Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi theo nghÞ ®Þnh th−
Nghiªn cøu kinh nghiÖm cña hunggary
VÒ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
Trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ
VËn dông vµo viÖt nam
Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Pgs, tskh . lª du phong
6553
24/9/2007
hµ néi - 2006
Danh môc B¶ng
BiÓu 1.1: §éi ngò c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ giai ®o¹n 2000- 2004.
BiÓu sè 2.2: Sè l−îng doanh nghiÖp trong mçi v−ên −¬m
vµ sè nh©n viªn trong tõng doanh nghiÖp.
BiÓu sè 2.3: Chuyªn m«n cña tõng doanh nghiÖp trong c¸c v−ên −¬m.
BiÓu sè 2.4: Sè l−îng c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong
v−ên −¬m doanh nghiÖp t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng.
BiÓu sè 2.5: Chuyªn ngµnh cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c v−ên −¬m
BiÓu sè 2.6: Sè ng−êi lao ®éng trong tõng doanh nghiÖp trong v−ên −¬m
BiÓu sè 2.7: kho¶ng thêi gian doanh nghiÖp sö dông dÞch vô cña v−ên −¬m.
BiÓu sè 2.8: §Æc ®iÓm giíi tÝnh, ®é tuæi vµ ngµnh nghÒ cña ng−êi lao ®éng trong
v−ên −¬m doanh nghiÖp.
BiÓu sè 2.9: Xu h−íng ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp trong v−ên −¬m.
BiÓu sè 2.10: Nhu cÇu vÒ dÞch vô cña c¸c doanh nghiÖp trong v−ên −¬m.
BiÓu sè 2.11: sù hµi lßng cña doanh nghiÖp ®èi víi dÞch vô cña v−ên −¬m.
BiÓu sè 2.12: ®¸nh gÝa lîi Ých khi sö dông c¸c dÞch vô cña v−ên −¬m.
BiÓu sè 2.13: Thêi gian doanh nghiÖp rêi v−ên −¬m ra tù lËp bªn ngoµi.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
1
Lêi nãi ®Çu
I- Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tµi:
Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc vµ c«ng nghÖ trong hai thËp kû võa
qua ®· lµm thay ®æi mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u s¾c c¬ cÊu vµ ph−¬ng thøc ho¹t
®éng cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu nãi chung, cña tõng quèc gia nãi riªng. NÕu nh−
tr−íc ®©y sù ph¸t triÓn cña c¸c nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo sù phong phó, ®a
d¹ng cña c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, th× ngµy nay nã dùa nhiÒu h¬n vµo
khoa häc, vµo trÝ tuÖ. Hµm l−îng gi¸ trÞ trÝ tuÖ trong tõng s¶n phÈm ®−îc tiªu thô
trªn thÞ tr−êng ngµy nay cao h¬n gÊp nhiÒu lÇn so víi tr−íc. NÕu tr−íc kia n«ng
nghiÖp, råi sau ®ã lµ c«ng nghiÖp gi÷ vÞ trÝ quan träng nhÊt trong c¬ cÊu cña nÒn
kinh tÕ quèc d©n, th× ngµy nay vÞ trÝ ®ã ®· nh−êng chç cho khu vùc dÞch vô. Nãi
c¸ch kh¸c, khoa häc c«ng nghÖ ngµy nay kh«ng cßn c¸ch biÖt, kh«ng cßn xa vêi
®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n÷a, mµ ®· trë thµnh lùc l−îng s¶n xuÊt trùc
tiÕp, thµnh nh©n tè quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn. Quèc gia nµo nhËn thøc ®óng
vÞ trÝ cña khoa häc, c«ng nghÖ, cã ®Çu t− tho¶ ®¸ng cho nã vµ cã ph−¬ng thøc tæ
chøc nghiªn cøu, triÓn khai, øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo thùc tiÔn cuéc
sèng h÷u hiÖu, quèc gia ®ã sÏ ph¸t triÓn nhanh, ng−îc l¹i ch¾c ch¾n sÏ r¬i vµo
tôt hËu, chËm ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn, viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc, ®Æc biÖt lµ
viÖc triÓn khai øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo cuéc sèng lµ mét c«ng viÖc
v« cïng khã kh¨n, phøc t¹p vµ trong thùc tiÔn kh«ng ph¶i n−íc nµo còng ®¹t
®−îc thµnh c«ng nh− mong muèn. Bëi vËy viÖc t×m ra ph−¬ng thøc thÝch hîp ®Ó
chuyÓn giao c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ra s¶n xuÊt x· héi mét c¸ch nhanh nhÊt, hiÖu
qu¶ nhÊt lµ ®ßi hái bøc xóc cña kh«ng Ýt n−íc trªn thÕ giíi hiÖn nay, trong ®ã cã
ViÖt Nam.
ë ViÖt Nam, trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o ®Êt n−íc, §¶ng vµ ChÝnh phñ còng
®· chó ý t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®−a c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc vµo øng
dông trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh, dÞch vô. Ngµy 28/1/1992 Héi
®ång Bé tr−ëng ( nay lµ ChÝnh phñ) ®· cã nghÞ ®Þnh 35-H§BT vÒ c«ng t¸c qu¶n
lý khoa häc vµ c«ng nghÖ, trong ®ã cho phÐp thµnh lËp c¸c tæ chøc khoa häcc«ng nghÖ ho¹t ®éng ®éc lËp, theo c¬ chÕ thÞ tr−êng; Ngµy 27/3/98 Thñ t−íng
ChÝnh phñ cã quyÕt ®Þnh 68/1998/Q§-TTg cho phÐp thÝ ®iÓm thµnh lËp doanh
nghiÖp Nhµ n−íc trong c¸c c¬ së ®µo t¹o, c¬ së nghiªn cøu.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
2
Tuy nhiªn, cho ®Õn nay kÕt qu¶ mang l¹i vÉn ch−a ®−îc nh− mong muèn
C¸c tiÕn bé khoa häc-c«ng nghÖ vÉn rÊt khã ®−a ®−îc vµo thùc tiÔn cuéc sèng,
mÆc dï tr×nh ®é c«ng nghÖ cña toµn bé nÒn kinh tÕ n−íc ta vÉn ®ang ë møc rÊt
khiªm tèn. Lµm thÕ nµo ®Ó chuyÓn giao nhanh c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo øng
dông trong s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô v× thÕ vÉn lµm mét c©u hái ch−a t×m
®−îc lêi gi¶i tho¶ ®¸ng.
Lµ nh÷ng n−íc cïng chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang
kinh tÕ thÞ tr−êng, Hungary vµ ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång vÒ kinh tÕ,
chÝnh trÞ, x· héi vµ nh©n v¨n. Hungary cßn lµ quèc gia cã nÒn khoa häc c«ng
nghÖ ph¸t triÓn kh¸ sím, thÞ tr−êng khoa häc - c«ng nghÖ cña n−íc nµy ®· b−íc
®Çu ®−îc h×nh thµnh. Tõ sau khi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, Hungary ®· cã nhiÒu
h×nh thøc chuyÓn giao khoa häc - c«ng nghÖ kh¸ hiÖu qu¶, ®¸ng chó ý lµ viÖc
ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ, viÖc
x©y dùng c¸c vuên −¬m doanh nghiÖp c«ng nghÖ.
XuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cña n−íc ta hiÖn nay, chóng t«i cho
r»ng nh÷ng kinh nghiÖm cña Hungary trong viÖc chuyÓn giao c¸c kÕt qu¶ nghiªn
cøu khoa häc - c«ng nghÖ cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô lµ kh¸
phï hîp víi ViÖt Nam. Do ®ã chóng t«i chän vÊn ®Ò : " Nghiªn cøu kinh nghiÖm
cña Hungary vÒ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc
vµ c«ng nghÖ, vËn dông vµo ViÖt Nam" lµm chñ ®Ò nghiªn cøu cña m×nh.
II- Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
1- Nghiªn cøu kinh nghiÖm ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c
lo¹i h×nh tæ chøc ho¹t ®éng chuyÓn giao trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ë
Hungary .
2- Ph©n tÝch thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c lo¹i
h×nh tæ chøc ho¹t ®éng chuyÓn giao trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ ë ViÖt
Nam hiÖn nay, chØ ra nh÷ng thµnh tùu, h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n cña nã.
3- KiÕn nghÞ víi §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu
nh»m t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi cho ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá,
c¸c h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng chuyÓn giao trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ
nh÷ng n¨m tíi.
III- Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
1- §Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c lo¹i
h×nh tæ chøc chuyÓn giao trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ.
2- VÒ kh«ng gian nghiªn cøu: tËp trung vµo 2 n−íc : ViÖt Nam vµ
Hungary.
3- VÒ thêi gian : tõ sau khi 2 n−íc thùc hiÖn viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ kÕ
ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr−êng.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
3
IV- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu:
§Ó gi¶i quyÕt thµnh c«ng c¸c môc tiªu nghiªn cøu ®· ®Ò ra, ®Ò tµi ®· sö
dông c¸c ph−¬ng ph¸p chñ yÕu sau ®©y:
1- Thu thËp, biªn dÞch c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ
ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ, vÒ
v−ên −¬m doanh nghiÖp c«ng nghÖ cña Hungary.
2- Tæ chøc ®ît kh¶o s¸t thùc tÕ 7 ngµy t¹i Hungary vµo th¸ng 8/2004.
Trong ®ît kh¶o s¸t nµy §oµn ®· gÆp, lµm viÖc trao ®æi víi:
- Tæ chøc hîp t¸c khoa häc, c«ng nghÖ cña Hungary - Tesco.
- Doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¸c phÇn mÒm m¸y tÝnh cña ViÖn Hµn l©m khoa
häc Budapest, Hungary.
- Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ Budapest (Corvina), Hungary
- Trung t©m t− vÊn kinh tÕ vµ kinh doanh cña ®¹i häc kinh tÕ Budapest.
- Ban l·nh ®¹o v−ên −¬m doanh nghiÖp c«ng nghÖ thµnh phè SzÐket
fehÐv¸r
- Kh¶o s¸t mét sè doanh nghiÖp nhá vµ võa ho¹t ®éng trong v−ên −¬m
doanh nghiÖp c«ng nghÖ SzÐket fehÐv¸r
- Trao ®æi víi Sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Hungary vµ ®¹i diÖn céng ®ång ng−êi
ViÖt Nam t¹i Hungary.
TÊt c¸c c¸c cuéc lµm viÖc trªn ®Ò tµi chñ yÕu tËp trung t×m hiÓu vÒ ph¸t
triÓn c¸c doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ, vÒ ph¸t
triÓn c¸c v−ên −¬m doanh nghiÖp c«ng nghÖ .
3- §· mêi mét ®oµn c¸c nhµ khoa häc thuéc viÖn Nghiªn cøu ChiÕn l−îc
(mét tæ chøc t− nh©n) Budapest sang ViÖt Nam trao ®æi vÒ kinh nghiÖm ph¸t
triÓn c¸c doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ trªn thÕ
giíi vµ ë Hungary, còng nh− kh¶ n¨ng vËn dông c¸c kinh nghiÖm ®ã ë ViÖt Nam
vµo th¸ng 5 n¨m 2005.
4- §· tiÕn hµnh ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tÕ ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
®−îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh 68 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ t¹i c¸c tr−êng ®¹i
häc trong n−íc, còng nh− mét sè viÖn vµ trung t©m nghiªn cøu, triÓn khai ®−îc
thµnh lËp theo nghÞ ®Þnh 35 H§BT cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr−ëng ( nay lµ
ChÝnh phñ) nh»m t×m hiÓu thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nµy kÓ tõ khi
thµnh lËp ®Õn nay.
5- §· tham kh¶o ý kiÕn cña mét sè nhµ khoa häc, qu¶n lý am hiÓu vÒ lÜnh
vùc nµy.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
4
V- Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
Ngoµi lêi nãi ®Çu, kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ, danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o,
néi dung cña ®Ò tµi gåm 3 phÇn.
1- PhÇn thø nhÊt: doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng
nghÖ - nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn.
2- PhÇn thø hai: doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng
nghÖ ë Hungary vµ nh÷ng bµi häc ®èi víi ViÖt Nam.
3- PhÇn thø ba: Ph¸t triÓn doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa
häc - c«ng nghÖ ë ViÖt Nam trªn c¬ së kinh nghiÖm Hungary.
VI- Nh÷ng ng−êi tham gia nghiªn cøu ®Ò tµi
1. GS.TSKH. Lª Du Phong -§¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Chñ nhiÖm ®Ò tµi.
2. GS.TS. Mai Ngäc C−êng - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn
3. TS. Ph¹m Hång Ch−¬ng - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn
4. TS. NguyÔn Thanh Hµ - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn
5. PGS.TS. NguyÔn ThÞ Nh− Liªm - §H Kinh tÕ §µ N½ng - Uû viªn
6. Ths.NCS Hå ThÞ H¶i YÕn - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn
7. CN. NguyÔn Minh Hµ - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn
8. Ths. TrÞnh Mai V©n - §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n - Uû viªn
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
5
PhÇn thø nhÊt
Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn
1.1 §Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh
vùc khoa häc - c«ng nghÖ .
1.1.1. Doanh nghiÖp lµ g×?
VÒ ph−¬ng diÖn ph¸p lý, cã kh¸ nhiÒu c¸ch hiÓu vµ ®Þnh nghÜa kh¸c nhau
vÒ "doanh nghiÖp "
§¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt do t¸c gi¶ NguyÔn Nh− ý so¹n th¶o, t¹i trang 543,
®Þnh nghÜa vÒ doanh nghiÖp nh− sau: "doanh nghiÖp lµ tæ chøc ho¹t ®éng kinh
doanh cña nh÷ng chñ së h÷u cã t− c¸ch ph¸p nh©n, nh»m môc ®Ých kiÕm lêi ë
mét hoÆc nhiÒu ngµnh".
§Þnh nghÜa nµy kh«ng sai, song theo chóng t«i lµ ®é bao qu¸t ch−a cao,
bëi lÏ trong thùc tiÔn cã kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng víi môc tiªu phi
lîi nhuËn hoÆc lîi nhuËn kh«ng ph¶i lµ môc tiªu hµng ®Çu.
Theo luËt doanh nghiÖp ®−îc Quèc héi n−íc Céng hoµ XHCN ViÖt Nam
th«ng qua ngµy 12/6/1999 th× " doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ cã tªn, trô
së giao dÞch æn ®Þnh, cã tµi s¶n, ®−îc ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh".
§Þnh nghÜa nµy còng kh«ng sai, tuy nhiªn nã h¬i nghiªng vÒ gãc ®é luËt
ph¸p, doanh nghiÖp ®−îc nh×n nhËn d−íi nhiÒu gãc ®é chø kh«ng riªng g× khÝa
c¹nh ph¸p luËt.
VÒ khÝa c¹nh kinh tÕ, chóng t«i cho r»ng nªn hiÓu doanh nghiÖp lµ mét
®¬n vÞ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô, cã t− c¸ch ph¸p nh©n,ho¹t ®éng
kinh doanh theo quy ®Þnh cña luËt ph¸p.
Lµ mét tæ chøc kinh tÕ, tr−íc hÕt, doanh nghiÖp ph¶i cã vèn, bao gåm vèn
cè ®Þnh vµ vèn l−u ®éng. Vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp nh− nhµ x−ëng, m¸y
mãc, thiÕt bÞ, c¸c c«ng cô s¶n xuÊt kh¸c ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh, dÞch vô. Vèn l−u ®éng cña doanh nghiÖp lµ vèn ®Ó mua nguyªn nhiªn vËt
liÖu, chi tr¶ tiÒn l−¬ng cho c«ng nh©n lµm viÖc trong doanh nghiÖp.
Doanh nghiÖp ph¶i lµ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh mét lo¹i s¶n phÈm hµng
ho¸ nhÊt ®Þnh. Hä cã thÓ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã ®Ó b¸n trªn thÞ tr−êng; Còng cã
thÓ hä lµ c¬ së kinh doanh th−¬ng m¹i, mua b¸n dÞch vô vËt t− hµng ho¸ trªn thÞ
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
6
tr−êng. KÕt qu¶ ho¹t ®éng thu ®−îc lµ doanh thu do b¸n hµng ho¸. Ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ t¨ng thªm gi¸ trÞ.
§Ó s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp ph¶i thuª lao ®éng, thuª ®Êt ®ai vay
vèn. Thuª lao ®éng, doanh nghiÖp ph¶i tr¶ tiÒn l−¬ng; Thuª ®Êt ®ai, doanh
nghiÖp ph¶i tr¶ ®Þa t«; Vay vèn, doanh nghiÖp ph¶i tr¶ l·i suÊt. TiÒn l−¬ng, ®Þa
t«, l·i suÊt ®−îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ®−îc s¶n phÈm, doanh nghiÖp
®em b¸n trªn thÞ tr−êng, hä sÏ cã ®−îc doanh thu b¸n hµng. NÕu doanh thu b¸n
hµng lín h¬n phÝ tæn s¶n xuÊt, doanh nghiÖp cã l·i. Hä dïng sè l·i ®ã ®Ó trang
tr¶i c¸c kho¶n thuÕ, tÝch luü ®Ó ph¸t triÓn vµ phÇn cßn l¹i lµ lîi nhuËn cña m×nh.
Toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh− trªn ®−îc tu©n thñ theo ph¸p
luËt quy ®Þnh.
VÒ quy m«, ng−êi ta doanh nghiÖp thµnh doanh nghiÖp lín, doanh nghiÖp
võa vµ nhá. ViÖc ph©n lo¹i quy m« doanh nghiÖp ®−îc dùa trªn c¸c tiªu chÝ vÒ
vèn, ®Êt ®ai, lao ®éng vµ doanh thu cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, tuú tr×nh ®é
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ tuú theo môc tiªu ph©n chia, ng−êi ta cã thÓ lùa chän
mét sè tiªu chÝ nhÊt ®Þnh. VÝ dô, ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, viÖc x¸c ®Þnh quy m«
doanh nghiÖp th−êng dùa trªn hai tiªu chÝ chñ yÕu lµ vèn vµ doanh thu. Bëi lÏ ë
c¸c n−íc nµy, do tr×nh ®é ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ cao, nªn víi mét
l−îng lao ®éng nhá còng cã thÓ cã thÓ sö dông l−îng vèn vµ mang l¹i quy m«
doanh thu lín. ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− n−íc ta, th−êng sö dông c¶ 4 tiªu
chÝ ®Ó x¸c ®Þnh quy m« doanh nghiÖp. Tuy vËy, ®èi víi mçi ngµnh s¶n xuÊt, viÖc
lùa chän tiªu chÝ còng kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, khi x¸c ®Þnh quy m« trang tr¹i
n«ng nghiÖp, ng−êi ta th−êng dùa vµo tiªu chuÈn vèn, ®Êt ®ai vµ doanh thu; Cßn
khi x¸c ®Þnh c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ng−êi ta l¹i sö
dông tiªu chÝ vÒ vèn, lao ®éng vµ doanh thu.
ë ViÖt Nam, theo quy ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ t¹i nghÞ ®Þnh
90/2001/N§-CP ngµy 23/11/2001 vÒ trî gióp ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vµ võa
®· x¸c ®Þnh tiªu chÝ doanh nghiÖp nhá vµ võa nh− sau: "doanh nghiÖp nhá vµ võa
lµ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ®éc lËp, ®· cã ®¨ng ký kinh doanh theo ph¸p luËt
hiÖn hµnh, cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh
hµng n¨m kh«ng v−ît qu¸ 30 ng−êi.
C¨n cø vµo t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cô thÓ ngµnh, ®Þa ph−¬ng, trong qu¸
tr×nh thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p, ch−¬ng tr×nh trî gióp cã thÓ linh ho¹t ¸p dông
®ång thêi c¶ hai chØ tiªu vèn vµ lao ®éng hoÆc mét trong hai chØ tiªu nãi trªn".
Nh− vËy lµ, tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã ®¨ng
ký kinh doanh vµ tho¶ m·n hai tiªu chÝ trªn ®Òu ®−îc xÕp vµo lo¹i h×nh doanh
nghiÖp võa vµ nhá .
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
7
1.1.2. Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ
Doanh nghiÖp trong lÜnh vùc KH&CN lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp ho¹t ®éng
nghiªn cøu, triÓn khai, øng dông nh÷ng thµnh tùu KH&CN vµo thùc tiÔn s¶n
xuÊt kinh doanh dÞch vô.
XuÊt ph¸t tõ tiªu chÝ ph©n lo¹i vµ thùc tÕ doanh nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp
trong lÜnh vùc KH&CN ë n−íc ta thuéc lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá. V× thÕ
chóng ta gäi lµ “Doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ”
Ngoµi nh÷ng nÐt chung cña mét doanh nghiÖp võa vµ nhá th«ng th−êng,
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ cßn cã nh÷ng
®Æc ®iÓm hÕt søc riªng biÖt. TÝnh riªng biÖt nµy lµ do tÝnh ®Æc thï cña ho¹t ®éng
khoa häc - c«ng nghÖ sinh ra, ®ã lµ :
Thø nhÊt, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng
nghÖ th−êng lµ do c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu hoÆc c¸c tæ chøc
khoa häc - c«ng nghÖ thµnh lËp. Do ®ã nã lu«n g¾n bã mËt thiÕt víi c«ng t¸c
nghiªn cøu khoa häc vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao cho ®Êt n−íc.
§©y lµ ®iÒu kh¸c biÖt hÕt søc c¨n b¶n gi÷a c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ so víi c¸c doanh nghiÖp cïng lo¹i ho¹t
®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô. C¸c doanh nghiÖp võa vµ
nhá th«ng th−êng ë n−íc ta mét lµ do n¨ng lùc (n¨ng lùc tµi chÝnh, tr×nh ®é khoa
häc - kü thuËt, n¨ng lùc tæ chøc, qu¶n lý v.v…), hai lµ, do ®a phÇn míi ®−îc
thµnh lËp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nªn môc tiªu hµng ®Çu cña hä lµ t×m c¸ch
t¨ng lîi nhuËn, cñng cè sù ph¸t triÓn cña c«ng ty, ch−a quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc
øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc, vµ còng ch−a quan t©m nhiÒu ®Õn viÖc gãp phÇn
®µo t¹o nguån nh©n lùc.
C¸c doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ tr¸i l¹i
lµ nh÷ng tæ chøc ®−îc sinh ra tõ c¸c ®¬n vÞ nghiªn cøu vµ ®µo t¹o, do ®ã nhiÖm
vô tr−íc hÕt cña hä lµ ph¶i phôc vô cho c«ng t¸c ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc vµ
chuyÓn giao c«ng nghÖ cña c¸c c¬ quan chñ qu¶n, th«ng qua ®ã thùc hiÖn viÖc
g¾n kÕt gi÷a ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc víi thùc tÕ cuéc sèng.
§iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc
khoa häc - c«ng nghÖ, bªn c¹nh viÖc kinh doanh th«ng th−êng cßn ph¶i lµ n¬i
triÓn khai øng dông c¸c kÕt qu¶ ®· ®−îc c¸c nhµ khoa häc trong c¬ quan nghiªn
cøu thµnh c«ng, råi sau ®ã chuyÓn giao cho toµn x· héi sö dông, ®ång thêi còng
lµ n¬i ®Ó cho sinh viªn c¸c tr−êng ®¹i häc thùc tËp, kiÓm nghiÖm c¸c kiÕn thøc
®· ®−îc häc ë tr−êng so víi thùc tÕ, vµ c¸c c¸n bé cña doanh nghiÖp ph¶i cã
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
8
tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn sinh viªn vÒ chuyªn m«n, gióp ®ì hä vÒ mÆt rÌn luyÖn t−
c¸ch, ®¹o ®øc, lèi sèng trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp.
§Æc ®iÓm trªn cho thÊy, ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc
khoa häc - c«ng nghÖ ra ®êi ®−îc, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®ßi hái Nhµ
n−íc bªn c¹nh c¸c chÝnh s¸ch chung ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, rÊt cÇn cã nh÷ng
chÝnh s¸ch ®Æc thï ®èi víi ho¹t ®éng cña lo¹i doanh nghiÖp nµy, nhÊt lµ 5 n¨m
®Çu khi nã míi thµnh lËp.
Chóng t«i nãi chØ cÇn hç trî 5 n¨m ®Çu th«i, v× trong thùc tiÔn c¸c doanh
nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ cña c¸c n−íc ho¹t ®éng
rÊt hiÖu qu¶, xin nªu d−íi ®©y 2 m« h×nh cña Trung Quèc.
Hép 1. C«ng ty khoa häc Founder B¾c Kinh
C«ng ty khoa häc Founder B¾c Kinh ( Peking University Founder Group
Corporation) lµ c«ng ty ®−îc thµnh lËp tõ tr−êng ®¹i häc B¾c Kinh vµo n¨m
1986, ®Õn nay víi sè vèn lµ h¬n 6 tû nh©n d©n tÖ vµ h¬n 5000 nh©n viªn, c«ng ty
trë thµnh mét trong 10 c«ng ty c«ng nghÖ cao hµng ®Çu Trung Quèc, 1 trong 6
doanh nghiÖp coi träng viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi, vµ lµ 1 trong 5 nhµ s¶n
xuÊt m¸y tÝnh c¸ nh©n víi sù hç trî −u tiªn tõ ChÝnh phñ. C«ng ty cßn ®−îc coi
lµ ng−êi s¸ng lËp n¾m gi÷ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong hÖ thèng phÇn mÒn
cung cÊp viÖc thu thËp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp b¸o chÝ, preprinting, tivi
truyÒn thèng vµ internet trong n−íc còng nh− quèc tÕ. Ngoµi ra, c«ng ty cßn n¾m
gi÷ tíi h¬n 85% thÞ tr−êng trong viÖc cung cÊp c¸c hÖ thèng th«ng tin trªn ph¹m
vi diÖn réng cho c¸c ng©n hµng, c¸c h·ng b¶o hiÓm còng nh− c¸c thiÕt bÞ gi¶ng
d¹y, phÇn mÒm gi¸o dôc ®a truyÒn th«ng vµ hÖ thèng m¹ng l−íi néi bé ®Æc biÖt
®−îc thiÕt kÕ cho c¸c tæ chøc gi¸o dôc. Founder Group lµ c«ng ty c«ng nghÖ cao
Nhµ n−íc ®Çu tiªn ®−îc "niªm yÕt" trªn thÞ tr−êng quèc tÕ.
NhiÒu c«ng ty con cña Founder Group còng mang l¹i thµnh c«ng, tiªu biÓu
lµ c«ng ty c«ng nghÖ cao Shenzhen Founder. Víi 150 triÖu USD, Shenzhen
Founder ®· x©y dùng khu c«ng viªn khoa häc kü thuËt Shiyan (Peking
University Founder Shiyan Science Park) réng 320,000 m2 chuyªn nghiªn cøu vµ
ph¸t triÓn, më réng th−¬ng m¹i ho¸ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, dùa trªn sù hç
trî cña ®¹i häc B¾c Kinh vµ Founder Group.
Nguån : Chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc cña §ç Thu H−¬ng
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
9
Hép 2. C«ng ty Legend
§Çu n¨m 1984, 8 nhµ khoa häc trong lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ m¸y
tÝnh tõ ViÖn C«ng nghÖ m¸y tÝnh thuéc ViÖn Khoa häc Trung Quèc ®· hïn
200.000 nh©n d©n tÖ ( kho¶ng 24.000 USD) më cöa hµng mua, b¸n c¸c s¶n phÈm
m¸y tÝnh n−íc ngoµi t¹i mét nhµ kho trong ViÖn Khoa häc B¾c Kinh lÊy tªn lµ
Legend. Sau khi ®· ®ñ tiÒn vµ lùc, Legend b¾t ®Çu s¶n xuÊt mainboard vµo n¨m
1990.Ph¸t triÓn s¶n xuÊt nhê ®ãn ®Çu ®−îc sù hç trî tõ ChÝnh phñ th«ng qua viÖc
liªn kÕt gi÷a c¸c viÖn nghiªn cøu vµ doanh nghiÖp, c«ng ty quyÕt ®Þnh niªm yÕt
cæ phiÕu kh¸ sím, ngay vµo n¨m 1984 nªn chØ ba n¨m sau ®ã ®· nhËn ®−îc
nguån vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Vµ vµo n¨m 2000 nã ®· cã tªn trong danh s¸ch cæ
phiÕu trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n New york.
Sau ®ã ®æi tªn thµnh Levono vµo n¨m 2003, h·ng ®· cã nh÷ng b−íc nh¶y
dµi trong viÖc ®−a tªn tuæi m¸y tÝnh " Made in China" s¸nh cïng c¸c tªn tuæi næi
tiÕng nh− Dell, IBM, HP…T¹i thÞ tr−êng toµn cÇu, Levono cã 2% thÞ phÇn so víi
17% cña Dell vµ 5,6% cña IBM, tuy nhiªn, trªn thÞ tr−êng trong n−íc, víi 27%
thÞ phÇn, søc m¹nh cña Lenovo ®· thùc sù ngang ngöa víi Dell, Hp, hai nhµ s¶n
xuÊt m¸y tÝnh lín nhÊt thÕ giíi hiÖn nay.
N¨m 2005, Levono ®· quyÕt ®Þnh chi ra tíi 1,25 tû §« la Mü ®Ó mua l¹i
phÇn s¶n xuÊt m¸y tÝnh c¸ nh©n cña IBM, mét th−¬ng hiÖu m¸y tÝnh næi tiÕng
toµn cÇu. §æi l¹i, Levono sÏ së h÷u c¸c nh·n hiÖu cña IBM cïng c¸c trung t©m
nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn t¹i Mü vµ v¨n phßng kinh doanh cña IBM t¹i 160 n−íc.
Levono ®−îc coi lµ doanh nghiÖp khoa häc vµ c«ng nghÖ thµnh c«ng nhÊt ®Êt
n−íc Trung Quèc tõ tr−íc ®Õn nay.
Nguån : Chuyªn ®Ò nghiªn cøu khoa häc cña §ç Thu H−¬ng
Thø hai, c¸c doanh nghiÖp v−µ vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng
nghÖ th−êng cã ®éi ngò c¸n bé, c«ng nh©n cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao h¬n c¸c
doanh nghiÖp cïng lo¹i ë c¸c lÜnh vùc kh¸c, ®ång thêi s¶n phÈm vµ dÞch vô chñ
yÕu cña hä lµ nh÷ng s¶n phÈm, dÞch vô míi, cã hµm l−îng trÝ tuÖ cao.
Do yªu cÇu cña c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc lµ ph¶i
nhanh chãng tiÕp cËn víi tr×nh ®é c«ng nghÖ chung cña khu vùc vµ thÕ giíi, nªn
ë c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu th−êng ®−îc Nhµ n−íc −u tiªn cho
nhËp vµ trang bÞ c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi. C¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ do c¸c ®¬n vÞ nµy
thµnh lËp, nhê ®ã còng ®−îc thõa h−ëng phÇn nµo nh÷ng −u tiªn ®ã.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
10
MÆt kh¸c, ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kinh doanh, c¸n bé nghiªn cøu,
triÓn khai cña c¸c doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ ®Òu lµ nh÷ng c¸n bé khoa
häc cã tr×nh ®é, cã n¨ng lùc, cã uy tÝn, n¨ng ®éng, am hiÓu vµ trong mét chõng
mùc nhÊt ®Þnh ®· cã kinh nghiÖm trªn th−¬ng tr−êng, ®−îc c¸c c¬ quan chñ qu¶n
®iÒu chuyÓn sang, do ®ã nguån nh©n lùc cña c¸c doanh nghiÖp nµy cao h¬n mÆt
b»ng chung cña x· héi kh¸ nhiÒu.
Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng
nghÖ, do c¸c mèi quan hÖ s½n cã cña c¬ quan chñ qu¶n ®èi víi x· héi (nhÊt lµ
th«ng qua ®éi ngò c¸n bé hä ®· ®µo t¹o, båi d−ìng hiÖn ®ang cã mÆt kh¾p mäi
ngµnh, mäi lÜnh vùc vµ ®Þa ph−¬ng) hä cßn cã thÓ huy ®éng ®−îc nhiÒu nguån
lùc vËt thÓ vµ phi vËt thÓ phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.
Nh÷ng lîi thÕ trªn t¹o cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc
khoa häc - c«ng nghÖ nÐt ®éc ®¸o trong viÖc t¹o ra c¸c s¶n phÈm phôc vô x· héi.
§ã lµ, c¸c s¶n phÈm do c¸c doanh nghiÖp nµy ®−a ra th−êng lµ s¶n phÈm míi,
tån t¹i d−íi d¹ng bÝ quyÕt c«ng nghÖ. Sè l−îng tung ra thÞ tr−êng kh«ng nhiÒu,
song do cã hµm l−îng khoa häc cao nªn chÊt l−îng tèt, cã søc c¹nh tranh m¹nh
trªn thÞ tr−êng.
§Æc ®iÓm nµy cho thÊy, bªn c¹nh nh÷ng chÝnh s¸ch chung, rÊt cÇn cã
chÝnh s¸ch ®Ó gióp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ chuyÓn giao nhanh kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña hä cho c¸c
doanh nghiÖp kh¸c.
Thø ba, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa
häc - c«ng nghÖ cã tÝnh rñi ro rÊt cao.
Nghiªn cøu vµ triÓn khai lµ mét lÜnh vùc tiÒm Èn nguy c¬ rñi ro rÊt cao.
C¸c doanh nghiÖp cã thÓ bá ra hµng triÖu USD ®Ó tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ thö
nghiÖm c¸c s¶n phÈm, c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ. LÞch sö ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ cña thÕ giíi, còng nh− cña ViÖt Nam ®· cho thÊy, kh«ng ph¶i nghiªn
cøu, thö nghiÖm nµo còng gÆp thuËn lîi, còng mang l¹i thµnh c«ng mét c¸ch dÔ
dµng nh− ta vÉn h»ng mong ®îi. Trong thùc tiÔn, cã kh«ng Ýt c¸c nghiªn cøu, c¸c
thö nghiÖm ph¶i lµm ®i, lµm l¹i hµng chôc lÇn, thËm chÝ c¶ tr¨m lÇn míi cã ®−îc
kÕt qu¶. Chi phÝ vÒ søc lùc, tiÒn cña cho nh÷ng lÇn nghiªn cøu, thö nghiÖm ®ã v×
thÕ ®· trë nªn hÕt søc to lín, nhiÒu khi v−ît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña mét
doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. TÊt nhiªn, nÕu viÖc nghiªn
cøu, thö nghiÖm thµnh c«ng, s¶n phÈm hoÆc c«ng nghÖ cña nã ®−îc ®−a vµo sö
dông trong nÒn kinh tÕ th× lîi Ých mang l¹i cho ®Êt n−íc còng kh«ng ph¶i lµ nhá.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
11
ChÝnh v× thÕ, ë tÊt c¶ c¸c quèc gia, cïng víi viÖc coi khoa häc vµ c«ng
nghÖ lµ nguån lùc quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, th× Nhµ n−íc th−êng
cã nh÷ng chÝnh s¸ch −u ®·i ®Æc biÖt nh−: Thµnh lËp quü phßng chèng rñi ro cho
c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, thö nghiÖm c¸c s¶n phÈm míi, c«ng nghÖ míi; Cho
phÐp c¸c doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ ®−îc tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn
tÝn dông mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp, ®−îc h−ëng c¸c chÝnh s¸ch
−u ®·i vÒ tµi chÝnh nh− thuÕ, chÝnh s¸ch vÒ tiÒn c«ng, tiÒn l−¬ng, tiÒn th−ëng v.v.
ë Hµn Quèc d−íi thêi tæng thèng P¸k Chung Hy, ViÖn khoa häc cña n−íc
nµy cßn ®−îc Tæng thèng cho phÐp tù quyÕt toµn bé vÊn ®Ò chi tiªu vµ c¬ quan
kiÓm to¸n Nhµ n−íc kh«ng ®−îc phÐp tiÕn hµnh kiÓm to¸n ®èi víi ViÖn.
Do ho¹t ®éng cã tÝnh rñi ro cao, nªn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong
lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ th−êng ®−îc c¸c ChÝnh phñ cho phÐp trÝch lËp c¸c
quü dù phßng vµ quü bï ®¾p rñi ro lín, ®−îc gãp vèn hoÆc tiÕp cËn c¸c quü m¹o
hiÓm mµ kh«ng cã nhiÒu giíi h¹n ng¨n cÊm tõ ph¸p luËt.
Thø t−, th«ng th−êng, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa
häc - c«ng nghÖ võa lµ mét ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp, võa lµ mét ®¬n vÞ thµnh
viªn cña mét tr−êng ®¹i häc hoÆc mét viÖn nghiªn cøu.
Lµ mét doanh nghiÖp, tr−íc hÕt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh
vùc khoa häc - c«ng nghÖ cã ®Çy ®ñ t− c¸ch ph¸p nh©n nh− mäi doanh nghiÖp
kh¸c, nã ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt ®èi víi mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña m×nh tr−íc ph¸p luËt, nã ph¶i tÝnh to¸n mäi chi phÝ vµ ph¶i tËn dông
mäi nguån thu ®Ó sao cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh - dÞch vô cña doanh
nghiÖp thËt sù cã l·i.
Tuy nhiªn, th«ng th−êng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa
häc - c«ng nghÖ lµ do c¸c tr−êng ®¹i häc hoÆc c¸c viÖn nghiªn cøu thµnh lËp ra,
do ®ã lµ thµnh viªn chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña c¸c ®¬n vÞ nµy. V× thÕ vÒ mÆt tæ
chøc, qu¶n lý vµ ho¹t ®éng nã còng cã nh÷ng nÐt kh¸c biÖt so víi cã lo¹i h×nh
doanh nghiÖp th«ng th−êng, ®ã lµ:
- Lµ mét ®¬n vÞ trùc thuéc tr−êng hoÆc viÖn, nªn ngay tõ ®Çu khi míi
thµnh lËp, c¸c doanh nghiÖp nµy ®· cã lîi thÕ tuyÖt ®èi lµ ®−îc h−ëng th−¬ng
hiÖu cña tr−êng hoÆc cña viÖn, ®−îc sù b¶o ®¶m cña tr−êng vµ viÖn ®èi víi x·
héi. §ã lµ lîi thÕ tù nhiªn, lîi thÕ tuyÖt ®èi cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ mµ c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp kh¸c
ngoµi x· héi ph¶i mÊt nhiÒu n¨m phÊn ®Êu míi cã ®−îc.
- Th«ng th−êng c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøu lµ nh÷ng c¬ quan
®øng ra thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ, th× hä còng lµ nh÷ng
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
12
ng−êi n¾m cæ phÇn chi phèi cña doanh nghiÖp. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c tr−êng vµ
viÖn vÉn lµ nh÷ng ng−êi cã quyÒn quyÕt ®Þnh trong viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc
s¶n phÈm, kinh doanh, trong ph−¬ng thøc huy ®éng vèn, ph©n phèi lîi nhuËn,
kiÓm tra, gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, b¶o ®¶m cho c¸c doanh
nghiÖp ph¸t triÓn ®óng môc tiªu mµ tr−êng vµ viÖn ®· ®Ò ra khi thµnh lËp.
Nãi nh− thÕ kh«ng cã nghÜa lµ tr−êng vµ viÖn cã thÓ can thiÖp mét c¸ch
tuú tiÖn vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp bÊt kú lóc nµo.
Tuy lµ ®¬n vÞ thµnh viªn, song nã lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp, bªn c¹nh viÖc chÞu
tr¸ch nhiÖm tr−íc nhµ tr−êng hoÆc viÖn, nã cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p
luËt. V× thÕ mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c c¬ quan thµnh lËp ra nã vÒ
mÆt kinh tÕ ®Òu ph¶i th«ng qua hîp ®ång: Hîp ®ång chuyÓn giao c¸c kÕt qu¶
nghiªn cøu, hîp ®ång thö nghiÖm c¸c c«ng nghÖ míi, quy tr×nh tæ chøc qu¶n lý
míi, hîp ®ång ®µo t¹o, båi d−ìng sinh viªn, nghiªn cøu sinh .v.v..
- Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thÊy r»ng, víi t− c¸ch lµ chñ thÓ thµnh lËp vµ gi¸m
s¸t ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ, c¸c tr−êng ®¹i häc vµ
viÖn nghiªn cøu cã vai trß tèi quan träng trong qóa tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c doanh
nghiÖp nµy. C¸c tr−êng vµ viÖn lµ chñ thÓ cung cÊp nh÷ng nguån nh©n lùc quan
träng nhÊt cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nh− : vèn, mÆt b»ng
ho¹t ®«ng, m¸y mãc thiÕt bÞ, ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé chuyªn m«n
.v.v…C¸c tr−êng vµ viÖn víi uy tÝn s½n cã cña m×nh còng cã thÓ tiÕn hµnh viÖc
huy ®«ng, thu hót c¸c nguån vèn b»ng tiÒn, hiÖn vËt vµ bÝ quyÕt khoa häc c«ng
nghÖ ban ®Çu cho doanh nghiÖp, hoÆc tiÕn hµnh ký kÕt c¸c hîp ®ång chuyÓn giao
vµ t− vÊn ®èi víi c¸c c¬ quan, ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc, sau ®ã giao cho doanh
nghiÖp triÓn khai thùc hiÖn.
C¸c tr−êng ®¹i häc vµ viÖn nghiªn cøu cßn lµ ®èi t¸c chñ yÕu cung cÊp
mét trong nh÷ng ®Çu vµo quan träng nhÊt cho doanh nghiÖp, ®ã lµ c¸c kÕt qu¶
nghiªn cøu, c¸c bÝ quyÕt c«ng nghÖ.
Tr−êng ®¹i häc vµ viÖn nghiªn còng ®ång thêi lµ mét ®èi t¸c quan träng sö
dông s¶n phÈm ®Çu ra cña c¸c doanh nghiÖp. §ã lµ c¸c kÕt qu¶ triÓn khai ®−îc
®óc kÕt, kh¸i qu¸t thµnh c¸c m« h×nh lý thuyÕt, c¸c c«ng nghÖ míi vµ quy tr×nh
thùc hiÖn nã ®−îc kiÓm nghiÖm, c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ míi ®−îc t¹o ra .v.v…
C¸c s¶n phÈm nµy sÏ bæ sung, t¹o ra n¨ng lùc míi cho tr−êng vµ viÖn
trong ®µo t¹o, còng nh− trong nghiªn cøu khoa häc.
Trong xu thÕ ph¸t triÓn hiÖn nay, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá
trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã c¬ quan
chñ qu¶n lµ c¸c tr−êng ®¹i häc vµ c¸c viÖn nghiªn cøu chiÕm cæ phÇn chi phèi.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
13
TÊt nhiªn ®©y lµ bèi c¶nh cña ViÖt Nam. ë nhiÒu n−íc, kh«ng Ýt c¸c doanh
nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ lµ do c¸ nh©n c¸c nhµ
khoa häc, häc mét nhãm c¸c nhµ khoa häc gãp vèn thµnh lËp, tr−êng hîp c«ng
ty Legend chóng t«i ®Ò cËp ë hép sè 2 lµ mét vÝ dô.
Chóng t«i cho r»ng xu h−íng nµy (c¸ nh©n, nhãm ®øng ra thµnh lËp doanh
nghiÖp) còng sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi.
1.2. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh
vùc khoa häc - c«ng nghÖ.
Cã rÊt nhiÒu nh©n tè kh¸ch quan vµ chñ quan t¸c ®éng tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong lÜnh vùc khoa häc - c«ng nghÖ. Trong ®iÒu
kiÖn hiÖn t¹i cña ViÖt Nam hiÖn nay, næi lªn c¸c nh©n tè chñ yÕu sau ®©y.
1.2.1. Yªu cÇu cña viÖc ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt n−íc
Trong 20 n¨m thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi, nÒn kinh tÕ n−íc ta ®· ®¹t
®−îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc to lín vÒ sù ph¸t triÓn. Tõ mét n−íc n«ng nghiÖp
l¹c hËu, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng cung cÊp ®ñ l−¬ng thùc, thùc phÈm cho nhu
cÇu ¨n cña ng−êi d©n, mçi n¨m ph¶i nhËp cña n−íc ngoµi tõ 0,5 ®Õn 1 triÖu tÊn
l−¬ng thùc; s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhá bÐ, kh«ng cung cÊp næi c¸c s¶n phÈm c«ng
nghiÖp th«ng th−êng vµ thiÕt yÕu cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña x· héi;
hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng l¹c hËu, c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kh«ng ph¸t triÓn, chØ sau
mét thêi gian ng¾n chóng ta ®· v−¬n lªn trë thµnh mét n−íc s¶n xuÊt ®ñ ®¸p øng
mäi nhu cÇu trong n−íc vµ cßn d− thõa ®Ó xuÊt khÈu ra thÞ tr−êng thÕ giíi, trong
®ã cã mét sè s¶n phÈm chiÕm thÞ phÇn kh¸ cao nh−: H¹t tiªu ®øng ®Çu thÕ giíi,
xÕp thø hai vÒ g¹o vµ thø 3 vÒ cµ phª .v.v.
Dù th¶o B¸o c¸o chÝnh trÞ tr×nh §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X ®¸nh gi¸
nh− sau: “C«ng cuéc ®æi míi trong 20 n¨m qua ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to
lín vµ cã ý nghÜa lÞch sö, lµm thay ®æi râ rÖt bé mÆt cña ®Êt n−íc, c¶i thiÖn ®¸ng
kÓ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ta”.
Sau 20 n¨m ®æi míi, ®Êt n−íc ta ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi;
kinh tÕ t¨ng tr−ëng kh¸ nhanh, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN b−íc
®Çu ®−îc x©y dùng, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc ®−îc ®Èy m¹nh.
Tuy nhiªn, cho ®Õn nay kinh tÕ n−íc ta vÉn trong t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn
vµ tôt hËu xa so víi nhiÒu n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
14
- C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ch−a ®−îc triÓn
khai mét c¸ch cã bµi b¶n. C¸c ph−¬ng thøc canh t¸c tiªn tiÕn chËm ®−îc ¸p dông
trªn diÖn réng. N¨ng suÊt nhiÒu c©y trång, vËt nu«i vµ chÊt l−îng s¶n phÈm n«ng
nghiÖp cßn thÊp, cßn phô thuéc nhiÒu vµo thêi tiÕt, khÝ hËu . ChuyÓn dÞch c¬ cÊu
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cßn chËm, nhiÒu n¬i cßn mang tÝnh tù ph¸t,
ch−a bÒn v÷ng.
- Trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tû träng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cßn ë møc
thÊp, tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ chËm, hiÖn nay n−íc ta sö dông phæ biÕn lµ c«ng
nghÖ ë tr×nh ®é trung b×nh.
- C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
§Ó ph¸t triÓn nhanh, b¶o ®¶m ®Õn n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n ®−a n−íc ta thµnh
mét n−íc c«ng nghiÖp, trong nh÷ng n¨m tíi nhiÖm vô chñ yÕu cña chóng ta lµ
ph¶i tËp trung huy ®éng vµ sö dông tèt, sö dông hiÖu qu¶ mäi nguån lùc ®Ó ®Èy
m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
§Ó ®Èy nhanh nhÞp ®é c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong c¶ n−íc, mét lÇn
n÷a cÇn ph¶i qu¸n triÖt ®Çy ®ñ, s©u s¾c quan ®iÓm cña §¶ng ta vÒ vÊn ®Ò nµy ®Ó tõ ®ã
mçi cÊp, mçi ngµnh, mçi doanh nghiÖp cã nhËn thøc ®óng vµ hµnh ®éng ®óng.
NghÞ quyÕt héi nghÞ Trung −¬ng 7 kho¸ VII cña §¶ng ta (1994) ®· chØ râ:
"c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c
ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ- x· héi. Tõ sö dông
lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi
c«ng nghÖ, ph−¬ng tiÖn vµ ph−¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña
c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao".
NghÞ quyÕt ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng x¸c ®Þnh:
"Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ x©y dùng n−íc ta thµnh mét
n−íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt - kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý,
quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt,
®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng, an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu,
n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh …phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®−a n−íc ta
c¬ b¶n thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp".
ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi giai ®o¹n 2001-2010 ®−îc ®¹i héi
§¶ng toµn quèc lÇn thø IX th«ng qua viÕt: " con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ cña n−íc ta cÇn vµ cã thÓ rót ng¾n thêi gian, võa cã nh÷ng b−íc tuÇn tù,
võa cã b−íc nh¶y vät. Ph¸t triÓn nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n−íc, tËn dông mäi kh¶
n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
15
nghÖ sinh häc, tranh thñ øng dông ngµy cµng nhiÒu h¬n, ë møc cao h¬n vµ phæ
biÕn h¬n nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, tõng b−íc ph¸t triÓn
kinh tÕ tri thøc".
§iÒu ®ã cã nghÜa lµ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc lµ c«ng viÖc
träng t©m cña c¶ ®Êt n−íc trong nh÷ng n¨m s¾p tíi, nã sÏ kh«ng chØ diÔn ra ë
mét sè ngµnh, mét sè lÜnh vùc vµ ®Þa ph−¬ng nh− nh÷ng n¨m võa qua, mµ ®−îc
tiÕn hµnh m¹nh mÏ, quyÕt liÖt ë mäi ngµnh, mäi lÜnh vùc vµ ®Òu kh¾p trong c¶
n−íc, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.Dù th¶o
b¸o c¸o chÝnh trÞ tr×nh ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X viÕt : " §Èy m¹nh toµn
diÖn c«ng cuéc ®æi míi, huy ®éng vµ sö dông tèt mäi nguån lùc, ®Èy m¹nh c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc " …Trong ®ã " hÕt søc coi träng c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, h−íng tíi x©y dùng mét nÒn n«ng
nghiÖp hµng ho¸ ®a d¹ng, cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao,
phï hîp víi ®Æc ®iÓm tõng vïng, tõng ®Þa ph−¬ng " Cô thÓ lµ : " ph¶i chuyÓn
giao nhanh vµ øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Æc
biÖt lµ trong c¸c kh©u gièng, kü thuËt canh t¸c vµ nu«i trång, c«ng nghÖ sau thu
ho¹ch, g¾n víi hÖ thèng khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng−, c«ng t¸c thó y,
b¶o vÖ thùc vËt".
Nh− vËy lµ, ®· ®Õn lóc sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc
®ßi hái khoa häc - c«ng nghÖ ph¶i trùc tiÕp g¾n víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh
doanh - dÞch vô ë tõng s¶n phÈm, tõng doanh nghiÖp vµ tõng ®Þa bµn d©n c− cô
thÓ, kh«ng cßn chung chung n÷a. §©y chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®Èy nhanh viÖc ra
®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp khoa häc, c«ng nghÖ, tr−íc hÕt lµ c¸c
doanh nghiÖp võa vµ nhá.
1.2.2- Yªu cÇu cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ
n−íc nhµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Trong nh÷ng n¨m tíi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ sÏ diÔn ra
nhanh chãng h¬n, m¹nh mÏ h¬n vµ tõ ®ã lµm cho x· héi loµi ng−êi cã nh÷ng
biÕn ®æi s©u s¾c trªn nhiÒu mÆt. §iÒu dÔ thÊy nhÊt lµ nhê nh÷ng thµnh tùu cña
khoa häc vµ c«ng nghÖ mµ con ng−êi nhËn thøc ®−îc ®óng vµ chÝnh x¸c h¬n thÕ
giíi tù nhiªn, còng nh− sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña x· héi, ®Ó råi thay ®æi, ®iÒu
chØnh nhËn thøc vµ t− duy cho phï hîp víi thêi ®¹i. MÆt kh¸c, cuéc c¸ch m¹ng
khoa häc vµ c«ng nghÖ sÏ t¹o ra mét c¸ch nhanh chãng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt
cho nÒn kinh tÕ tri thøc, nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa trªn nÒn t¶ng cña c«ng nghÖ cao
vµ trÝ tuÖ ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó,
nh»m tho¶ m·n ngµy cµng ®Çy ®ñ mäi nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn cña con
ng−êi vµ x· héi loµi ng−êi.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
16
Râ rµng, trong ®iÒu kiÖn Êy, chØ cã quèc gia nµo chuÈn bÞ tèt n¨ng lùc néi
sinh ®Ó tiÕp nhËn nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc vµ c«ng nghÖ phôc vô cho viÖc
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc m×nh, th× quèc gia ®ã sÏ v−ît lªn theo kÞp
sù ph¸t triÓn cña thêi ®¹i, cßn ng−îc l¹i sÏ r¬i vµo c¶nh tôt hËu, chËm ph¸t triÓn.
VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ®· ®Õn lóc cÇn ph¶i t¹o ra cho ®−îc nh÷ng tæ chøc thÝch
hîp ®Ó cã thÓ tiÕp cËn vµ tiÕp thu mét c¸ch nhanh nhÊt nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt
cña khoa häc - c«ng nghÖ thÕ giíi ®Ó triÓn khai ¸p dông réng r·i trong n−íc, tõ
®ã n©ng cao tiÒm lùc cña nÒn kinh tÕ n−íc nhµ.
Sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin tÊt
yÕu sÏ dÉn ®Õn toµn cÇu ho¸. Trong nh÷ng n¨m tíi toµn cÇu ho¸ sÏ diÔn ra m¹nh mÏ
h¬n, ®©y lµ mét xu thÕ tÊt yÕu, kh¸ch quan kh«ng g× cã thÓ ng¨n c¶n ®−îc.
MÆt tÝch cùc cña toµn cÇu ho¸ lµ nã tiÕn hµnh quèc tÕ ho¸ c¸c ho¹t ®éng
s¶n xuÊt - kinh doanh vµ dÞch vô cña mäi quèc gia, nhê ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho
tõng n−íc cã c¬ héi tiÕp cËn tèt h¬n víi c¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi, còng nh−
víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña n−íc
m×nh. Song mÆt h¹n chÕ cña nã lµ c¹nh tranh trong viÖc giµnh giËt c¸c nguån
lùc, trong s¶n xuÊt vµ th−¬ng m¹i sÏ trë nªn quyÕt liÖt h¬n gi÷a c¸c quèc gia.
CÇn ph¶i thÊy r»ng toµn cÇu ho¸ t¸c ®éng vµ chi phèi sù ph¸t triÓn kinh tÕ
- x· héi cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Do vËy, muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn,
mçi quèc gia ph¶i chñ ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Quèc gia nµo
nhËn thøc ®−îc lîi thÕ so s¸nh còng nh− h¹n chÕ cña m×nh, tõ ®ã ph¸t huy néi
lùc, chñ ®éng tham gia héi nhËp, quèc gia ®ã sÏ thu hót ®−îc c¸c nguån lùc bªn
ngoµi, ®Æc biÖt lµ vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ
- x· héi cña quèc gia m×nh, vµ ch¾c ch¾n quèc gia ®ã sÏ trë thµnh n−íc cã nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn.
Tr¸i l¹i, quèc gia nµo kh«ng nhËn thøc ®óng xu thÕ toµn cÇu ho¸, kh«ng
chñ ®éng chuÈn bÞ tham gia héi nhËp, th× ch¾c ch¾n quèc gia ®ã sÏ bÞ lµn sãng
toµn cÇu ho¸ ®Ì bÑp, khã cã thÓ ph¸t triÓn ®−îc.
Tõ nh÷ng tr×nh bµy trªn ta thÊy, c¹nh tranh trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
lµ mét tÊt yÕu, kh«ng thÓ tr¸nh khái ®èi víi c¸c n−íc trong nh÷ng n¨m tíi. Tuy
nhiªn, nã sÏ diÔn ra nh− thÕ nµo vµ trªn nh÷ng vÊn ®Ò g× lµ chñ yÕu, lµ ®iÒu mçi
quèc gia cÇn ph¶i thÊy ®Ó t×m ra cho m×nh mét c¸ch ®i hîp lý, phï hîp víi xu thÕ
chung cña thêi ®¹i.
C¹nh tranh, nh− PGS.TS NguyÔn V¨n Nam, nguyªn ViÖn tr−ëng, ViÖn
Kinh tÕ Th−¬ng m¹i, Bé Th−¬ng m¹i ®−a ra trong b¸o c¸o tæng hîp "Lý luËn
chung vÒ c¹nh tranh " n¨m 2003 lµ:
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
17
"Qu¸ tr×nh kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c chñ thÓ kinh tÕ ganh ®ua nhau, t×m mäi
biÖn ph¸p( c¶ nghÖ thuËt kinh doanh lÉn thñ ®o¹n ) ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu kinh tÕ
chñ yÕu cña m×nh nh− chiÕm lÜnh thÞ tr−êng, giµnh lÊy kh¸ch hµng còng nh−
®¶m b¶o tiªu thô cã lîi nhÊt nh»m n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh".
C¹nh tranh cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ thÞ tr−êng. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh, c¸c chñ thÓ kinh tÕ ph¶i th−êng
xuyªn phÊn ®Êu v−¬n lªn, mäi sù c¶i tiÕn c«ng nghÖ, ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt hµng
ho¸ .v.v… cña mét bªn sÏ lµ ®èi t−îng cña bªn thø hai. Mäi sù thôt lïi, thËm chÝ
®øng yªn chÝnh lµ sù tù s¸t, lµ ph¸ s¶n ®èi víi doanh nghiÖp. C¹nh tranh ®−¬ng
nhiªn sÏ dÉn ®Õn lµm lîi cho ng−êi nµy, nhãm ng−êi nµy vµ lµm h¹i cho ng−êi
kh¸c, nhãm ng−êi kh¸c, song nh×n toµn côc th× x· héi sÏ ®−îc lîi. Nãi c¸ch
kh¸c, c¹nh tranh võa cã søc huû diÖt, võa lµm nªn sù s¸ng t¹o, víi mét ý nghÜa
nµo ®ã còng nh− quy luËt tiÕn ho¸ tù nhiªn, lµ th¶i lo¹i nh÷ng thµnh viªn yÕu
kÐm trªn thÞ tr−êng, duy tr× vµ ph¸t triÓn nh÷ng thµnh viªn tèt nhÊt, vµ qua ®ã hç
trî ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn toµn x· héi. Víi ý nghÜa nh− vËy, c¹nh tranh
lµ ®éng lùc cña ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh sau ®©y:
- Trªn b×nh diÖn toµn nÒn kinh tÕ, c¹nh tranh cã vai trß thóc ®Èy ph¸t triÓn
kinh tÕ, gãp phÇn ph©n bæ nguån lùc hiÖu qu¶ nhÊt th«ng qua viÖc kÝch thÝch c¸c
doanh nghiÖp sö dông c¸c nguån lùc tèi −u nhÊt, còng nh− h¹n chÕ ®−îc c¸c mÐo
mã cña thÞ tr−êng, gãp phÇn ph©n phèi l¹i thu nhËp mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n vµ
®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao phóc lîi x· héi.
- Trªn b×nh diÖn doanh nghiÖp, b»ng sù hÊp dÉn cña lîi nhuËn tõ viÖc ®i
®Çu vÒ chÊt l−îng, mÉu m· còng nh− ¸p lùc ph¸ s¶n nÕu ®øng l¹i, c¹nh tranh
buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n c¶i tiÕn, n©ng cao c«ng nghÖ, ph−¬ng ph¸p s¶n
xuÊt, qu¶n lý, nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng, qua ®ã n©ng cao tÝnh c¹nh
tranh cña c¸c s¶n phÈm do doanh nghiÖp lµm ra. Ngoµi ra, c¹nh tranh mét mÆt
g©y søc Ðp buéc ®éi ngò lao ®éng ph¶i lu«n n©ng cao chuyªn m«n, kü n¨ng lao
®éng vµ qu¶n lý, mÆt kh¸c ®µo th¶i c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh«ng thÝch øng, kh«ng
theo kÞp c¸c yªu cÇu ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.
- Trªn b×nh diÖn ng−êi tiªu dïng, c¹nh tranh t¹o ra ¸p lùc liªn tôc do nhu
cÇu x· héi ngµy cµng gia t¨ng cã hµng ho¸ rÎ, ®Ñp h¬n, ®a d¹ng h¬n vÒ mÉu m·,
vÒ chñng lo¹i. C¹nh tranh t¹o ra sù lùa chän réng r·i h¬n, ®¶m b¶o c¶ vÒ ng−êi
s¶n xuÊt lÉn ng−êi tiªu dïng kh«ng thÓ ¸p ®Æt gi¸ c¶ tuú tiÖn. Víi khÝa c¹nh ®ã,
c¹nh tranh lµ yÕu tè ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng, quan hÖ cung - cÇu, gãp phÇn h¹n chÕ sù
mÐo mã cña gi¸ c¶ vµ lµm lµnh m¹nh ho¸ c¸c quan hÖ x· héi.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
18
- Trªn b×nh diÖn quèc tÕ, chÝnh c¹nh tranh ®· thóc Ðp c¸c doanh nghiÖp
më réng, t×m kiÕm thÞ tr−êng víi môc ®Ých tiªu thô, ®Çu t−, huy ®éng nguån vèn,
lao ®éng, c«ng nghÖ, kü n¨ng lao ®éng, qu¶n lý trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. Th«ng
qua c¹nh tranh quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp thÊy ®−îc lîi thÕ so s¸nh, còng nh−
c¸c ®iÓm yÕu kÐm cña m×nh ®Ó hoµn thiÖn, x©y dùng c¸c chiÕn l−îc kinh doanh
hîp lý h¬n, b¶o ®¶m cho hä tiÕp tôc c¹nh tranh th¾ng lîi trªn thÞ tr−êng quèc tÕ.
Nh− vËy lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp lµ
hîp thµnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña tõng doanh nghiÖp, tõng s¶n phÈm, tõng
ngµnh hµng cña quèc gia trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. N¨ng lùc ®ã thÓ hiÖn ë mÉu m·
s¶n phÈm, chñng lo¹i s¶n phÈm, chÊt l−îng s¶n phÈm, ®é an toµn cña s¶n phÈm
vµ gi¸ c¶ cña s¶n phÈm ®ã ( kÓ c¶ dÞch vô ).
Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh− phÇn trªn chóng t«i ®· tr×nh
bµy, ®¹t tèc ®é rÊt cao, b×nh qu©n liªn tôc trong suèt 20 n¨m ®æi míi võa qua.
Tuy nhiªn, nghiªm tóc mµ xem xÐt, sù ph¸t triÓn vÉn míi thiªn vÒ bÒ réng, nÆng
vÒ mÆt sè l−îng. Ph¸t triÓt theo chiÒu s©u vµ chÊt l−îng cña sù ph¸t triÓn vÉn
ch−a ®−îc quan t©m. ChÝnh v× thÕ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm vµ cña c¶ nÒn
kinh tÕ cßn h¹n chÕ vµ yÕu kÐm. Cïng mét lo¹i g¹o xuÊt khÈu, song gi¸ cña ViÖt
Nam bao giê còng thÊp h¬n cña Th¸i Lan tõ 20-50 USD/tÊn. Doanh nghiÖp ViÖt
Nam ®−îc xÕp 62/75 n−íc, nÒn kinh tÕ ®−îc xÕp 60/75 n−íc vÒ søc c¹nh tranh.
Theo xÕp h¹ng vÒ ho¹t ®éng vµ chiÕn l−îc kinh doanh còng nh− xÕp h¹ng vÒ m«i
tr−êng kinh doanh quèc gia, ViÖt Nam ®øng sau c¸c n−íc trong khu vùc nh−:
Trung Quèc, Philipine, Indonexia, Malaixia, Th¸i Lan, Hµn Quèc, Singapore.
Do ®ã, tËp trung n©ng cao nhanh n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n−íc
ta trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®ßi hái bøc xóc, cÇn ®−îc ®Æc biÖt l−u t©m
trong nh÷ng n¨m tíi. Con ®−êng nhanh nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó lµm viÖc ®ã lµ
ph¶i t×m c¸ch ®−a c¸c thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ mµ nh©n lo¹i còng nh−
ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc vµo mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô cña nÒn
kinh tÕ . §©y lµ c¬ héi thuËn lîi ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp khoa häc - c«ng nghÖ,
tr−íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ra ®êi vµ ph¸t triÓn.
1.2.3. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng khoa häc - c«ng nghÖ
ThÞ tr−êng cã thÓ hiÓu lµ ph¹m trï cña s¶n xuÊt vµ l−u th«ng hµng ho¸, nã
ph¶n ¸nh toµn bé mèi quan hÖ trao ®æi gi÷a ng−êi mua vµ ng−êi b¸n ®· ®−îc thÓ
chÕ ho¸ nh»m x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ s¶n l−îng hµng ho¸. Nh− vËy, thÞ tr−êng chøa
®ùng tæng cung, tæng cÇu, mèi quan hÖ cung cÇu, møc gi¸ vµ nh÷ng yÕu tè
kh«ng gian, thêi gian, x· héi ®èi víi mçi lo¹i s¶n phÈm nµo ®ã cña nÒn s¶n xuÊt
hµng ho¸.
D:\Tep KQNC-New\6553\6553.doc
19
- Xem thêm -