c¸c nguån vèn b»ng tiÒn, hiÖn vËt vµ bÝ quyÕt khoa häc c«ng nghÖ ban ®Çu cho doanh nghiÖp, hoÆc tiÕn hµnh ký kÕt c¸c hîp ®ång chuyÓn giao vµ t− vÊn ®èi víi c¸c c¬ quan, ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc, sau ®ã giao cho doanh nghiÖp triÓn khai thùc hiÖn. C¸c tr−êng ®¹i häc vµ viÖn nghiªn cøu cßn lµ ®èi t¸c chñ yÕu cung cÊp mét trong nh÷ng ®Çu vµo quan träng nhÊt cho doanh nghiÖp, ®ã lµ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, c¸c bÝ quyÕt c«ng nghÖ. Tr−êng ®¹i häc vµ viÖn nghiªn còng ®ång thêi lµ mét ®èi t¸c quan träng sö dông s¶n phÈm ®Çu ra cña c¸c doanh nghiÖp. §ã lµ c¸c kÕt qu¶ triÓn khai ®−îc ®óc kÕt, kh¸i qu¸t thµnh c¸c m« h×nh lý thuyÕt, c¸c c«ng nghÖ míi vµ quy tr×nh thùc hiÖn nã ®−îc kiÓm nghiÖm, c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ míi ®−îc t¹o ra .v.v… C¸c s¶n phÈm nµy sÏ bæ sung, t¹o ra n¨ng lùc míi cho tr−êng vµ viÖn trong ®µo t¹o, còng nh− trong nghiªn cøu khoa häc. Trong xu thÕ ph¸t triÓn hiÖn nay, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã c¬ quan chñ qu¶n lµ c¸c tr−êng ®¹i häc vµ c¸c viÖn nghiªn cøu chiÕm cæ phÇn chi phèi. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 13 TÊt nhiªn ®©y lµ bèi c¶nh cña ViÖt Nam. ë nhiÒu n−íc, kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ lµ do c¸ nh©n c¸c nhµ khoa häc, häc mét nhãm c¸c nhµ khoa häc gãp vèn thµnh lËp, tr−êng hîp c«ng ty Legend chóng t«i ®Ò cËp ë hép sè 2 lµ mét vÝ dô. Chóng t«i cho r»ng xu h−íng nµy (c¸ nh©n, nhãm ®øng ra thµnh lËp doanh nghiÖp) còng sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. 1.2. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ. Cã rÊt nhiÒu nh©n tè kh¸ch quan vµ chñ quan t¸c ®éng tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i cña ViÖt Nam hiÖn nay, næi lªn c¸c nh©n tè chñ yÕu sau ®©y. 1.2.1. Yªu cÇu cña viÖc ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc Trong 20 n¨m thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi, nÒn kinh tÕ n−íc ta ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc to lín vÒ sù ph¸t triÓn. Tõ mét n−íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng cung cÊp ®ñ l−¬ng thùc, thùc phÈm cho nhu cÇu ¨n cña ng−êi d©n, mçi n¨m ph¶i nhËp cña n−íc ngoµi tõ 0,5 ®Õn 1 triÖu tÊn l−¬ng thùc; s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhá bÐ, kh«ng cung cÊp næi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp th«ng th−êng vµ thiÕt yÕu cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña x· héi; hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng l¹c hËu, c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kh«ng ph¸t triÓn, chØ sau mét thêi gian ng¾n chóng ta ®· v−¬n lªn trë thµnh mét n−íc s¶n xuÊt ®ñ ®¸p øng mäi nhu cÇu trong n−íc vµ cßn d− thõa ®Ó xuÊt khÈu ra thÞ tr−êng thÕ giíi, trong ®ã cã mét sè s¶n phÈm chiÕm thÞ phÇn kh¸ cao nh−: H¹t tiªu ®øng ®Çu thÕ giíi, xÕp thø hai vÒ g¹o vµ thø 3 vÒ cµ phª .v.v. Dù th¶o B¸o c¸o chÝnh trÞ tr×nh §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X ®¸nh gi¸ nh− sau: “C«ng cuéc ®æi míi trong 20 n¨m qua ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ cã ý nghÜa lÞch sö, lµm thay ®æi râ rÖt bé mÆt cña ®Êt n−íc, c¶i thiÖn ®¸ng kÓ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ta”. Sau 20 n¨m ®æi míi, ®Êt n−íc ta ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi; kinh tÕ t¨ng tr−ëng kh¸ nhanh, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN b−íc ®Çu ®−îc x©y dùng, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc ®−îc ®Èy m¹nh. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay kinh tÕ n−íc ta vÉn trong t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn vµ tôt hËu xa so víi nhiÒu n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 14 - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ch−a ®−îc triÓn khai mét c¸ch cã bµi b¶n. C¸c ph−¬ng thøc canh t¸c tiªn tiÕn chËm ®−îc ¸p dông trªn diÖn réng. N¨ng suÊt nhiÒu c©y trång, vËt nu«i vµ chÊt l−îng s¶n phÈm n«ng nghiÖp cßn thÊp, cßn phô thuéc nhiÒu vµo thêi tiÕt, khÝ hËu . ChuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cßn chËm, nhiÒu n¬i cßn mang tÝnh tù ph¸t, ch−a bÒn v÷ng. - Trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tû träng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cßn ë møc thÊp, tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ chËm, hiÖn nay n−íc ta sö dông phæ biÕn lµ c«ng nghÖ ë tr×nh ®é trung b×nh. - C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §Ó ph¸t triÓn nhanh, b¶o ®¶m ®Õn n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n ®−a n−íc ta thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp, trong nh÷ng n¨m tíi nhiÖm vô chñ yÕu cña chóng ta lµ ph¶i tËp trung huy ®éng vµ sö dông tèt, sö dông hiÖu qu¶ mäi nguån lùc ®Ó ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §Ó ®Èy nhanh nhÞp ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong c¶ n−íc, mét lÇn n÷a cÇn ph¶i qu¸n triÖt ®Çy ®ñ, s©u s¾c quan ®iÓm cña §¶ng ta vÒ vÊn ®Ò nµy ®Ó tõ ®ã mçi cÊp, mçi ngµnh, mçi doanh nghiÖp cã nhËn thøc ®óng vµ hµnh ®éng ®óng. NghÞ quyÕt héi nghÞ Trung −¬ng 7 kho¸ VII cña §¶ng ta (1994) ®· chØ râ: "c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ- x· héi. Tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph−¬ng tiÖn vµ ph−¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao". NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng x¸c ®Þnh: "Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ x©y dùng n−íc ta thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt - kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng, an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh …phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®−a n−íc ta c¬ b¶n thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp". ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi giai ®o¹n 2001-2010 ®−îc ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX th«ng qua viÕt: " con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña n−íc ta cÇn vµ cã thÓ rót ng¾n thêi gian, võa cã nh÷ng b−íc tuÇn tù, võa cã b−íc nh¶y vät. Ph¸t triÓn nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n−íc, tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 15 nghÖ sinh häc, tranh thñ øng dông ngµy cµng nhiÒu h¬n, ë møc cao h¬n vµ phæ biÕn h¬n nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, tõng b−íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc". §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc lµ c«ng viÖc träng t©m cña c¶ ®Êt n−íc trong nh÷ng n¨m s¾p tíi, nã sÏ kh«ng chØ diÔn ra ë mét sè ngµnh, mét sè lÜnh vùc vµ ®Þa ph−¬ng nh− nh÷ng n¨m võa qua, mµ ®−îc tiÕn hµnh m¹nh mÏ, quyÕt liÖt ë mäi ngµnh, mäi lÜnh vùc vµ ®Òu kh¾p trong c¶ n−íc, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.Dù th¶o b¸o c¸o chÝnh trÞ tr×nh ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X viÕt : " §Èy m¹nh toµn diÖn c«ng cuéc ®æi míi, huy ®éng vµ sö dông tèt mäi nguån lùc, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc " …Trong ®ã " hÕt søc coi träng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, h−íng tíi x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ®a d¹ng, cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, phï hîp víi ®Æc ®iÓm tõng vïng, tõng ®Þa ph−¬ng " Cô thÓ lµ : " ph¶i chuyÓn giao nhanh vµ øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ trong c¸c kh©u gièng, kü thuËt canh t¸c vµ nu«i trång, c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, g¾n víi hÖ thèng khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng−, c«ng t¸c thó y, b¶o vÖ thùc vËt". Nh− vËy lµ, ®· ®Õn lóc sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc ®ßi hái khoa häc - c«ng nghÖ ph¶i trùc tiÕp g¾n víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô ë tõng s¶n phÈm, tõng doanh nghiÖp vµ tõng ®Þa bµn d©n c− cô thÓ, kh«ng cßn chung chung n÷a. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®Èy nhanh viÖc ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp khoa häc, c«ng nghÖ, tr−íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 1.2.2- Yªu cÇu cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n−íc nhµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Trong nh÷ng n¨m tíi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ sÏ diÔn ra nhanh chãng h¬n, m¹nh mÏ h¬n vµ tõ ®ã lµm cho x· héi loµi ng−êi cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c trªn nhiÒu mÆt. §iÒu dÔ thÊy nhÊt lµ nhê nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc vµ c«ng nghÖ mµ con ng−êi nhËn thøc ®−îc ®óng vµ chÝnh x¸c h¬n thÕ giíi tù nhiªn, còng nh− sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña x· héi, ®Ó råi thay ®æi, ®iÒu chØnh nhËn thøc vµ t− duy cho phï hîp víi thêi ®¹i. MÆt kh¸c, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ sÏ t¹o ra mét c¸ch nhanh chãng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cho nÒn kinh tÕ tri thøc, nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa trªn nÒn t¶ng cña c«ng nghÖ cao vµ trÝ tuÖ ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó, nh»m tho¶ m·n ngµy cµng ®Çy ®ñ mäi nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn cña con ng−êi vµ x· héi loµi ng−êi. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 16 Râ rµng, trong ®iÒu kiÖn Êy, chØ cã quèc gia nµo chuÈn bÞ tèt n¨ng lùc néi sinh ®Ó tiÕp nhËn nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc vµ c«ng nghÖ phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc m×nh, th× quèc gia ®ã sÏ v−ît lªn theo kÞp sù ph¸t triÓn cña thêi ®¹i, cßn ng−îc l¹i sÏ r¬i vµo c¶nh tôt hËu, chËm ph¸t triÓn. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ®· ®Õn lóc cÇn ph¶i t¹o ra cho ®−îc nh÷ng tæ chøc thÝch hîp ®Ó cã thÓ tiÕp cËn vµ tiÕp thu mét c¸ch nhanh nhÊt nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña khoa häc - c«ng nghÖ thÕ giíi ®Ó triÓn khai ¸p dông réng r·i trong n−íc, tõ ®ã n©ng cao tiÒm lùc cña nÒn kinh tÕ n−íc nhµ. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn toµn cÇu ho¸. Trong nh÷ng n¨m tíi toµn cÇu ho¸ sÏ diÔn ra m¹nh mÏ h¬n, ®©y lµ mét xu thÕ tÊt yÕu, kh¸ch quan kh«ng g× cã thÓ ng¨n c¶n ®−îc. MÆt tÝch cùc cña toµn cÇu ho¸ lµ nã tiÕn hµnh quèc tÕ ho¸ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh vµ dÞch vô cña mäi quèc gia, nhê ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho tõng n−íc cã c¬ héi tiÕp cËn tèt h¬n víi c¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi, còng nh− víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña n−íc m×nh. Song mÆt h¹n chÕ cña nã lµ c¹nh tranh trong viÖc giµnh giËt c¸c nguån lùc, trong s¶n xuÊt vµ th−¬ng m¹i sÏ trë nªn quyÕt liÖt h¬n gi÷a c¸c quèc gia. CÇn ph¶i thÊy r»ng toµn cÇu ho¸ t¸c ®éng vµ chi phèi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Do vËy, muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn, mçi quèc gia ph¶i chñ ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Quèc gia nµo nhËn thøc ®−îc lîi thÕ so s¸nh còng nh− h¹n chÕ cña m×nh, tõ ®ã ph¸t huy néi lùc, chñ ®éng tham gia héi nhËp, quèc gia ®ã sÏ thu hót ®−îc c¸c nguån lùc bªn ngoµi, ®Æc biÖt lµ vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña quèc gia m×nh, vµ ch¾c ch¾n quèc gia ®ã sÏ trë thµnh n−íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Tr¸i l¹i, quèc gia nµo kh«ng nhËn thøc ®óng xu thÕ toµn cÇu ho¸, kh«ng chñ ®éng chuÈn bÞ tham gia héi nhËp, th× ch¾c ch¾n quèc gia ®ã sÏ bÞ lµn sãng toµn cÇu ho¸ ®Ì bÑp, khã cã thÓ ph¸t triÓn ®−îc. Tõ nh÷ng tr×nh bµy trªn ta thÊy, c¹nh tranh trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét tÊt yÕu, kh«ng thÓ tr¸nh khái ®èi víi c¸c n−íc trong nh÷ng n¨m tíi. Tuy nhiªn, nã sÏ diÔn ra nh− thÕ nµo vµ trªn nh÷ng vÊn ®Ò g× lµ chñ yÕu, lµ ®iÒu mçi quèc gia cÇn ph¶i thÊy ®Ó t×m ra cho m×nh mét c¸ch ®i hîp lý, phï hîp víi xu thÕ chung cña thêi ®¹i. C¹nh tranh, nh− PGS.TS NguyÔn V¨n Nam, nguyªn ViÖn tr−ëng, ViÖn Kinh tÕ Th−¬ng m¹i, Bé Th−¬ng m¹i ®−a ra trong b¸o c¸o tæng hîp "Lý luËn chung vÒ c¹nh tranh " n¨m 2003 lµ: D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 17 "Qu¸ tr×nh kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c chñ thÓ kinh tÕ ganh ®ua nhau, t×m mäi biÖn ph¸p( c¶ nghÖ thuËt kinh doanh lÉn thñ ®o¹n ) ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu kinh tÕ chñ yÕu cña m×nh nh− chiÕm lÜnh thÞ tr−êng, giµnh lÊy kh¸ch hµng còng nh− ®¶m b¶o tiªu thô cã lîi nhÊt nh»m n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh". C¹nh tranh cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh, c¸c chñ thÓ kinh tÕ ph¶i th−êng xuyªn phÊn ®Êu v−¬n lªn, mäi sù c¶i tiÕn c«ng nghÖ, ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt hµng ho¸ .v.v… cña mét bªn sÏ lµ ®èi t−îng cña bªn thø hai. Mäi sù thôt lïi, thËm chÝ ®øng yªn chÝnh lµ sù tù s¸t, lµ ph¸ s¶n ®èi víi doanh nghiÖp. C¹nh tranh ®−¬ng nhiªn sÏ dÉn ®Õn lµm lîi cho ng−êi nµy, nhãm ng−êi nµy vµ lµm h¹i cho ng−êi kh¸c, nhãm ng−êi kh¸c, song nh×n toµn côc th× x· héi sÏ ®−îc lîi. Nãi c¸ch kh¸c, c¹nh tranh võa cã søc huû diÖt, võa lµm nªn sù s¸ng t¹o, víi mét ý nghÜa nµo ®ã còng nh− quy luËt tiÕn ho¸ tù nhiªn, lµ th¶i lo¹i nh÷ng thµnh viªn yÕu kÐm trªn thÞ tr−êng, duy tr× vµ ph¸t triÓn nh÷ng thµnh viªn tèt nhÊt, vµ qua ®ã hç trî ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn toµn x· héi. Víi ý nghÜa nh− vËy, c¹nh tranh lµ ®éng lùc cña ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh sau ®©y: - Trªn b×nh diÖn toµn nÒn kinh tÕ, c¹nh tranh cã vai trß thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, gãp phÇn ph©n bæ nguån lùc hiÖu qu¶ nhÊt th«ng qua viÖc kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp sö dông c¸c nguån lùc tèi −u nhÊt, còng nh− h¹n chÕ ®−îc c¸c mÐo mã cña thÞ tr−êng, gãp phÇn ph©n phèi l¹i thu nhËp mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n vµ ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao phóc lîi x· héi. - Trªn b×nh diÖn doanh nghiÖp, b»ng sù hÊp dÉn cña lîi nhuËn tõ viÖc ®i ®Çu vÒ chÊt l−îng, mÉu m· còng nh− ¸p lùc ph¸ s¶n nÕu ®øng l¹i, c¹nh tranh buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n c¶i tiÕn, n©ng cao c«ng nghÖ, ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt, qu¶n lý, nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng, qua ®ã n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm do doanh nghiÖp lµm ra. Ngoµi ra, c¹nh tranh mét mÆt g©y søc Ðp buéc ®éi ngò lao ®éng ph¶i lu«n n©ng cao chuyªn m«n, kü n¨ng lao ®éng vµ qu¶n lý, mÆt kh¸c ®µo th¶i c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh«ng thÝch øng, kh«ng theo kÞp c¸c yªu cÇu ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. - Trªn b×nh diÖn ng−êi tiªu dïng, c¹nh tranh t¹o ra ¸p lùc liªn tôc do nhu cÇu x· héi ngµy cµng gia t¨ng cã hµng ho¸ rÎ, ®Ñp h¬n, ®a d¹ng h¬n vÒ mÉu m·, vÒ chñng lo¹i. C¹nh tranh t¹o ra sù lùa chän réng r·i h¬n, ®¶m b¶o c¶ vÒ ng−êi s¶n xuÊt lÉn ng−êi tiªu dïng kh«ng thÓ ¸p ®Æt gi¸ c¶ tuú tiÖn. Víi khÝa c¹nh ®ã, c¹nh tranh lµ yÕu tè ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng, quan hÖ cung - cÇu, gãp phÇn h¹n chÕ sù mÐo mã cña gi¸ c¶ vµ lµm lµnh m¹nh ho¸ c¸c quan hÖ x· héi. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 18 - Trªn b×nh diÖn quèc tÕ, chÝnh c¹nh tranh ®· thóc Ðp c¸c doanh nghiÖp më réng, t×m kiÕm thÞ tr−êng víi môc ®Ých tiªu thô, ®Çu t−, huy ®éng nguån vèn, lao ®éng, c«ng nghÖ, kü n¨ng lao ®éng, qu¶n lý trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. Th«ng qua c¹nh tranh quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp thÊy ®−îc lîi thÕ so s¸nh, còng nh− c¸c ®iÓm yÕu kÐm cña m×nh ®Ó hoµn thiÖn, x©y dùng c¸c chiÕn l−îc kinh doanh hîp lý h¬n, b¶o ®¶m cho hä tiÕp tôc c¹nh tranh th¾ng lîi trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. Nh− vËy lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp lµ hîp thµnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña tõng doanh nghiÖp, tõng s¶n phÈm, tõng ngµnh hµng cña quèc gia trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. N¨ng lùc ®ã thÓ hiÖn ë mÉu m· s¶n phÈm, chñng lo¹i s¶n phÈm, chÊt l−îng s¶n phÈm, ®é an toµn cña s¶n phÈm vµ gi¸ c¶ cña s¶n phÈm ®ã ( kÓ c¶ dÞch vô ). Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh− phÇn trªn chóng t«i ®· tr×nh bµy, ®¹t tèc ®é rÊt cao, b×nh qu©n liªn tôc trong suèt 20 n¨m ®æi míi võa qua. Tuy nhiªn, nghiªm tóc mµ xem xÐt, sù ph¸t triÓn vÉn míi thiªn vÒ bÒ réng, nÆng vÒ mÆt sè l−îng. Ph¸t triÓt theo chiÒu s©u vµ chÊt l−îng cña sù ph¸t triÓn vÉn ch−a ®−îc quan t©m. ChÝnh v× thÕ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ cßn h¹n chÕ vµ yÕu kÐm. Cïng mét lo¹i g¹o xuÊt khÈu, song gi¸ cña ViÖt Nam bao giê còng thÊp h¬n cña Th¸i Lan tõ 20-50 USD/tÊn. Doanh nghiÖp ViÖt Nam ®−îc xÕp 62/75 n−íc, nÒn kinh tÕ ®−îc xÕp 60/75 n−íc vÒ søc c¹nh tranh. Theo xÕp h¹ng vÒ ho¹t ®éng vµ chiÕn l−îc kinh doanh còng nh− xÕp h¹ng vÒ m«i tr−êng kinh doanh quèc gia, ViÖt Nam ®øng sau c¸c n−íc trong khu vùc nh−: Trung Quèc, Philipine, Indonexia, Malaixia, Th¸i Lan, Hµn Quèc, Singapore. Do ®ã, tËp trung n©ng cao nhanh n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n−íc ta trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®ßi hái bøc xóc, cÇn ®−îc ®Æc biÖt l−u t©m trong nh÷ng n¨m tíi. Con ®−êng nhanh nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó lµm viÖc ®ã lµ ph¶i t×m c¸ch ®−a c¸c thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ mµ nh©n lo¹i còng nh− ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc vµo mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô cña nÒn kinh tÕ . §©y lµ c¬ héi thuËn lîi ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ, tr−íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ra ®êi vµ ph¸t triÓn. 1.2.3. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng khoa häc - c«ng nghÖ ThÞ tr−êng cã thÓ hiÓu lµ ph¹m trï cña s¶n xuÊt vµ l−u th«ng hµng ho¸, nã ph¶n ¸nh toµn bé mèi quan hÖ trao ®æi gi÷a ng−êi mua vµ ng−êi b¸n ®· ®−îc thÓ chÕ ho¸ nh»m x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ s¶n l−îng hµng ho¸. Nh− vËy, thÞ tr−êng chøa ®ùng tæng cung, tæng cÇu, mèi quan hÖ cung cÇu, møc gi¸ vµ nh÷ng yÕu tè kh«ng gian, thêi gian, x· héi ®èi víi mçi lo¹i s¶n phÈm nµo ®ã cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc 19